LEIDEN in het jaar 1813
De bevrijding van het
(slot) Napoleontische juk
DE KOZAKKEN - ALS BEVRIJDERS - OUD-LEIDEN VERTELT VAN TOEN
WAREN GEEN BRAVE JONGENS
Oranje Boven klonk door de straten
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1983
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 11
miididien met glazen, daarin om dies
avonds te illumineren.. Des middags
te twaalf uren kwam onze beminde
vorst binnen onze stad in een open
rijtuig heel zachtjes rijden, zoodiat
hij van een ieder kan gezien wor-
dien. Op het Stadhuis gekomen zijin
de, heeft hy ook nog met zijn zoon
uiit het raam gelegen, ook heeft hij
enige aanspraken, die door de geeste
lijken van iedere gezindte aan hem
gedaan werden, heel minzaam aange
hoord en beantwoord. In den achter
middag is onze lieve vorst met zijn
zoon een wandeling gaan doen naar
die ruïne en voorts het Rapenburg
langs zoo weer naar het stadhuis,
waar hij zioh weer voor de open
ramen vertoond heeft tot groote
vreugde van de inwoners. Om 1 uur
des avonds is onze waarde vorst weer
naar den Haag vertrokken. De gan-
sche stad was keurig geÖltuniineerd
en alles is rustig afgeloopen".
Kozakken in de Stad. En daarom laten wij het dam nu
FMta bT"' Wemedfeen einde toTvSSS P.rins B®rn*ar? heeft vrijdaemiddag ln Hoogezand-Sappemeer de nieuw.
P. Barbiers Bz. wy vanden in het U:niieke glasvezelfabnek N.V. Silenka-AKD-Pittsburgh geopend. Op de foto over-
van een Leyenaar gedurende de handigt de prins aan de 15-jarige Evert Niezen, een van de jongste mede-
Franse tijd, nu anderhalve eeuw ge- werkers van het bedrijf, die als Indiaan is verkleed, een uit glasvezel ver
leden. vaardigde pijl en boog om de deur open te schieten.
STRIJD OM WOERDEN
ren een eenige stukjes kanon, ook za
gen wij dagelijks veel Franschen in
brengen, die gevangen werden, want
het land was door de Russen en
Pruisen en Cosakken overal bezet".
„De regering was in duizend
▼reezen voor het gemeen en ver
gaarde nacht en dag op het stad- De Fransen waren met diat al nog
nuif. Die boven vrucht van den lang niet verdwenen en verweerden naar het verblijf van die Kozaïkken
20 april lag hen nog zoo versch zich hier en daar als katten die in het geen pretje te zijn voor de stadgeno
te het hoofd ook ging de spraak nauw zaten. En lang niet altijd zon- ten. Op een gegeven moment waren
dat wij den prins Willem de 6 der succes, zoals blijkt. 4 OAAn01f~l
weer in ons land zouden krijgen, „Ons volk nam Woerden storm en-
een leder was vol hoop, veel lie- Verhand in en raakte in schermutse-
den gingen oranje klaar maken hng met de Franschen, waardoor aan en dronken ze als tempeliers, maar
en haalden boterverf om te ver- weerszijden enkele gekwetste en doo- voor niks. Vooral het laatste, want
▼én, en raadden elkander om den vielen en daar kwam spoedig r,oir' n "r
toch'maar stil te zijn en elkander van xJtrecht nog duizend man bij.
geen molest aan te doen. Den 27 Toen moesten onze bungens retireren, - 1Ó10
October had de regermg de hee- die tijddjn;g kwam aanstonds binnen reporters mt 1813 onverbloemd,
la schutterij laten bedanken uit- Leyden, dit maakte een droevige om- f^ohten ze de bereidwillighead van
genomen de grenadiers, doch nu, gtandigheid, Elk liep door de stad, hun gastvrouwen,
omdat er g^en militie bij de hand keel Leyden was op de been, want
was, lieten zij hen weer ontbie- keft gerucht liep dat al het volk ver
den en verzochten om hun ge- 9iagen was, dat de Franschen Woer-
weer weer op te nemen, doch de den t>rand gestoken hadden en dat
meesten wilden het met doen, Franschen al voor de Hooge-
Sji^hebt ons bedankt woerdspoort lagen. Elk was disparaat,
en wij rijnbly, dat wij daar af een ie^eu- riep maair wij moeten de -
sijn. Den 10 November werden Franschen buiten Leyden zien te mt Engeland in Schevemngen (van
op het onverwachts de gendar- houden; de vrouwen zeiden, wij zul- waaraf zijn vader m 1795 was ge-
mes en douanen bedankt en ipri mAf dlP kPerp.i<; ,n+ hp ^3^+ h^n gaan, waarom die in een dier num-
?o»ten .ok meteen de stad uit gooïïn en „Ley*e Om-
den 16 November Jijn zi] de stad w0pden er verteld, waardoor de een rant betateW werd ais „Willem den
weer Ingekomen en eischten geld aJ berauwder werd als de ander, daar Hnkenier") maakte de imnighejd
▼an de zoutkeet voor een brand- Was geen orde ondier geen een langzamerhand plaats voor wat
schatting, doch den 17 dito zijn memsch".
se de stad weer uit moeten gaan.
