ZONDER HARING ZOU MACHTIGE
HANZE NOOIT HEBBEN BESTAAN
Overbevissing bedreiging
voor Hollandse nieuwe
Vis speelde grote rol in ontwikkeling van Europa
Zonder haring zou koningin Elisabeth II van Enge-
land een onbelangrijke koningin geweest zijn aan het
hoofd van een handvol bange eilandbewoners, Neder
land zou een laagvlakte zonder betekenis geworden
zijn en Scandinavië een onderontwikkeld gebied van
kleine minderheden. Het Engels zou een plaatselijk
dialect gebleven zijn. Er zou geen Hamburg, geen
Amsterdam, geen Yarmouth en geen Boulogne be
staan hebben zoals nu. Kortom, de gehele geschiede
nis zou een ander verloop hebben gehad. En wanneer
men zich afvraagt: „Waarom?"dan kunnen we dit
heel gemakkelijk aantonen.
söhiedenis een wending gaf Ontegen
zeggelijk heeft de heilige Wiüfred,
bosschop vrn York door het Lan
ceren van de haring, Groot Brittan-
nië zeer aan zidh verplicht!
Rechtop varende
roeispanen
Een (klein stuik je kalme zee met een
temperatuur van maximum 14 centi
graden en een zoutgehalte, dat niet
boven de 34 p. 1000 uitgaat is de
„hemel iin de zee" voor de haring
Br waren echter eeuwen voor nodig
om zich rekenschap te geven van de
huiselijke aard van 'n vis, diie meest
al doorging voor het type „op naar
het Westen". Temeer indien men de
kronieken mag geloven, waarin mee
gedeeld wordt, dat stromen van ha
ringen zidh in de zee verplaatsten, de
kracht van de Mississippi waardig.
„Indrukwekkend" schreeuwt de
vroegere Encyclopedie Larousse uit
Kolonnes haringen verplaatsen zich
In leder geval waren Caesar en zijn
legioenen zich hier niet van bewust
toen zij in het jaar 60 voor Christus
voor het eerst haring proefden. Hier
bij kwam hun deze vis even smake
lijk als praktisoh voor om er de le
gers te velde mee te ravitailleren.
Het Romeinse rijk verwend door ge
rechten als leeuweriktongetjes en an
dere delicatessen, liet de haring links
liggen. Het waren ook zeker niet de
Barbaren (stevige vleeseters), die
zich oan de haring bekommerden. De
haring nam dus de gewoonte aan in
koor mee te kwinkeleren en een ver
borgen bestaan te leiden.
Maar plotseling, in het begin van
de achtste eeuw vond hij in de heili
ge Wilfred, bisschop van York
een public-relations man van formaat
De heilige Wilfred waardeerde bij de
eerste oogopslag de verdiensten van
de haring, in een tijd, dat New Found
land nog onbekend, kabeljauw nog
niet aan bod en er van visvangst op
grote schaal nog geen siprake was.
Bisschop Wilfred
van York ijverig
propagandist
Br was een tekort aan vis voor de
talrijke vastendagen, die hij, als hei
lig man, ijverig propageerde. Hij be
val dan ook de haring met warmte
aan bij de gelovigen!
Nooit werd er een consumptie-ar
tikel met zulk een succes gelan
ceerd en met zulke verstrekkende
gevolgen. In feite bevatte de haring
de sleutel van de maritieme han
del en die van de beheersing van
de wereldzeeën.
De haringvangst rondom de Noord
zee breidde ziah toen snel uit. In 808
strijkt Karei de Grote over zijn
baard en sticht ter ere van de haring
Hamburg, 'n versterkte vissershaven
als eerste schakel van 'n serie van
havens die eens ais de Hanzesteden
'n geduchte markt zullen vormen. In
de 10e eeuwe bekeren de Scandinavi
sche volkeren zich tot het Christen-
om en en voeren de vastendagen in
De haringvangst krijgt versterking.
