PEKING BLIJFT TEGEN
STROOM OPROEIEN
Leiders „lange terugtocht"
hielden roer in handen
In 1966 helft van
wereldproductie
I'
2'
Heeft Mao Tse Toeng gelijk':'(VII)
ID-
K
CHINA LEEFT NOG IN STALIN'S TUD
Zes jaar geleden bracht ik ook een bezoek aan China. Het is mij daarom af en
toe mogelijk het leven en tverken van China van nu te vergelijken met datvan
1957. Tot op zekere hoogte kan ik ook de Chinese weg naar het communisme
vergelijken met andere wegen. Ik heb namelijk viermaal (in 1932, in 1953,
1954 en 1962) de Sovjet linie en éénmaal (in 1961Cuba bezocht. Ook heb
ik het geluk gehad steeds diegenen te ontmoeten tijdens deze reizen, die het beste
georiënteerd zijn ten aanzien van de verschillende wegen naar het socialisme: de
Cubaanse minister van financiën en economische zaken, Che Guevera, die in het
buitenland ook optreedt als de minister voor de Castrisclie ideologie, en Sovjet
premier Chroesjtsjov zelf, die in 1962 bereid was met mij een debat aan te gaan
over de evolutie van de communistische wereld. Dit keer stemde de Chinese
premier Tsjoe En-Lai ermee in mij te ontvangen.
Men zal wellicht verbaasd zijn over de hardnekkigheid van een
Belgische CVP-volksvertegenwoordiger, die telkens als hij kans
ziet naar landen reist, die behoren tot een vreemde, zo niet
vijandige mogendheid. Van mijn kant echter ben ik eerder ver
wonderd, dat zo weinige autoriteiten uit „onze wereld" belang
stelling koesteren voor verschijnselen, die onze eeuw beheersen:
de communistische revolutie en... de communistische evolutie
den vinden op die communistische
uitdaging en dat zodoende o.a. India
Zuid-Amerika zouden bezweken
voor de communistische verleiding".
Nu rtög heb ik dezelfde zorgen. De
gebeurtehissen van de laatste jaren
hebben- my éénstemmig gesterkt in
mijrt öpvattibg, dat geen land de over
gang van zyn traditionele beschaving
kan volVoérén zohder een echte muta
tie te aanvaarden (of te ondergaan).
India zal slechts tot ontwikkeling kun
nen komen als het zijn kastesysteem
opgeeft. Zuid-Amerika kan slechts
werkelijk „modet-n" worden als het
zijn systeem van grondeigendom laat
varen.
De volkeren hebben blikbaar de
noodzakelijkheid van dergelijke breu
ken begrepen. Het ziet er zelfS naar
tilt, dat hoe groter de armoede is,
hoe ongeduldiger zij zijn, alsof z\j snel
ler in ahdere omstandigheden willen
Dit verklaart m.f. waarom het
communisme de havelozen geenszins
verschrikt maar ze aantrekt.
Het communisme heeft eigenlijk de
kans schoon: het biedt de ontwikke
lingslanden een politieke stabiliteit
aan, die de overhaast geïmporteerde
democratie bijna nooit kan waarbor
gen. kgt bezorgt de economie van lan
den, waar de handelsgeest vrijwel ge
heel ontbreekt een krachtige motor,
die het kapitalisme in geen jaren zou
kunnen „vervaardigen". Het bereidt
de economische start voor zonder
vooraf de accumulatie van aanzienlij
ke kapitalen te vergen.
Die doeltreffendheid van het com-
unisme is voor een reden tot er
gernis, omdat wij de prijs kennen, die
ervoor moet worden betaald. Maar wat
de ontwikkelingslanden ergert, is de
prgs van de kapitalistische traagheid.
Wie slechts de vrgheid om te sterven
bezit, maalt niet om de democrati
sche vryheden. Hij zal er slechts prijs
op stellen als hij de tyd krijgt om er
van te genieten, als hij hiet meet zal
sterven op de leeftijd Van 25 of 30
jaar!
