Documentatiegroep
1940-1945
De verwachtingen voor hervat concilie
ACHTERAF IEDEREEN ERMEE INGENOMEN, DAT
VERKLARING GODSDIENSTVRIJHEID WERD UITGESTELD
KUNST EN ATLETIEK
ROB DEN TONKELAAR:
Curie zal zeker
hervormd worden
ZATERDAG 8 MEI 1965
DE LEIDSE courant
PAGINA U
LEIDENAAR HENK KWIK NAM INITIATIEF VOOR
Verontschuldigd ontvangt hij
ons: „Let maar niet op al die
paperassen. Ik leg nl. de laatste
hand aan mijn materiaal voor de
diverse tentoonstellingen, die
straks gehouden gaan worden".
Hij vervolgt: „Ik krijg nogal wat
briefjes, in de geest van „We
houden een expositie, stuur ma
teriaal", en natuurlijk willen we
zoveel van dienst zijn".
SS-ertje
Henny Kwik telde 17 jaar, toen de
oorlog afgelopen was. Op zijn manier
had hij alles ondergaan en zelfs mee
gemaakt aan sabotage op kleine
schaal. Onmiddellijk na die jaren be
gon hij met het aanleggen van een
verzameling boeken en documenten,
betrekking hebbend op de jaren '40-
'45. In de loop der jaren groeide de
verzameling en hoewel het zijn me
ning was, en is, dat er te weinig aan
dacht besteed wordt aan de oorlogs
jaren, op de scholen, had hij toch
geen plannen voor een bepaalde ver
eniging. Dat is eigenlijk plotseling
opgekomen.
De directe aanleiding tot de oprich
ting van „Documentatie-groep '40-
'45" was de reaktie in een weekblad
op een gepubliceerde foto van een
tweetal kinderen, dat „SS'ertje"
speelde. De .ingezonden brief-schrij-
ver" meende, dat men dergelijke fo
to's beter achterwege kon laten en
dat dergelijke „spelletjes" helemaal
uit den boze zijn, omdat kinderen
nauwelijks weten wat ze spelen.
Kwik zocht kontakt met deze „schrijd
ver", omdat hij dacht, dat hij wel
licht ook beschikte over bepaald oor
logsmateriaal. Dit bleek waar te zijn
en een bijeenkomst werd spoedig be
legd. De briefschrijver nam nog twee
kennissen mee uit IJmuiden en tij
dens die bijeenkomst kwam Kwik
met het plan een groep op te rich
ten.
moeten worden afgesloten voor de
dagen, dat het materiaal tentoonge
steld wordt.
„De leden
hebben alles
Zoals gezegd, is ieder specialist op
een bepaald terrein. Kwik b. v. weet
alles te vertellen over de invasie en
verzamelt in het bijzonder: litera
tuur, foto's en documenten uit de
oorlog.
In deze 175 leden tellende groep
is ieder eigenlijk een expert op zijn
terrein. Tussen al deze specialisten
treffen we ook bijzondere aan. Een
ander heeft zich geworpen op het
verzamelen van jeeps en amphibie-
vaartuigen. Weer een ander heeft 'n
collectie vliegtuigradio's. Een veel
voorkomende hobby is: de invasie te
Normandië, deze leden hebben zelfs
nog kontakt met generaals, die daar
de strategie hebben bepaald Een
lid uit Amsterdam is een uitgespro
ken expert op het terrein van de
„jodenvervolging", hij heeft plm.
3.000 boeken hierover, zelfs Itali
aanse en Spaanse.
Andere leden beschikken over al
le mogelijke uniformen, fiétsen, vlag
gen, films en bonkaarten. Tijdens de
bijeenkomsten - eenmaal in de twee
maanden - is er gelegenheid tot rui
len.
