Malta »steunpunt van Navo«
binnenkort onafhankelijk
Napoleon maakte einde aan
heerschappij der Maltezer Ridders
lil
ZATERDAG 19 SEPTEMBER 1964
DE LEIDSE COURANT
In prehistorische tijden was eiland
brug tussen Afrika en Europa
C*EN NIEUWE DWERGSTAAT zal eerlang zijn piaa/ts
innemen in de kring der onafhankelijke Landen.
Dit feit moge in het algemeen wij hebben reeds
zoveel staten geboren zien worden na de tweede we
reldoorlog niet belangrijk zijn, maar in dot bijzon
dere geval verdient het toch wel degelijk een speciale
vermelding. Immers, die nieuwe staat heet Malta.
Deze „historische rots in de Oude Wereldzee" (zoals
een Fransman Malita eens terecht bestempelde) is
namelijk door de eeuwen heen strategisch van uit
zonderlijke betekenis geweest Vandaar, diat de NAVO
er een steunpunt heeft en dat Engeland na de on
afhankelijkheidsverklaring zijn vlootbasis op Malta in
stand zal (mogen) houden, 'gelijk het zulks ook op
Cyprus bedongen heeft.
Malta is strategisch zeer belangrijk. Dit bleek (ap-
nieuiw) heel duidelijk in de tweede wereldoorlog. In
1942 zeiden spotters in Londen èn Beriijn, dat het
Italiaanse hoofdkwartier tot het einde der tijden vrij
wel dagelijks in zijn communiqué zou mededelen:
„Onze vliegers hebben Malta met bommen bestookt".
Uit deze spoi blijkt niet alleen, dat de Italiaanse lucht
macht (later versterkt met toestell 1 en van de „Luft
waffe") weinig succes boekte, maar tevens, dat Malta
strategisch uiterst belangrijk werd geacht. Immers zijn
ligging tussen Tunesië en Sicilië was het eiland een
sleutel tot het oorlogstoneel in Noord-Afrika, Daarom
wensten de Duitsers Tobroek (dat toen van Malta uit
niet bedreigd kon worden) als aanvoerhaven, terwijl de
Engelsen hun belangstelling concentreerden op Derna
(om Malta van de lucht uit beter te kunnen helpen
en beschermen). Miljoenen kilo's springstoffen vielen
in die oorlogsjaren op Malta. Veel Maltezers verloren
het leven. De materiële schade was zeer groot. Maar
Malta hield stand en viel niet in handen van de As-
mogeod heden.
VERLEDEN
rr DIE OORLOGSJAREN ondervonden de Maltezers
opnieuw aan den lijve, wat het betekent om op een
strategisch knooppunt te wonen. Opnieuw, wamt eeu
wenlang was hun eiland al een begeerd steunpunt en
bolwerk geweest van machtige rijken. Zelfs in pre
historische tijden gebeurden er op „Melita" (zoals Mal
ta's naam luddde in de oudheid) belangwekkende
dingen en was het eiland strategisch reeds van belang.
Er bestaan namelijk op Malita nog verharde wiel- en
kanresporen, die dateren uiit het Stenen Tijdperk. Met
zijn raadselachtige herinneringen aan mensen en ge
beurtenissen omtrent welke wij vrijwel niets weten.
Welke mensen maakten die sporen? Welk volk trok er
langs? Was er een „grote weg" via Malta tussen
Europa en Afrika, toen er (in een grijs verleden) nog
een verbinding over Land tussen bride werelddelen
bestond? Was Malta toen een brug of tussenstation
tussen bedde continenten? Die sparen zijn als het ware
ingebakken in het gesteente. Zij zijn regelmaltig als een
spoorlijn. Hun geheim is nog steeds niet verklaard.
