OMSTREDEN STUK OVER PIUS XII
IN ROTTERDAM OP DE PLANKEN
De missieclub van „St. Bonaventura" doet
aanval op (hopelijk) veel portemonnees
MENS WERD MARIONET AAN DE
HANDEN VAN ROLF HOCHHUTH
DUITSE en OOSTENRIJKSE
KINDEREN NAAR ONS LAND
HOOFDPIJNPOEDERS
Burgerlijke Stand
ZATERDA^J^APRIL^M^
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 3
„De Plaatsbekleder^ thans ook opgevoerd in ons land
geschiedschrijving is een hachelijke zaak. Vooral als dit gebeurt
over recente geschiedenis. Des te hachelijker wordt dit als men
geschiedenis schrijft in de vorm van een toneelstuk en men per
sonen gaat opvoeren. Deze personen zijn aan de macht (en on
macht) van de auteür overgeleverd. Hij kan ze maken en breken,
hij kan ze zichzelf laten veroordelen in hun eigen woorden, alleen
door de woorden in een bepaalde houding of in een bepaalde om
standigheid te laten zeggen. Dit vinden wij is de onvergeef
lijke kant van het toneelstuk „De Plaatsbekleder", dat door het
Nieuw Rotterdams Toneel op het repertoire is gezet. Een positieve
kant is, dat het stuk de discussie losmaakt over naastenliefde in de
praktijk, over waarachtige christelijke moraal.
de enkelen, die uit het ghetto wisten
te ontsnappen niet konden geloven.
Als wij bij onze herinnering te rade
gaan, hebben ook wij het niet ge
loofd, c.q. geweten, c.q. doorlééfd,
tot de foto's van de kampen en de
gaskamers werden vrijgegeven; juist
zoals wij geschokt zijn door de foto's
van Hiroshima en Nagasaki en over
het ware verhaal van de Japanse
Jansens en Pietersens, die levend
verbrandden.
/"Vok wat dit aspect van de zaak be-
treft is het geredeneer van
Hochhuth in „Der Steilvertreter":
achteraf redeneren of om het in zijn
landstaal te zeggen: hineininterpre-
tieren. Bovendien: één woord van de
Paus zou hebben kunnen leiden tot
de verschrikkelijkste represailles.
Het is bekend, dat na een protest
van kardinaal De Jong tegen de Jo
den vervolging in ons land méér Jo
den werden opgehaald en gedepor
teerd dan voorheen. De Paus had
niettemin moeten spreken, zegt
Hochhuth echter en hij gebruikt
daarbij in zijn toneelargumentatie
dramaturgische effecten, die met het
begrip geschiedschrijving in strijd
zijn. We hebben geen bezwaar tegen
toneel als middel om een vraagstuk
duidelijk aan de orde te stellen, maar
in dit toneelspel is Paus Pius de
Twaalfde een statische en dogma
tische figuur, meer machine dan
mens, terwijl de jonge pater Riccar-
do een geëmotioneerde christen is,
wien het woord als welig gras voor
de voeten opschiet. Riccardo behoeft
maar te maaien en is daarbij naar
Hochhuths visie werknemer nummer
één op Christus' akker.
Het toneelstuk ontpopt zich hier
als voos, hoezeer Hochhuth ook zijn
best heeft gedaan zo veel mogelijk
documentatie te verzamelen. In oor
spronkelijke versie duurt het stuk
ruim zes uur. Hochhuth had toen
zelf al enige „uren" uit tekst ge
schrapt, omdat hij wel begreep, dat
het publiek geen twaalf uur achter
een naar een toneelstuk kan kijken.
/"\ver de opvoering gisteravond in
Rotterdam kunnen we kort zijn.
Hochhuth is geen auteur die voor
toneel feeling heeft. Misschien ligt
het voor een deel aan de vertaling,
maar de zinnen die men moest spre
ken waren lang en gekunsteld, met
veel loden woorden. Hochhuth is in
deze aan het gevaar, dat elk tenden
tieus stuk loopt, niet ontkomen.
