SINT BAVO NOOROWIJKERHOUT SPREIDT EÜIIDEN GLANS
EEN HALVE EEUW ONTWIKKELING
IN DE PSYCHIATRISCHE VERPLEGING
1965 vijfde
VASTENACTIE
HOE HOUDING EN METHODE
GRONDIG VERANDERDEN
WOENSDAG 28 APRIL 1965
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 11
Links boven: Vormende handen. Pottenbakken als onderdeel van de
vrije expressie. De patiënten kunnen door deze creatieve therapie
effecten en emoties tot uitdrukking brengen.
Rechts boven: Het interieur van het paviljoen St.-Beatrix.
Midden: De gouden psychiatrische inrichting Sint Bavo in vogelvlucht.
Linksonder: Het sierlijke front van het hoofdgebouw.
Rechts onder: Over enige tijd hoopt men met de bouw van dit
nieuwe opname-paviljoen te beginnen; een hoognodige voorziening,
waarmee het ruimteprobleem echter nog niet opgelost zal zijn.
EEN HALVE EEUW in de ontwikkeling van de
psychiatrische verpleging is de vijftigjarige ge
schiedenis van een methode en een houding ten
opzichte van de lijdende, geestelijk defecte mede
mens. Hoe een houding in dit opzicht volkomen
kan veranderen wordt getoond in Noordwij ker-
hout, waar 50 jaar geleden de Congregatie van
de Broeders van Liefde uit Gent op verzoek van
de provincie Zuid-Holland begon met het ver
plegen van mannelijke krankzinnigen (vanaf 16
jaar) in wat men toen nog een gesticht noemde.
Vandaag kennen wij de psychiatrische inrichting
St. Bavo, die op donderdag 29 april a.s. het vijf
tigjarig bestaan intern en naar buiten gaat her
denken. Ter gelegenheid van dit jubileum is een
uitnemend verzorgd gedenkboek uitgegeven,
„Rond de koepel van de Sint Bavo", dat de
eerste decennia van het gouden instituut vast
legt en daarnaast een duidelijk licht werpt op de
moderne benadering van de medemens die in
psychische nood verkeert.
Binnenkort houw
nieuw
opname-paviljoen
OP EEN PERSBIJEENKOMST heeft
de geneesheer-directeur dr. P. A. F.
van der Spek een uiteenzetting ge
geven van de hedendaagse aspecten
der psychiatrische verpleging op St.
Bavo. Een halve eeuw geleden start
te men met gedwongen verpleging.
Thans is het grootste aantal van de
850 patiënten vrijwillig opgenomen;
een kleiner aantal wordt verpleegd
met rechterlijke machtiging. De
dwang uit het verleden roept nog
steeds reacties op van onaangename
aard, möar er heeft, vooral sinds na
de eerste wereldoorlog de arbeids-
therapie haar intrede deed, een to
tale mentaliteitsverandering plaats
gevonden. De inrichting is sindsdien
veel opener en humaner geworden.
Het karakter der inrichting veran
derde voorts, doordat veel patiënten
konden worden ontslagen op korte
re termijn; een grotere doorstroming
werd verkregen. Voor abnormale ge
dragingen zijn de therapeutische mo
gelijkheden toegenomen en de pa
tiënt kan er niet alleen genezing
vinden, maar eveneens werk, dat
hem bezighoudt en voldoening geeft.
ARBEIDSTHERAPIE
Een waardevol onderdeel van de
arbeidstherapie is de speelgoedfabri
cage. Op de zolder van het St. Vin-
centiuspaviljoen zijn arbeiders werk
zaam bij de machinale houtbewer
king. Stukje voor stukje worden
hier speelgoedauto's in elkaar gezet.
ST. BAVO biedt de patiënten sport
en spel, men kan er de avondvier
daagse meelopen en de zang beoefe
nen, er is gelegenheid voor toneel
spel en in de winter zijn er compe
tities met andere clubs. De vrije ex
pressie wordt beoefend om allerlei
affecten en emoties tot uitdrukking
te brengen. Men ontvangt veel meer
bezoek dan vroeger (op de zondagen
ontvangen gemiddeld 150 patiënten
hun familieleden of kennisen) en er
wordt veel meer verlof gegeven - 200
met de Paasdagen -. Tenslotte is er
nog het vakantiehuis in het Gelderse
Valburg, waar kleinere groepen pa
tiënten geregeld vertoeven.
