LEIDEN in het jaar 1813
(2) De bevrijding van het
Napoleontische juk
Hoe list de driestheid der boeren overwon
HELLAS
LEIDEN VIERDE IN 1913 OPGETOGEN EN
STIJLVOL 'S LANDS GOUDEN ONAFHANKELIJKHEID
„Kozakje, kom hier!, zet weg je lans
P. LAMAN. HOOGEWOEtttl t>3
ZATERDAG 2 NOVEMBER 1963
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 11
UIT HET DAGBOEK VAN EEN ORANJEKLANT
De stadssleutels, eens in slaaf
se onderwerping aan Napoleon
aangeboden, droegen de mui
tende boeren aan 'n stok langs
de straten van Leyden. Waar
schijnlijk waren zij er zich niet
van bewust het symbool van
der stede macht in handen te
hebben, anders zouden zij zich
niet op listige wijze hebben la
ten overreden de sleutels uit
handen te geven.
De regering van de stad be
dacht vervolgens een list. Ze
ging vervolgens gebruik ma
kyen van agents-provocateur,
een baantje, waar de toenma
lige studenten en de „Manhaf-
te Schutterij e" zioh willig toe
lieten lenen.
„De regeering had de studen
ten vriend'lijk laten verzoeken
om zich in de wapens te bege
ven en een oranje strik op hun
hoed te doen om te zien of zy
die toomélooze hoop konden
verstrikken en zoo de tadssleu-
tels van hen zien te verkrij
gen, hetgeen de studenten aan
namen. De Colonel van de
schutterij had die burgers, die
hun geweer nog behoeden had
den ook in de wapens doen ko
men, doch hij ordonneerde, dat
zij met ronde hoeden moesten
komen, hetgeen geschiedde en
zoo trokken de studenten en de
burgers elk bij ploegen de stad
door. Ook had de regeering.
doch op wat wijs wist men niet,
Duurte en ellende
De noodzakelijke levensbehoeften
werden schrikkelijk duur, althans
naar de maatstaf van die tijd geme
ten.
„De duurte van de eetwaren was
er ook nog bij, telkens was er in
kwartiering, de eene belasting was
pas voldaan dan was er alweer een
ander. Een pond koffyboonen was
58 stuivers, de beste 3 gulden, de al
lerslechtste suiker was 2 gulden 1
pond, 18 stuivers een pond stroop,
1 gulden een maat goede aardappe
len, een roggebrood van 3 pond was
5 stuivers en 4 duiten, kortom al wat
men noemen kan of nodig had, was
niet ééns zoo duur, maar sommige
dingen drie, 4 en 5 maal zoo duur
als men gewoon was. Het was niet
als verdriet en ellende wat men hoor
de en zag. De stad werd ook gerui-
neerd, heele straten omtrent de Ho-
ge woerd spoort en Zijlepoort werden
afgebroken tot den grond toe en zoo
was het door de heele stad, al wa
ren het nog zulke groote huizen; om
het lood daarvan te hebben werden
zij afgebroken en het lood, dat duur
was, werd verkocht en naar den kei
zer gestuurd."
VERLUCHT EN BELICHT
FOTO'S EN GRAVURES
IN ACADEMIEGEBOUW
Fusillade
De studenten en burgers als zij een
hoop van dat toomelooze volk ont- Hepressailles konden niet uitblij
moetten riepen Oranje Bovên en ga-
gezegd worden, dat dr. Drossatrt
Lulofs er zeer goed in is geslaagd
zijn prenten ook het predikaat kunst-
Bloedhond IN HET ACADEMIEGEBOUW aan foto mee te geven, al zal dat wel-
I het Rapenburg no. 73 is onder llcht z«n hoofddoel tp ge-
„Toen de groenten en vruchten en patronaat van het L.A.K. een expo- *«st- D"J „u d™ bo e tal «ra!
