WIE PUZZELTER MEE?
mimm DE avonturen VAN MICKEY MOUSE
KLTWS CENTRUM STAATKUNDIGE VORMING
OVER BESTUURSSITUATIE STEDEN
Herwonnen
Levenskracht
Huidverzorging
RU ROL
de geluidsmuui
ZATERDAG 16 NOVEMBER 1963
DE LEfflSE COURANT
PAGINA 2
voegwoord (Fr.)i 68 titel (afk.), 69
beet, 71 lidwoord (Fr.), 73 voor-
naamw.
OPLOSSING VORIGE WEEK
Horizontaal: 1 Sti, 3 aandeel, 9 mr,
Houten woningen in
Noord-Brabant
OPENBARE SCHUILPLAATSEN.
In 1962 zijn in ons land (door mid
del van combinatieprojecten) acht
openbare schuilplaatsen gereedge
komen die bescherming bieden aan
in totaal 6.250 personen. De totale
Het pleidooi voor de bouw van
houten woningen, dat.de heef G I. bare schuilcapaciteit werd daar-
M. van Kemenade maandag in de u*a o-j okg
Provinciale Staten van Noord-Bra
bant heeft gehouden, heeft reeds ge
resulteerd in een aanbieding van 5
11 toe, 13 gerst, 14 duo, 15 enge, 17 Nederlandse timmerfabrieken, die
mee gebracht op rond 33.250 perso
nen. Verwacht wordt dat in 1963
dertien openbare schuilplaatsen met
een totale capaciteit voor 8.000 per
sonen tot stand gekomen zullen zijn.
da!, 18 tegeTW ortes, 2Jl «reh, 2SL.K.. plan hebben ontw„rpe„ voor een ons'de minister
25 pa. 27 k.O., 28 K.É., 29 eng, 31 Ada, houten wonincr dat zii nog dit iaar rJ j rv i
oo 04 ge rpr-oof 3fi arm 37 nouie" woning, uai zy nug un jaai yan Binnenlandse Zaken m zijn me-
33 tel, 34 .oever, 35 giaai, 8b arm, ii aan de mimster zullen voorleggen. morie van ftntwoord
Mia, 39 pil, 41 af. 42 pt, 44 M.O., 46 morie van aniwoora.
R.O., 47 paili, 49 Rika, 51 taal, 53 fee. Deze houten woning wordt gega- 1
55 aren, 57 Erp, 58 Steen, 60 toe, 61 randeerd voor 40 jaar, is volgens de /^^thCTklOJlkSTt
ZONDAG 17 NOVEMBER
HILVERSUM I, 402 m.
xi 4ll<^re?1Pf^ fabrikanten in onderhoud niet duur
Vertikaal: 1 steLle, non, 4 ag, 5 ^eri ,j,an een evengrote stenen wo-
Nede. 6 dra, 7 Esla, 8 et, 9 mug, 10 ning> terwijl de bouwtijd veel korter
roebel, 12 ego, 14 den, 16 Erp, 18 n j twee weken voor een woning
Leo, 20 Da, 22 R.K., 24 knorf, 26 id, ZOnder kap en vier weken voor een
28 kefir, 30 gem. 31 arm, 32 aga, 33 met kap De heer Van Kemenade 8.00 VARA. 10.00 IKOR. 12.30 AVRO.
tap, 36 Aal-ten, 38 ik, 40 Loenen, 42 wppr pr than^ in Provinciale Staten
pal, 43 Tl, 44 mi, 45 Oka, 47 pap, „p ^at dez^oSn^S kubfeke me- ".30 VARA. 20.00-24.0» AVRO.