Op een speciaal bij dit gouden feest
ingerichte fototentoonstelling, ver
zorgd door de fotograaf W. D. Fok-
kema uit Loosduinen, wordt een
prachtig beeld gegeven van hoe het
was en het thans is. Foto's vertellen
er van het wat schuchtere begin,
van de wat muffe ziekenzalen tot
de moderne en lichte van vandaag.
De polikliniek glanst thans, up to
date geoutilleerd, met instrumenta
rium, dat in alle gevallen kan voor
zien. De wasserij- is een uitgebreide
„wasserette" geworden en elders
glijdt er de lopende band bij de mon
tage van schrijfmachines als arbeids
therapie.
De eenvoudige structuur van 1914
is veel ingewikkelder geworden: in
1929 waren er drie medici aan St.
Bavo verbonden, nu zijn dit er 7;
tegenover de 18 gediplomeerde ver
plegers in 1929 staan er thans 73;
leerling-verplegers en hulpverplegers
waren er eind 1964 72.
RUIMTEPROBLEEM
DE RUIMTE schept grote problemen.
Voor bedden is er plaats genoeg, al
dus dr Van der Spek, maar er is een
groot tekort aan leefruimte. Na de
oorlog was er zoveel oorlogsschade,
dat er weinig kans op uitbreiding
bestond. Een lichtpunt is de bouw
van een opnamepaviljoen voor 30
oudere, 30 jongere patiënten en 20
bedden voor psycho-therapie. De
vergunning voor de bouwerij is spoe
dig te verwachten. Op een grote,
door twee patiënten vervaardigde
zeer fraaie maquette op de tentoon-
stelling, prijkt het toekomstige pa-
viljoen reeds. Verder droomt men
reeds van een nieuw arbeids-thera-
piegebouw, waarvoor de ruimte wel
aanwezig is.
In 1914 werd de inrichting ge-
bouwd op een stuk grond, dat be-
stond uit een aantal kleine perce-
len, die met moeite aangekocht kon-
den worden. De provinciale staten
van Zuid-Holland waren tot het be-
sluit gekomen, een nieuwe inrichting
voor katholieke geesteszieken te
stichten, nadat de vraag was gerezen
of men door moest gaan met het
plaatsen van patiënten buiten de pro-
vincie en in een te stichten inrich-
ting.
Men koos4 voor de laatste moge-
lijkheid en er werd een beroep ge-
daan op de Broeders van Liefde te
Gent, die sedert de Franse overheer
sing in het begin van de 19e eeuw
in België actief waren onder de lij-
dende medemensen. Met de jaren
groeide de inrichting en in 1923 wa-
ren er reeds meer dan 525 bedden
bezet. In 1937 onderging St. Bavo
een uitbreiding voor tuberculeuze
geesteszieken.
EVACUATIE-LEED
In de oorlogsjaren kwam het eva
cuatieleed. In 1943 vertrok men naar
naar Boekei en Venray, waar geen
rust werd gevonden, want in 1944
kwam het oorlogsgeweld naderbij en
vertrokken autoconvooien naar Weert
(waar men letterlijk uitgeschoten
werd) en later naar Valkenswaard,
vanwaar onder abnormale omstan
digheden het nog niet bevrijde Bel
gië werd bereikt. Op 25 september
1945 kwam in Noordwijkerhout de
lang begeerde rust, maar de bezetter
had hier danig huisgehouden en het
vergde veel moeite en inspanning
om St. Bavo in de oude glorie te
herstellen.
MOEILIJKE ONTWIKKELING
TIEN JAAR geleden, bij de 40-jarige
herdenking had St. Bavo minder re
den tot juichen. De gevolgen van de
evacuatie was men materieel noch
mentaal te boven gekomen. Er werd
teveel, over gesproken en de aandacht
was meer op het verleden dan op
de toekomst gericht. De stemming
had in die dagen een verbitterde
ondergrond. De psychiatrie had een
grote ontwikkeling doorgemaakt en
de Bavo had niet voldoende, mee kun
nen gaan. De leefaccommodaties ont
braken nog: in 1954 lagen 60 patiënten
onder spanzeiL Een nieuw opname
paviljoen werd een dringende be
hoefte. De plannen dateren dus van
tien jaar geleden, maar de dag van
de verwezenlijking is nu nabij.
