Drie Van Marwijks en vier
machines hielden de polder droog
STRIJD TEGEN HET WATER IN ZORGELIJKSTE DROOGMAKERIJ
ffULDE
lag6
mi
DE HOLLANDSE AQUARELLISTENKRING
EN „DE GRAFISCHE"
PAGINA 4
DE LEIDSE COURANT
DINSDAG 28 SEPTEMBER 1965
GEER- EN KLEINE BLANKAARDPOLDER 100 JAAR
Adriaan: de tweede machinist.
Mil
N. DuinisvrM
GOflshourn j
P KIejj»>'l! !lrol"
A*«Leeiwen
P.lM,B«i»nfkt)inpi
AA.»» Gils
W.MnMorwjjk
TOO* MM cocn Ktoo IU0f»s HU»
,KaiMt hct Mm |9|n
WANDAAG HONDERD JAAR geleden zat het
erop. De Geer en Kleine Blankaartpolder on
der Zoeterwoude en Leidschendam was droogge
maakt. Achttien maanden achtereen, dag en nacht,
had de stoommachine onder hoogspanning ge
draaid. Al die tijd ook was de eerste machinist van
de polder, Willem van Marwijk, in touw om de
pomp 9 kubieke meter water per minuut er door
te laten halen. Na anderhalf jaar was de zaak
droog, maar de strijd begon toen pas goed. Een
eeuw lang is nu geschiedenis geschreven van de
zorgelijkste polder van de provincie Zuid-Holland.
Honderd jaar ook is de familie Van Marwijk bij
deze strijd betrokken geweest. Vandaag nog'staat
Gebrek aan water
weegt het zwaarst
DIEP WEGGEDOKEN tussen Stomp-
wijk en Zoeterwoude ligt daar de
jubilaris, achter de dijk die hem als
een opstaande kraag tegen het water
beschermt. In de jaren van vóór 1865
was er een groot meer met boven
Rijnlands peil liggende kleine, droge
gedeelten, waarop geteeld werd. Deze
landtongen werden in de volksmond
„miserabelen" genoemd, de opbrengst
was in elk geval evenredig aan deze
benaming. De heer C. P. J. Paarde-
kooper te Zoeterwoude, die veertig
jaar secretaris-penningmeester van de J
polder is geweest, weet nog veel uit
het verleden in zijn herinnering terug 1
te roepen.
De strijd tegen het water, onder het
bestuur van Duinisvelden en Groene-
wegens. is hem altijd bij blijven staan.
Er was niet alleen de waakzaamheid
tegen het de polder omringende wa
ter. vaker nog werd gebrek aan water
geleden. In droge zomers was de op- j
brengst te klein. In dit jaren dat de j
grond nog mét zo redelijk gecultiveerd
was als zij nu is, werd er, zo zegt
de heer Paardekooper, hard gewerkt
door de kleine boeren in de polder
's Zomers kromp de veengrond en bij
langdurige droogte ontstonden er
scheuren. Niet zelden verdwenen bij
het rooien de aardappelen onbereik
baar in die scheuren.
PAARDEN OP PLANKJES
Van zijn moeder had de heer Paarde
kooper verhalen gehoord uit die eerste
dagen van de polder. De sloten werden
mot de hand gegraven en paarden
brachten de grond naar de dijken; de
dieren hadden plankjes onder de hoe
ven om niet in de drassige grond weg
te zakken. Nadien werden de „mise
rabelen" afgegraven en produceerde
de nieuwe polder enkele honderddui
zenden turven die uit hot veen ge
stoken werden.
Aan de Ondermeerweg te Stompwijk
hebben drie generaties Van Marwijk
het lot van de Geer en Kleine Blank-
aardpolder in handen gehouden. En
de vierde generatie bereidt zich op
de toekomstige taak voor. want één
van de zes zoons van de huidige ma
chinist, Willem van Marwijk, zal wel
in de voetsporen van zijn vader treden.
EEN EPOS
IN 1863 BEGON In het voorjaar de
eerste Willem aan een soort epos:
het droogpompen van de polder. Hij
dreef een stoommachine, die ander
half jaar lang, dag en nacht met een
capaciteit' van 9 kubieke meter per
minuut het water naar de boezem
Eompte. Voor de oude Willem moet
et een hels karwei zijn geweest;
voordat de stoomketel zijn kracht gaf
moest er eerst drie uur lang gestookt
worden. Meer dan veertig jaar werd
de eerste pomp gebruikt. Het vermo
gen was eigenlijk veel te klein en er
moest veel gemalen worden wat een
enorme hoeveelheid kolen verslond.