E LEZERS VAN MIJN boeken
L/ weten, dat men mgn overwe
gingen variaties zou kunnen noe
men op vier thema's: het historische
belang van het communistische fe
nomeen, dat het belang van de Franse
revolutie in mijn ogen op z'n minst
evenaart: de uitdaging, die het com
munisme voor de democratische lan
den betekent tegenover de derde we
reld, de onomkeerbare evolutie, die
naar een soort verwatering van 't com
munisme leidt en tenslotte het syn
cretisme, dat het onvermijdelijke ge
volg is van de coëxistentie van com
munisme en wat men kapitalisme
noemt.
Het is wellicht niet overbodig, dat
ik die vier thema's bondig en in ab
stracte termen nader toelicht. Die
overwegingen ziillen voor hen, die mijn
artikelen lezen, m.i. verklaren, waarom
een groot aantal beschrijvingen en por
tretten, die toch pittoresk konden zijn
in de schaduw zijn gebleven en tevens
waarom bepaalde verschijnselen en fe
nomenen bijzonder mgn aandacht heb
ben getrokken.
Het is altijd moeilijk de gebeurte
nissen op de nodige afstand te bekij
ken. Chateaubriand, die in zekere zin
de Franse revolutie heeft beleefd,
heeft niet de draagwijdte onderkend
van de beweging die in 1789 werd los
geslagen.
Wie zou durven beweren, dat al
onze tijdgenoten van het bewustzijn
doordrongen zijn, dat talloze volke
ren sinds 1917 grondige wijzigingen
ondergaan? In minder dan vijftig
ja&r is het aantal mensen, dat door
de communistische revolutie be
roerd wordt, gestegen van 200 mil
joen tot 1 miljard!
De Sovjet-Unie, die zich in 1917 on
geveer op het ontwikkelingspeil be
vond van China nu, is de tweede groot
ste industriële macht van de wereld
geworden en dit niettegenstaande twee
oorlogen en langdurige binnenlandse
strijd.
De macht van een land is misschien
wel niet rechtstreeks evenredig aan
het aantal kosmonauten, die dat land
de ruimte inzendt. Maar niettemin
bevestigen de prestaties van Gagarin
en Nlkolajev de vooruitzichten van hen
die verkondigen, dat de Sovjet-Unie
over een zodanige Uitrusting beschikt,
dat de communistische wereld tegen
1986 heel goed de helft van de indu
striële wereldproduktie zou kunnen le
veren.
Uitdaging
I K HEB INDERTIJD van de Al
gemene UNO-vergadering de op
dracht gekregen, de oprichting te be
vorderen van het Sunfred, het specia
le UNO-fonds voor ontwikkelingshulp
(Special United Nations Fund for Eco
nomie Development, thans onder lei
ding van de gewezen directeur van
het Marshall-plan in Europa, Paul
Hoffman).
De studie, die ik toen heb gemaakt,
heeft mij gesuggereerd, dat het com
munisme de snelste ontwikkelings
methode is voor niet-geïndustrialiseer-
de landen. Van toen af koesterde Ik
de vrees, dat de zogenaamd kapita
listische landen geen antwroord zou-
Rust nodig
O ALS MEN WEET, willen de
communistische landen niet
communistisch genoemd worden. Wij
zgn, zo 'houden zij vol, socialistische'
landen, die de weg zijn ingeslagen, die
naar het communisme voert.
Ik vraag mij af of zij, die bereid
zyn de socialistische fase door te ma
ken, ooit het communisme zullen be
reiken. Die fase vergt immers zoveel
inspahning en zoveel opoffering, dat
degenen die haar doormaken spoedig
behoefte krijgen aan een pauze.
Het is een feit, dat het communis
me" een evolutie kent. Dit betekent
niet, dat het op zjjn stappen terug
keert - in geen enkel land van het
Oostblok zal er een „restauratie" zijn
- maar wel, dat het communisme min
der virulent wordt, dat het zijn radi
calisme verliest.
Dit verschijnsel heeft eigenlijk een
„apologetische" waarde: het be
wijst, dat er een natuurrecht bestaat
dat niet voor lange tijd kan worden
veronachtzaamd. Het is niet moge
lijk de menselijke persoonlijke vrij
heid blijvend te vernietigen door
middel van indoctrinatie en propa
ganda. Het is niet mogelijk door
het aangifte-systeem de zonen voor
goed op te zetteh tegen hun vader.