48 if te, 49 reep, 50 art, 52 ara, 54 jer goedkoper is den een goede wo- -
Eem, 56 Blos, 58 sr, 59 Ne. ningwetwoning en veel goedkoper 8.00 Nws., sportmeded. en sociulis-
d<an de zgn. 14.000 gulden-woning. tiseh strijdlied. 8.18 Weer of geen
UITDAGING WERD AANVAARD £h€ kosten bedragen resp. nog geen weer, gevar. progr. 9.45 Geestelijk
50, 52 en 70. De heer Van Ke- leven, toespraak. 10.00 Kinderdiienst.
Onze uitdaging van vorige week menade vroeg aan Gedeputeerde Sta- 10.30 Oud-Kath. Hoogmis. 11.55 Re-
heeft bij vele puzzelaars weerklank ten hun medewerking voor het ver- sonans: opgevangen en teruggekaatst
gevonden. Een enorme hoeveelheid ienen van goedkeuring aan raads- uit het hedendaags doen en denken,
inzendingen overstroomden ons bu- besluiten van die gemeenten waar 12.30 Lichte ork.muz. en zangsoliste,
reau, maar dat wil natuurlijk nog voor deze houten bouw de bouwver- (12.30 Mogelijke afgelastingen van
niet zeggen, dat het aantal goede op- ordening zal moeten worden gewij- wedstrijden). 13.00 Nws. 13.07 De
lossingen n-u ook opeens met spron- zig<j en ook de snelle goedkeuring toestand in de wereld, lezing. 13.17
gen omboog giing. Meer dan de helft van de aanvragen om vergunning Meded. of gram. 13.20 Op de plaat,
bevatte weer enkele kleine foutjes, voor de bouw van deze woningen, rust!, strijdkrachtenprogr. 14.00 Re-
Horizontaal: 1 schram, 5 palmboom, 16 soort, 16 klank. 20 snoer van een die een nauwkeurig puzzelaar niet De heer C. J. van Lienden verklaar- sidentie-ork. en sol.: oude, klass. en
8 deel v. e. boom, 9 Zweeds Oostzee- hengel, 22 buiging, 24 plotseling, 25 hoeft te maken. In ieder geval kunt de namens Gedeputeerde Staten, die mod. muz., stereof. uitz. (In de pau-
eiland, 12 hoofddeksel, 14 platvis, 15 voorzetsel, 26 muzieknoot, 28 ar- u uw krachten nog eens beproeven eerst sceptisch tegenover de hout- ze: 14.40-14.50 Toneelbeschouwing),
bundel stukken op één rechtszaak tisjokaohtig distelgewas, 30 dorp in 0p de opgave van deze week. Indien bouw stonden, dat men voor dit plan 15.40 Voordracht. 15.55 Dansork. en
betrekking hebbend, 17 knaagdier, Friesland onder Westdongeradeel, 31 L in aanmerking wilt komen voor grote belangstelling heeft, wanneer zangsol. 16.30 Sportrevue. 17.00 Licht
19 voegwoord (Fr.), 20 het_noodsein, metalen staaf, 32 stad in Duitsland, onze prijs van tien gulden, stuur dan althans het technologisch 'onderzoek ensemble en zangsol. 17.30 Voor de
H aR jeugd. 17.50 Nws., sportuitsl. en sport-
journ. 18.30 Licht instrumentaal en-
21 mens, 23 ontkenning (Eng.), 24 34 wezenlijk, 36 bid (Lat.), 38 deel uw (goede!) oplossing vóór donder- &en gunstige uitslag oplevert,
jongensnaam, 25 landtong, 27 geit, van een boom, 46 bijwoord, 47 reeks, dag a.s. aan Puzzelredactie Leidse
29 metalen haak. 31 lipbloemige 49 radio omroep (afk.), 50 omgeving, Courant
plant, 33 boterton, 35 slede, 36 jon- 51 bekende afkorting, 52 mandje, 53 De oplossing van mej. G. M. W.
gensnaam, 37 sint (afk.), 39 muziek- klankweerkaatsing, 55 vast, stevig, Mees, Rusthof 6 te Noordwijkerhout,
noot, 40. wijnsoort, 41 snoekbaars, 42 57 kleefmiddel, 59 kan men uit drin- werd door het lot als prijswinnend
radio omroep, 43 meisjesnaam, 44 ken, 61 vreemde munt, 62 vast rant- aangewezen. Wij zullen haar de prijs
maanstand, 45 oriënt expresse (afk.), soen, 63 stap, 65 nachtgewaad, 67 zo spoedig mogelijk doen toekomen.
