CASTRO gaf Zuid-Amerika sein
tot economische hervormingen
Kongo's koningen vechten
op leven en dood
Raymond scheyi ex.- rgggz/gy met (i)
VS slaagden er niet in om
controle-apparaat te creëren
Het meest navrante dokumentdat mi/ ooit onder ogen kwamis ongetwijfeld het jongste rapport van de
Inter-Amerikaanse Economische en Sociale Raad. Daarin staat te lezendat de landen van Latijns-
Amerika de zo nodige institutionele hervorming niet hebben kunnen realiserenzoals het verkavelen
van gronden, het herstel van de door het belasting-beheer begane fouten, het herwaarderen van het
openbaar ambt en zelfs niet de strijd tegen het analfabetisme.
Dit bewijs van onmacht toont duidelijk aan, dat de „Alliantie voor
de Vooruitgang" meer weg heeft van een „Alliantie zonder Vooruit
gang". Deze gang van zaken vreesde ik al toen ik - aanwezig bij de
geboorte van de alliantie, op de conferentie van Punta del Este (5-17
augustus 1961) - constateerde, dat de Verenigde Staten er niet in
geslaagd waren een internationale autoriteit te creëren, die controle
zou kunnen uitoefenen op de verdeling van de gelden en de Ameri
kaanse hulp ondergeschikt zou maken aan het ten uitvoer leggen van
de hervorming.
tie ernstig in het gedrang te brengen
En in alle gemoedsrust werd Leoni de
opvolger van de president Betancourt
Als spiegel
Fidel met lood
in benen
In 1961 meende ik, dat de mislukking
an de Alliantie het Castrlsme gewel
dig in de kaart zou spelen. Maar van
daag, nu de grootste plannen, die wer
den uitgedokterd door de Kennedy-ploeg
in vergetelheid rusten schynt Fidel Cas
tro lood ln de benen te hebben.
Is het niet veel betekenend, dat tij
dens recente presidentsverkiezingen In
Chili de marxistische kandidaat zich
niet op het Castris me heeft durven be
roepen? Wie had voorts durven denken,
dat zowel Chili als Bolivia hun diploma
tieke betrekkingen met Cuba zouden ver
breken, zonder dat ongeregeldheden uit
braken? Enkel in Uruguay hebben zich
pro-Castro-betogingen voorgedaan.
Hoe valt dit te verklaren?
Door zich op 1 december 1961 mar
xist-leninist te noemen heeft Fidel Cas
tro naar ik veronderstel, zijn Latijns-
Amerikaanse bewonderaars teleurge
steld. Zodoende heeft hy gebroken met
de kerk, die in Zuid- Amerika toch nog
wel een machtspositie bekleedt en die -
wat aan te tekenen valt - sympathiek
stond tegenover de economische her
vorming van het Castrisme. De kerk,
had immers bevestigd, dat deze ,,in de
lfln lagen van het kerkelijk standpunt
inzake sociale rechtvaardigheid".
Met zijn marxistisch-leninistische .ge
loofsbelijdenis' heeft Fidel Castro in
zekere zin zijn revolutie verraden. Zo
lang deze een symbool was van in
grijpende hervormingen moest zij op
alle progressieve krachten van La-
tijns-Amerika een onweerstaanbare
aantrekkingskracht uitoefenen.
Zij was zelfs aanvaardbaar" in de
igen van sommige Amerikaanse leiders
an Kennedy zelf zou zich, kort voor zijn
dood, als volgt uitlaten:
,,Ik denk dat er geen land ter wereld
1», met inbegrip van de landen, die
onder koloniale heerschappij leven,
waar de economische kolonisatie de
vernedering en de algemene exploitatie
zoveel verwoestingen hebben aangericht
als in Cuba en dit door de politiek van
mijn land tijdens het regime van Batis
ta. Ik denk dat wij, zonder er enig be
nul van te hebben, de grondslagen van
het Castrisme hebben gelegd en de uit
bouw ervan hebben bewerkstelligd. De
ze opeenstapeling van vergissingen,
heeft heel Zuid-Amerika in gevaar ge
bracht!"
Maar het inschakelen van het niar-
xisme-leninisme - een vreemde doctri
ne - heeft een verstrakking van het
standpunt van Washington met zich ge
bracht.