In een zekere zin zegeviert het na
tuurrecht en neemt het zijn weer
wraak in de Sovjet-Unie, waar op
nieuw meesen proberen aan het maat
schappelijk leven deel te nemen, indi
vidueel eigendom te herstellen en ook
de kunst te individualiseren. Het is in
derdaad één van de kenmerken van
onze tyd, dat men het geluk zoekt
en niet langer aanneemt, dat het ge
luk een voorrecht zou zijn. Chroesj
tsjov heeft dit begrepen zonder het
duidelijk te willen uitspreken: hij
maakt gewag Van een .geboterd"
marxisme! Zal het in dit licht lang
duren voordat het Chinese communis
me zijh onbarmhartig radicalisme zal
verliezen?
Verslapping
LS IK MIJN INDRUKKEN
van 1957 over Chiha verge
lijk met die vah nu. meen ik reeds nu
'h zekere verslappihg te mogen con
stateren. Het gaal nog niét zeer ver
maar het valt niettemin te loochenen.
Zo ziet men maar zelden meer -
haast nooit - mannen en vrouwen uit
gerust met een vliegenmepper: de
strijd tegen de vliegen wordt niet meer
krachtig aangepakt als vroeger.
Zo kan men ook geen grote schoon
maakbeurten meer meemaken in de
treinen en in de restaurants, misschien
omdat de mensen minder spuwen dan
vroeger, misschien ook omdat reeds
een zekere verslapping heerst. Ook
doen de Chinezen niet langer hun
llchaamsoefëHihgen, of, als
nieuwd door de jeugd een meer ge
woon persoon tot voorbeeld te stel
len, Lei Feng, van wie men niet weet
of hij al of niet werkelijk heeft be
staan.
In februari van 1963 werd de foto
van Lei Feng ih miljoenen exemplaren
verspreid en de Chinese jeugd werd
ertoe opgeroepen een voorbeeld te ne
men aan „kameraad Lei Feng", de
grote strijder „zoals Jan en alleman",
de „held van het dagelgkse leven", die
na een leven in dienst van het volk,
waarin hij al zijn krachten gaf aan
de bevrijding van de mensheid, bij een
ongeval om het leven kwam in augus
tus 1962 in Mahsjoerije.
Deze Chinese Davy Crockett „bestu
deerde ononderbroken de werken van
Mao-Tse-Toeng", hield in zijn hart de
„brandende haat voor de oude maat
schappij" wakker en bracht bij zich
zelf de „edele communistische deug
den" tot ontwikkeling.
De literatuur, die Lei Feng verheer
lijkt, vertoont een bijna religieuze in
slag: de held wordt er afgeschilderd
als iemand, die leeft van het werk
van Mao en zich voedt met de ge
dachten van de communistische pro
feet.
Zal de mythe van Lei Feng volstaan
om het voor de opbouw van het com
munisme onmisbaar enthousiasme in
China levendig te houden? Ik kan het
haast niet geloven. Mijn mening is
veeleer, dat de reusachtige krachts
inspanningen, welke de overgang van
het socialisme naar het communisme
vergt, niet lang zal kunnen worden
volgehouden en dat het Chinese volk.
net zoals het Russische op zijn beurt
weldra behoefte zal hebben aan een
„pauze"!
Conformisme
HET BESTE CRITERIUM om de
afstand in ontwikkeling tussen Chine
zen en Russen te meten is het intellec
tuele corformisme: in China legt men
tien keer dezelfde plaat op, in Rusland
maar negen maal meer!
Telkens toen ik bij mijn bezoek aan
de Sovjet-Unie sprak over de gevaren
van het Stachonovisme antwoordden
mijn gastheren my, dat dank zy de
machine geen arbeider nog werk
moest verrichten, dat zijn krachten te
boven zou gaan. Maar de tiende maal
- in Kaborovsk - kreeg ik het ant
woord: „Ik deel uw mening, dat het
Stachonovisme de gezondheid van de
arbeiders kan schaden. Het is de prijs
die Wy moeten betalen voor de indu
strialisatie. En wat heeft de indu
striële revolutie van de 19e eeuw iri
uw land gekost?"
Op diezelfde reis door Rusland merk-
door Raymond Scheyven
(oud-minisler van Economische Zaken in Belg'ë)
zij die 't wel doen, geschiedt het met
minder toewyding dan in 1957.