Dr. L. de Jong van het .Rijksinsti
tuut voor Oorlogsdocumentatie' was
erg enthousiast, toen hij hoorde dat
die .Groep' gesticht was. ,Nu zijn we
tenminste niet meer alleen', moet hij
uitgeroepen hebben. Ook hij ver
schijnt geregeld op de vergadering
en is dan de aangewezen figuur om
diverse onderwerpen aan te snijden
en te bespreken. Dr. L. de Jong heeft
ook al verscheidene malen materiaal
kunnen gebruiken voor zijn Instituut
en zijn TV-programma ,De Bezet
ting'.
Stuur het naar
Henk Kivik!
„Er is nog veel materiaal on
der de mensen", zegt Kwik.
Over Leiden-in-de-oorlog heeft
hij b.v. zeer weinig.
Het Amerikaanse leger gaf
speciaal kranten uit voor de
militairen in Europa „Stars and
Stripes". De heer Kwik heeft
hiervan géén enkel exemplaar.
Hij beschikt over één editie
van Maple Leaf", het Canade
se blad voor de soldaten. Wan
neer onder onze lezers mate
riaal is, dat niet gebruikt
wordt, de beer Kwik is er zeer
mee geholpen. Zijn adres is:
's Gravenzandistr. 29, tel. 23366.
Nieuwe leden kunnen zich daar
eveneens aanmelden.
Exclusief
Dat zeggen de leden: „Kwik heeft
veel". De heer Kwik beschikt over
zeer exclusief foto- en documentatie
materiaal, zeer dankbaar materiaal
voor de exposities. Hij beschikt over
tientallen affiches, alle mogelijke
kranten en krantjes, stafkaarten.
Alles is keurig geplakt op grote
vellen papier en zeer doelmatig in
gedeeld. Zo heeft hij foto's van het
kaalknippen in Voorschoten de
Valkenburgse kerk, na het bombar
dement verwoestingen in Katwijk
en Noordwijk de arrestatie van 'n
SD'er in beeld het verwijderen
van de klokken uit Stadhuis en Hoog
landse kerk „Open brieven"
vlugschriften het illegaal versprei
de doodsbericht van Hitier brie
ven met gegevens over dodenplaat-
sen het Wilhelmus voor Mussert
wandkrant van de geallieerden.
Dit materiaal en nog veel meer kunt
u begin mei aantreffen op de ex-'
positie, die gehouden wordt aan het
Rapenburg, Gebouw Rehoboth.
TEN VAN DE JONGE LEIDE-
NAARS, die zich met kunst en
het kunstambacht bezighouden
in dit geval een ambacht, dat wel
haast zo oud is als de min of meer
beschaafde mensheid is Rob den
Tonkelaar (29 jaar en broer van de
T.V.-weerman) die het pottenbakken
beoefent. Dat doet hij tweeledig,
n.l. commercieel („Een mens moet
leven") en bovendien uit kunstzin-
Daar hij echter toch wilde tekenen
en schilderen, kreeg hij een kans bij
de Valkenburgse pottebakker Ra-
velli. Deze nam de jeugdige Ton
kelaar in dienst als decoratieschil
der. Daardoor was hij ook in staat
in zijn vrije tijd de lagere tekenacte
te halen en voorts stak hy veel op bij
zijn chef, (de heer Kaay van Ravelli)
en bij de heer v. Houwelingen te
Voorschoten.
Het voortdurend contact
met pottenbakkerswerkzaamheden
inspireerden hem zo zeer, dat hij
zich ook ging interesseren voor de
boetseerkunst, een bezigheid, die
hem meer dan tekenen gele
genheid gaf zich te uiten.
Bij Ravelli kreeg hij inmiddels steeds
grotere opdrachten, die hij geheel
zelfstandig uitvoerde en in deze pe
riode gingen zijn gedachten reeds
uit naar een eigen atelier. De gele
genheid kreeg hij toen Bert Jonk,
de Leidse tekenaar, zijn eenmans
bedrijf op gunstige financiële voor
waarden over wilde doen. Den Ton
kelaar greep deze kans en verhuisde
in juni 1961 als zelfstandig potten
bakker naar de Noord Rundersteeg
in Leiden. Met een compagnon voor
het zakelijke gedeelte bouwde hü
een gezond bedrijf op, dat ieder jaar
met een flink aantal modellen op de
markt komt en waar een viertal me
dewerkers bezigheid vindt.