In Latflns-Amerika groeide het onbe
hagen: men kreeg het gevoel dat Cas
tro zondigde tegen de onderlinge soli
dariteit. In 1959 werd de Cubaanse lei
der in Caracas door een uitzinnig-geest-
driftige menigte verwelkomd. Enkele
maanden geleden slaagden de Castristen
er niet in om in Venezuela - en de ver
overing van Venezuela was kenneljjk
hun eerste doel - de verkiezingsopera-
De Latyns-Amerikaanse progrsslsten
spiegelden zich aan het Castrisme: zy
herkennen zich echter niet in de mar-
xistische-leninistische spiegel, die Cu
ba hen vandaag voorhoudt. Dit beeld,
werkt bovendien verwarrend: terwijl Cu
ba economisch van Rusland afhankelijk
is, voelt het eiland toch meer voor de
Chinese stellingen. De reden is, dat
Havanna en Peking veel punten
van overeenkomst hebben: hun ambi
ties stroken niet met de vreedzame co
ëxistentie terwyl beiden, afgezonderd
als zy zyn, te kampen krygen met pro
blemen van onderontwikkeling. Om hun
broze positie te handhaven moeten zy
als het ware vooruit vluchten": hun
revolutie naar het buitenland uitvoeren,
hun tegenstanders aanpakken.
Het Castrisme heeft in Latyns-Ameri-
ka alleen dan zin wanneer het niet tot
één land beperkt blyft, wanneer het
hele continent Ingepalmd ban worden.
Deze byna Trotskistische waarheden
gelden zowel voor Peking als voor Ha
vanna.
De omstandigheden lenen zich even
wel niet tot de manier van „permanen
te revolutie" waarvan Fidel Castro een
„voorvechter" is. Nemen wy Brazilië
byvoorbeeld, waar, zonder toe te geven
aan een manichïsme. dat Goulart tot een
toonbeeld van democratische deugd
zaamheid zou verheffen en zyn tegen
standers tot verwerpeiyke fascisten,
dient erkend te worden, dat het regime
van Catello Branco het Castrisme geen
schyn van kans laat.
In Chili heeft Eduardo Frei het ge
haald op zyn marxistische rivaal en
deze overwinning kan men bezwaarlyk
als een stap naar het Castrisme beschou
De diepe ontgoocheling voor Cas
tro kwam echter op 26 juli j.l. toen de
Organisatie van Amerikaanse Staten,
(OAS) met 15 stemmen tegen 4 (Mexi
co, Chili, Bolivia en Uruguay) het be
sluit nam met Cuba te breken.
Deze beslissing kwam hard aan bij
de Cubanen, die haar als een morele
veroordeling aanvoelden.
En daar komt de beslissing in feite
ook op neer want, zoals een van de voor
naamste Amerikaanse leiders my vertel
de, iedereen weet dat de overeenkomst
van 26 juli niemand beletten zal verder
handel te dryven met Cuba. Via omwe
gen wel te verstaan...
Aardwormen
Het kan vreseiyk klinken, maar
wy zyn vertrouwd geraakt met het denk
beeld te leven onder de militaire be
dreiging van het communisme en wy
kunnen ons moeiiyk de beroering voor
stellen, die zich meester maakte van
de Latyns-Amerikaanse leiders toen zy
zagen hoe de Sovjets militaire bases op
Cuba installeerden. Hiermee beperkte
het Castrisme zich niet meer tot subver
sieve aktie om zyn doel te bereiken
President Kennedy verhoogde de span
ning toen hy op 22 oktober 1962 de La
tyns-Amerikanen erop wees, dat hun
steden en havens voor de Russische ra
ketten en gevechtsvliegtuigen een ge-
makkelyk doelwit vormden.
Latijns Amerika besefte op dat ogen
blik, dat het marxisme-leninisme meer
kan betekenen dan enkel een doctrine.
Zy begonnen er zich rekenschap van te
geven, dat de vriendschap van de Sov
jet Unie wel eens ernstiger gevolgen zou
kunnen hebben, dan die van Amerika.
Onnodig te zeggen dat het Latyns
Amerikaanse voorbehoud tegenover 't
Castrisme aangemoedigd wordt door een
soort van vyfde colonne, die Fidel Cas
tro in het leven riep toen hy nagenoeg
350.000 ontevredenen („Gusanos" gehe
ten) de gelegenheid gaf Cuba te verla
ten, o.w. veel technici, hebben zich in
de Verenigde Staten en in de buurlan
den van Cuba genesteld.
