ERFSTUK UIT DE OERTIJD TROUWE HULP VAN HUISVROUW
Nieuwe bezems, bezemstuiver en een bezem in de mast
DE T.KTDSE COUKANT
De bezem Is door alle tijden heen een middel tot
en een symbool van reinheid geweest. Hij is dat
thans nog, maar hij is bovendien een industrie-
prodnkt, dat tienduizenden mensen werk en
brood verschaft.
f
Stofzuiger-offensief verdreef bezem niet
PAAH, een jagersman uit het oudste stenen tijdperk,
keerde tevreden terug naar zijn grotwoning. De jacht
was met succes bekroond. Hij droeg een jong hert over
de schouder, zodat er dus weer voor een paar dagen
vlees op de plank zou zijn. Paah ging de grot binnen
en stiet bij wijze van groet een paar klanken uit tegen
zijn vrouw Maah. Hij wierp het hert op de grond en
wilde zich neervleien in zijn hoekje van het 'woon
vertrek'. Eensklaps echter begon hij boos te grommen
tegen Maah. Hij pakte zijn gade stevig bij haar schou
ders en dwong haar te kijken naar zijn hurk- en lig-
hoek Wat toch was het geval? In Paah's hoekje lagen
nog enige botten en ander afval van een vorige maal
tijd. Maah gromde onderdanig terug en ging naar een
der wanden van de grotkamer. Daar pakte zij een be-
bladerde tak en hiermede veegde zij Paah's hoekje
schoon. Paah kon zich toen neervleien en uitrusten.
Enige tijd later kreeg Maah een helder idee. Zij ging
het bos in, brak daar een paar takken af en bond die
samen met een stuk boombast De eerste bezem ont
stond aldus.
Het zou kunnen zijn, dat dit relaas van de uitvinding
van de bezem een beetje romantisch en simplistisch
is. Dit neemt echter niet weg, dat de kern juist is. De
bezem dankt namelijk zijn ontstaan aan twee mense
lijke verlangens: 1. Het verlangen (vooral van de man)
naar een gezellig en schoon 'thuis'; 2. De natuurlijke
wens van de vrouw om het leven van haar man en
kinderen zo prettig mogelijk te maken en hun een
schoon en gezellig 'thuis' te bieden.
De bezem treft men daarom (in een of andere vorm)
in alle tijden en bij alle volken aan. Het is een oeroud
stuk 'huishoudgereedschap', dat zich van de vroegste
tijden af tot op de huidige dag heeft kunnen hand
haven. De vervaardiging van bezems, nu zeggen wij:
de bezemindustrie, is derhalve een der oudste takken
van nijverheid op aarde.
Bezems moeten op tijd vernieuwd worden, want afge
sleten bezems kunnen geen goede diensten bewijzen
als het geldt 'huis en hof te keren'. 'Keren' is een oud-
vaderlands woord, dat in samenstelling met bezem
gebruikt betekent „reinigen', 'schoonmaken'. Wij ken
nen allen het spreekwoord 'Nieuwe bezems vegen
schoon'. Gebruiken doen wij dit spreekwoord eigen
lijk nog slechts in symbolische zin. Vroeger, in de
vorige eeuw nog, was dit anders. Toen beschikten veel
huisvrouwen nog over dagelijkse hulp in huis, over
'dienstboden'. Toen was dat spreekwoord er een (zoals
een woordenboek uit 1843 het formuleerde), 'hetwelk
men in de gemeenzame verkeering gebruikt ten aan
zien van dienstboden, die, in het begin van hunne
dienst, hunnen pligt wel waarnemen'.
De bezem als symbool van reinheid kenden onze zee
vaarders in vroeger eeuwen ook. 'Dan voert hij op den
mast den bezem tot een wapen', dichtte Vondel. Hij
Dedoelde hiermede: Dan keerde de zeeman huiswaarts
met een bezem (instede van de vlag) in top, ten teken,
dat hij de zee van vijanden had schoongeveegd. Ja,
maar als dan zo'n zeventiende-eeuwse kapitein met
een bezem in de mast en een buitgemaakt schip in
de thuishaven binnenliep, dan had hij denkt u maar
aan de vermaarde Spaanse zilvervloten! een heel
wat kostbaarder buit bij zich dan een handvol „bezem-
stuivers"!