Oeroude grond
Op de plaats waar de gouden
Bavo-inrichting haar omvang
rijke complex heeft gevestigd
dwaalden in oeroude tijden de
oerossen, zwijnen en ander
oerwild. Noormannen trokken
er branidjsohattenid voorbij en
elfhonderd jaar geleden stond
er een jachthuis, waaromheen
het latere Noordwijkerhout
groeide. Rond 1500 stond er al
het vertrouwde Witte Kerkje
en de abdij Leeuwenhorst was
een rijke nederzetting, een toe
vluchtsoord voor armen en be-
hoeftigen. Noordwijkerhout
doorstond de woelige tachtig
jarige oorlog en kreeg vriend
en vijand ingekwartierd. Kalm
komt het dorp de eeuwen ver
der door. In 1795 telde het 617
inwoners, 50 jaar later 860.
Aan het eind van de 19de eeuw
begint er groei in de gemeente
te komen: van 1600 inwoners
in 1890 stijgt het aantal tot
3600 in 1914, het jaar waarin
de Broeders van Liefde zich
vestigen om met him zegenrijk,
maar moeilijk werk te begin
nen. De patiënten waren nog
niet goed en wel binnen, of
een aantal van hen werd al
aan het werk gezet om de zan
derige woestenij van het bouw
terrein met plaggen en schop
pen te bestrijden. Wat er nu te
zien is aan plantsoenen en pa
radijselijke parken en tuinen
is grotendeels eigen werk.
VOLDOENING
In 1965, in een tijd, dat de zorg
voor de psychiatrische patiënten
veelzijdiger is geworden dan ooit,
kan men met voldoening zeggen, dat
de totstand gekomen vernieuwingen
bij St. Bavo een belangrijke schrede
zijn op de weg tot verdere ontplooi
ing en tot gezonde groei van de in
richting.
HET JUBILERENDE ST. BAVO
wacht een uitgebreid, langdurig en
aantrekkelijk feestprogramma. Don
derdag, morgen dus, is de officiële
dag. De Pontificale H. Mis wordt op
gedragen door de bisschop van Rot
terdam, mgr. M. A. Jansen, met assi
stentie van deken P. A. v.d. Bosch
(presbyter assistens), pastoor C. C.
Standenmeijer (en rector K. J. N.
Tervooren (troondiakens), rector J.
P. J. Kraakman (diaken) en de zeer
eerw. heer A. G. W. Nijs, leraar se
minarie Leeuwenhorst De plechtig
heid begint om 10 uur.
Des middags om half drie is er in
de toneelzaal de herdenkingsbijeen
komst. Er wordt o.m. gesproken door
de provinciaal overste van de Broe
ders van Liefde, br. Fructulus, tevens
voorzitter van het bestuur van St.
Bavo, dr P. A. F. van der Spek,
geneesheer-directeur („Van infantili
teit naar volwassenheid van de psy
chiatrische inrichting"), burgemees
ter P. A. M. van der Weyden van
Noordwijkerhout en de hoofdinspec
teur voor de geestelijke volksgezond
heid J. A. Veraart, zenuwarts.
IN HET HUIS zijn de feestelijkheden
overigens al in volle gang. Er zijn
diners geweest en vanavond is er
vóór het hoofdgebouw om half acht
een muziekfestijn met défilé en tap
toe door De Harpe Davids en St.
Jeanne d'Arc. Op 5 mei is er een
daverende cabaretvoorstelling en 7
mei nogmaals. Er staan voorts op
het programma een puzzel tocht (8
mei), een voetbaltoernooi (12 mei),
de show Jubelklanken (13 en 14 mei)
Volksspelen, kermis en op 29 mei
een indrukwekkend slotakkoord met
de befaamde Trommelaeren van Roe-
sendaele en een vuurwerk.
Bijzondere aandacht verdient de
fototentoonstelling, die morgen ge
opend wordt, met een historisch
overzicht van het ziekenhuis, het
verleden en heden in zwart-wit,
smaakvol ingericht en boeiend foto
materiaal van de hand van Wessel
D. Fokkema. Inderdaad een bewogen
halve eeuw in onvergankelijke beel
den gevat.
Uw vastenoffer
nog niet afgedragen?
HET KAN NOG!
GIRO 5850
t.n.v.
BISSCHOPPELIJKE
VASTENACTIE, UTRECHT