Naast het zakelijke ge
deelte van zijn werkzaamhe
den, werkt Den Tonkelaar met enke
le medewerkers ook op het experi
mentele vlak. Zij streven er naar de
traditionele opvattingen van het
aardewerk te doorbreken en een ge
heel nieuwe vormenrijkdom te bren
gen. De reed genoemde tentoonstel
ling in de Boerhaavezaal gaf van
deze experimentele werkzaamheden
een goed beeld. Er was toen reeds
een grote variatie van vorm en een
rijkdom van glazuren, die veel voor
de toekomst beloofde. Als zodanig
was de tentoonstelling alleszins ge
slaagd en heeft Den Tonkelaar en
zijn bentgenoten dan ook geinspi-
reerd op de ingeslagen weg voort te
gaan.
rvAT DEN TONKELAAR ook als
kunstambachtsman in het volle
leven wenst te staan bewijzen zijn
■w j j i activiteiten op het gebied van de
pottebakker en hoogspringer atletiek Gespecialiseerd heeft hij
1 oio zich op het hoogspringen, hoewel hij
begon als loper op de middenafstand.
In 1959 dwong de studie hem minder
tijd te gaan besteden aan de training
en hij schakelde toen over op 't pols
stokhoogspringen, waarin hij ook
successen oogstte. In datzelfde jaar
veroverde hij n.l. bij de B-kampioen
schappen de titel met 3.20 meter,
werd vervolgens in 1962 en 1964
kampioen van Zuid-Holland en be
reikte de laatste jaren regelmatig de
3.60 meter. Hij wil echter graag nog
hoger en hoopt in het nieuwe sei
zoen met de glasfiberstok dan ook
moest hij echter van dat plan afzien, de 3.80 meter te bereiken.
nig oogmerk. Wij herinneren in dit
verband aan een tentoonstelling, die
hij met nog drie andere vakbroeders
in de Boerhaavezaal heeft gehouden,
en die toen sterk de aandacht heeft
getrokken.
Oorspronkelijk wilde Den Tonke
laar reklametekenaar worden en
toen hij van de mulo afkwam wilde
hij dan ook naar de Haagse teken
academie. Om financiële redenen
Circulaire
De vier heren leefden allen in de
over.uiging, dat men weer „indutte"
en alles zou vergeten. Ze waren ook
van mening, dat de jeugd onvoldoen
de werd voorgelicht over dit voor
ons land zo belangrijke tijdperk. In
die tijd juni '63 verschenen ook
veel boeken over de oorlog, met fei
ten-materiaal. Boeken, die gretig
verkocht werden, zodat Kwik en de
zijnen tot de conclusie kwamen, dat
ook ouderen wel belangstelling zou
den hebben.
In augustus '63 trad de groep voor
het eerst naar buiten, in een circu
laire aan bepaalde leden van de ver
eniging „De Verzamelaar", die be
kend stonden als verzamelaars met
een onderwerp: oorlog.'In dit schrij
ven werden de doelstellingen van de
vereniging als volgt omschreven:
a. Het doen opsporen van docu-
mentaüe-materiaal
b. Leden kosteloos gelegenheid ge
ven tot het plaatsen van adver
tenties in het maandblad
c. Het organiseren van exposities
over het tijdvak 1940-'45
d. De jeugd op juiste wijze voor
lichten over die periode, o.a.
door tentoonstellingen
e. Het houden van ruilbeurzen.
Belangstelling
Op de circulaire reageerden niet
minder dan 35 mensen. Ze lieten zich
onverwijld als lid inschrijven. Nu - 2
jaar later - telt de groep 175 leden,
die het allemaal even diruk hebben
in deze tijd. De leden zijn allemaal
experts op een bepaald terrein en
stellen thans in den lande hun ma
teriaal ter beschikking van een of
andere expositie.