In 1907 werd de pomp vervangen door
een nieuwe centrifugaalpomp van 25
kubieke meter per minuut. Dat was al
een eind in de goede richting, maar
drie jaar later werd de stoomketel
afgekeurd en vervangen door een
Petter oliemotor. Deze veranderingen
maakte vader Willem nog allemaal
mee: van 1865 tot 1915, vijftig jaar
lang en de moeilijkste tijd voor de
polde*.
de kleinzoon van de eerste machinist bij zijn I De kinderen van het gezin Van Mar-
machine, al is zijn inspanning niet zo groot meer wük (zes jongens »v.0;ci«»ei
twee meisjes)
die van zijn grootvader. De stoommachine heeft zitlen ook niet s,il ZM exploiteren
een moeilijke krantenwijk en bezor
gen tot in de verste en moeilijkste
hoeken de Leidse Courant. De negen
jarige Rinus zit het boeren ook al
in het bloed. „Eerst komt hij 's mid-j
dags uit school thuis een poosje rag-1
gen", vertelt zijn moeder, „en dan
gaat hij om 5 uur bij een boer de j
beesten voeren. Op zijn vrije zater-1
dag zit hij daar de hele dag".
In dat hoekje aan de Ondermeerweg.
inmiddels plaats moeten maken voor een moderne
Crossley diesel die het werk uitstekend doet. Van
daag is het eeuwfeest intiem gevierd door het
polderbestuur, waarvan de heer J. C- Groenewegen
te Zoetermeer voorzitter is. In de parochiekerk te
Stompwijk werd een plechtige H. Mis opgedragen
en in het Blesse Paard werd gezamenlijk ontbeten
en nog even nagekaart. Meer kan de jarige polder
niet lijden; de 140 ha. 5 meter beneden A.P. hebben
een jaarlijkse omslag van 52 gulden per ha. Ook
dan 4 kilometer weg en de 5 kilometer |fgen d^ h°ge d"jk van de Geel
dijk zijn voor onderhoud van de polder.
Kleine Blankaardpolder gonst het van
activiteiten. Dat is daar nu al honderd
jaar aan de gang; een eeuw. volge-
maakt door drie Van Marwijks en
vier machines.
te hij nog met kolen Onmiddellijk
naast het woongedeelte waren de
kolen opgeslagen in huizenhoge ber-
gen. Het was een „zwarte tijd" voor
I de familie, die de hemel dankte toen
in 1957 door het bestuur besloten
werd de kolen waren inmiddels
schrikbarend duur geworden de
olie weer in genade aan te nemen.
Sinds de Crossley diesel zijn intrede
deed is het er een stuk schoner op
geworden daar aan de Ondermeer
weg. Er is bijgebouwd en gemoderni
seerd en waar eens de kolen roet of
stof verspreidden is het nu wit en
helder, zoals het een modern bedrijf
betaamt.
De Crossley doet zijn werk prima",
zegt machinist Willem van Marwijk, j
die het wat kalmer aan kan doen
dan zijn vader en grootvader. Toch
is het nog wel eens poot aan spelen. rOUWCnglluC ZoCtcrWOUQC
vooral in het najaar. Dan moet
nachten gedraaid wor<
en kan de machinist niet naar zijn woude (dorp) a*.s. donderdag 30 sept,
bed, want de machine moet, als hij gaa* ondernemen naar Oegstgeest.
zoekt het bestuur de leden om oi
loopt, ieder uur gesmeerd worden. aanweeie Ie iijn, aangezien men
BOER EN TUINDER i V°°r aCh' °«est8«s<
1 Er zal om kwart voor 7 een bus op
HUIDIGE MACHINIST heeft het het punt Weipoort-Nieuweweg zijn
De grote Crossley diesel, die de hon
derdjarige drooggemaakte Geel en
Kleine Blankaardpolder in stand helpt
houden. In het komend najaar zal er
wel meer werk aan de winkel zijn voor
machinist Willem van Marwijk.