aardappelen uit kwamen kreeg men sitie ingericht, nu met direct op ^™f»n ka^en - dfe uitshiitrnd
wat meer te eten want God gal de- kunstgebied, dan wel op kunsthisto- IducatiCTe m?ddelen^ ziinbedoSd
zen zomer van het jaar 1813 een voor- risch gebied in gelukkige samenwer- a zal het^og ian de Se graveiï
delis gewas de groenten en vruchten king met de moderne fotografie. °og ae .en® graveur
en aardappelen waren nog al rede- Aanleiding tot deze tentoonstelling
lijk te koop, zoodat men voor een was het Xe lustrum van het Leids nom aan aie van een anaer-
stuiver 3 a 4, als men die maar had, dispuut van studenten in de klassie- Ook foto- technisch staan de foto's
met zijn huishouden, als het niet te ke letteren: „M.F." en bestaat uit op hoog peil (voor hen, die zulks
zwaar was, zijn bekomst nog reis kon een kleine 50 foto's van dr. H. J. interesseert: ze zijn opgenomen met
eten, al was er geen spek of vleesch Drossa :rt Lulofs, docent voor de een Zeis-Ikoflex camera Tessar
bij, dat was en bleef te duur en zoo Aristotelische studiën aan de Leidse 3,5 f. 75 mm. op Ilford film FP3
spartelde een ieder met zuchten en universiteit, bij welke foto's als min en afgedrukt op Agfa Portrigi-Rapid
klagen maar voort van de eene week of meer vergelijkend materiaal zijn papier nrs. 118 en 138). Ze hebben
en maand tot de andere en die Fran- neergelegd en kaarten van reizigers niet op de eerste plaats wetenschap-
sche bloedhond Napoleon ging ook uit vroeger tijden. De term „vergelij- pelijke pretentie, het ging de foto
maar voort met oorlogen, dan tegen kend" moet intussen wat ruim wor- graaf er vooral om de antieke mo
ren en 2 stadslieden, doch de boeren de eene mogendheid en dan tegen een den genomen, het oog van de_ gra- numenten te laten zien in hun om
hadden weinig schuld, doch het gaat ander, het mankeerde hem aan volk veur beziet de dingen, die hij wil geving, vanzelfsprekend hun huidi-
zoo, de ongelukkige moet het loodje noch geld, want als zijn volk ver- vereeuwigen, nu eenmaal subjectief, ge omgeving. Die foto's zijn veelal on-
leggen.... Een uur voordat zij ster- slagen was, schreef hij maar naar de hij is vrijer in zijn opvatting van der verschillende hoeken genomen,
ven zouden werd er voor de eepe Nederlanden om geld, volk, kruit en weergave, de foto daarentegen is Het verrassende element zit echter
boer nog 12 duizend gulden gebo- ammunitie en om.al wat hij hebben volledig objectief, zij het dan dat het in de objectieve vergelijking van de
ven.
ven hen de hand en praatten zo mooi „Op vrijdag den 30 April hebben er don voor zyn leven, doch de Franse wou, hot moest er maar komen ook oog van de fotograaf er een meer of fotografie met de oude prent. On-
als zij kondon, dat zij nu eerst wat 4 den kogel gekregen op de Vest prefect zeide maar: zij moeten ka- en zoo goed deed hij met alle landen minder artistiek product van kan danks veranderingen, die sinds het
moesten eten en dan wat gaan sla- dicht bij de Hoge woerdspoort: 2 boe- pot, het is de Franse wet."
pen, zooals wij gedaan hadden, zei-
don zij, dan 2ijt gij weer versch man.