46 rivier in Duitsland, 48 kleur, 52
58 pers. voornaamw., 60 levensvocht
in organische lichamen, 62 houten
vat, 63 meervoud (afk. Lat.), 64
hoogste punt, 66 gem. in Z.H., 69
bout van een varken, 70 stronkje, 72
stevig, 73 komt van de bijen, 74Rom.
keizer, 75 autoped.
Vertikaal: 1 huisdier, 2 godsdienst
(afk.), 3 kwaad, 4 garenwinder, 5
GRENSWIJZIGING KAN
GEWENST ZIJN
semble. 19.00 Bij nader inzien, jour
nalistenforum. 19.40 rVij entree, ca
baret. 20.00 Nws. 20.05 Metropole-
ork. en instrumentale sol. 20.50 Ca-
fé-Oharntant Adam en Eva, cabaret-
progr. 21.20 Rijkdom der welluidend
heid (gr.): klass. muz. 21.50 't Spook
van Cantervil'le, hoorsp. 22.30 Nws.
TTt^Gt 22.40 Act. 22.55 Meded. en sportuitel.
.Li h 2e W. voetbal. 23.00 Klass. en mod.
kamermuz. (gr.). 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM II.
vergadering van Herwonnen Levens
kracht, instelling van de KAB, bij-
kunnen echter doeltreffende maat- eeJ?
regelen zijn om intercommunale 'n z«n openingswoord kon de voor- 8 00 IK0R 10 00 KR0 17 00 C0N.
groeiproblemen aldaar te beheersen. 5 ]ej heer W Esters, veiklaren, VENT VAN KERKEN. 18.00 NCRV.
Bouw van satellietsteden kan in dat de vakantm-akfae voor invalide 2015_2400 KR0
Nederland geen oplossing bieden voor r,TV,D"
levenslucht, 6 maanstand, 7 zot, 8 kundlee'^ormtaeImett'aa^tocht^e de^wiiuApTOWe'iMn^'^rote'^'OT sla^gdl t. 800 Nws 8-15 Goude morgen, 4-
voorzetsel, 10 staat meestal boven schonken de ïestuuS.tuabe in zetr gro" - .'""it1-.™ werd!n i4 wekelijks progr. v. d, vroege.zondag;
drukwerk, 11 scheik. element (afk.),
stedelijke concentraties, waarover 'n
Gaat driemastbark in
Delfzijl verdwijnen
r.vrci givte sicueu. e>
De noodzaak tot wijziging van ge- dagen vakantie aangeboden, voor de morgen. 8.45 Muz. v. d. zondag. 9.00
meentegrenzen en tot fusie van ge- verzorging door vrijwilligers. z(jn Ned. Herv. Vroegdienst. 9.45 Nws. en
176 vrouwen en meisjes ingezet. waterst. 10.00 Inlieding hoogmis. 10.05
Aangezien er zich 563 vrouwen en Pontificale hoogmis. 11.30 Medaillon
13 bosgod, 14 boom, 15 kathedraal, comtnissie van deskundigen 'n rap- rr,„. - r -
nort heeft samengesteld onder leidin* meenten wordt bepaald door boven
nmf mr c Vinrrtn von u'iinhor gemeentelijke belangen. In ten deze ----- rwnuuvw«: uwe»"»' mcuamvii
llï nPi» vi,;ffpn te nemen beslissingen behoort aan m(pjes hadden gemeld, moesten er (gr.): een keuze uit het intern, mu-
overwegingen van zuiver plaatselijke velen worden afgeschreven. ziekxepertoire. 12.05 Zwart op wit:
vo?rt Mmeneeïa! punten als ,trekkm., een aan deze hogere be De extra donateursaktie, waardoor act. publikaties over Kerk en We-
voigi samengevat. langen ondergeschikte betekenis te de jaarlijkse inkomsten met f170.000 reld. 12.15 De Stemvork: Bel .Canto-
Erkenning van het historisch ka- worden toegekend. werden verhoogd, legde de basis voor progr. met toelichting. 12.50 Buitenl.
