Kersverse „Heerlijk duurt het langst"
wordt zaterdag in toneellijst gezet
Na fwee jaar van intensieve voorbereiding
CONSERVATISME VOOR
ONDERNEMER RISKANT
Evangelie
leidraad
Voorlopig akkoord
over vrijer loon
Vraag hoe
uitschieters
te breidelen
DE LEIDSE COURANT
hangt
Advertentie)
CÏTROENBRANDEWIJN FOCKINK
Tiende lustrumviering N.K.W.V.
TILBURG (ANP) Vanmiddag is
ter gelegenheid van de viering van het
tiende lustrum van het in Den Haag
gevestigde Nederlands katholiek werk
geversverbond in de katholieke hoge
school te Tilburg een bijeenkomst ge
houden waarin drie sprekers het
thema vooruitstrevend ondernemerschap
hebben belicht. Prof. dr. J. E. de Quay,
oud-minlster-presldent en thans lid van
de Eerste Kamer, de heer M .Ruppert,
lid van de Raad van State en oud-voor
zitter van het Christelijk Natinaal Vak
verbond, en dr. -J. de Spot, directeur-
generaal van de Belgische firma Léon
Bekaert hebben hun gedachten over dat
onderwerp geuit, nadat de algemeen
voorzitter van het jubilerende verbond,
mr. P. M. H. van Boven uit Breda, in
een rede aandacht aan de positie van
het verbond in het maatschappelijk le
ven van nu en straks had geschonken
(zie ons blad van woensdag j.l.).
Staatsraad Ruppert, die in de loop
van zijn uitvoerig betoog opmerkte dat
van staatsraden geen uitspraken over
actueel-politieke zaken in het openbaar
worden verwacht, omdat de Raad van
State alleen tot de kroon spreekt, had
geen al te grote moeilijkheden met het
ondernemerschap, maar meer met het
vooruitstrevend. In een brochure over
het NKWV hadden hem zinnen getrof
fen die handelen over de diepste ver
antwoordelijkheid: de van ons geloof
uit te aanvaarden zin van het leven door
de christelijke ondernemer. Beslissend
is of deze bereid is de normen uit het
evangelie aan te wenden; over vesti
ging, handhaving en versteviging van
een christelijke orde in het sociaal-eco
nomisch leven. Progressiever kan het
volgens de heer Ruppert niet. Tegen de
ze achtergrond benaderde hij het voor
uitstrevend ondernemerschap en ging
hij na wat dat betekent voor het socia
le aspect daarvan: het loon, de arbeid
en de intermenselijke verhoudingen.
Vooruitstrevend ondernemerschap vor
dert zijns inziens dat men de onderne
ming, ook de eigen onderneming, door
een ongekleurde bril beziet, dat men er
kent dat zij niet alleen strijdorganisa
tie maar ook arbeidsgemeenschap is en
omgekeerd. Dan moet men nagaan
wat kan worden gedaan om de mensen
in die onderneming tot hun recht te la
ten komen. Het gaat daarbij om de ei
gen arbeid van de enkeling, om de af
deling of groep of werkplaats en om de
onderneming als geheel.
Hij onthield zich van een brede uit
werking op dit stuk, verwees onder an
dere naar de studie medezeggenschap
in de onderneming van het NKWV en
verklaarde zich goeddeels met de aan
bevelingen van die studie te kunnen
verenigen. Hij vond liet ioonvraagstuk
Advertentie
HUIBERS
brengt U een grote sortering in
geboorte
aankondigingen
Vraagt monsterboeken ter in
moeiljjk en belangrijk, maar nooit het
enige en zelfs zelden het allesbeheer
sende aspect. Hij noemde het onder
scheid tussen loontrekkenden en sala
risgenietenden uit de tijd.
Dr. J. de Spot merkte op dat een on
derneming niet anders kan zijn dan
vooruitstrevend, wil zij haar plaats niet
alleen behouden, maar ook groeien. De
kenmerkende hoedanigheden van de wa
re ondernemingsleider liggen zijns in
ziens meer in de aanleg van progno
se en anticipatie en minder in ervaring
en verworven kennis. Daar is het be
stendig verschijnsel der veroudering
van het produkt, waarvan de levens
duur korter wordt terwijl de mens lan
ger leeft. Daar is de bedreiging van
het vervangingsprodukt, het syntheti
sche fabrikaat.