Waarom heeft Castro deze vlucht toe
gelaten, zo niet aangemoedigd? Sommi
ge zeggen, dat het recht op emigratie
in Zuid Amerika een traditie is en dat
een verbod daartoe in heel Latijns Ame
rika verontwaardiging zou hebben ge
wekt... Anderen beweren, dat de Cu
baanse regering haar tegenstanders lie
ver buiten dan binnen de grenzen weet.
Ook wordt verteld, dat het vertrek van
de Gusanos het Fidel Castro mogelyk
maakte op goedkope manier een reser
ve van staatseigendommen aan te leg
gen. Tot meerder profyt van de
vrienden van het regime waardoor, sinds
de verdeling, het aantal „klanten" van
de diktator gevoelig is gestegen.
Opvallend is voorts dat de - in het
land gebleven - Cubanen de Gusanos
hun vertrek zeer kwalijk nemen. ,;Als
deze mensen, die ontwikkeld waren en
technisch geschoold, op hun post waren
gebleven, hadden zri een macht uitge
hakt waarmee Castro - zeer gevoe
voor de reacties van de openbare opi
nie - rekening had moeten houden. Nu
verdienen zij tenvolle de scheldnaam,
die Castro hen schonk: het zy'n slechts
Gusanos: „Aardwormen"
Andere voogd
Deze vluchtelingen voelen zich van
daag erg ongelukkig. Gedurende lan
ge tyd hebben zy van een „reconquis-
ta" (terugkeer) gedroomd; zy zagen
zich als bevryders met slaande trom en
wapperende vaandels door de straten
van Havanna defileren.
Nu rest hen nog slechts het rond
strooien van anti-Castro geruchten. Hun
„propaganda" schaadt ontegenzeggelyk
iet Castrisme dat, naar hun zeggen, de
bloedigste procédés toepast Terwyl de
Cubanen in Havanna volhouden dat de
revolutie „slechts" 1.200 slachtoffers,
vergde is Latyns Amerika - vooral Ve
nezuela - vol van afschrikwekkende ver
halen over de bloedige „Paredon".
Het is met honderdduizenden dat de
tegenstanders van Castro tegen deze
executiemuur zouden zyn gezet. Het
meestal vreedzaam ingestelde Zuid
Amerika is dan ook weinig geneigd
or de vooruitgang zulk een tol te
betalen. Dat zelfde Zuid Amerika con
stateert overigens, dat het Castrisme
ook op een ander vlak duur te staan
komt.
Iedereen in Laty'ns-Amerika droomt
ervan het Amerikaanse economische
voogdyschap van zich af te schudden
Maar door tegen Noord-Amerlka op te
staan heeft Fidel Castro precies aange
toond, dat dit voogdy schap ook voorde
len inhoudt. By wyze van boutade zou
men kunnen zeggen, dat de grote vergis
sing van het Castrisme is Cubaans te
zyn.
De Cubaanse economie was het mee3t
geïntegreerd in de van de Verenigde
Staten: in 1958 Importeerden de Verenig
de Staten voor 492 miljoen dollar aan
Cubaanse goederen, terwyi de totaal cy
fers van de Cubaanse export slechts
734 miljoen dollar bedroegen. Ander-
zyds importeerde Cuba voor een totaal
van 777 miljoen dollar waarvan 548 mil
joen dollar aan Amerikaanse produkten.
Latijns Amerika heeft daaruit de les
Oude Koninkrijken oorsaak van bloedvergieten
getrokken, dat een breuk met Amerika
tot gevolg heeft ontreddering van de
bevoorrading, een technisch verval (te
wyten aan een tekort aan onderdelen),
financiële moeliykheden, enz Het Cu
baans experiment bewyst, dat Rusland
de VS als leverancier en klant onmo-
geiyk kan vervangen. Waarom dan
veranderen van meester en Amerika af
zweren voor een zwakkere en verdere
vriend?
Monument
Niet alleen linkse rebellen streven naar een ander Kongo. Overal
in het land steken de vroegere heersers hun hoofden op en eisen hun
vroegere grenzen en vroegere volmachten terug. Zelfs de groten van
het land, zij die Kongo voor het oog van de wereld besturen, worden
gesteund en voortgedreven door stam-belangen en door de droom van
een koninklijke titel.