De driemastbark P. A. Koerts, het rakter der gemeentelijke indeling mag verdergaande aktiviteit op het ter- commentaar. 13.00 Nws. en meded.
enige zeilvaartuig in Nederland uit niet'verhinderen, dat zij met het oog Nieuw type rein van de astma-bestrijding en de J3.10 Jaar in jaar uit: oude liedjes,
de zeilvaarttijd en thans jeugdher- op de bestuursbehoeften van vandaag De vorming van een district dient uitzending van zwakke kinderen naar 3M v-.d- Jeu6d- 14 00 Alt en piano:
ber in Delfzijl wordt door geldge- en in d* toekomst wordt her2ien. te worden ge-zien als het scheppen A-koloniehuizen. klass. liederen 14.25 Pianorecital:
brek bedreigd. Het fraaie schip, dat jndien men ook in deze tijd bete- van een nieuw samengesteld type verwacht mae worden dat noe in SS' r^Uu i muz. (gr.),
gebouwd werd in 1919 en in 1954 door kenis zou willen toekennen aan de van plaatselijk bestuur, waarbij de 1964 d eerste kinderen in het nieu- j311 ■^n P^°eg'
A. J. Koerts in Amerika aan Delf- gtemng, dat staatsburgerschap bij 'n dastrictsgemeenten met geheel opgaan ^^^tmm TunnL wo^ien 15 05 Zondagmictóagklanken: lichte
zijl geschonken om de nagedachtenis werkzaam plaatselijk burgerschap m het district. In de te vormen das- ~?en Kunnen woraen gram afgewisseld met sportreporta-
aan zijn vader te eren werd aan- mbet beginnen, dan leidt zij tot nood- tricten dient bij de samenstelling pe ges en uitslagen. Tijdens dit progr.:
vankelijk goed onderhouden, maar de zakelijkheid om bestuurskrachtige der bestuursorganen te worden voor- Uit een ander voorstel van het Boven bij Jan, door Jan de Uier.
laatste jaren heeft dat veel te wen- eenheden van plaatselijk bestuur te komen, dat de uitoefening van de bestuur, dat de goedkeuring van de 16.30 Vespers,
sen over gelaten. Het tuig is nog vormen. bestuurstaak van het district word# kHiW a** ifi
goed, maar het houten casco ver- Met betrekking tot kleine en mid- belemmerd door de ook licht onder-
toont door de werking van eb en delgrote steden die buiten hun gren- Mng concurrerende belangen der dis
vloed grote gebreken die een kost- zen groeien dient te worden geko- trictsgemeenten.
bare herstelling vereist. De P. A.
Koerts-stichting heeft niet -voldoende
geldmiddelen voor restauratie. De de gemeente;
zen groeien dient te worden geko
zen tussen:
a. aanvaarding van de volgebouw-
mogelijkheid van
wordt onderzocht.
droog"-zetten
RUIM 40 AUTO'S BETROKKEN
BIJ KETTINGBOTSINGEN
b. wijziging van gemeentegrenzen:
c. vorming van een (regionaal) dds-
strict.