Het Is niet de vooruitstrevende on
derneming die de zwaarste risico's
draagt, maar de conservatieve die
hoofdzakelijk bekommerd is om het be
houden van het verworvene, die nieu
we risico's ontwijkt en aldus nalaat
zich aan te passen. Een onderneming
kan niet behoudsgezind zijn want zij
heeft zeer weinig te behouden.
(Van onze 'parlementaire redactie)
DEN HAAG. Het bestuur
van de Stichting van de Arbeid is
het er gièteren tijdens een open
gedachtenwisseling over eens ge
worden, dat er voor de eerst
komende maanden een overgangs
regeling nodig is tussen het oude
loonsysteem, dat niemand nog
bruikbaar vindt en het nieuwe,
dat nog niet geheel uitgedokterd
is eh dat zo men het daarover
al eens wordt nog wel even op
zich zal laten wachten.
Men is ook wel algemeen van mening,
dat die overgangsregeling een grote vrij
heid aan de bedrijfstakken moet laten
tijdens loononderhandelingen. Het gaat er
nu nog om, hoe eventuele „uitschieters"
in de loonverhogingen voor 1966 gebrei
deld moeten worden. Het ziet er naar uit,
dat men in een volgende vergadering, op
13 oktober, wel met een oplossing uit de
bus zal komen.
Na de vergadering van gistermiddag zei
ir. Bosnia nuinens de werkgeversvertegen
woordigers in de stichting, dat het wei
verstandig is geweest van de vakcentrales
om een vergadering uit te schrijven voor
een beraad over de loononderhandelingen
voor 1966. Weliswaar hield hij nog een slag
om de urm in die zin, dat een overgangs
regeling alleen nodig zou zijn, als een
nieuw loonsysteem waarover de SER
thans een advies aan minister Veldkamp
voorbereidt wetswijziging noodzakelijk
zou maken (waardoor men dus in tijdnood
zou komen), maar in feite was iedereen
er zich wel van bewust, dat tijdnood in
elk geval zal optreden. Omdat de SER
nog lang niet aan een advies toe is en
de vakbonden eigenlijk al op dit moment
met loononderhandelingen zouden willen
beginnen.
De lieer Bosma verklaarde voorts, dat
het stichtingsbestuur het erover eens was,
dat het economische rapport van de SER
een ander karakter moet krijgen: er moe
ten geen percentages voor loonsverhogin
gen meer worden genoemd, maar men
moet zich beperken tot het geven van een
overzicht van de economische situatie en
toekomst. De eerste verantwoordelijkheid
voor de toonhoogte moet bij de bedrijfs
takken komen te liggen. Men vond ook
wel, dat ongewenste ontwikkelingen moe
ten worden voorkomen, maar de vraag
Is wie moet vaststellen, dat de lonen te
hoog worden en wie er vervolgens wat enthousiasme zal delen'
tegen moet ondernemen.
Het schijnt, dat de werkgevers op dit
punt behoefte hebben aan een vrij nauw
keurige regulering, terwijl de vakcentra
les niet zoveel precisering verlangen. De
heer A. Kloos zei in dit verband: „De
vakcentrales willen een zeer handzame
regeling hebben. Ze willen zo snel moge
lijk C.A.O.'s tot stand brengen en zo min
mogelijk ingrijpen van hogerhand".
De heer Bosma zei nog: „We hebben
een systeem nodig, dat werkt, anders wor
den de spanningen nog groter dan ze al
zijn. Ik wil niet zeggen, dat we het al
eens zijn over alle punten, maar de kans
op overeenstemming zit er wel in". En
hiermee kon de heer Kloos weer instem
men: „Toen ons gesprek begon, dacht ik
dat de wederzijdse opvattingen ver uiteen
lagen, maar gaandeweg kwamen we tot
elkaar, dankzij veel begrip voor eikaars
standpunt".
De verschillende groeperingen in de
stichting zullen thans intern beraad hou
den en in de volgende vergadering, op
13 oktober, met uitgewerkte voorstellen
komen.