Henny Kwik - zelf een „invasie-
expert" - heeft hard gewerkt voor 'n
7-daagse tentoonstelling hier in Lei
den, gehouden aan het Rapenburg.
,Het grote probleem', zegt de heer
Kwik ons, ,is uit die hoeveelheid ma
teriaal steeds het juiste te pakken,
dat tegelijk interessant is voor de be
zoeker'. De drukte wordt nog ver
groot door de verzekeringen, die
De handtekeningen van precies 441
concilievaders stonden onder de pe
titie, welke aan het einde van de
derde conciliezitting vorig jaar tot
Paus Paulus werd gericht, in een
poging om de verklaring over de
godsdienstvrijheid er alsnog op die
zitting door te krijgen. Dit in tegen
stelling tot de berichten destijds wel
ke van 800 of meer handtekeningen
gewag maakten. Aldus een der mede
delingen van dr. L. G. M. Alting von
Geusau op een persconferentie van
het documentatiecentrum Concilie
over de vooruitzichten voor de vierde
zitting die dit najaar begint.
Achteraf, aldus dr. Alting von Geu
sau, bleek de betrokken commissie
er zeer mee ingenomen, dat de mo
gelijkheid tot herschrijving van dit
dokument door de Paus geschapen
was en het heeft dan ook belang
rijke wijzigingen ondergaan.
Men schijnt tenslotte in de nieuwe
tekst tot een synthese te zijn geko
men van opvattingen zoals van Ame
rikaanse zijde waarin de nadruk meer
op politieke aspekten viel, en van
bijvoorbeeld Franse meningen met
meer accent op innerlijke, religieuze
kanten. Het onderscheid tussen in
nerlijke en uiterlijke vrijheid, tussen
menselijke, religieuze en politieke
facetten van de vrijheid komen er
nu scherper in naar voren.
Aan de nieuwe redaktie is uitge
breid meegewerkt door P. Courtney
Murray (V.S.), prof. Dondeyne (Bel
gië), prof. P. Pavan (Rome) en prof.
Leclerq (Parijs).
Het schema, dat met de grootste
geheimhouding werd omgeven om
voorbarige machinaties te verhinde
ren, is slechts uitgereikt aan de bis
schoppen die lid zijn van de theolo
gische commissie. Amendementen op
deze tekst moeten vóór 15 mei a.s.
schriftelijk zijn ingediend, aldus mgr.
dr. J. A. E. v. Dodewaard, bisschop
van Haarlem, zelf lid van de Theo
logische commissie, die ter conferen
tie aanwezig was.
Huwelijk en gezin
Als lid van de sub-commissie voor de
redaktie van het hoofdstuk over „Hu
welijk en gezin", dat volgens de nieu
we voorstellen deel gaat uitmaken
van het grote schema dertien qver
„Kerk en wereld" (een van de vier
schemata die op de vierde concilie
zitting nog geheel in discussie moe
ten komen) verklaarde mgr. v. Dode
waard overtuigd te zijn van de steun
van paus Paulus voor de in dit hoofd
stuk neergelegde opvattingen. Dat
bleek volgend hem duidelijk uit de
toespraak welke de paus onlangs
heeft gehouden bij de ontvangst van
de leden der speciale pauselijke com
missie voor het vraagstuk der ge
boorteregeling, een toespraak waar
van verschillende passages vrijwel
woordelijk overeenkomen met teks
ten uit het stuk, dat door mgr. Van
Dodewaard en zijn mede-subcommis-
sieleden is opgesteld.
Het oorspronkelijke concept-sche
ma over het huwelijk, dat bij het be
gin van het concilie gereed lag maar
ïooit is benut, is door de subcom
missie „onder de tafel geveegd", al
dus mgr. Van Dodewaard.