Nu vraagt u natuurlijk: Wat is eigenlijk een 'bezem
stuiver'? Het antwoord luidt: Een stuiver, die met
bezems niets te maken had. Het was vroeger de klein
ste Nederlandse zilveren munt ter waarde van vijf
centen of twee vierduiten. Waarom hij dan 'bezem-
stuiver' heette? Omdat er zeven pijlen op waren afge
beeld, het symbool der Zeven Verenigde Provinciën!
De bezem, erfstuk uit de oertijd, werd in de loop der
tijden geperfectioneerd. Stellig, hij kreeg concurrentie,
zware concurrentie zelfs. De stofzuiger scheen zijn
grootste belager te worden, doch het offensief der
stofzuigers liep dood op de veerkracht, de gedegenheid
en de werkkracht van de bezem. Dat dit inderdaad het
geval is, kan men in vele landen zien, ook in Neder
land. Op het erf en in de stal, op de deel en in den
hof is de bezem nog steeds onmisbaar. Dat de bezem
zich handhaafde, blijkt ook uit de produktiecijfers der
bezemindustrie. Industrie? Ja, er zijn tal van fabrie
ken op aarde, die enkel en alleen bezems fabriceren.
De waarde hunner jaarlijkse produktie loopt in de
honderden miljoenen guldens. In Canada zijn ruim
negentig bezemfabrieken, die jaarlijks voor meer dan
zeventig miljoen gulden aan bezems maken. Wij
noemen hier Canada speciaal, omdat wij de beschik
king kregen over enige foto's, gemaakt in een der
grootste bezemf abrieken ter wereld (en de grootste
van het Britse Gemenebest), gelegen in de plaats Nor
wich (Provincie Ontario). Hoe het 'oerprodukt' bezem
thans aan de lopende band wordt gefabriceerd, daar
van geven de foto's een beeld.
Foto rechtsboven:
De bezemstelen moeten recht zijn, sterk en zonder
splinters. Zij worden, na gedroogd te zijn, machinaal
gevernist.
Foto linksboven:
Een machine bevestigt de bezems aan de stelen. De
lange 'vezels' aan de buitenkant, naar binnen toe steeds
kortere. Een werkman zorgt voor de afwerking door
een gekleurde band van metaal of katoenfluweel te
leggen ter plaatse, waar de bezem aan de steel is vast
gemaakt. Het oog wil ook wat!
Foto linksonder:
Jong geleerd, oud gedaan. Dit vindt de moeder van
Elly ook en daarom heeft zij haar dochter een kin
derbezempje gegeven. „Elly en ik hebben veel pret
met die bezem, maar veel huishoudelijke hulp kan
Elly mij toch nog niet bieden", zei Elly's moeder.
Voor veel dames is „ruimte" een
groot probleem. De heren der
schepping hebben het in dat op
zicht heel wat gemakkelijker
dan wij. In hun kleding bevin
den zich op diverse plaatsen
zakken, waarin ze alles en nog
wat kunnen opbergen, maar in
onze kledingstukken is dat niet
het geval. Alles wat de vrouw
moet meenemen, dient zij in
haar tasje bij zich te dragen.
Daarom is voor een vrouw haar
tas van bijzonder belang, het is
haar bergplaats, maar daarnaast
ook een deel van haar totale ver
schijning, dus aan mode
onderhevig
Wanneer als mode geldt, dat
een tas klein en fijn moet zijn,
dan is de vrouw wat haar berg
ruimte betreft ernstig gehandi
capt. Gelukkig is dit in het hui
dige modebeeld niet het geval,
we kunnen over tassen beschik
ken met een redelijke bergruim-
Maar wanneer we onze bood
schappen gaan doen, dan willen
we toch wel graag een tas met
een behoorlijke capaciteit mee
nemen. Maar uit een oogpunt
van draagbaarheid willen we
het onmogelijke. De tas moet
klein zijn, zo weinig mogelijk
wegen en toch veel ruimte bie
den.
Aan dit wonder voldoet een leu
ke city-bag, die wij op een le-
derwarenshow zagen. Deze tas,
in normale vorm niet onhandel
baar groot, heeft een harmonica-
bodem, die met twee riempjes
omhoog wordt gehouden. Hebt
u eens veel mee te nemen, dan
kunnen de riempjes worden los
gemaakt, de bodem vouwt zich
uit en ziet, we hebben ongeveer
de dubbele bergruimte
Een dergelijke tas is zeker voor
de winkelende vrouw een ware
uitkomst.
ELLY MARTINS.