(Van een onzer redacteuren)
Woensdagmiddag half drie in een grijs,
druilerig Amsterdam. Aan de gevel van het
Nieuwe de la Martiheater schreeuwen
moddervette reclameletters bij voorbaat, dat
„Heerlijk" het langst duurt en ook de
lokkende foto's in de vitrine dragen diezelfde
hoopvolle boodschap uit. In de kassa slaat
de telefoon telkens aan als een dolgedraaide
waakhond. Uit alle delen van het knusse
vaderland worden plaatsen besteld voor
Annie M. G. Schmidts momentopname van
Hollands familieleven, die na twee jaar van
intense voorbereiding eindelijk in een gouden
Producer
John de Crane:
„Ons hebben en
houwen
nu alleen af van
de techniek''
Ondertussen zijn de tonnen al uitge
geven; de kostbare draaitonelen worden
nu als een reuzepuzzel in elkaar gescho
ven, terwijl beneden in de foyer de spe
lers met het rode potlood door hun tekst
gaan. Na zeven weken repetities en vijf
voorstellingen in de provincie zijn de
zwakke plekken transparant geworden en
met vereende krachten worden dile be
dreigde plekken nu met nieuwe vondsten
versterkt. Aan een kale cafétafel zitten
Conny Stuart en Freddy Albeck naast
elkaar, sereen voor zich uitkijkend als
een potrver terend echtpaar, dat alles heeft
ulbgesproken. Conny Stuart is maandag
in de Nijmeegse Schouwburg gevallen en
heeft daarbij haar enkel verzwikt. Ze
heeft daarna alleen nog doodvoorzichtig
geschuifeld, want ze wil haar kraohten
sparen voor zaterdag. Voor zaterdagavond
acht uur. als het werkelijk menens wordt.
Dan moet ze tussen de coulissen springen
en uitgelaten danspassen maken. Dan is
het „er op of er onder".
„Dit is een hele bijzondere ervaring",
zegt ze. „en het is werkelijk lang gele
den, dat ik een rol met zoveel plezier en
enthousiasme heb ingestudeerd. Ik ge
loof in dit stuk. omdat heb een griezelig
geniale comedie is geworden. Annie
Schmidt heeft zich beslist overtroffen en
dat geeft ons weer de verplichting om er
iets kolossaals van te maken. Tweè jaar
hebben we aan niets anders gedacht en
over niets anders gepraat dan deze mu
zikale comedie. Nu kunnen we alleen
hopen, dat het publiek ons
Annie Schmidt
lanceert een
gloednieuwe
Conny Stuart
toneellijst zal worden gezet. Nog 72 uur en
dan is het zover. De bloedrode zaal op de
eerste etage zal tegen acht uur vollopen met
Spookbeeld
Annie Schmidt, granieten rots in de
branding van zenuwen en première-
koorts. praat vooralsnog voorzichtiger
over haar avondvullend geesteskind. „Als
het zo wordt, zoals we nu denken, dat
het worden zal", zegt ze glimlachend,
„dan moet het wel een succes worden.
Maar het risico blijft natuurlijk altijd
het spookbeeld op de achtergrond. Ik heb
in elk geval voor het eerst in mijn leven
de kans gekregen om me leeg te schrij
ven en dat is een formidabel winstpunt.
Ik 'had nu eens niets te maken met ta-
boe's en schema's en naai' mijn smaak
is het resultaat daarom ook beter ge
worden dan alle dingen die ik vroeger
gedaan heb. Ik vind het alleen jammer,
dat iedereen het een „musical" noemt,
want daarmee is mijn komedie bij voor
baat in een hoek terecht gekomen, waar
de laatste jaren geweldige klappen zijn
gevallen. Ik heb trouwens een hekel aan
dat woord „musical", zeker in verband
met dit stuk, want dit is immers vol
komen anders. Natuurlijk speelt de mu
ziek er een belangrijke rol In. maar het
Kostbare plannen
„En wat voor een komedie", vult pro
ducer John de Crane haastig aan, „ik
heb de hele wordingsgeschiedenis meege
maakt en ik ben nog steeds laaiend
enthousiast. Als dat nog niet genoeg is,
weet ik het niet meer".
John de Crane heeft twee jaar geleden
de beslissende stoot gegeven tot „Heer
lijk duurt het langst". Aanvankelijk
hadden producer Piet My Fair Lady"
Meerburg en hij het plan om Conny
Stuurt groot te lanceren in de musical
„Carnival"maar toen Oliver en Sound
of Music roemloos ten onder waren ge
gaanwijzigden ze haastig hun kostbare
plannen en vroegen ze Annie Schmidt
om de goedkopere Franse produktie „La
Plume de ma Tante" te leertalen. Haar
antwoord tuit nog in mijn oren", zegt
De Crane. „Ze zei letterlijk: zolang ik
zelf nog zoveel leuke ideeën heb, voel
ik niet de geringste behoefte om iets te
vertalen. Goeiemiddagmeneer Kramer."