Over „de waardigheid van huwe
lijk en gezin" als een der urgente
problemen wordt nu in deel twee van
het ontwerpschema dertien gespro
ken, in direkte aansluiting op de
fundamentele uiteenzettingen van 't
eerste deel over de roeping van de
menselijke persoon, de mensenge
meenschap, de menselijke aktiviteit
en de taak van de Kerk in de huidi
ge wereld.
Met als uitgangspunt dat bij alle
volkeren in het huwelijk altijd iets
sacraals is gezien, wordt in het
hoofdstuk over huwelijk en gezin al
lereerst gesproken over de huwelijks,
liefde, dan de vruchtbaarheid als
huwelijksliefde die vruchtbaar wordt
in het kind, waarna vanzelf de kwes
ties van vrijheid van beslissing en
geweten aan de orde komen. Een
hoeveelheid van 600 pagina's aan
merkingen ten aanzien van de tekst
van het nieuwe stuk is door de sub
commissie behandeld.
De hervorming van de Curie
Als een der belangrijkste zaken
van dit moment noemde dr. Alting
von Geesau nog de algemene ver
wachting dat een hervorming van de
Romeinse Curie op handen is, al
zal dit niet van de ene op de andere
dag zijn beslag kunnen krijgen.
Allereerst kan men niet bestaande
en voor een deel goed werkende be-
stuurs-strukturen opheffen voordat
nieuwe strukturen gecreeerd zijn.
Vervolgens is de curie zelf, voor wat
betreft de vernieuwingsplannen
enigszins verdeeld. Verschillende ou
dere functionarissen, die hun leven
hebben gewijd aan het bestuur van
de Kerk en jarenlang in een bepaal
de ontwikkeling van hun loopbaan
hebben geleefd, zullen uiteraard niet
zeer welwillend staan tegenover een
gedeeltelijke of zelfs totale door
braak van hun levensprojekten.
Algemeen wordt aangenomen, dat
Paulus VI van zins is, een hervor-
mingsprojekt te hernemen, dat reeds
tijdens de periode, dat hij staatsse
cretaris was, door hem was uitge
werkt. Dit behelst een uitbouw van
het staatssecretariaat in minstens 6
secties. Daarbinnen zouden de klei
nere congregaties, die momenteel 'n
uitvoerende functie van secretariaat
hebben (dataria, bureau van de bul
len) worden samengebracht in een
sectie. Tevens zou een sectie voor
informatie en voor statistiek gepro-
jekteerd zijn.
In de congregaties rondom het se
cretariaat zou enerzijds hun afhanke
lijkheid van het primaat weer dui
delijk functioneel tot uitdrukking
worden gebracht, anderzijds zou de
band met de universele Kerk struc
tureel worden vastgelegd. Zo zou
bijvoorbeeld de functie van het Hei
lig Officie sterk worden gereduceerd
tot die van een hof van cassatie ln
doctrinaire kwesties.
Men is er van overtuigd, aldus dr.
Alting von Geusau, dat de wil tot
hervorming van Paulus VI in deze
onwrikbaar is en dat hij hierin voor
al ook door de publiciteit gesteund
moet worden. Vage en algemene be
schuldigingen ook tegen de curie als
geheel, zijn daarom niet rechtvaardig
en kunnen zelfs reacties verwekken,
die de hervorming schaden.
HAARLEMMERMEER
Geboren: Loctewijk Frederik zin v.
A. de Ruiter en H. Bouwmeester; An
na Maria Petronella dr v. I. C. Boot
en C. A. Warmerdiaim; Co-melis zn
v. A. Schreuder en T. G. Klaassen;
Theodoras Cornelis zn v. A. C. Wes-
sels en T. C. van der Zwet; Gerardus
Adrianus Maria zn v. T. B. J. Cle
mens en A C. M. Keijzer; Jan zn v.