Eric Schneider had het als pater
Riccardo, telg uit een adellijk Ro
meins geslacht, moeilijk. Hij gleed in
zijn toneel-enthousiasme dikwijls
over die lange zinnen uit. Die kwaal
sloeg over naar de anderen. Het bes
te spel zagen we van de kardinaal:
Jan Teulings, die van zijn rol een
duidelijk type maakte. Met kleine ge
baartjes trok hij zijn kardinaals-rol
om naar de kant van het karikatu
rale. „Pius de Twaalfde" deed in het
spel van Johan Schmitz denken aan
een wit, uitgeblazen ei. Dat is niet
de schuld van Johan Schmitz. Hoch
huth maakte van dit karakter geen
mens. Steye van Brandenberg, als de
vader van Riccardo, stelde niet te
leur. Noemen we nog Pleunie Touw
als Helga en Leo de Hartogh als
Kurt Gerstein S.S. Oberstormfürer
en vele anderen die waarlijk hun
best hebben gedaan een goede op
voering te geven. Niet in het minst
ook de man van de décors Johan Gre-
ter. De vertaling van het stuk was
van Gerrit Kouwenaar. De drama
turge van het gezelschap Anty Wes
terling heeft het stuk voor het gezel
schap bewerkt.
Weer adressen gevraagd in Leiden en omgeving
Het bestuur van de Kath. Stichting
„Mensen in nood", gevestigd aan de
Hekellaan 6 te Den Bosch, heeft be
sloten wederom een aantal kinder
transporten, afkomstig uit Duitsland
(Roergebied, Bonn, Salzgittergebied)
en uit Oostenrijk, naar Nederland te
organiseren. Voor de hieraan verbon
den werkzaamheden is een beroep
gedaan op de afdelingsbesturen van
deze stichting, die ter plaatse de or
ganisatie ter hand zullen nemen.
Daarnaast blijft echter voor diegenen
die een pleegkind zouden willen op
nemen, de mogelijkheid open zich
rechtstreeks te melden bij het cen
traal bureau van de stichting, dat
dan voor verdere geleiding naar de
plaatselijke afdelingsbesturen c.q.
contactpersonen zal zorgdragen.
Bet betreft hier in het algemeen de
overkomst van kinderen van Duitse
en Oostenrijkse nationaliteit, waar
van echter vele ouders oorspronkelijk
van andere nationaliteit zijn. In de
Oostenrijkse en Duitse samenleving
zijn langzamerhand miljoenen vluch
telingen opgenomen, die zich voor
het overgrote deel een aandeel heb-
Lijm kunststofplaat, Ultrapas, Formica etc. met.^ SNELFIX
(Advertentie)
OPVOERING DOOR
NIEUW ROTTERDAMS
TONEEL VIEL TEGEN
Rolf Hochhuth, een 33-jarige Duit
se protestantse schrijver stelt in zijn
stuk Paus Pius XII en de jonge mon
nik Riccardo tegenover elkaar in een
drie uur durend toneelstuk, dat gis
teravond te Rotterdam in première
werd gebracht door het Nieuw Rot
terdams Toneel.
Mag de mens lijdelijk toezien als
aan een naaste verschrikkelijk on
recht wordt aangedaan? Mag hij
zwijgen als naast zijn deur het kwaad
geschiedt?
Als Rolf Hochhuth deze gedachte
had uitgewerkt in een zuiver
hypothetisch gegeven over niet na
der aangeduide personen zou men
als het goed geschreven was over
zo'n toneelstuk in vuur kunnen ge
raken. Het zou pasklaar voor onze
tijd moeten zijn, niet voor twintig
jaar geleden! Hochhuth bezat echter
de hoogmoed paus Pius de Twaalfde
uit te kiezen, die hij in de titel aan
duidde met de naam, waarmee hij elk
gelovig katholiek (Christen) smar
telijk in het hart moest treffen: „Der
Steil vertreter": „De Plaatsbekleder".