Dat was mijn eerste telefonische ken
nismaking met Annie Schmidt. Ik ben
meteen de volgende dag naar haai- huis
in Berkel gereden en heb gezegd: „Als
u toch barst van de leuke ideeën, maak
dan eens wat". Ter aanmoediging vertel
de ik er ook nog bij, dat ze de artiesten
zelf mocht uitkiezen en dat ze volkomen
wij werd gelaten in de uitwerking van
haai' plot.
Ze begon gelijk en kwam naar veertien
dagen aandragen met een geweldig idee.
waar we het succes levensgroot in zagen
zitten. Conny Stuart zou de rol gaan
spelen van eigenares van een teenertent,
die vlak naast een kerk staat. Tussen
haar en de geestelijkheid was het voort
durend een vrolijke bonje, die pas op
hield op 'het moment, dat een Ameri
kaanse zakenman de grond kocht, waar
op teenertent en kerk stonden.
Volgens ons was dit het helemaal, maar
toen Annie begon te schrijven ontdekte
ze pas. dat ze de taal van de teeners
niet verstond. Heb toontje van de angry
young men lag haai- gewoon niet en de
scenes die in de teenertent speelden, le
ken dan ook nergens op. Ze heeft daarna
in overleg met ons besloten om het
volledig om te gooien en weer te mikken
op een genre, waarmee ze al eerder
ces had gehad. Annie weet beter dan
wie ook, hoe een Hollander in elkaar zit
en die wetenschap heeft ze ln haar nieu
we plot volledig uitgebuit. De enige moei
lijkheid was, dat ze een journaliste is, die
alleen op de laatste nlpper kan werken
en als die hoogspanning er niet is, zit
ze het liefst met de handen over elkaar.
Die eerste weken heb ik haai- om de twee
dagen opgebeld om te wagen, wat
deed en als ze dan zei: „Niks, een beetje
stofzuigen en ln mijn tuintje werken",
riep ük„zou je dan niet eens gauw aar
je werk gaan". Ik gaf haar gewoon huls
werk op en als ze weer een stuk af had,
kwamen we in de woonboot van compo
nist Harry Bannlnk bij elkaar om
haar te luisteren. Die bijeenkomsten had
den vanaf het begin het karakter van
cabaretvoorstellingen, waarbij het gelach
niet van de lucht was. Annde draagt haar
eigen werk op een hele speciale manier
voor en toen tk diezelfde wooiden later
door echte artiesten hoorde zeggen, heb
ik vaak gedacht. '„Annie deed het beslist
Compleet nieuw
Annie Schmidt is ook de vrouw ge
weest, die een complete nieuwe Conny
Stuart op de planken heeft, gezet. Conny
is in deze'komedie gewoon een hele fijne,
geestige vrouw en gelukkig niet meer de
toffe slapstick-madame, die ze jaren lang
heeft moeten uitbeelden. Ze zingt bij -
rbeeld een liedje „Het- ls over" en als
je dat hoort, lopen de rillingen over Je
lijf. Dat is trouwens de grote kracht van
Annie Schmidt: ze heeft het niet gezocht
in enorme effecten, in lach of ik schiet
werk. Ze heeft alleen het volk een lach
spiegel vooi-gehouden, waarin ledereen
zichzelf blijft herkennen. Toen Plet Meer
burg datzelfde liedje over een vader en
het verwend premièrepubliekcritici met de
kroontjespennen in de aanslag, autoriteiten
en collega's, die de bitterzoete smaak van hun
eigen flop nog vóór op de tong proeven. Drie
muziikale schuimtaarten zijn in de afgelopen
twee jaar reddeloos in elkaar gezakt en een
handvol ambitieuze tiheaterdromen zijn in
diezelfde periode haastig in de ijskast
geschoven, maar desondanks blijven de
geldschieters van Nederlands kersverse
muzikale komedie breeduit en krimpvrij
glimlachen. „Dit is anders", zeggen ze, „dit is
zo Hollands, dat de Hollanders er wel in
moeten bijten of ze willen of niet."
zijn doahter hoorde, werd hij op het
zelfde moment doodstil. Ik zei: „Wat is
er met Jou aan de hand?" Hij keek me
aan en antwoordde: „Precies hetzelfde
gesprek heb lk gisteravond met mijn
eigen dochter gehad. Het ls ongelooflijk".
Waf A nine Schmidt in deze Icomedie-
heeft gedaan, is inderdaad ongelooflijk.
Het gaat er nu alleen om, of het publiek
geld en tijd over heeft om het resultaat
twee jaar werken te komen zien. De
eerste voorstellingen waren alvast een
:s en dat is misschien een vinger
wijzing. We stonden duar ook nog voor
een zaal met personeel van één firma
en zo'n publiek reageert altijd anders.