Malta's Jiistorische tijd" brak aan, toen de Phoeni-
ctërs zich omstreeks 1400 voor Christus op het eiland
Eiland-staten hebben blijkbaar de eigenschap
om onrast en internationale spanningen te ver
oorzaken. Formosa, Cuba en Cyprus zijn hiervan
sprekende voorbeelden. Zal de nieuwe eiland-
staat Malta eveneens een haard van conflicten
worden? Hei feit, dat Malta net als Cyprus, For
mosa en Cuba strategisch van grote betekenis is,
is een argument voor een bevestigende beant
woording van die vraag.
vestigden. Zij maakten Malta tot een hoeksteen en
bolwerk van hun handelsrijk. Ongeveer tien eeuwen
later nam Carthago (var oorsprong een Phoemcische
kolonie) Malta onder zijn hoede. In 218 voor Chr.
namen de Romeinen bezit van het eiland en toen het
West-Romeinse Rijk omstreeks 450 na Chr. ten onder
gang neigde, nestelden de Germaanse Vandalen zich op
het eiland. Hun heerschappij duurde nog geen eeuw.
Byzantium verving hen en zo werd Malta opgenomen
in het Oost-Romeinse Rijk.
De opkomst van de Islam en van een krachtige,
expansieve Arabische mogendheid maakte, dat Malta
tegen het einde van de negende eeuw in Arabische
handen viel Maar ook andere veroveraars drongen de
Middellandse Zee binnen: de Noormannen, Zij verdre
ven de Arabieren van Malita en bouwden er 'n nieuwe
hoofdstad. Rabat geheten. Rabat werd de bakermat
van de echte Maltezer aristocratie, die dus veel ouder
is dan de (latere) Maltezer ridders. Nog beroemen som
mige Maltezers zich evenals een aantal Engelse aristo
craten op het Noormannenbloed in hun aderen. Na de
Noormannen regeerden successievelijk Duitse, Franse
en Spaanse geslachten over Malta, te weten de fami
lies Hohenstaufen, Anjou en Aragon. Malta en de Mal
tezers ondervonden al die lotswisselingen aan den lijve
en bleven toch zichzelf!
DE GLORIETIJD
ft/I ALT A en de Maltezers danken hun glorie-tijd aan
keizer Karei V. De Turkse sultam Soleimain II ver
dreef in het begin der zestiende eeuw de Hospitaal-
Ridders of Ridders vain St. Jan van hun eiland Rhodos.
Karei V, die als koning van Spanje zeggenschap had
over Malta, schonk dit eiland toen aan die ridderlijke
orde. Dat was in 1530. Sedert die „verhuizing" noemt
men de Ridoers van St. Jan veelal de Maltezer Ridders.
Zij bestuurden Malta als een soeverein gebied. Malta
werd een bolwerk van de Christenheid tegen de Isla
mieten. Getrouw aan hun beginsel stichtten de ridders
op Malta een aantal ziekenhuizen, waar veel reizigers
en pelgrims verpleegd werden.Moed en geloofsijver
kenmerkten de ridders, maar zij deden ook veel voor
de welvaart van de Maltezers. In de „riddertijd" ging
het de Maltezers echt naar den vleze. De ridders bouw
den ook een nieuwe hoofdstad, die zij naar een hunner
bekendste grootmeesters Valetta noemden. Tot op de
huidige dag is Valletta de hoofdstad van Malta gebleven.
Napoleon I maakte een einde aan die glorietijd. Al
vorens naar Egypte te trekken bezette hij eerst Malta.
"T; v-;-;;;
De ridders verlieten toen het eiland. De Engelsen, die
een open oog hadden voor Malta's strategische beteke
nis, gaven admiraal Nelson opdracht om het eiland te
blokkeren. Verzetsgroepen op Malta steunden Enge
land in de strijd tegen de Fransen. Wel erkende Lon
den het Franse gezag bij de Vrede van Amiens (1802),
maar na Napoleon's val namen zij Malta op in hun rijk.