Dan komt Schotland uit zijn nevelen
te voorschijn om de haringthandel te
lanceren en dit land wordt onmiddel
lijk gevolgd door alle oeverbewoners
van de Noordzee. Het Kanaal en de
Basische Zee, die talrijke schepen
gaan bouwen.
Noord Frankrijk komt ook in bewe
ging.
In de twaalfde eeuw wordt Boulogne
dank zij de haring tot eerste vissers
haven van Frankrijk uitgeroepen. Ie
dereen zet zich aan de haring, die
de ontbrekende kip vervangt en de
schaarste aan levensmiddelen opheft.
Met een bevolking, die tienmaal klei
ner is werden er in de Middeleeu
wen meer haringen verorberd dan nu
tiendeheffingen en andere verplichtin
gen. In 1190 excommuniceert Paus
Clement m de Vlamingen omdat zy
weigerden hun tienden af te dragen
aam het klooster van St. Walpurgis.
Anderen gaan nog verder, komen te
gen hun „rentetrekkers" in opstand,
vermoorden ze of rebelleren, de wa
pens in de hand tegen de regerings
instanties, die in dit „manna met
zwemvliezen" een onuitputtelijke bron
van belastingverplichtingen zien.
Deze haringwoeligheid breidt zich
uit op internationaal terrein. Of men
nu Vlaming, Engelsman, Hollander of
Duitser is, men vist maar zo'n beet
je op goed geluk in 't zicht van de
een of andere kust. Maar op de vis-
piaat9en zelf ontstaan enteringen, ge
wapende conflicten!
De eerste haringoorlog breken uit.
schikkingen worden getroffen, overeen
komsten getekend. Ziedaar de rol van
de edele heer Haring bij het bepalen
van het begrip territoriale wateren
en de rol by het scheppen van een
internationale maritieme wetgeving!
In feite heeft de haring ook het
sein gegeven voor de grote vloten,
mede dank zy de Hollanders. De
Hollandse methode van het haring
kaken, wat een langer verblijf op zee
mogelijk maakt, brengt mee, dat er
steeds meer schepen van een groter
tonnage gebouwd worden en meer be
manningsleden tewerk gesteld worden
Holland dankt hieraan ook haar ba
sis voor de zeevaart, de handel en
de welvaart.
Engeland volgt prompt dit voor
beeld en direct ontstaat er dan een
Hollands-Engelse samenzwering om
Frankrijk de voet dwars te zetten en
haar het leven op zee onmogelijk te
maken. Trouwens Frankryik maakt er
zich niet zo ergdruk om. Dio land
is meer dan tevreden met zijn tradi
tionele bronnen van inkomsten: de
landbouw en de veeteelt. Maar het
duurt niet lang of de bedde „gezwo
renen" hebben grote ruzie. In de
twaalfde eeuw nemen de Hollandse
vissers het te gemakkelijk met de
voorschriften aangaande de Britse
kust. Cromwell verklaart de oorlog
en men ziet admiralen als Tromp en
Blake er op los slaan voor een vis
van de haringaöhtigen met vijfender
tig buikvinnige wervels en zevenen
twintig staartvinnige wervels!
Engeland wint het grote duel en
voor Engeland betekent dat de grote
start. De haringvangst bloedt steeds
meer op in het Verenigde Koninkrijk
en tevens de Britse marine, die door
haar overwicht op zee aan de ge-
over een breedte van 10 kilometer.
Ze zwemmen alles op de vlucht.Vis
sen, die tienmaal groter zyn, drin
gen ze opzy!
De Duitse natuiurlundige Brehm
doet er nog een schepje bovenop:
„Deze massa's haringen brengen de
schepen in gevaar. Als men een roei
spaan in deze beweeglijke massa
plaatst blijft deze er rechtop in
staan als een mast op een sChip!
Sinds vele jaren bogen de natuur
kundigen zich over het fenomeen van
de periodieke verschijning van hor
den haringen op een bepaald tijdstip
zoals de trek van de zwaluwen en
de wilde eenden.