ZOETERWOUDE (Dorp)
U jtstapje Katholieke
TENTOONSTELLING IN DE LAKENHAL
oorbeeld van zijn vader gevolgd de. danies op te halen. Vervolgens stopt
hij bij Don Bosco-Zuidbuurt, slagerij
Dorpshuis, gemeentehuis Noordbuurt,
einde Miening.
Hulde in steen aan het polderbestuur
bij het ingebruiknemen van het olie-
motorgemaal in 1910.
Zijn jongste zoon Adriaan bleef tien
jaar korter in functie: van 1915 tot
1955. Adriaan zette het werk van zijn
vader voort en bediende de oliemotor
tot er in 1941 geen olie meer was.
Weer werd van machine verwisseld.
Ditmaal kwam er een zuigmachine
van Crossley. Toen Adriaan veertig
jaar het water had weggemalen ging
hij met pensioen. Hij woont nu in
het Kath. Bejaardencentrum te Leid
schendam.
„ZWARTE TIJD"
het polderwater. Aanvankelijk stook-
Het malen en onderhouden van de ma
chine is geen dagtaak; het dekt slechts
een fractie van het levensonderhoud.
Er moet het een en ander bijgedaan
worden. Vader Adriaan had er een
koetje bijlopen en 's ochtends om
vier uur stond hij al weer te maaien
bij de boeren tot het donker werd
aan toe. Zoon Willem heeft voor het
huis zijn tuindersbedrijf met een aan
tal kassen, waarin hij o.a. komkom
mers teelt. Aan de overkant van de
boezem staan een paar prachtige
koeien, die het bedrijf van machinist-
boer Van Marwijk completeren
Het gemaal haalt het water van vijf
meter diep door een buis naar boven.
Machinist-boer Van Marwijk houdt 't
waterpeil in de gaten en verdeelt ver
der zijn tijd tussen de machine, zijn
kassen en de koeien.
Aan de achterzijde van het gemaal
loost de polder het water in de boezem
door een donkere „mond".
SCHEEPSBERICHTEN
Grote vaart
Alamak 24 v. Port Said n. Genua; Al-
cor 24 te Genua; Algorab 26 te Salva
dor; Alkes 25 37 WZW .v. Gibraltar n.
Beirouth; Alnitak 24 v. Santos n.
Buenos Aires; Asterope 24 v. Pt.
Churchill n. Atos; Bovenkerk 25 v.
Bremen n. Amsterdam. 26 te Amster
dam; Calamares 25 te Southampton.
28 te Rotterdam verw.; Castor 25 200
O v. Malta n. Piraeus; Garoet 25 200
NW v. Alexandrië n. Genua; Hector 25
te Beirouth; Heemskerk 27 v. Suez n.
Mombasa; Japara p. 25 v. Vlissingen
n. Antwerpen; Kennemerland 26 te
Amsterdam; Kermia 25 te Thamesha-
ven; Kloosterdijk 26 te New Orleans;
Koratia 25 820 W v. Sabang n. Sydney;
Korendijk 25 210 ONO v. Kp. Race n.
New York; Ladon 24 v. Jacksonville
n. Savannah; Loppersum 25 te Mobile;
Maasdam 25 215 W v. Galway n. New
York: Medon 25 840 ZZW v. Flores n.
Paramaribo; Mississippilloyd 24 300
NO v. Fortalesa n. Houston; Nieuw
Amsterdam 25 v. Napels n. Tanger;
Nushaba 26 130 O v. Cayenne n. New-
portueus; Parkhaven 25 te Montevi- Jacob Kuyper stelle men naast de pren-
deo; Peperkust 25 v. Lagos n. Las Pal- ten van Rudl Bierman, de zwaar aange-
mas; Sarpedon 26 485 v. Savannah zette contouren van Karei Andrea tegen
n. San Pedro; Telamon 25 286 N v. jde subtiele lijnen van de Haarlemmer
Laceiba n. FreeportTogokust 24 v. Poppe Damave, de stadsgezichten van
Hamburg n. Antwerpen, p. 25 Vlissin- Hana Engelman naast die van Dirk
gen. 26 te Antwerpen; Ulysses 25 te van Gulik, opdat men zie welke uitdruk-
San Juan; Wonosari 27 600 W v. Ade- kingsmogeiykheden en verschillen)
laide n. Aden: Wonosobo 25 100 NO met de aquarelleertechoiek kunnen wor-
De Lakenhal
tentoonstelling gehouden van werk door
leden van de Hollandse aquarellisten en
van de Vereniging „De Grafische". Deze
expositie geeft een veelzijdig beeld van
hetgeen op deze twee gebieden van de
picturale kunst gaande is.