Doeltreffend
17.00 Geref. kerkd.
bestuurstaak van het district wordt vergadering verwierf blijkt, dat ge- 18.00 Negro spirituals (gr.). 18.10
streefd wordt naar verdergaande Kerk en muziek (4): geestelijke lie-
coÖrdinatie van de kinderuitzendings- deren. 18.30 Zij waren bereid, hoor-
aktiviteiten naar koloniehuizen der spel (dl. 2). 19.05 Geestelijke Mede
vier instellingen in KAB-verband.' ren (gr.). 19.15 Mogelijkheden en
(De Norbartstichting, de Stichting moeilijkheden in het gesprek met
Volksgezondheid, de Herstellings- Rooms-Kath. (IV), lezing. 19.30 Sa-
oordvereniging Mgr. Mutsaers en men zang: geestelijke liederen. 20.00
In Den Haag zal toch nog een Herwonnen Levenskracht). Nws. 20.08 Reflex: een wekelijkse be
proef worden genomen met parkeer- Tijdens de vergadering hield de spiegeling over leven en samenleven,
schijven, zo heeft de wethouder van heer Alders (lid van het Verbonds- 20.15 Kinderkoren en een Mcht in-
Financiën, mr. W. A. Schouten, vrij- bestuur van de KAB en tevens voor- strumentoal ensemble. 20.35 Dubbel-
dagavond de gemeenteraad meege- zitter van de Stichting Ziekenhuis spion, hoorsp. (IV). 21.25 Strijkkwar-
TOCH PROEF MET PARKEER-
SCHIJVEN IN DEN HAAG
In de conurbatie kan soms met deeld. Berg Bosch) een inleiding over tet: klass. muz. 21.50 2 x 11 11, re-
Bij verschillende kettingbotsingen minder ingrijpende bestuursmaatre- Over maximaal acht weken zullen het onderwerp „Berg en Bosch- van portage van de i<niuidin.g vain 't nieu-
binnen één uur op de zuidelijke rij- gelen worden volstaan, ook grenswij- de eerst parkeermeters kunnen zijn sanatorium naar medisch centrum we Carnavalsseizoen. 22.00 Wissewas-
baan van Rijksweg 12 onder de zaging ën vorming van een district geplaatst. van de KAB". sen. Licht progr. 22.20 Conciilde-
Meern zijn gisteravond ruim 40 auto's -
van het Leger des Heils, de 63-jarige
J. G. uit Huizen, zeer zwaar gewond
naar het Stads- en Academisch Zie
kenhuis te Utrecht overgebracht. Een
vrouw werd licht gewond.
zacht-zuiver-gezond
Puistjes drogen in met Purolpoeder
(Advertentie»
journ. 22.30 Nws. 22.40 Avondgebed
22.50 Doortocht naar de tweede ka-
tatrakt, lezing (dl. 7). 23.05 Retour
tjes, een 14-daagse terugblik op ons
progr. 23.30 Mod. ork.muz. (gr.). 23.55
-24.00 Nws.
TELEVISIEPROGRAMMA'S
NTS: 16.00-16.45 Concertgebouw-
ark. en sol.: klass. muz. CONVENT
VAN KERKEN: 17.00-18.00 Baptis-
ten-kerkd. NTS: 19.30 Weekjourn
19.55 Journ. 20.00 Spprt in beeld
AVRO: 20.30 Met 24 pk door Europa.
TV-strip in 6 afleveringen (dl. 2)
21.30 Jazzpianist met ritmische be
geleiding. 21.50 Kuntsgrepen: progr
over mensen en kunst. NTS: 22.20-
22.25 Journ.
MAANDAG 18 NOVEMBER
HILVERSUM I, 402 m.
7.00-24.00 AVRO.