Twee miljoen Bakongo's vragen zich bijvoorbeeld af hoe lang
„koning" Kasavoeboe de vreemdeling Tsjombe nog zal laten sollen
met hun stamgenoten 30.000 Bakongo's werden door de ex-Katanga-
heerser over de grens gezet, terug naar Brazzaville. Een kwart mil
joen Bakongo-vluchtelingen uit Angola worden met dezelfde maat
regelen bedreigd.
Kasavoeboe in
folklore-rol
Tot in 1956 leefde het Bakongo-ryk,
nog onder een ,,schaduw"-koning: An
tonio m, een afstammeling van het Ba-
kongo-koningshuis, dat sinds de vyftien-
de eeuw onder Portugees opperbevel een
symbolische macht uitoefende over de
bewoners van de kuststreek in Noord-
Angola, Kongo en de enklave Kabinda,
evenals onder de Bakongo's In het ex-
Franse Kongo.
i Bakongo-koningen verloren hun
macht reeds in 1491, toen Portugese sche
pen voor de kust verschenen en vorst
Loekemi zich tot koning Joao liet uit
roepen. Zyn vyftig opvolgers bleven
heersen over het ryk tot de dood van
Antonio UI.
Tydens de laatste paar eeuwen was
hun macht praktisch verdwenen omdat
de koloniale heersers er wel voor zorg
den, dat zy de beslissingen troffen ter-
wyi de vorsten een folklore-rol kregen
toebedeeld.
Kasavoeboe, missie-leerling en boek
houder, leidde de vergaderingen van
zyn stam-party - de Abako - met het
zgn. koninkiyke zwaard van de dode
vorst Antonio in de handen terwyi een
met luipaardvel bedekte troon zijn
koninkiyke waardigheid moest on
derstrepen.
Kasavoeboe werd geen koning, wel
president en hy heerste over het gehele
ex-Belgisch Kongo-gebied. Daarmee,
werd hy heerser over al de andere stam
men en „koninkryken" in het uitge
strekte land.
Boven alles Bakongo-heerser biyvend
zag hy Instemmend, hoe (ex) premier
Adoela, stamgenoot en party vriend, .on
derdanen" van het Bakongo-ryk uit An
gola en 3razaville in de Bakongo-streek
liet toestromen. Hy was verheugd dat
alles weer onder Bakongo-controle was
gekomen en dat vreemdeling Loemoem-
ba werd vermoord kon hem biykbaar
ook niet treurig stemmen.
De leider van de Angolese Bakongo's
Is Roberto Holden, een familielid van
Adoela, een man, die een gevecht van
leven op dood voert tegen de Portuge
zen, die zyn land met yzeren wetten re-
geren. Zyn troepen worden in Kongo ge
traind, zyn regering zetelt in Leopold-
stad en radio Leopoldstad is zyn enige
spreekbuis. Ook hy vreest maatregelen
van Tsjombe.
Prinses
Tsjombe ls zelf trouwens ook niet
vreemd aan „koninkiyke" huizen: zyn
vrouw is een prinses, dochter van
Loenda-koning Jawa Nawezi m, een
man, die nog steeds als zeer machtig
wordt beschouwd.
Bako Ditende, Tsjombes vrouw, kan
trots van haar geslacht beweren,
het tot byna het begin van deze eeuw
zo machtig was, dat op konlnkiyk be
vel kolonialisten en ontdekkingsreizigers
die te diep in het Loenda-gebied waren
doorgedrongen, zonder pardon werden
vastgenomen en uit het land werden ver
Jaagd.
Het Loenda-ryk strekt zich uit over
Zuid-Katanga en de omringende Angelo-
8e gebieden. Tsjombes Katanga-droom
wordt door de meeste kenners slechts
beschouwd als een moderne voortzet
ting van het Oude Loenda-ryk. Een
droom, die nog steeds leeft in het hoofd
van deze ryke koopmanszoon.
Met de steun van zyn koninkiyke
schoonvader wil hy, als zyn Kongolese
avontuur mislukt, opnieuw naar Katan
ga komen om te trachten zyn droom te
verwezeniyken. Intussen weet men dat
de huurlingen, die Tsjombe in reserve
hield, in het Loenda-ryk in Angola leef
den. Toen hy uit Elisabethstad moest
vluchten vond hy in het schoonvader-
lyke ryk onderdak, onbereikbaar voor
UNO-jagers.