John Bull trad in de plaats van (de Orde van) St. Jan,
nadat een aantal Maltezers „per oorkonde" verklaard
had, dat „óe liefde der Maltezers en de stem van Euro
pa" noopten toit aansluiting bij Engeland. Die „Stem
van Europa" was beslist anders dan de „Stem der Mal
tezer Ridders"!
EN THANS
HET EILAND is niet veel groter dan 250 km2. De
beide (tol Malta behorende) eilandjes Gazo en Co-
mino beslaan samen circa 200 km2. De bevolking is de
laatste honderd jaar sterk toegenomen en telt thans
een kleine 400.000 zielen. Een achtste deel van het
eiland is kale rots. Meren en rivieren zijn er niet. Het
waait er vrijwel het gehele jaar door. Daar Malita het
dichtst-bevolkte eiland ter wereld is en over weinig
bruikbare landbouwgronden en andere natuurlijke
hulpbronnen beschikt, stond en staat de overheid voor
het probleem hoe kan men een bredere, hechtere be
staansbasis voor de Maltezers bereiken? De landbouw
is er primitief, de boeren zijn behoudzuchtig. De indus-
trie (bier, sigaretten, handschoenen, knopen, pijpen,
schoeisel, karnt) is er eveneens op een weinig moderne,
efficiente lees geschoeid. Gelukkig voor de Maltezers
betaalde Londen jaarlijks aanmerkelijke bedragen aan
en ben behoeve van hun eiland. En ook in de komende
tijden willen de Engelsen Malta financieel blijven steu
nen.
Anderhalve eeuw maakte Malta deel uit van het Brit
se Rijk. Het is dus begrijpelijk, dat er veel Engels wordt
gesproken. De Maltezers houden echter ook hun eigen
taal het Maltees in ere. Het is een baal, die oer
oude elementen bevat De taalgeleenden weten met het
Maltees niet goed weg, maar dit deert de Maltezers
niet. Nu de onafhankelijkheidsbeweging gezegevierd
heeft, is hef zeker, dat het Maltees van overheidswege
zeer zal worden gepousseerd.
PAULUS
MALTA heeft slechts één vreedzame veroveraar ge
kend. Dat was de Apostel Paulus, die ten westen
van Malta schipbreuk leed en nadien als „berooid
man" op het eiland voet aan wal zette en de Maltezers
iets goeds bracht. Men wane echter niet, dat alle vol
ken, die Malta bezet hielden, alleen plunderaars waren.
Elk van hen heeft een brokje beschaving achtergelaten.
Wij noemden reeds die 'oeroude karresporen. Wij noem
den ook de Noormannen-hoofdstad Rabat. In Valetta
herinneren veel gebouwen nog aan de riddertijd. In de
Engelse periode kreeg Valetta in somimige opzichten
het aanzien van een Engelse oorlogshaven. Maar toch
bleef Valetta een echte Middellandse Zee-stad, ook na
de wederopbouw, die de Maltezers na 1945 snel en
energiek bewerkstelligden.
Malta's „maritieme hoogtepunt" is ongetwijfeld de
Grand Harbour', een der beste Middellandse Zee-ha
ven. Sedert de komst der Maltezer Ridders is die haven
een brandpunt van bedrijvigheid geweest. De ridders
maakten hem tot een marine-basis. Deze basis sedert
1314 in Engelse hand heeft eeuwenlang heit cenitrale
deel van de Middellandse Zee beheerst. Rondom de
.Grand Harbour' verrezen de vermaarde ,Drie Steden':
eerst Bittorosia, nadien Cospicua en ten slotte Senglea.
In de zestiende eeuw kwam Valetta gereed, dait in 1571
de zetel der regering en hoofdstad werd. Al deze steden
hebben nog de bekoring van tradities en een bewogen
historie.