Hij noemde het stuk niet: „Eugenio
Pacelli", niet „Pius XII", maar „De
Plaatsvervanger". „Zie eens (zegt
hij) wat de plaatsvervanger van
Christus (de mens der mensen) heeft
nagelaten in de oorlogsdagen. Hij
heeft geen woord van protest laten
horen tegen de vervolging der Jo
den".
De katholiek, die deze klap incas
seert, doet er goed aan naar christe
lijk gebruik Hochhuth de andere
wang toe te keren. De tweede klap
krijgt hij prompt bij de gedachte, dat
het juist een Duitser moest zijn, die
zich geroepen voelde dit stuk te
schrijven. We hebben geen derde
wang meer, maar als we hem zouden
kunnen toekeren, zouden we blijk
geven van een Christelijke gezind
heid, die verre uitgaat boven de ge
zindheid, welke Hochhuth op het oog
heeft. Mogen we, nu de wangen toch
op zijn, éven een onchristelijke klap
teruggeven: de beschuldiging ach
teraf van deze Duitser ervaren wij
als typisch Duits.
Want wat is er aan de hand? Een
verblinde Duitse natie bleek het ge
zonde verstand en/of de moed te mis
sen om tegen een geleidelijke ver
wringing der moraal collectief halt
te roepen.
Nu klinkt de beschuldiging: de
Paus had het sein moeten geven!
Maar het is niet de dubbele klap, die
ons treftmen zou zo ver kunnen
gaan, dat men indien terecht
de nagedachtenis van Paus Pius de
Twaalfde, de Pastor Angelicus, zou
willen offeren aan de groei van een
nieuw besefhet is de onvolledige
Op de foto: Eric Schneider die de
rol speelde van Riccardo Fontana op
het moment, dat deze het besluit
neemt om zich bij een transport van
Joden aan te sluiten. Daarachter Jo
han Schmitz als Paus Pius XH.
subjectieve, demagogische en daarom
onjuiste argumentering van de klap
pen, die ons treft.
Aan een boekenplank vol dubbel-
dikke boeken heeft men nog niet
genoeg om tegen een achtergrond
van de psychologie van de oorlog de
ondergang-van het Joodse volk te be
schrijven. Het zou te ver voeren hier
alles aan te voeren wat ons voor de
ogen komt als dit onderwerp wordt
aangeroerd.
In een tijd, dat per dag tienduizen
den stierven als gevolg van het oor
logsgeweld werd de ondergang van
de Joden nauwelijks opgemerkt door
de grote oorlogsleiders. Een welgedo-
cumenteerd auteur als Leon Uris be
schrijft de totale vernietiging van
het Joodse ghetto in Warschau. De
Joden, die ware meesters zijn in.het
lijdzaam lijden, stierven zwijgend en
zelfs hun gekreun trachtten zij te on
derdrukken. In Polen zelf had dit tot
gevolg, dat zelfs de grote macht van
het ondergrondse leger, de klacht van
/"\P HET St.-Bonaventuralyceum
aan de Mariënpoelstraat bestaat
een actieve missieclub. We noemen
verder geen namen, maar de club
geeft gisteravond begonnen tot
zondagavond op aantrekkelijke en
tegelijk indringende wijze blijk van
bestaan. Gisteren n.l. werd de Bona
fancy-fair geopend in een der zalen
van de school.
Die opening ging geheel onofficieel
met een toespraakje van pater Wem-
pe o.f.m., die 15 jaar in de missie van
Nieuw Guinea heeft gewerkt en nu,
sinds anderhalf jaar in patria nog
voor die missie werkt. Het doel en
de resultaten van deze fancy-fair zijn
n.l. op West Irian gericht.
Pater Wempe vertelde in zijn toe
spraak iets van de moeilijkheden.
Moeilijkheden met de taal, met het
vervoer van mensen en materiaal.