Het is zonneklaar, riepen zij uit:
De haring is een trekvis en komt
van de Poolzeeën. En dan maar uit
leggen hoe de haring daar in de zo
mer zyn vinnen polijstte om in de
herfst af te zakken naar de Noord
zee, de Baltisohe Zee en de Noord-At
lantische Oceaan. Om na de paring
weer te vertrekken naar het noorden
met regimenten nieuwgeborenen...
Maar op zekere dag drong het
tot meer scherpzinnige waarne
mers door, dat theorie en werke
lijkheid minder klopten dan men
aanvankelijk had aangenomen. Ont
sproten uit dezelfde groeiplaats zou
men kunnen verwachten, dat zij allen
als twee druppels water op elkaar
zouden lijken maar dat is niet het
geval,- --- - i
Niet trein
maar lift
Nog slechts sinds kort heeft men
verschillende sluiers kunnen oplich
ten, die de haring bedekt. In feite
leeft de vis niet onverschillig waar
en niet onverschillig hoe. Zijn ver-
blijfplaats moet aan zulke preciese
eisen beantwoorden dat er niet van af
geweken kan worden. Wat maakt, dat
zy wonderlijk gevoelig zyn voor de
geringste veranderingen. Iedere soort
leeft dus in een zone, die hem past
en waar druk temperatuur en zout
gehalte constant blijven. Hy is er de
slaaf van.
Kortom de haring zoekt zich een
stulkje zee uit, waar de temperatuur
de 14 centigraden niet overschrijdt en
het lage zoutgehalte van 34 per 1000
bestaat Want deze noordelijke vis ver
af schuwt het lauwe water en indach
tig de zoutbehandelingen, die hem
nog te wachten staan, bly'ft hij er
Liefst zo ver mogelijk vandaan. Het
zijn deze temperatuur- en zouteisen,
die de basis vormen van zijn plotse
ling verdwijnen en weer verschynen,
die men zo lang voor m gratiever-
sohijnselen heeft gehouden.
Wanneer het mooie weer aanbreekt
en het warmere weer zich zo langza
merhand over de zee uitbreidt, duurt
het niet lang of de haring voelt zich
niet meer op zijn gemak. Maar hij
verliest zijn koelbloedigheid niet. Al
naar gelang de bovenste lagen qua
temperatuur en zoutgehalte hem niet
meer bevredigen... Laat hy zich zak
ken. Zo zakt hij elke diag 'n beetje la
ger tot op diepten van 100 tot 200 me
ter, die hem die temperatuur en zout
gehalte garanderen, welke hem zo
na aan het hart liggen. Daar ver-
bldjft de haring dan praktisch in de
duisternis en waoht hdj met wijsgerige
berusting betere dagen af. Omge
keerd wanneer het water weer kou
der wordt, komt hij als een duiker
tje weer boven tot het moment, dat
hy weer te voorschijn komt in enor
me banken, waar zy zich verenigen
op de paaiplaatsen om kuit te schie
ten. Het lijikt dus wel of hy van een
verre reis terugkomt, maar hy is
nooit weggeweest. Hij heeft niet de
trein genomen maar de lift!
Maar de haring ziet vooruit. Zijn
verbanning naar de diepte voltrekt
zich zo maar niet in nutteloos af
wachten. De haringnatie van morgen
wordt altyd in de diepte voorbereid.
Doch wanneer de haring in de lente
naar de diepten afzakt is hy in het
geheel niet uitgerust om de grondsla
gen te leggen voor een nageslacht.
Tientallen miljoenen haringen dragen
op dit tijdstip namelijk een maagde
lijkheid mee, die zo op het eerste
gericht wel definitief lijkt te zyn.