Ongeveer de helft der Maltezer bevolking woont
thans in Valetta, de ,Drie Steden' en Floriana. De an
dere helft woont in dorpen en op alleenstaande hoeven-
Bij feestelijke gelegenheden vieren de mensen alom
uitbundig feest. Dan zijn straten, pleinen, kerken en
huizen kleurig versierd. Dan maken de Maltezers mu
ziek en lawaai. Dan ontsteken zij vele lichten en
genieten zij van vuurwerk. O, de Maltezers zijn zo dol
op lawaai en muziek en licht en kleuren! Zij zijn don
kere, ietwat geheimzinnige mensen, maar zij zijn ook
gehard en stoer. Zij zijn gehard in de smidse der ge
schiedenis, die Malta zo vaak als aambeeld gebruikte.
SLOTACCQORD
MALTA heeft een grote bekoring. Het geheim hier
van (stelde de Engelse journalist John Pudmey
vast) ligt besloten in zijn schoonheid, zijn historie en
vooral in de unieke synthese van Oertijd, Verleden en
Heden. De Maltezers verstonden de kunst om uit aille
beschavingen, die hun land .beziet hielden', te putten
en toch zichzelf te blijven. Zo werd Malta tot een mu
seum, tot een prehistorisch en historisch museum en
tot een brokje boeiendg menselijkheid in de blauwe
wateren van de Oude Wereldzee. Het ligt tussen Afrika
en Europa, maar het is Afrikaans noch Europees. Het
is puur Maltees!
DIT UNIEKE WERELDJE tussen twee werelddelen
wordt nu een soevereine staat. De met veel vreug
de begroete onafhankelijkheid is echter omstuwd door
een aantal problemen en vraagbekens. Hoe zalzich de
binnenlandse-politieke situatie er bestaan vrij scher
pe tegenstellingen in de nieuwe staat ontwikkelen?
Hoe zal de (nieuwe) regering kunnen zorgen voor vol
doende welstand en werkgelegenheid voor de Malte
zers? De financiële hulp, die Engeland toegezegd heeft
en die ook van andere zijde vermoedelijk gegeven zal
worden, kan niet tot in lengte van dagen voortduren.
En de internationale aspecten van een onafhankelijk
Malta? Het eiland moge dan nu de moderne wape
nen minder gebonden zijn aan bepaalde stukjes gebied
of bases strategisch-minder van belang zijn dan vóór
1950, van belang is het nog steeds. Engeland behoudt
het als vlootstation. De NATO behoudt er bepaalde
rechten. Maar hoelang zal diit duren? En hoe zullen
de inmiddels eveneens onafhankelijk geworden Noord-
Afrikaanse staten Algerije, Marokko. Tunesië, Lybië
en Egypte jegens Malta komen te staan? En Italië? Er
wenen nogal wat mensen van Italiaanse afkomst op
Malta!
Intussen. Malta wordt onafhankelijk, alle bestaande
en eventueel nog komende problemen ten spijt. Moge
het Maltese volk in vrijheid en vrede, in geluk en wel
vaart een nieuw hoofdstuk aan zijn geschiedenis (kun
nen) toevoegen! Dat nieuwe hoofdstuk begint op
21 september 1964.
Links boven
Gozo behoort tot de Malta-groep, maar het is een op
zichzelf staand eiland. Er wordt uitsluitend landbouw
gepleegd. De terrasbouw is ook typerend voor het
hoofdeiland Malta. Men moet nu eenmaal woekeren
met de beperkte beschikbare grond.
i Rechts boven
De ingangspoort van een paleis der Grootmeesters van
de Maltezer Ridders, dat thans een ziekenhuis is.
Links onder
Vroeger kwam de melkboer op Malta met zijn geiten
bij de mensen aan huis en melkte hij de dieren op de
stoep van de klanten. Tegenwoordig worden de geiten
samengedreven op een centrale plaats en daar gemol
ken. De melk wordt meteen gepasteuriseerd, in flessen
gedaan en per vrachtauto naar de stad gebracht. Deze
nieuwe methode heeft heel wat ziektegevallen voor
komen.
Rechts onder
Een dorpstafereeltje op Malta: marskramers proberen
de mensen tot kopen te bewegen.