Met de omschakeling van het be
wind ging de omschakeling van veel
gepaard, ook van de scholen. Veel
scholen zijn reeds gesloten, maar we
moeten vasthouden met behulp van
de missie. We moeten veel meer
doen, maar daarvoor wordt veel ge
ëist. De missie beschikt over drie
vliegtuigen, hopelijk komt er spoe
dig een vierde bij. Er zijn tien zen
ders, per zender kost dat drieduizend
gulden. Dat is voor onderling con
tact, maar daarmee zijn we er nog
niet. De missionarissen moeten con
tact hebben met het binnenland, dat
gaat per pedes apostolorum, of varen
aan de kust, per prauw met buiten
boordmotor. Maar het onderhoud
daarvan eist weer veel omdat er geen
service is. In de missie is een cursus
in techniek van meer nut dan een
leergang in filosofie, aldus pater
Wempe. Moderne missie is niet al
leen een oecumenische maar vooral
een economische beweging. Per
maand moet voor duizend gulden
veevoer naar onze boerderij. Die is
nodig om de bevolking tot betere
landbouwmethoden te brengen. Ook
dat is missiewerk, zo besloot pater
Wempe, maar dat alles kost ver
schrikkelijk veel geld.
En na deze toespraak begon dan
het feest en er heerste al spoedig een
prettige, zij het wat luidruchtige
drukte. Er werd geschoten, met bal
len gegooid op alles en nog wat,
zelfs op een kop, die de trekken van
De Gaulle vertoonde. Men kon
„touwtje trekken" en met een spoor
tje spelen, er was een werptent en
dan vooral niet te vergeten de bilk-
semloterijtjes.
Nèt echte Javaanse meisjes in sa
rong en kabaja en lieftallige deern
tjes in kleurige sari, nèt echt met de
mouche van de kaste op het voor
hoofd, verkochten de lootjes. En
biedt dan maar eens weerstand aan
zo veel lieftalligs. Zelfs de paters ont
kwamen er niet aan. Maar allee, het
is voor een goed doel, en hou dan je
handen maar eens stijf op je beurs.
Ga er ook eens heen, lezers. U
kunt vanavond terecht tot 11 uur.
Ook morgenmiddag van 2 uur af. En
kijk maar niet op een gulden of wat,
want ook u zult er niet aan ontko
men.
GEM. AANKONDIGING
EENRICHTINGSVERKEER IN
LEIDEN
Burgemeester en Wethouders van
Leiden brengen ter openbare kennis,
dat de raad der gemeente heeft be
sloten de volgende wegen en wegge
deelten gesloten te verklaren voor
het verkeer met alle voertuigen, rij
en trekdieren en vee:
1. de Korte Mare in de richting
van de Oude Singel;
2 de Nieuwe Mare in de richting
van de Marepoortsbrug;
3. de verbindingsweg tussen de Zoe-
terwoudseweg en het geprojecteerde
benzinestation aan de noordwest
zijde van het Lammenschansplein in
de richting van het benzinestation;
4 de Planteynstraat, voorzover ge-
gen tussen de Lammenschansweg en
de gemeentelijke beheersgrens, in de
richting van de Lammenschansweg.
Afschriften van dit besluit zijn ge
zonden aan de Hoofdingenieur -
Directeur van de Rijkswaterstaat in
Zuid-Holland, aan de door de Minis
ter van Verkeer en Waterstaat aan
gewezen verenigingen behartiging
van verkeersbelangen ten doel heb
bende en aan Gedeputeerde Staten
van Zuid-Holland.