Donderdag den 18 dito was het •„De poorten waren gesloten, f
▼olmaakt Oranje Boven, het bruggen opgehaald, er werd een stuk geïllumineerd ter eere van den erf-
werd door de regeering afgele- (geschut) aan de Hoogewoerdspoort prins, die op den 6 dito jarig was.
ten en er waren 4 heeren bij, gï1 een aan de Zyle- en een aan die Wij kregen ook de berichten dat de
die in het jaar 1795 afgezet wa- Koepoort geplaatst. Ook kwam er p^ns Willem de 6 voor Soeverijn
ren, alderbeste oranjeklanten, een veerschuit met 18 kisten kruit en Vorst in den Haag en in die plaatsen
die voor de oude constitutie vast- ^00 kogels bmnen Leyden, ook kwam hij naar toe ging als Amsterdam
gebleven waren, al de borden gaandeweg meer orde ondier de en Rotterdam was uitgeroepen. Het
▼oor de halzen, waar 's keizers gewapende burgers en er werden werd bininen Leyd'en ook afgekondigd
wapen stond en ook van al de ^oen ook voorposten buiten de stad Van het stadhuis en den 31 dito heeft
cantoren werden bij nacht weg- gesteld en er redien ook patrouilles hij Leyden met zijn tegenwoordig-
Overigens bleek volgens onze Leye-
2000 man van dat Slavische paar
denvolk in Leiden. Waar ze inge
kwartierd werden aten ze als wolven
brandewijn werd hun een
Brandewijn en vrouwen. „En als ze
geen h... konden krijgen", zo schrijft
Eind november 1813, een tijdje na
die aankomst van de Prims van Oranje
vreugde.
„De 6 December werd hier mooi
genomen, de couranten werden bmnen en buiten de stad
ook in het geheel Hollandsch
gedrukt en het keizerswapen er DE KOZAKKEN
„Ben ieder was vol, vreugde over ge Cosakken in onze
t schielijke en onverwachte veran- des nachts ingekomen, zij waren al-
held vereerd. De Leidenaren hadden
in die 19 jaren, dat men ondier het
Fransche juk zat zoo een aangemia-
men dag niet gehad als die 21 Decem-
Zondags 's morgens zagen we end- ber van het jaar 1813, want het was
die waren alleraangenaamst weer. De huizen
waren door de heele stad versierd
óaring, en niemand dacht om wraak len op de Ruïne, daar hadden zij hun met groen en oranje, ieder naar zijn
to oefenen, zelfs veelen van de kee- eten gekookt en lagen maar zoo op de staat, er waren verscheiden eere-
zenpartij waren verblijd in hun hart, grond te slapen met hun paarden poorten en bogen en veel vaandels
want zij waren dien tyran ook zat.
ORANJE OP DE ACADEMIE
volgens aard en gewoonte. Zij 'wil
den niet in huizen zijn, zij gingen
des middags naar den Haag, 's-
5 was alles het-
zag men door de stad waaien. De
de Oude Vest tot
de Haarlemmerstraat vol van groe
ne slingers met oranje omvlochten
„Om heit gemeen tevreden te stel- zelfde en daar kwamen ook telkens over en weer aan de huizen vastge-
- i--a /io rvyoin.-i«vuiler Vm.if Vn.mo.i.o j/]1) ook veel gewe- maakt en met 30 fraaie kronen in de
ten Het de regeering de oranjevlag kruit en
▼*n die Academie halen en staken ze
<fi« op Vrijdag den 19 dito 's namid-
4«,y om 4 uren uit, doch des Zater-
é&ge den 20 dito zag men dat het
vaandel weer ingehaald was. Toen
'n ieder opstond en zag dat het vaan
del er niet was, had men het gemor
weer van voren af aan, bij hoopen
liep het volk naar de Breestraat en
stond voor het stadhuis en eischte de
▼lag op den toren, toen heeft de re-
feerlng de vlag 's morgens om 9 uur
weer uitgestoken, toen was het volk
tevreen en riep maar Hoezee Oranje
Boven, de keizer onder".
„Op Zondag den 21 rijn er eenige
Franschen, die uit de hospitalen kwa
men binnen Leiden gekomen, maar
rij mochten binnen de stad niet ver
nachten, maar werden door de gewa
pende burgers de stad uitgeleid na
dat zij hen op de Vischburg Oranje
Boven hadden laten roepen, waar
sommigen niet aan wilden en zoo
moesten zij zien van de eene stad het
de andere naar hun land te komen".