Eens te meer blijkt uit deze tentoon
stelling. dat de schilderkunat-met-wa-
terverf nog steeds het zo goed als onom
streden terrein is van de figuratie ven
onder de broeders. Het transparante
materiaal leent zich nu eenmaal minder
voor abstracte motieven, die zwaarder
zjjn van ziel en leven dan de veel „luch-
en express!? door de aquarel.
De weinige inzendingen op non-figura-
tief terrein laten ook de minste indruk i
bij de beschouwer achter.
De aquarelleerkunst wordt in onze
lage landen nog druk beoefend. De Hol
landse sfeer van het gezeefde licht en
de wazige luchten komt in de transpa
rante waterverftekening uniek tot uit
drukking. Het is nog altijd een licht
voetige kunst, variabel ln toets en hand
schrift, echter óók een der moeilijkste
technieken.
Van dat alles geeft de verzameling
prenten van de Aquarellistenkring in
De Lakenhal een goed beeld en gelegen
heid tot interessante vergelijkingen. Men
zie de open landschappen van Bob Buys,
licht en luchtig naast de zwaardere to
nen van Otto de Kat en van Theodoor
Heynis, die met twee bijzonder mooie
stadsgezichten naar voren komt. De
transparante haven- en zeegezichten
Massawah n. Suez.
Kleine vaart
Aerdenhout 25 te Rotterdam; Primus
28 te Casablanca verw.; Thea 25 v.
Londen n. IJmuiden, 26 te Amsterdam;
Volharding 23 te Belfast.
Vreemde vaart
Aurelia 25 v. Rolterdam n. Bremen;
Regenstein 23 te Melbourne.
WAT LEZERS
SCHRIJVEN
den bereikt.
Ook in de uitbeelding van het fi
guur. Dora Esser exposeert een prachtig
blad „De Cellist". Ietwat pessimistisch
is „Oude vrouw" van Henk Pander. Van
B. Westendor-08ieck hangt er een ge
voelig geschilderde „Zittende figuur".
H. Royaards treft door een voortreffelijk
jongensportret.
Broeiend en zwaar van kleur zijn de
prachtige landschappen in gouache
„Spanje", een trits van drie bladen van
de hand van Jan van Heel. R. de Bruyn
een forsgelijnd, decoratief „Vruchten meer omdat ouderen en nog vrijwel on-
en bladeren". bekende jongeren te zien zijn.
De werken van J. Bieruma Oostlng
pve grafiek is vertegenwoordigd door zijn van zeer verscheiden gehalte. Een
U meer dan honderd van de ruim 160 mooie prent Visjes met citroen" steekt
ingezonden werken. De grote variatie artistiek gezien wel heel erg af bij de
stijl, techniek en opvatting illus- veel mindere kleurenlino „Sneeuwuilen".
bundig zomers en „Blauwe fles met le- bereikt. Het voert te
n loopt men tegenwoor- hes" dat, hoewel wat statisch van com- dingen te noemen, al brengt het
dig niet meer op straal Enerzijds van- positie, treft door een prachtig blauw, over het algemeen hoge gehalte van het
wege het drukke verkeer, anderzijds Van Jeanne Bieruma Oostlng hangt er werk ons daartoe in verleiding. Te-
j door de rommel in de winkelstraten.
I Zaterdagmorgen jl. liepen mijn vrouw
en ik over de Haarlemmerstraat. Op i
een gegeven moment gleed mijn vrouw
j uit over enig hondevuil, en even later
i maakte ik bijna een flinke buiteling
over een achteloos weggeworpen ba-
naneschil
Men moet in de Haarlemmerstraat
voor het verkeer ook goed opletten,:
en als je dan ook nog moet uitzien
naar eventuele vuiligheid, die op straat
ligt. kom je ogen te kort. Het wordt
zo langzamerhand hoog tijd. dat er
iets tegen die straatvervuiling wordt
De verzorging van de oudere hond
KYNOLOGENVERENIGING RIJNLAND
START MET NIEUWE SEIZOEN
den ln met van hem zo zeer bekende
mathematische onderwerpen. Zeer vin
dingrijk weliswaar en technisch voor
treffelijk werk.