Maar vervelen doet hij zich zeker
niet. Zyn onderzeese gebied is eer
der een kantine dan een verbannings
oord. De zee schotelt hem ontelbare
menigten vam een soort kleine garna
len voor, die zijn basisvoedsel vor
men, zodat hij onafgebroken feest kan
vieren. En ziet, na enige weken van
overvoeding komen de organen tot
ontwikkeling. De hom en de kuit stel
len ons bij gelegenheid zelfs in 'staat
met één hap zo'n 40.000 potentiële ha
ringen naar binnen te werken. Nu het
zover is klimt de harim; in zijn
lift met geen ander idee in zyn hoofd
„Manna" met
zwemvliezen
Tegelijkertijd gaat de haring de
rol van een soort betaalmiddel spelen
speciaal voor het voldoen van renten,
Visser vangt vis
met eigen been
Een vis van 139 kilo vangen met
een menselyk been als aas gebeurt
niet iedere dag. Masjarip Madrachi-
mov in Oezbekistan heeft het onlangs
gedaan. Hij stond fluitend tot zyn
middel in het water van een meer
bij Chorezma riet te snyden toen hy
een hevige stoot tegen zijn benen
kreeg en het evenwicht verloor.
Nauwelijks opgekrabbeld voelde hy
een ven.yn.ige knauw in zyn been. Het
bleek een girote meerval te zyn, een
buitengewoon vraatzuchtig beest. By
een nieuwe aanval beet de vis zich
in zijn kuit vast en liet niet meer
los. Om zyn sikkel te kunnen gebrui
ken moest Madraohimov schrij lings
op het dier gaan ritten en pas toen
kon hy het doden.
Even later werd hy door zyn mak
kers bewusteloos op de oever aange
troffen met het dode monster naast
zioh. „Komsomolskaja Prawda", de
krant van de Russische jeugdbewe
ging schrijft er niet by of deze mens-
etende vis later zelf is opgegeten.
Zo wordt er gevist: de netten gaan
overboord.
den zich zo snel mogelijk in enorme
banken te verenigen en, op elkaar ge
perst als haringen in een ton, in
koor tot een huwelijksverbintenis over
te gtaam.
Het ceremonieel heeft in het open
baar plaats. Een compact blok van
honderd miljoen mannen verenigt
zich met honderd miljoen vrouwen
zonder dat er ook maar even geflirt
is of wordt. Integendeel, ze groeten
elkaar zelfs niet. De wyfjes leggen
eieren, de mannen bevruchten op af
stand, zoals hot hoort Zelfs wanneer
dit gebeurt by manesOhyn is de ro
mantiek nog ver te zoeken maar
het resultaat is overweldigend.
Wanneer één wyfje 40.000 eitjes
legt leggen 100 miljoen wijfjes er niet
minder dan 40.000 miljard. Wat zeg
gen wil, dat indien de haringbevol
king niet gedurig werd uitgedund
door ontelbare vijanden men geen tun
nel onder Het Kanaal nodig zou heb
ben maar dat men dan te voet over
hun ruggen zou kunnen gaan...
Eenmaal bevrucht zakken de eieren
naar de bodem, waar ze zich hech
ten aan planten en rotsen. Het collec
tieve bruidsbed wordt nu een collec
tieve wieg. Na een periode, die naar
tydstip en plaats, kan variëren van
zes tot achttien dagen, breken zy open
en komt er iets doorzichtigs van on
geveer zeven millimeter te voorsohyn
Slechts drie op
tienduizend
Tevergeefs zal de baby naar moe
derlijke tederheid en vaderlyk gezag
zoeken. AjI lang geleden hebben vader
en moeder, die elkaar trouwens niet
eens kennen, namelyk hun biezen ge
pakt. Een familieleven is er voor een
haring niet weggelegd. Geboren uit
een onbekende vader en een dito moe
der, kan hy slechts op zichzelf reke
nen.
Dan probeert hy voedsel om zich
heen te zoeken. Maar zyn vooruitzich
ten om in het leven te biyven, zyn
zo miniem, dat hy maar weinig kan
sen heeft de 15 millimeter van zyn
eerste maand te halen. Ontelbare zee
dieren zien hem aan voor vulgair
plankton en verzadigen zich ermee.