Sommigen zeidon met zware vloeken
dat zouden zij doen, en sommigen
wilden daar niet van hooren; de stu
denten ontmoetten eindelijk die boel,
die de sleutels van de stad droegen,
toen dat vuijgt van volk de studen
ten zagen, ook met oranje versierd,
waren zij blij en dachten dat zij nog
meer aanhang kregen, en toen met
mooi praten van de studenten, want
die vroegen om de sleutels ook te
dragen, dat zij zoo na waren als zij
lieden en dat zij nu de sleutels al den
heelen morgen gehad hadden, dat het
ook hun beurt een was om daarmede
te pronken, zulk een diergelijke re
den beweegde hen om de sleutels
oover te geven; zij waren te dronken
om te begrijpen, dat zij bedrogen
werden."
waar hij zijn pooten in kreeg."
leveren.
ontstaan van de prent in de omge
ving van het hoofdobject zijn aange
bracht, ondanks verschil dus van door
de tijd veroorzaakte situatie, blijkt
men altijd verrast door de herken
ning van de overeenkomst. Wij wij
zen daarbij in het bijzonder op de
foto's van het Parthenon en een gra
vure daarvan uit het in 1816 ver
schenen werk .Elgin Marbles". Daar
zal men het tempelgebouw dadelijk
over het „joelen" aan de Amsterdam- door„het harmoniegezelschap herkennen, hoewel er in die tijd een
se Buitenkant, waar men in 1813 „Polyhymma onder directie van de kerkje was ingebouwd en aan alle
Franse douanehuisjes in brand had heSj kanten d00r hulzen omsloten was.
gestoken („De handen uit de mou- Weilicht bekruipt u een frivole ge- Hoewel van Athene de expositie
- owen voor Willem van Nassou wen"): u u HJ. rif het uitvoerigst is, zowel in foto als in
prins Willem van Oranje Nederlands onafhankelijkheid vaste over de Kozakken - die men blijk- mïnder serieuze indruk mistelke fiJpïüïnnntdfr{rSSS"
J - J baar als lieve jongetjes beschouwde x nunaer serieuze ïnorux nusi eixe WOordigd, met de Peloponesos Kreta,
voet aan wal zette. In onze dagen, anderhalve eeuw later en Kozakie kom hier- zet weg je gron<j; het heeft hoegenaamd mets patmos, Delphi, enz. Voor de archeo-
v" J mot lrrrkoffuM! malfon nr* hoiuholf 1.1.
DEZE MAAND is het dan 150 jaar geleden, dat met
na zelf vijf jaar lang de vreemde dwingelandij en onderdruk-
lans. Geestdrift schreef Johan- kroegjes te maken en bejubelt i00g ae tentoonstelling voorts van
li- 1 li ij nes de Heer voor bij het zingen van opgewekt Oranje s intocht te belang door een tweetal vitrines met
kmg aan den lijve te hebben gevoeld, zijn wij opgeroepen op een lofu^ op het mystiek huwelijk Amsterdam. Dat deze ode werd opge- brieven, schetsen en opnamen van
enigerlei wijze, in vreugde en in bezinning, bij deze grote van Oranje en Nederland: „Oranje en vondsten..door deopgraver Schlie-
r-.. Neerland», hoe heflnk znn m uw na- v
Neerland!, hoe lieflijk zijn m'uw na
men".
Hier en daar ontluikt de vader-
nationale verworvenheid stil te staan. Eigenlijk zijn we twee
jaar te vroeg met het herdenken van het 150-jarig feest van
i f i i kt j i j t ion: j„ landsliefde even en warm als in een
het Koninkrijk der Nederlanden, want pas in IoIj, na de minnedicht: „Der vaad'ren goed en
hereniging met België en het ingaan van de nieuwe grond
wet, aanvaardde de souvereine vorst de titel van koning.
een schla- mann (18721890), die zoveel van
de vroeg-Griekse cultuur, w.o. Knos-
sos op Kreta, aan het licht bracht.
Van de vele plaatwerken valt
uuimcuAVAxt. va«ulcI, Cxx „«RTAnvRTO urnnm moei.!«k ee" opsomming te geven;
bloed kostte ons dat (de vrijheid) WE BLADEREN VERDER en zien, ze Zljn ter beschikking gesteld door
i-..j ttxdat de hoogleraren Blok en ao t
Knappert ieder een feestrede afsta-
gear werd.