(Advertentie)
Een goede kans
voor invaliden
Als iedereen
wil helpen
De katholieke bond voor in
validen, St. Lidwina, te Leiden
heeft de grootste moeite het
hoofd boven water te houden,
ondanks de inspanning van het
bestuur. Dit is wel te gegrijpen,
als men weet, dat alle activi
teiten moeten gebeuren zonder
enige subsidie van welke in
stantie dan ook. Aktiviteiten
als revalidatie van gehandicap
ten, hulp bij het leren van jon
ge invaliden, bijbetaling voor
speciale lessen om verder te
komen (want ook de invalide
kinderen moeten vooruit in het
leven). Het betalen van de zo
broodnodige vakantie van een
invalide huisvrouw, fruit voor
bedlegeren, zwemlessen voor
de invaliden, die armen of be
nen moeten leren gebruiken,
dat alles moet het bestuur bij
een zien te scharrelen uit bij
dragen van donateurs en
schenkingen.
14 April aanstaande bestaat
de plaatselijke afdeling 15
jaar. De voorzitster heeft ge
probeerd wat kleingoed bij el
kaar te krijgen voor de verlo
ting, die zij ter ondersteuning
van de schamele kas op de
feestavond op die dag wil hou
den. Het was maar weinig wat
zij kreeg, niet genoeg om een
behoorlijke tombola of verlo
ting te houden. Eerst dus hier
een oproep aan de Leidse win
keliers. Maar mevi. J. Creigh-
ton, presidente van de plaatse
lijke afdeling, blij met wat aar
dige voorwerpen, die verloot
kunen worden. Zij wil het ook
graag komen halen, haar adres
is Wiardi Beckmanstraat 29
Leiden. En voorts tot u allen
die dit leest, begrijpt en in uw
hart heeft vertaald: haar giro
nummer is 611217.
De propagandafeestavond is
op 14 april aanstaande om 8
uur in het Antonuis Clubhuis,
toegankelijk voor leden, dona
teurs en alle andere belangstel
lenden, die voor deze avond
kaarten kunnen kopen aan het
zelfde adres.
Pater Wempe o.f.m. tijdens zijn
toespraak bij de opening van de
Bona fancy-fair.
ben weten te verwerven in het ar
beidsproces, maar waaronder er nog
zijn, dae te kampen hebben met aan
passingsmoeilijkheden. AI kunnen
velen van hen zich thans de luxe van
een auto, t.v. en koelkast permitteren,
dan neemt dit toch niet weg, dat men
gescheiden leeft van degenen in het
vaderland, die dierbaar zijn. Het
nieuwe vaderland heeft hen spon
taan opgenomen en al is hun be
staanszekerheid door vele maatrege
len op sociaal terrein veilig gesteld,
toch blijven zij zich „vreemdeling"
voelen. Welke gevolgen heeft dit
voor de kinderen? De tijd dat de
meest elementaire levensbehoeften
als goede voeding en kleding moesten
worden ontbeerd, is voorbij, maar
helaas moet worden geconstateerd,
dat het levensmilieu toch niet beant
woordt aan de eisen, die men b.v. in
„ons" land daaraan zou willen stellen.
ONTHAAL
Wat veel van deze kinderen nodig
heben is, ook al is het maar tijdelijk,
een liefderijk onthaal in een normaal
goed en degelijk gezin. Indien zich
dat enige jaren kan herhalen groeit
hieruit niet alleen een hechte band
tussen pleegkind en pleegouders,
maar kan het kind in zijn latere le
ven ook profiteren van deze heilzame
ervaring.
Het ligt in het voornemen, dat in
de maanden juli en augustus een aan
tal Oostenrijkse kinderen in Neder
landse gezinnen zal verblijven, de kin
deren afkomstig uit het Roergebied
(dit betreft in hoofdzaak kinderen
van Poolse vluchtelingen) komen in
de maand augustus naar ons land,
terwijl de kinderen uit het Salzgit
tergebied van eind juni tot begin au
gustus kunnen worden opgenomen.
Het bestuur van de Stichting ver
trouwt, dat er vele gezinnen zullen
zijn, die zich voor deze - misschien
niet altijd gemakkelijke maar o zo
dankbare - taak zullen aanmelden.
Men kan zich hiervoor opgeven bij
de afd. Leiden van de Stichting Men
sen in Nood, mevrouw Van Wely-
Deene, Breestraat 12 Leiden, uitslui
tend schriftelijk. S.v.p. duidelijk ver
melden, wat voor kind men wil heb
ben en hoe oud.
