Nieuwe kaart van de maan
in de maak voor
aanstaande maanreizigers
WERK DUURT VIJF JAAR
KOSTEN RUIM 300.000
DE LEIDSE COURANT
Wie met vakantie gaat, kan
veel plezier beleven van een
goede kaart van de streek, die
hij wil bezoeken. Wie naar de
maan gaat zonder een goede
kaart, riskeert op dat hemel
lichaam te verdwalen en dan
te sterven.
Op Pic-du-Midi filmen de
astronomen zonsopgang en
-ondergang op de maan
Deze koepel van het observatorium van de Pic-du-Midi herbergt de 60.96 centimeter-kijker die gebruikt wordt
voor het fotograferen van de maanoppervlakte teneinde beter kaarten van de maan te kunnen maken.
RAKETTEN kunnen de maan be
reiken. Dit is in de loop der jaren
bewezen. Op grond hiervan mag
men in redelijkheid aannemen (al
dus professor Zdenek Kopal, hoofd
van het Astronomisch Instituut van
de Universiteit van Manchester),
dat wij er mede moeten rekenen, dat
binnen afzienbare tijd bemande ra
ketten naar de maan zullen worden
gezonden en dat er dan mensen op
de maan zullen Tanden'.
Toch valt er nog heel wat 'werk
te verzetten en moeten er nog hin
dernissen worden overwonnen, al
vorens wij mensen naar de maan
kunnen sturen met de zekerheid,
dat zij de tocht zullen overleven.
Eén der belangrijkste dingen, waar
voor de astronomen vóór de eerste
maanreis willen zorgen, is, de koe
ne maanreizigers der toekomst een
stel zo goed mogelijke kaarten te
bezorgen van het maanoppervlak.
Die kaarten zullen voldoende de
tails moeten aangeven omtrent het
landschap en de hoogte der maan
bergen, wil de mens in staat zijn
op de maan onderzoekingen te doen
en tochten te maken.
Ongeveer als op aarde
DE AFSTAND van de maan tot de
aarde bedraagt nooit minder dan
circa 355.700 kilometer. Toch ge
bruikt men om de maan in kaart te
brengen methodes, die heel veel
overeenkomst vertonen met die, wel
ke men toepast om moeilijk toe
gankelijke gebieden op aarde in
kaart te brengen, te weten drie
hoeksmeting op afstand en opmeten
van luchtfoto's. Het verschil ligt
vrijwel uitsluitend besloten in de
zeer grote afstand tussen aarde en
maan, daar theodolieten daardoor
onbruikbaar zijn en vervangen moe
ten worden door astronomische te
lescopen, opgesteld op plaatsen met
een uitstekend zicht. Met onze mo
derne instrumenten kunnen wij
echter vormen van .het maanopper
vlak onderscheiden, die slechts een
paar honderd meter lang zijn. Onze
allerbeste instrumenten stellen ons
zelfs in staat, details van 50 tot 100
meter lengte waar te nemen. Zou
den er dus steden op de maan zijn,
die op aardse steden leken, dan
konden wij de hoofdlijnen hunner
plattegronden in kaart brengen en
zelfs grote gebouwen afzonderlijk
onderscheiden. Intussen - we weten
het allen - steden heeft men op de
maan niet ontdekt. Voorzover wij
het maanlandschap kennen, lijkt het
volstrekt bar en verlaten te zijn.
De hoogte der bergen op de maan
kan men berekenen op grond van
waarnemingen omtrent de lengte
der schaduwen van oneffenheden
op het maanoppervlak bij zons
opgang en zonsondergang. De beste
manier om de daarvoor 'nodige ge
gevens te verkrijgen, is, films te
maken van zonsopgang en zons
ondergang op de maan. Beschikt
men over een voldoend sterke te
lescoop bij dat werk, dan is men
niet slechts in staat om de hoge
toppen te meten, maar ook kleinere
'oneffenheden' van het maanopper
vlak in kaart te brengen.
Pic-du-Midi
DEZE 'FILM-METHODE' heeft men
gekozen voor de systematische kar
tering van de maan, waarmee ge
leerden van de Universiteit van
Manchester thans bezig zijn. De
Amerikaanse luchtmacht schonk een
belangrijke som gelds om het werk
mogelijk te maken. Daardoor zal
men de beschikking krijgen over 'n
bruikbare kaart van de maan, bruik
baar, let wel, voor reizigers, die
voor het verrichten van onderzoe
kingen op de maan zullen landen.
Het onzichtbare deel van de maan
kan natuurlijk van de aarde uit niet
worden gekarteerd. Maar de succes
sen der met fotografische apparaten
uitgeruste maanraketten rechtvaar
digen de hoop, dat ook dat deel der
maan redelijk goed in kaart zal kun
nen worden gebracht. Intussen, een
goede kaart van de 'halve maan' is
reeds een uiterst nuttig ding.
Om de nodige voldoend scherpe
foto's en films te kunnen maken, is
meer nodig dan alleen maar de be
schikking over voortreffelijke in
strumenten. Ook het zicht moet zo
goed mogelijk zijn. In Manchester
is hiervan geen sprake. Daarom
stelde professor Zdenek Kopal zich
in verbinding met dr. Jean Rosch,
direkteur van het 'Observatoire du
Pic-du-Midi' in Frankrijk. Hij ver
kreeg toestemming om alle nodige
waarnemingen te verrichten hoog in
de Pyreneeën, op een punt, dat 2.862
meter boven zee ligt en slechts 14
meter beneden de top van de Pic-
du-Midi. Daar is geen kwestie van
vertroebeling der atmosfeer door
stof. Daar kunnen de lichten der
steden geen storende invloed uit
oefenen. Dat Franse observatorium
is tamelijk gemakkelijk bereikbaar
en beschikt - dit is zeer belangrijk! -
over prima instrumenten. Op de
Pic-du-Midi is het zicht dikwijls
zeer goed, zodat het observatorium
oók hierdoor een ideale plaats is
voor de 'kartografen der maan' om
hun voorbereidende werkzaamheden
te doen.
In 1959 is men met de vervaar
diging van een nieuwe kaart der
maan begonnen. Het zal naar schat
ting vijf jaar duren, aleer de voor
naamste oogmerken verwezenlijkt
zullen zijn. Maar dan beschikken wij
ook over een uitstekende „maan-
kaart", gebaseerd op topografische
gegevens, die ons in staat zullen
stellen, een juist beeld te vormen
van het maan-oppervlak.
En de kosten? Die bedragen - naar
raming - slechts ongeveer 305.000.
Zonsopgang op de maan. Een beeld van de Zee der Wolken Mare Nubium genomen in het observatorium van de Het observatorium van de Pic-du-Midi «tast ko
Pic-du-Midi in de Franse Pyreneeën De foto laat de schaduwen aien die gevormd worden door onregeimatigbeden in de standigTedendiëao ideaal ^g^r^^r Tto^S wer^ L'n^ TZr°l
oppervlakte. Deze slagschaduwen maken berekeningen mogely k waardoor de maanoppervlakte in kaart kan worden gebracht. tonoerafie van de maan