7.00 Nws. 7.10 Ochitendgymn. 7.20
Lichte gram. 8.00 Nws. 8.15 Progr.-
overz. Aansluitend: Klankjuwelen,
gr. 9.00 Ochtentdgymn. 9.10 De groen
teman. 9.15 Koorzang: Engelse kerk-
muz. uit de 20e eeuw, gr. 9.35 Wa
terstanden. 9.40 Morgenwijding. 10.00
Arbeidsvitaminen, gr. 10.50 Voor de
kleuters. 11.00 V. d. vrouw. 12.00
Licht instrumentaal ensemble en
zangsol. 12.30 Meded. t.b.v. land- en
tuinb. 12.33 Voor ons platteland. 12.40
Licht instrumentaal kwintet. 13.00
Nws. 13.15 Meded., evt. act. of gram.
13.25 Beursber. 13.30 Licht instru
mentaal ensemble. 14.00 Pianorecital
mod. muz., stereof. uitz. 14.30 Fragm.
uit de operette Die Rose von Stam-
bul. gr. 14.50 Voordr. 15.05 Klass. en
mod. ork.werken, 'gr. 16.30 Lichte
gram. 17.00 V. d. padvinders. 17.15
Combo-klanken. 17.50 Militair com
mentaar. 18.00 Nws. 18.15 Evt. act.
18.20 Pianospel. 18.35 Amateursprogx
19.00 Orfeo ed Euridice, opera, gr.
20.00 Nws. 20.05 Radioscoop: gevar
progr. 22.30 Nws. en meded. 22.40
Act. en beursber. 23.00 Jazz- en dans-
muz., gr. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM II, 298 m.
7.00-24.00 NCRV
7.00 Nws. en herh. SOS-ber. 7.10
Dagopening. 7.20 Klass. gram. 7.35
Spartuitsl. van zaterdag. 7.45 Radio
krant. 8.00 Nws. 8.15 Gewijde muz.,
gr. 8.30 Lichte gram. 9.00 Verzoek-
progx., gr. 9.40 V. d. vrouw. 10.10
Gram. 10.20 Rondom het woord: theo
logische etherleergang. 11.05 Muziek
bij het werk: lichte gram. 12.25 Voor
boer en tuinder. 12.30 Meded. t.b.v.
Land- en tuinb. 12.33 Licht instru
mentaal kwintet. 12.53 Gram., evt.
act. 13.00 Nws. 13.15 Licht ensemble.
13.45 Lichte gram. 14.05 Schoolradio.
14.40 Herh. wedstr.: Opsporing ver
zocht, van donderdag 7 nov. j'l. 15.25
Lichte gram. 16.00 Bijbeloverdenking.
16.30 Sopraan en alt met pianobege
leiding: mod. Mederen. 17.00 Vopr de
kleuters. 17.15 V. d. jeugd. 17.30
Lichte gram. v. d. teenagers. 17.50
Regeringsuitz.: De jamborette in Su
riname. 18.00 Kerkorgelconcert. 18.20
Uitz. v. d. KVP: Kaarten op tafel.
Een uitzending over politieke zaken,
die de aandacht verdienen. 18.30 Met
band en plaat voor U paraat, gr.
18.45 Openb. Kunstbezit 1964, lezing.
18.50 Openb. Kunstbezit. 19.00 Nws.
en weerpraatje. 19.10 Op de man af,
praatje. 19.15 Instrumentaal ensem
ble: onbekende muziek uit oude
handschriften. 19.30 Radiokr. 19.50
Bekende melodieën, opn. 20.20 Wij
dichters, een telefoon-dialoog. 21.20
Gaudeamus Muziekweek 1963: Vocaal
ensemble en sol. en een instrumen
taal ensemble: mod. muz. 22.05 Ame
rika en de wereldpolitiek: wekelijks
commentaar uit Washington. 22.15
Pianorecital: klass. muz. 22.30 Nws.
22.40 Avondoverdenking. 22.55 Boek
bespreking. 23.05 Komponeren iin Ne
derland, gesprek. 23.40 Lichte gram.
23.55-24.00 Nws.
TELEVISIEPROGRAMMA'S
NTS: 19.30 The crystal ball, film.