SLEMPTABLETTEN
dierbaar goed. U mint mijn jong ge
moed, U heb ik lief In uw historie-
de Universiteitsbibliotheek van Lei
den, de Koninklijke Biblotheek
Maar op zo'n kleinigheid willen wij niet letten om wille van blaan wat machtig groote daan! Ik H?aS en door het Antiquariaat
j. J- J.rJ tLUI...heb U lief.?" Een en ander breed ge- boekske mogelijk en <hen- j. L. Beye
Meer kruid en lood
Dat het niet bij woorden en balda
digheid bleef was wel duidelijk,
daarvoor waren de gemoederen te
verhit. Al spoedig braken er gevech
ten uit en vielen er doden en gewon
den.
„Voor de Hogewoertspoort kwamen
eenige gendarmes die' wilden de stad
in, dit hoorden eenige boeren, die
binnen die stad waren, liepen daar
naar toe, de gendarmes begonnen te
schieten met hagels doch de boeren
schoten weerom zoodat er eenige 0- - UUU1 vx«=
gendarmes dood bleven. Buiten voor aan oncler <Je driftice niets en niemand ontziende leiding ïn bd'ua,rd IJdo drukte een cent betaalde men er voor. En waar mevr. dr. J. C. Hofkes—Brukker. Ze
de Koepoort stond eenig volk van Z1Jn aan aearirtlge, niets, en n.emana omz.cn g feestwijzer, waarvan men de eigenaar u de bekende anijs- en slempte- blijft geopend tot 19 november,...
Den Haag, doch konden niet in de van ene Carel Briels, die m Nijmegen een nationale poppen- werd èraison van 5 cents. Dezefeest- bietten verkrijgen? Bij T
de coördinatie en daarom vieren wij feest. Helaas wij moe
ten dit schrijven het gaat een beetje met pijn en moeite.
Van hoger hand moesten wij met onze neus op deze verjaar
dag van onze nationale trots gedrukt worden, anders waren
we het glad vergeten. In 1963 moedigden wij ons zelfbewust-
Beyers n.v. te Utrecht,
tengevolge zien wij, dat het sigaren
magazijn van de heer P. Laman aan
de Hoogewoerd Heeren Rookers ten
zeerste aanbeveelt de merken Ma- Vrijdagmiddag is de expositie ge-
Zn yriNrr mttfrt atmti „;t miie tanzas, Witkuifjes en Karei 1: Ma- opend, na een kort welkomstwoord
W? T tanzas genoot men voor twee cent van de heer Schoonheim namens het-
tAÏÏÏS P^.stuk; Karei I was een dure: vier dispuut „M.F.", door de archeologe
HOOFDCOMITé
stad komen, want alle poorten wa
ren gesloten en de oproermakers
hadden de sleutels. Toen de regee-
rirtg door de studenten de sleutels
weer in handen had gekregen, liet die
de Koepoort open en dat volk in de
stad komen, toen kwam ons nog meer
droefheid over, want dat volk dacht
dat al wat binnen Leiden was dat
commando Feestbundel en -wijzer
Elsinga, vrMX
wijzer geeft ons uitvoerig een indruk Hoogstraat 5 (telefoon 300), die bo-
- - c van de feesten, zoals die te Leiden op vendien voor de ingezetenen klaar Foto: Ionische zuU van de Propy-
daarentegen ach ja, het was een eeuwreest juichte men 19 november 1913 telkens weer op- stond met mondwater, tandpoeder en -
bruisten en de hele bevolking te hoop drogerijen. laeen' Acropolis.
deden lopen. Ere-voorzitter van het
kast op het oog had, maar er z'n „Waterloo" vond. In 1913
daarentegen ach ja, het was een eeuwfeest juichte men
arm in arm, eensgezind en vervuld van een folkloristisch
vuur, blij van zin en vroom van gemoed, door het klokken hoofd-comité was de onvolprezen
beierende Nederland.
bundel, die door een van onze abon-
burgervader jhr. mr. dr. N. C.