Jazz naar de top
bij jamsession
Onder impresariaat van de heer
W. Joh. Kuiper organiseerde de Leid
se jazzsociëteit „The Beat" gister
avond een grote jamsession in de gro
te zaal van „De Burcht". De jazz
club probeert door deze avonden het
publiek meer vertrouwd te maken
met muziek. Sinds de laatste ontwik
kelingen van rock and roll, twist,
maspad potatoes en de anti-muziek
van de Beatles en ander gitaarge-
schuivel is de echte jazzmuziek wat
in het gedrang geraakt.
„The Beat" heeft daarom verschil
lende jonge musici, die allen ama
teurs zijn, bij elakar laten komen om
samen te musiceren.
Op de wijze van een echte jamses
sion biedt dit bijzondere mogelijkhe
den. Een kleine groep musici, meestal
bestaande uit trompet, alt- of tenor-
saxafoon, piano, bas en drums ont
moet elkaar voor het eerst voor het
voetlicht. Op een afgesproken thema
beginnen zij te musiceren en zij tast
ten tijdens dit spel eikaars mogelijk
heden af. Dit kan tot verrassende re
sultaten leiden. Zo was het eerste
combo een echte mislukking, maar
slaagde het tweede al veel beter. De
algemene indruk van de avond was.
dat er enthousiast werd gemusiceerd,
al kleefden er bepaald wel af en toe
enige schoonheidsvlekjes aan. In de
loop van de avond tekenden zich
langzamerhand wal de beste combi
naties af.
In 'de pauze traden de „Moanin
Attics" op, één van de zeven combo's
van de Leidse jazzsociëteit.
Intussen was er ook gelegenheid
om te dansen, waarvan door velen
gretig gebruik werd gemaakt.
18 April houdt Miehiel de Ruyter
een lezing over „Cannonboll Adder-
ley en Eric Dolphy" in Leiderdorp.
SANCTA VERONICA
Men schrijft ons:
A.s. dinsdag 7 april worden de dames
weer in de gelegenheid gesteld mate
riaal te komen halen om kindergoed te
breien en nachtgoed te naaien voor
eigen stadgenoten, die in moeilijke om
standigheden verkeren en de hulp van
de Vereniging Sancta Veronica drin
gend nodig hebben. De laatste twee
maanden was de opkomst niet zo groot.
Moge het a.s. dinsdagmiddag tussen
2.30 en 4.30 storm lopen naar de Haze-
windsteeg, 2e deur rechts vanaf de
Oude Vest. Daar is het klooster van de
Zusters Carmelitessen, die voor die
middag gaarne gastvrijheid verlenen.
Geboren: Jolanda Johanna, d.v. J
Beij en F. Gorree; Eric Abraham, z.
v. A. Henzen en W. A. Gijzenij; Hei-
moed Jacobus Maarten, z.v. J. H.
van der Maat en A. M. Been; Anna
Elisabeth, d.v. M. Vooijs en J. van
der Meij; Johanna Frederika, d.v. A.
J. Josemans en B. H. M. Kruip; Aaf-
je, d.v. C. van der Plas en A. Vlie
land; Dorith, d.v. G. J. Ligtvoet en
M. van de Water; Desirée Maria Eli
zabeth, d.v. C. J. J. Hoogeveen en
H. A. Gessener; Hendrik, z.v. S.
Pracht en T. N. van der Hoogt; Ot-
mar Boudewijn, z.v. R. O. Zaalblok
en J. M. van Tilburg; Carolus Adria-
nus, z.v. L. H. van Noort en C. M.
Duivenvoorde.
Gehuwd: P. Philippo en J. Seriier.
Overleden: R. de Roode, 8 jaar,
dochter; T. J. M. Houben, 12 jaar,
zoon; J. J. Wiesing, 73 jaar, man; F.
J. de Meij, 1 dag, dochter.