Zo kan het gebeuren, dat er van de
40.000 eitjes slechts een twaalftal na
komelingen overblijven. Drie Over
levenden op de 10.000 is de proportie,
die de natuur aan de haringvoort-
brengst heeft ppgelegd.
Als hy één van die gelukkige ba
by's Is, bereikt hy na twee maanden
zyn 25 mm. Met 9 centimeter begroet
hy zyn eerste verjaatdag en met 15
centimeter zyn tweede. Een jaar la
ter is hy 18 tot 20 centimeter lang
en heeft hy zyn jeugd achter de rug
Hy is nu Maar oen net als zyn
voorouders te paren in onoverziohte-
ïyke anonieme menigten en ontelbare
haringen voort te brengen. Maar op
dit bijzondere punt voelt de haring
nu zyn optimisme wankelen. Sinds
onheuglyke tyden trapt deze brave
vds blindelings in de steeds hernieuw
de valstrik, die de visser hem spant
op de paaiplaatsen, waar de paring,
als men het zo noemen mag, plaats
heeft. Daar wachtten hem - tot voor
kort - de netten, die over een af
stand van kilometers tot op een diep
te van twintig tot dierig meter hin
gen en waarin hy met de kieuwen
bleef haken. De banken werden ge
dund maar het systeem functioneer
de alleen maar op de paaiplaatsen en
spaarde de Jongeren, die tussen de
mazen kunnen doorglippen. Men kan
er zeker van 2yn, dat de ouden on
der de haringen nu ever de „goede
ocde tyd" spreken.
Nu is er voor de haring namely k
nergens en in geen enkele periode nog
rust te vinden. Het sleepnet heeft
zyn intrede gedaan. Ails een mytho
logisch monster met een enorme
muil, is alles van zyn gading en ver
slindt alles, wat het tegenkomt, grote
haringen zowel ails kleintjes, ver
woest de paaiplaatsen, vernielt de
Kenners nemen de Hollandse nieu
we aan de staart en laten zo dit zee
banket in hun kelen zakken.
plantengroei ander zee en diaarmee
de vitale cyclus van het plankton.
Chaos door
te veel vissen
Nog niiet zolang geleden visten Ne
derlandse vissers een miljoen ton
per jaar en de Soandinaviërs op
de banken bij Jutland honderddui
zenden tonnen onvolgroeide harin
gen om ze tot veevoeder te laten
verwerken. De haring, diie rich zo
onvoorstelbaar snel vermenigvul
digt, wordt op deze wijze bedireigd
met uitroeiing.
Meer en meer dringt rich thans de
noodzakelijkheid op, dat er interna
tionale regelingen getroffen worden
voor het vaststellen van maximale
quota, viszones op gezette tijden tot
verboden gebied te verklaren enz
Dit probleem doet zich voor by
alle vissoorten, die door een chao
tische „overbevissing" in hun be
staan bedreigd worden. Weliswaar -s
de rol, die de haring speelt minder
geworden maar nog altyd is de ha
ringvangst bijzonder belangryk.
De haring is trouwens op veler ge
bied een belangrijk personage. Zo
biedt een haring net zoveel eiwitstof
fen als rundvlees, veel meer minera
len en is bovendien nog rijk aam vi
tamine D.
Vele lekkerbekken prefereren de ha
ring zelfs boven de luxe forel r ar
helaas valt de haring meestal ten
prooi aan het vooroordeel van een
doodgewone vis hoewel ervaren koks
hem soms verwerk-n tot culinaire
meesterwerken. Als delicatesse In
blik doet hij het anders bijzonder
goed maar er zal toch voor gewaakt
moeten worden, dat de haring op de
zelfde wyze als nu op onze tafe] zal
blyven verschijnen!
(Copyright Opera Mundi)