Voorts lopen de Chinese mannen en
vrouwen minder algemeen in blauwe
pakken gekleed dan in 1957; riksja's
en fietstaxi's aanvaarden fooien, wat
in 1957 beslist niet voorkwam. Een
tenslotte heeft de regering een volks
lied moeten uitvinden, Lei Feng, om
het tanende enthousiasme van de Chi-
e jeugd nieuw lev.n in te blazen.
Modelheld
.LANGE TERUGTOCHT"
vertoont in vele opzichten ge-
lgkenis met de zwerftocht van Israël
in de woestyn. Hy is als het ware
het Chinese nationale epos. De deug
den van de helden van die tocht wor
den ook nu hog hoog geprezen.
Inmiddels heeft de Chinese regering
haar gaiery Van grote mannen ver
te ik tegenover ihyn gastheren op, dat
de Sovjet-Unie naar het mij toescheen
een soort koloniale politiek voerde bij
de Boeriaten en de Oezbeken. Negen
maal werd dit als onzin van de hand
gewezen maar de tiende maal luidde
het antwoord: „Gesteld, dat u gelijk
heeft. Wat is er dan verkeerd aan?
Onze kolonisatie geeft uitstekende re
sultaten want de plaatselijke bevol
king neemt deel aan het bestuur van
het land en volgt cursussen in de uni
versiteiten die wij hier opgericht heb
ben!"
Dergelijke oprechte en eerlijke
antwoorden deden my zoveei genoe
gen, dat ik er de negen refreinen
van de propaganda bij vergat.
Ik ben er zeker van, dat de Chine
zen morgen eveneens die gebruiksklare
refreinen zullen laten varen. Bij mijn
toespraken tot de studenten van de
universiteiten in Sjanghai en Woehan
ontdekte ik, dat mijn gehoor letterlijk
brandde van nieuwsgierigheid. Ik
werd met vragen overrompeld. Ieder
een wilde weten, wat de gedachten wa
ren van iemand, die zich tegeiyk als
lid van een christeiyke kerk en burger
van een kapitalistisch land had aan
gediend. Dezelfde ongeduldige nieuws
gierigheid viel ook af te lezen uit de
blikken van de studenten, die ik ont
moette bij mgn bezoek aan fabrieken
waar zij een praktykjaar doormaak
ten.
Ik heb zelfs het voorgevoel, dat het
Chinese communistische regime wel
licht een snellere evolutie kan door
maken dan het Russische. Wellicht
omdat in tegenstelling met de Russi
sche revolutie de Chinese op het plat
teland is ontstaan en vandaar de ste
den heeft veroverd. Of omdat de Chi
nese revolutie minder kwistig heeft
omgesprongen met mensenlevens, daar
de Chinese leiders elkaar niet hebben
uitgemoord en niet de interne twisten
hebben gekend, die in Rusland geleid
hebben tot de processen en zuiveringen.
De leiders van de „lange terug
tocht'' hebben nög altgd het roer in
handen: het zijn, in de hiërarchische
volgorde, de voorzitter van het cen
trale comité van de communistisché
party, Mao Tse Toeng,vervolgens
diens vermoedelijke opvölgër, de pre
sident van de republiek, Lioe Tsjao
Sja en eerste minister Tsjoe En Lai.
Een ander bewijs, dat de Chinese
revolutie in sommige opzichten gema
tigder was dan de Russisólje is, dat
de „landlords" een betere behande
ling hebben gekregeh dtai de „koelak
ken".
Nog kapitalisme
ET LIJKT ONGELOOFLIJK,
maar in China bestaat ef een
half-particuliere, half-publieke séctor:
de sector van de kapitalisten, waartoe
allen behoren, die voor de revolutie
eigenaars waren van een winkel of
een klein bedrijf. Die winkels en werk
plaatsen zgn genationaliseerd maar de
eigenaars schadeloos werden gésteld
door middel van rentepapieren, die
jaarlyks gemiddeld 5 procent opbren
gen.
In beginsel zöu men in 1962 de be
taling van interest gestaakt hebben,
maar Tsjoe En Lai heeft onlangs be
loofd, dat de betaling nög twee jaar
wordt voortgezet.