19.45 Openb. Kunstbezit. 20.00 Journ.
en weeroverz. 20.20 Uitz. v. d. ARP
20.30 London for a day:
van de stad Londen. 20.45 De
hoop van Inspecteur Gideon, film.
22.05 Met een camera ten strijde, do
cumentaire film. 22.30-22.35 Journ.
naar de film „the sound barrier"
„Daar zijn we gauw mee klaar'
zei Will. „Ik kan je misschien een
half uur gaan zitten doorzagen met
een hele hoop ingewikkelde dingen,
maar hetgeen jij eigenlijk weten
wilt, daar kan niemand je een af
doend antwoord op geven. Ik zal je,
heel in het kort en heel populair,
vertellen wat we weten. Ik hoef je
natuurlijk niet meer uit te leggen
wat geluid is: door een bepaalde
handeling wordt de lucht in trilling
gebracht. Die luchtgolven planten
zich naar alle kanten voort, zoals je
dat ook ziet als je een steen in een
vijver gooit. Op een gegeven ogen
blik bereiken die luchtgolven ons
oor en klotsen (om maar even op 't
beeld van de golven door te gaan)
tegen ons trommelvlies. Dat is erg
gevoelig voor die trillingen en seint
ze door naar de hersenen, waar we
ons er van bewust worden dat de
lucht om ons heen in golving is ge
bracht en dat er dus een bepaalde
beweging geweest moet zijn. Die
golven zijn lang niet altijd gelijk;
ze kunnen heel groot en diep zijn,
en ook heel klein. Het oor is zó fijn
afgesteld dat het die verschillen pre
cies onderscheidt en daardoor kun
nen we niet alleen bepalen dat er
ergens geluid, dus beweging is ge
weest, maar vaak ook wat voor een
soort beweging.
Nu hebben die geluidsgolven een
bepaalde snelheid, zoals je je mis
schien weer het best kunt voorstel
len met de steen die je in de vijver
gooit: je ziet dat de golven zich met
een bepaalde snelheid in steeds gro
tere kringen uitbreiden. Zo gaat het
ook met het geluid. De snelheid van
het geluid is te berekenen. Te bere
kenen zeg ik, omdat ze niet altyd
gelijk is. Dat hangt onder meer af
van de dichtheid en de temperatuur
van de lucht. Dat kun je je wel
voorstellen: een bal die je over het
zand rolt heeft niet altijd dezelfde
snelheid, ook al gooi je hem steeds
met dezelfde kracht. Dat hangt er
van af of het zand hard en droog
is, of nat, of erg los en mul. Zo gaat
het ook met het geluid: bij een ho
gere temperatuur en een grotere
dichtheid van de lücht gaat het ge
luid sneller dan bij een lagere tem
peratuur en een geringere lucht
dichtheid. Heel ruw geschat liggen
de cijfers ongeveer ruim 1200 kilo
meter per uur dicht boven de grond
en een kleine 1000 kilometer per
uur op een hoogte van vijf en der
tig duizend voet. Dat wil dus zeggen
dat een geluid, dat ik hier op deze
plaats veroorzaak, een uur later pas
gehoord wordt door iemand die ruim
1200 kilometer van mij vandaan
staat, vooropgesteld dat het geluid
zo sterk is dat de golven die grote
afstand halen.
De geluidssnelheid is dus vry
hoog vergeleken bij de snelheid van
de bestaande vliegtuigen. In het al
gemeen is het zo dat alle vliegtui
gen langzamer vliegen dan het ge
luid dat zij veroorzaken. Zij komen
dus achter hun eigen geluid aanvlie
gen. Dat betekent dat de lucht vóór
het vliegtuig in trilling wordt ge
bracht; je zou kunnen zeggen dat de
lucht wordt voorbereid op de komst
van het vliegtuig. Of om het anders
te zeggen, dat vliegtuig heeft de
trillingen mee.