Gijselaar. Andere illustere namen sie
ren de lijst van commissieleden, als
J. Hartevelt Azn., prof. dr. P. J. Blok,
(Wordt vervolgd)
eene weg en het andere een andere
weg, zij wachtten op geen orders,
maar schoten maar op al die zij za
gen, schuldig of onschuldig met ko
nees vriendelijk ter beschikking werd N Brouwer, A. j. den Hollander, D
gesteld, bekeken: Nationale Feest- Jaeger, mr. Q. J. Terpstra, W. C.
/ïi*» nipt nm lipcrpn bundel voor het jaar 1913, voor twee Mulder en mr. E. Rijke.
U1C CI II1CI Ulll licgci stemmen (noten en cijferschrift) - Men zag het nogal breed, die da-
ehet schrift hebben we zonder meer gen. De Leidenaars werd niet alleen
gels of 'kis*kruit" iedCT ~mensch die IJET IS EEN KOSTELIJK tijdver- kunnen ontcijferen; de noten even- verzocht, de vlaggen uit te steken,
op straat was vluchtte maar in een drijf, de talloze gidsen en feest- wel schijnen in de loop der jaren uit maar men mocht er ook geen been in
huis, waar hij best in kon komen, wijzers uit het goede, vooroorlogse de bundel verdwenen te zijn. zien, de woningen ziowel binnens- als
aan de Hogewoerdsbrug ontmoette die 1913 er nog eens op na te slaan. On- buitenshuis in den avond te varlich-
militie een wacht gewapende burgers ze ouders konden het wel, bemerk- Overigens wei-den in dit gezellig ten. Lagere scholieren werden de
en omdat die menschen op order van ten we, en de grootouders maakten blaadje, dat door Joh. de Heer den dag tevoren getracteerd op een be-
hun Colonel alle ronde hoeden op het er helemaal een jolige boel van. Met lande werd voorgehouden, geen har- zoek aan de bioscoop-inrichtingen en
hoofd hadden schoten zij daar vrese- veel plezier en tot uw en onze stich- de noten gekraakt. Boeiende liederen een versnapering en 's middags drom-
ljjk onder en maakten er velen onge- ting hebben wij de nationale feest- zijn in de bundel wel opgenomen: de men te zamen de Breestraat,
Iukkig of dood en zoo ging het door
de heele stad. Op de eene plaats zag
men dooden liggen en in een andere
straat gekwetsten en van de oproer-
hoprden en zagen dat er militie in de
stad was, smeken zij het geroofde ge
weer, de vaandels, de oudheden van
de Spaanschen en al wat zij meer van
het Stadhuis gehaald hadden neer en
liepen weg. Velen smeten het in hei
water en zochten een goed heenko
men. In een groot uur tijd, zag men
geen van al die muitelingen meer op
sferaat en het was zoo stil of het nacht
was."
KMCT ELSINGA,
Ftrim- J, H. DMSÜ&tffS.
HÖOeSTRAAT 5. LEIOEN. Telefoonnummer 30Ö.
In Verfraudajtükeïen, Dros-erfjen, Specerijen.
Binnen- en BöJtenlandsche SpeelaÜtéNs.
tandpoeder, Mondwater, Ban de Cologne, en*, ems.
IDe Abekemde Anijs- en Siemptabletteu.
waar op nummer 109, aan het huis
van de heer L. Valk een gedenkplaat
voor Joan Melohior Kemper werd
onthuld.
KORAALMUZIEK
Eindelijk was het zover. Van acht
tot negen uur des ochtends luidden
alle kerktorens en „Zang zij onze
leus" verzorgde, zowaar met mede
werking van „vele Zangeressen en
Zangers" een half uur Koraalmuziek
- wat ook in die dagen een typisch
Hollands vermaak was - het geheel
S i £a r e n-M a ga z ij n
beveelt Heeren Hookers ten teerste ash
de onderstaande merken r
Mataimw 2. Ceat 1 Witkuifjes
Flor de Copas 3V. Karei I
Cont.
4
Benevens een |tr«5ote sorteer!»# ia