Ze hebben niks betaald voor hun avondje
uit en als er een liedje wordt gezongen,
worden gelijk de zakken met snoep te
voorschijn gehaald. Dat is al eeuwen
hetzelfde t» ons vak: als er muziek
wordt gemaakt, is er een eetpauze.
Toah was er een enorm applaus na elke
voorstelling en dat klonk in elk geval be
moedigend. Na afloop hebben we hier en
daar nog wat veranderd, want op papier
klinkt alles nu eenmaal anders dan op
het toneel. Dat zijn de zenuwen van de
laatste dagen. Je rent van de vroege
morgen tot de late avond, belt allerlei
ien, geeft honderden opdrachten.
Net nog dacht ik opeens: „Er moet een
bloemetje staan in de kamers van Conny
en Annie, dat zullen ze zeker op prijs
stellen". „Allemaal kosten, die voor de
baten uitgaan. Er is nog geen cent in
kas, maai- de tonnen zijn al weggevlo
gen. Denk alleen maar aan de toiletten,
die Heymans voor Conny heeft gemaakt
Allemaal exclusief. Ga zelf maar eens
naar hem toe en vraag, wat hij voor een
doodgewone jurk vraagt. Dan weet je ge
lijk. wat er tussen mijn vingers is door
gegleden".
Roet in eten
Nu is het wachten alleen nog op zater
dagavond. Iedereen zegt, dat hij de kalm
te zelf is, maar iedereen vreet zioh op
van de zenuwen. Iedereen kent zijn tekst,
en zeven weken lang hebben ze hard
gewerkt. En toch kan alles nog misluk
ken, wanneer het draaitoneel één seconde
hapert of wanneer de black out te laat
komt. Ons hele hebben en houwen hangt
nu af van de techniek, van décors, schijn
werpers, bandrecorders en luidsprekers.
Ei- lopen zeven man achter het toneel, die
de illusie levend moeten houden en als
die geen roet in het eten gooien, heb ik
goede hoop, dat we zonder kleerscheuren
door de première komen.
Als straks het doek wordt gehaald, heb
ben we er twee jaar aan gewerkt. Er zijn
enorme bedragen door de molen gegaan
en tientallen mensen hebben maand ln
maand uit aan niets anders gedacht dan
aan dit ene stuk.
Nu springen we met zijn allen gillend
in de vijver. Zonder te weten, of we ooit
nog boven water komen
Volgens wij wordt het een sucoes, maar
lk durf het alleen maar te fluisteren,
want ik ben Hollands-voorzichtig van
aard. Deze laatste dagen kruipen voorbij
en elke seconde komt er spontaan een
berg werk bij.
En dan te bedenken, dat Heer
lijk nog langer duurt.
Verkouden?
M/u-a ts op
AS PRO'
Rillerig Onprettig?
Pas dan op!
Neem bijtijds 'ASPRO'.
'ASPRO' bevat alles om Uw
verkoudheid snel en doel
treffend te bestrijden.
UftliobiS cf>
ASPRO'
V.H.M.O.-examens
geschiedenis
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het vak geschiedenis
bij de eindexamens op de gymnasia,
h.b.s.-en, m.m.s.-en en handelsdagscho
len zal in 1966 nog volgens de oude exa
meneisen worden afgenomen. Bij de
eindexamens in 1967 zullen de leraren-
examinatoren de keuze hebben tussen
de oude en nieuwe eisen. Vanaf 1 septem
ber 1967 zal de nieuwe regeling echter
dwingend zijn voorgeschreven.
Zoals bekend zal door deze nieuwe
regeling, waarover nog een KB moet
verschijnen, bij het onderwijs ln de ge
schiedenis meer aandacht gegeven kun
nen worden aan de jongste geschiede
nis. Tevens wordt het geschiedenison
derwijs erdoor gemoderniseerd.
Aan het slot pakken de artiesten nog één keer fors uit. Het is dan al bij twaalven, want de schrijfster heeft kosten,
moeiten noch tijd gespaard om deze vaderlandse prorluktie tot een mammoetsucces te maken. Van links naar rechts:
Francine Terlinden als Pinky, Rob van Houten als Wim de Heer, André v. d. Heuvel als ldo, Leen Jongewaard als
kruidenier Bloem en Conny Stuart als Marjan.
CITROENBRANDEWIJN FOCKINK
hel» liter