„Dé garde van die afgedankte pre
lect uit Den Haag had aanstond?
dienst genomen ondier dien prins van
Oranje
„die was nog niet in d'en Haag
maar hij had een graaf aangesteld tot
ftf kwam".
In New ïork is een 180 tons zware sectie voor de in aanbouw zijnde
Verazzano brug opgehangen. In totaal moeten er 61 van dergelijke stuk
ken worden aangebracht. Daarna kan pas aan het wegdek worden be
gonnen. De hangbrug moet eind november 1964 voltooid rijn.
In de tijd, dat een liter je
never nog 75 cent kostte zag
de Nieuwe Beestenmarkt er
nog uit als op de foto. Jene
ver is er op en na marktdagen
ook véél gedronken. Evenals
thans was er rond deze markt
een magische kring van ho
reca-bedrijven, die een grote
aantrekkingskracht op de boe-
ren-veeverkopers uitoefende.
Maar er waren ook hotels,
want in vroeger dagen was
een tocht met de brik naar
de stad nog iets anders als in
onze dagen de rit met een
Taunus 17M, waarin je onze
agrarische buren wel eens riet
rijden.
Rechts had men ook inder
tijd al hotel Noordzee, voorts
waren er hotel Bambergen en
hotel Rozenbaum links op de
hoek was er een hoefsmederij,
daar is ook nu nog weinig in
veranderd. De bomen op de
achtergrond zijn die van
het kerkhof rond molen
de Valk. Deze doden
akker is omgeploegd,
wel heeft men een plek
onaangetast laten lig
gen: n.l. het Joods kerk
hof. Overeenkomstig 't
oud-testamenfcische ge
loof mochten de stoffe
lijke omhulsels van Jo
den eigenlijk niet ver
plaatst worden. Vele ja
ren lang heeft men hier
streng de hand aan ge
houden. Rond 1957 is er
echter 'n overeenkomst
tussen het gemeentebe
stuur en de Joodse ge
meente tot stand geko
men. Het verkeer toon
de zich de veeleisende
moloch. De stoffelijke
resten van de Joodse
ontslapenen werden
meen ik naar een
kerkhof in Katwijk
overgebracht.
Velen onzer zullen
zich nog de hoge muren
rond de begraafplaats
herinneren midden in
het gewoel van de vee
markt. Een blijvend
merkteken en een her
innering aan de dood
tussen het leven.
Hierop sluit mooi aan
de foto van de Haar
lemmerstraat waar we
in de paard en wagen
de boer menen te zien,
die de weg naar huis is
aangevangen. Hij zal
waarschijnlijk nog wel
bij de uitspanning van
Broesterhuize aangaan
om een afzakkertje te
nemen, zijn geld na te
tellen en zijn paard te
laten verzorgen.
Deze foto biedt een
aardige kijk op, wat
men indertijd „de Kou
de Hoek" noemde. Links
de politiepost met niet
minder dan drie arres-
tantenlokalen het
kasjot Vroeger ken
de men nog de decen
tralisatie van het poli-
tie-optreden. Het hoofd
bureau was in het stad
huis gevestigd, maar er
waren door heel de stad
verschillende posten. Zc
ook aan de Hogewoei'd
en aan de Stationsweg.
In de straat ziet men
de toren van de oude
„Mon Père", de katho
lieke kerk, die zwem
bad werd. De badhokje»
staan op de plaats waar
vroeger de biechtstoel
stond.
In de gevel op de hoek
„wiekt" een arend. Deze
gevelsteen slaat op de
apotheek „De Blauwe
Arend" die op deze hoek
gevestigd was. Het be
hoeft geen nadere aan
duiding, dat de plaats,
die we met „Koude
Hoek" hebben aange
duid thans officieel Ha
venplein heet.
Tenslotte nog een foto
van het goede oude
Leidse station, die toch
echt geen commentaar
behoeft. We behoeven
slechts enige stappen in
de geschiedenis terug te
gaan: '48-'49-'50 of we
treffen dit typische ge
bouw aan, compleet met
de gevleugelde wielen
op dak en de hoogst-
indrukwekkende zuilen
in de voorgevel.
Noot: (1) Excuses voor
de misstellingen in de
vorige aflevering. De
zaak was in pastei ge
vallen, maar er helaas
niet smakelijker op ge
worden.
(2) Foto's in bruikleen
van de heren Weyers en
Van Meel, de gegevens
zijn van mijn bijzondere
medewerker, de typo
graaf in ruste J. Jans
sen. Van hem kreeg ik
een schat van gegevens.
„SHERLOCK"