Het blijft evenwel niet bij de scha
deloosstelling van de vroegere eige
naars. In de mate vhn het mogelijke
vertrouwt de Chinese regering de lei-
De schrijver van deze artikelen
reeks, Raymond Scheyven, tijdens
zijn onderhoud met de Chinese pre
mier Tsjoe En Lai (IJ en in ge
zelschap van zijn reisgenoot, Char
les Ferdinand Nothomb (rj:
Tsjoe En Lai glimlacht
De Chinese kinderen leren op
school, dat hun voorouders deze
Grote Chinese Muurhebben ge
bouwd om zich te beschermen tegen
de blanken, die allemaal bar
baren zijn!
I I I I lil I II I I I I I I IVIII I I III
ding van hun „vroegere zaak" toe
aan de onteigende kapitalisten, althans
voorzover zij daartoe de technische
bekwaamheid bezitten. Dat is wellicht
de reden waarom allerlei diensten en
de distributie in China beter geor
ganiseerd lijken dan in de Sovjet-Unie.
Er zyn in Peking, Sjanghai. Kanton,
Woehan en alle steden, die ik be
zocht heb. echte „winkelcentra" zoals
by ons. En daar de Chinezen, ook als
zij communist zijn, geboren handela
ren zyn, schynen die winkels goede za
ken te doen. In Peking en Sjanghai
bijvoorbeeld heb ik - net als in welke
Etiropese stad ook - een speurtocht
kunnen ondernemen in winkels voor
antiquiteiten.
Winstmotief
IN SJANGHAI was ik in de gelegen
heid met Chinese kapitalisten te dine
ren: een psychiater, een arts en een
bankdirecteur. Zij bedienden zich van
zelfsprekend van de conventionele ter
minologie: „Vóór de revolutieNA
dè revolutieMen heeft mij ver
teld, dat sommigen onder hen een pri
vate universiteit hadden willen oprich
ten maar daartoe uiteindelijk geen ver
lof hadden gekregen van de regerings
autoriteiten. Niettemin hadden zij ih
korte tyd een kapitaal van ruim
f 750.000,— bijeen!
Ook heeft de regering reeds rende
mentspremies moeten instellen om de
arbeiders tot grotere prestaties aan
te sporen. Voorts moest de regering
zich er in schikken, dat de boeren
de beschikking kregen over enkele
ares bouwgrond, die zy voor zichzelf
kunnen bewerken.
Dit betekent, dat de arbeider per
soonlek voordeel heeft by de verho
ging van zgn rendement; de boer ver
koopt de produkten van „zgn" grond
op dezelfde (vrije) markt en verkrggt
zodoende een inkomen, dat volgens de
leiders van de volksrepubliek over
eenstemt met 20 procent van zijn loon
bij de volkscommunes. iHeruit blgkt,
dat de Chinese regering niettegen
staande alles, zoals de Russische re
gering het hoofd heeft moeten buigen
voor de werkelgkheid en moeten er
kennen. dat het individuele winstmo
tief een rol speelt in de economische
ontwikkeling van het land.
Honderd bloemen
NAAR HET VOORBEELD van de
Sovjet-Unie levert China buitengewone
inspanningen op cultureel gebied. Zij
wil zo vroeg mogelijk duizenden intel
lectuelen vormen van de jonge studen
ten, die ik in de universiteiten van
Sjanghai en Woehan heb ontmoet.
Naar gelang de groep der intellec
tuelen meer gewicht krijgt, zal zij haar
woord willen meespreken in het poli
tieke, economische en sociale leven
van haar land. Zij zal ook individueel
bezit en persoonlijke kunst verlahgen.
Mao Tse Toeng zelf heeft de
evolutie blijkbaar willen aan
kondigen, toen hij de periode
van de honderd bloemen in
luidde met de woorden: „Wij
zeggen de schrijvers en kunste
naars: Laat honderd bloemen
bloeien. Wij zeggen aan de we
tenschapsmensen: Laat hon
derd filosofische scholen wed
ijveren... naarmate de politieke
macht van het volk steviger
wordt zal er meer vrijheid wor
den gelaten aan de kunste
naars en de wetenschapsmen
sen."
Wanneer deze profetie in
vervulling gaat, zal het Chinese
regime evolueren en vrijer wor
den...
(Copyright Opera Mundi)