Maar wat gebeurt er nu als we
steeds sneller gaan vliegen? Dan
komt er op een gegeven ogenblik
een punt, waarop we de trillingen
gaan inhalen. Dat betekent dat links
en rechts van het vliegtuig en ook
er achter nog wel luchtgolven zullen
zijn, maar niet meer er voor. De
lucht is daar niet meer voorbereid
op de komst van het vliegtuig, het
heeft dus nu de trillingen niet meer
mee en botst tegen stilstaande, on
voorbereide lucht. Op dit punt gaan
zich vreemde verschijnselen voor
doen, die voor een deel niet te be
rekenen zijn. Het is niet mogelijk
van te voren nauwkeurig te bepalen
hoe de lucht zich in de vreemde si
tuatie zal gedragen en op welke
punten van het vliegtuig ineens be
paalde grote krachten zullen worden
uitgeoefend. Men houdt er met de
bouw van vliegtuigen zoveel moge
lijk rekening mee; let maar op de
spitse romp, die als een scherp ge
slepen speer door de laag van stiL
staande lucht moet schieten, en op
de sterk naar achteren wijkende
vleugels.
Je ziet wel dat het eigenlijk niet
juist is om van een geluidsmuur te
spreken. Er is helemaal geen muur.
Er is alleen een ogenblik waarop
het vliegtuig zijn eigen geluid in
haalt, en bij nog sneller vliegen zelfs
passeert en achter zich laat. Dat
ogenblik is maar heel betrekkelijk,
het hangt af van de hoogte waarop
het toestel vliegt en van de tempe
ratuur van de lucht. Waarom het
dan toch een muur wordt genoemd?
Misschien omdat men het figuurlijk
als een hindernis beschouwt die ge
nomen moet worden, misschien ook
omdat men in zijn hart bang is dat
iedere vlieger zich op dat punt te
pletter zal vliegen, dat onbekende
krachten zijn machine daar uit el
kaar zal doen spatten. Die luister-
en-huiver toon van J. R., zoals jij
het noemde, was nog niet eens zo
misplaats". Will zweeg en staarde
voor zich uit.
„Maar waarom bouwen jullie dan
een nieuwe „Prometheus", vroeg ik.
„Als je toch niet weet wat er ge
beuren gaat
„Zo moet je het nfet bekijken",
antwoordde hij. „We hebben deze
nu getest bij heel hoge snelheden.
Dan doe je altijd bepaalde ontdek
kingen. Je kunt de reacties bij de
hoogste snelheid, die we nu behaald
hebben, tot op zekere hoogte wel
afleiden wat zij zal gaan doen als
Tony er nóg sneller mee vliegt. Dat
brengt je er weer toe verschillende
veranderingen aan te brengen. On
der normale omstandigheden zou je
die veranderingen aan dezelfde ma
chine aanbrengen, maar in dit ge
val wil ik er voor mezelf van over
tuigd zijn dat we Tony met het beste
van 't beste de lucht insturen. Van
onze kant moet er aan gedaan zijn,
wat er aan gedaan kon worden. De
„Prometheus II" dus, die eerst gron
dig getest zal moeten worden en
dan Hij maakte de zin niet af.
„Vind je het verantwoord cm To
ny zulke grote risico's te laten lo
pen?" vroeg ik, tamelijk scherp.
„Hij is eigenlijk niet meer dan het
proefdier, dat de juistheid van jullie
berekeningen moet bewijzen. Of de
onjuistheid, wat voor hem wel eens
erg vervelend zou kunnen zijn".
„Dat is niet juist", zei Will. „We
kunnen de zaak maar gedeeltelijk
berekenen. Voor de rest weten we
even Veel, of liever even weinig als
hij".
„Nog erger", vond ik. „Jullie ex
perimenteren dus gewoon met zijn
leven om bepaalde gegevens te krij
gen".
(Wordt vervolgd).