H. van Kruiningen, die enkele jaren
geleden de grafiekprijs won. zond vier
strakke etsen ln„ waaronder twee mooie
bladen van zyn bibliofiele illustraties van
het Gilgamesj-epos. Huub Gerretsen ex
poseert een wat traditioneel zelfportret,
naast een fascinerend en effectvol
„Gemummificeerd hoofd". Prachtig van
sfeer is „Boomgaard ln de winter" van
Dick van Luyn; eenzelfde sfeer, maar
minder sterk verbeeld, vinden we terug
in zijn stadsgezicht.
Na jarenlang geen werk in het open
baar te hebben vertoond, heeft J. M.
Zoals bji de meeste verenigingen en zond, daar de hond in de jaren van zi|n Prange thans drie litho's ingezonden, tra-
tt j organisaties In september de gewoonte omgang met de mensheid zich heeft j ditloneel met bomen, struiken en stron-
W VAN DFR VOORT begon ook de K.vnologen Ver. „Rijn- aangepast aHn het menselijk menu en ken. Een merkwaardige prent is van hem
Plantsoen 35 T eirien land" gisteravond.n>et een bijzonder ge- dikwijls zonder daarvan narigheid te „Het uitkoken van de behaarde vis"
slaagde bijeenkomst In Zomerzorg liaar ondervinden met de pot mee eet. Op in- waaruit de intentie van de maker moei-
winterseizoen. teressante manier verduidelijkte spre- lijk te puren valt.
Waarnemend voorzitster mej. J. van ker hoe het menu ook gevarieerd kan Tenslotte willen we onder het vele
Poppen opende de vergadering met een worden. De verzorging van de oudere nog wijzen op het strakke „Gospel-
hartelijk woord van wélkom aan de hond is ook niet zo moeilijk en bestaat singers" van Cor Basart en op het werk
dierenarts C. Langhout en zjjn echtge- eigenlijk voornamelijk uit het in bewe- van de jonge Henk Hester, drie aquatin-
note. De heer Langhout. een expert op ging houden, liefst met gezelschap van ten, waarin opvalt het door sfeer en
kynologen-gebled als keurmeester, fok- een jongere' 'hond. en de zorg dat de compositie interessante .Tien over
ker en exposant, hield een bijzonder hond niet te dik en te vadsig wordt. rood",
leerzame causerie over de voeding van Als bewijs had hij een 12-jarige, prach-
honden. Hoewel het in boekjes voorge- tige Engelse Coekerspaniel bij zich, die
schreven rantsoen van 5 gr. oud bruin er nog uitstekend uitzag. Nogmaals, het voort te ver om alles en
brood. 30 gr. vlees. 30 gr. melk en 5 gr. Na de pauze kwamen de vragen pas aden noemen. Alles bij eikander geeft
verse groenten, alles per kilo-gewicht goed los. maar de heer Langhout wist de tentoonstelling een goede doorsnee
van de hond, natuurlijk als basis wel met zijn bijzonder rijke ervaring nog van (iP huidige Nederlandse grafiek en
aanvaardbaar is. vertelde de heer Lang- menig goede raad te geven aan deze daarom een goede gelegenheid zich van
hout wat daar zo al mee gedaan kan kundige hondenliefhebbers. Mej. Van de stand van zaken op de hoogte te
worden. Oppen dankte aan het einde de heer stellen.
OUDERE HOND en mevr. Langhout voor hun komst en De tentoonstelling is geopend tot 1
Minstens 60% der honden krijgen wei- bood hen als dank een passend present november,
nig of nooit vlees en zijn toch kernge- aan. Wpr.
Concert te
Oude Wetering
Morgen, woensdag 29 septemher.
wordt in de Geref. Kerk te Oude We-
terng een concert gegeven door Lize
Schoo, sopraan, Han Kapaan. hobo.
en Theo ten Hooven orgel. Laatstge
noemde is organist van de Waalse
Kerk te Leiden. Het programma is
samengesteld uit werken van Bach.
Handel, Stanley. Fauré, B v. d. Sig-
tenhorst Meyer, H. Andriessen en
Th. ten Hooven. Aanvang 8 uur n.m.
Programma tevens bewijs van toe
gang aan de kerk verkrijgbaar,