Diamant
Derde koning in Kongo is Kalonjl, die
onder de naam Albert I Kasaï to' zyn
territorium uitriep. Hy liet zich tot
,Zoon van de Almachtige" promoveren
;n zorgde ervoor, dat een groot gedeelte
van de diamant-export (Kasaï levert 70
pet van de wereldprodukie van Indus
trie-diamant) via zijn eigen smokkelka-
nalen naar het buitenland vloeide.
Ook zyn konlnkryk bestaat, officieel
niet meer. De rebellen, zogenaamd stry
dend om Loemoemba's erfenis, hou
den biykbaar geen rekening met deze
Inklijke aspiraties. Zy zyn zelf op
macht belust, niet ln één staatje maar
over geheel Kongo. De macht waar ook
Loemoemba van droomde.
(Copyright Opera Mundi)
Zelfs de overtuigd progresslstische
kringen van Zuid Amerika staan scep
tisch tegenover de economische verwe-
zeniykingen van de Cubaanse revolutie.
Iedereen in Latyns Amerika weet, dat
de Cubaanse suikerproduktie gedaald s
Iedereen in Latyns Amerika weet, dat
de Cubaanse suikerproduktie gedaald is
van 6.8 miljoen ton in 1961 en 4.9 mil
joen In 1962 tot 3.8 miljoen in 1968. Hoe
zou Castro trouwens kunnen doen gelo
ven ln het slagen van zyn landbouwher
vormingen, wanneer hy verplicht wordt
graan te betrekken uit de Sovjet Unie,
een land dat door een mislukte graan
oogst op zyn beurt genoodzaakt ls graan
uit de vreemde in te voeren?
"Dat Fidel Castro met van leenheer te
veranderen niets heeft gewonnen en veel
verloren, hebben de gebeurtenissen van
oktober 1962, de gewone man geleerd.
Dat Cuba niet meer is dan een kleine
pion op het schaakbord der groten heeft
Rusland duideiyk gemaakt door de ene
dag lanceerbasissen op het eiland neer
te zetten en het hele gevaarte de vol
gende dag weer af te breken Zonder ad
vies aan Castro te vragen
Om al deze redenen mag worden ge
zegd dat Fidel ferrein verliest
per op de uitdaging van de Cubaanse
revolutie. Een paradoxale geest, aanhan
ger van Toynbee zou deze evolutie kun
nen betreuren, aanvoerend, dat de drei
ging van het Castrisme als een prikkel
is voor de vooruitgang in Latyns-Ame-
rtka. Persooniyk oen ik sterk onder de
Indruk geweest van een Rcherp requisi
toir tegen het Castrisme, uitgesproken
door een Venezolaanse personaliteit en
dat hy in deze bewoordingen besloot:
„Wanneer Fidel Castro dood zal zyn
en het Castrisme is opgeruimd, dan zul
len wy een standbeeld oprichten ter ere
van Castro met In he. voetstuk het vol
gende opschrift gegraveerd: Aan de
man dank zy wie Latyns Amerika ein
delijk de weg van de sociale en econo
mische hervormingen is opgegaan".
Nuttig
Op myn beurt besluit ik deze eerste
bydrage met de volgende vraag: zou
de heer Eduardo Frei, die tn OiiH een
werkelijk democra isch en een volkomen
humanistisch experiment gaat wagen,
voldoende steun hebben gekregen als
daar niet nog steeds de Cubaanse vo
gelschrik was?
De Cubaanse revolutie vormt het
slechte geweten van de Latyns-Ameri
kaanse oligarchieën en daarom wens tk
dat zy stand houdt tegen de aanvallen
van haar vijanden, (k haast my er aan
toe te voegen, dat ik niets liever wil
dan een nieuwe koers van de Cubaanse
revolutie. Het lykt my zo, dat een vol
wassen Castrisme, ontdaan van ctyn
marxistisch- leninistische aanhangsels
tot een aantrekkelijke en bygevotg
nuttige doctrine kaD uitgroeien.
(COPYRIGHT OPERA MUNDI)
WIE IS WIE INI KONGO 1965
DE ELKAAR BETWISTENDE POLITIEKE GROEPEN IN KONGO