P. J. Dijkstra en P. van Maastright;
Carlo zn v. S. Engeler en J. A. Ter
Laak; Frank Willem zn v. J. den But
ter en M. van Marsbergen; Erik Lu
cas Cornelis zn v. T. P. Botman en
C. M. Gerrits; Eugendus Hendrikus
Bernardus zn v. G. de Boer en E. W
J. van El-donk; Albert us Louis zn v.
L. A van de Wakker en P. j. a
Hulscher; Ilonka Theodora dr v. g.
van Nieuwburg en J. A. H. Louwe
ren; Sylvia Cornelia dr v. J. Monster
en C. J. van Oëveren; Willem Nico-
laas zn v. J. J. Doeswijk en'C. S.
Spaargaren; Anja dr v. R. Markus
en W. Plessius; Sómone dr v. R. Maijs
en I. M. van Raam; Gerrit Jan zn v.
G. J. Wakker en J. B. M. van Sam-
beek; Bartha Carolien dr v. M. Ver-
gunst en P. J. W. van Rijn; Domini
que dr v. J. Speelman en N. A. Kor-
ver; Dirk Johannes Charles zn v. D
Ruighaver en c. e. Leenslag; Sandra
Gea dr v. B. L. G. Mollers en G. Red
der; Siemon Cornelis zn v. C. J. M.
de Koek en H. C. Olij; Margriet Ja-
coba dr v. W. van de Water en B. H.
van Valkenburg; Jolanda dr v. A J.
Henskes en N. Jansen; Abram Jan
zn v. M. Piet en A. A. van Veen;
Johanna Maria dr v. J. Maas en G.
M. Bogers; Ronald Hans zn v. H. Wal
raven en E. ten Broek; Emanuel Vin-
cventius Maria zn v. J. E. M. Jansen
en I. C. M. Vrolijk.
Ondertrouwd: Peter Hililebrandt, 22
jaar en Aldda Susanna Paula, 22 jaar;
Werner Müller, 23 jr en Alida Maria
Broerse 19 jr; Izaak .Baelde, 39 jr en
Amtje Weststeijn, 36 jr; Jelle van de
Burg, 32 jr en Mart je Zegstroo, 23 jr;
Marinus Boogert, 26 jr en Maria Ja
cobs van Tienderen, 20 jr; Petrus
Pancratius Adrianus Beelen, 30 jr en
Cecilia Dingena Maria Jonker, 20 jr;
Comelis Schering, 22 jr en Petronella
Josina Maliepaard, 23 jr; Arde Klomp
22 jr en Hendrika van Veen, 22 jr;
Nicolaas Albertus van Bentem, 23 jr
en Hendrika Cath. v. Dongen, 29 jr.
Gehuwd: Johartmes vain Bodegra
ven en Johanna Catharina M. Smit;
Anthonius Corn, de Langen en Apo-
lonia Maria Cornelia Rij gesreberg
Jan Piebes en Johanna Amtonia Klein
Essink; Dammes Uithol en Geertje
van der Blom.
Overleden: Cornelis Ddik Schouten,
68 jr e.v. H. H. Jeuring; Johannes
Antonius de Boer, 57 jr e.v. H. J. van
Leeuwen; Petronella Hendrica Mun
sterman. 20 jr ongehuwd; Johannes
Gorter, 55 jr e.v. J. Zomer; Elisabeth
Schreurs, 90 jr w.v. H. Du welPetro
nella Anthonia van Akkeren, 63 jr
e.v. P. W. Kost; Nicolaas van den
Nieuwenddjk, 78 jr e.v. D. Vermaat;
Elisabeth Schaaf, 49 jr e.v. J. Pastijn;
Maria Sijgje Opmeer, 88 jr w.v. W.
de Laat; Jan Vrijland, 76 jr e.v. W.
Lippl-a; Clasina Kramer, 79 jr w.v. C.
Heemskerk; Pieternella Magrita van
Es, 83 jr w.v. A. Schering; Antonie
Klootwijk, 84 jr e.v. A. Resoort
