DE VALSE
VREDE
VAN MÜNCHEN
Zwammerdam vecht voor zijn zelfstandigheid
SNUFFELEN IN HET MUZENHUIS
Gewijzigde beweegredenen van minister
nog minder steekhoudend
ZATERDAG 14 SEPTEMBER 1963
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 15
SEPTEMBER 1938
DE DUITSE
MINDERHEID IN
TSJECHOSLOWAKIJE
Op 24 april 1938 hield Konrad een plan, dat ten dele
/-i\ Henlein in Karlsbad een rede, die kwam aan de eisen van het duo
iedereen in die dagen geruchtmakend Henledn-Hitler. Lord Halifax, Enge-
en dreigend noemde. Hij stelde een land's minister van Buitenlandse Za-
achttal eisen, die veel verder gingen ken, deelde evenwel aan de Tsjecho-
dan alles wat hij voordien had ver- Slowaakse gezant in Londen Masaryk
langd. De regering in Praag liet we- mede, dat Engeland en Frankrijk die
ten, dat zij zich haar buitenlandse concessies niet voldoende achten,
en binnenlandse politiek niet wilde ten.
laten voorschrijven door Henlein en
diens machtige Berlijnse
mers.
Begin mei 1938 bracht Hitler een
bescher- staatsbezoek aan Rome. Daar ver
klaarde hij (om Musolini gerust te
Londen hield de Sudeten-Duitse stellen), dat hij de Brenner be-
teugels echter strak. Het liet de he- schouwde als de defintieve grens tus-
ren in Berlijn en Praag weten, dat sen it aüë en Duits-Oostenrijk. Hen-
het niet gediend was van daden, die iein bracht in het diepste geheim een
Europa op de rand van een oorlog bezoek aan Londen en sprak daar
konden brengen. Daladier en Bonnet met een aantal prominenten, onder
brachten eind april 1938 een bezoek wie zelfs. Churchill en Masaryk. De
aan Londen. Zij verklaarden, dat Engelse regering liet doorschemeren,
Frankrijk zijn verplichtigen jegens dat Engeland niet zou vechten, als
Tsjechoslowakije (Parijs had name- er een oorlog zou uitbreken tussen
Veel van wat er in september Het giftige crisös-zaad ontkiemde. En Praag legde het probleem voor aan grenzen van dit land gegaran- Duitsland en Tsjechslowakije, mits
1938 in Europa gebeurde is er was geen enkele tuinman, die be- Parijs en Londen. President Benesj deerd) zou nakomen, maar dat het Italië dan eveneens afzijdig zou blij-
j - een kwart eeuw later - reid en in staat was om tijdig tot maakte zelfs avances in de richting niets IOu nalaten om bij te dragen ven.
van Mussolini en herinnerde er in tot een vreedzame oplossing van het
moeilijk te begrijpen, omdat wieden over te gaan.
wij nu weten wat er na septem
ber 1938 allemaal is gebeurd, waarnemer duidelijk, dat de tegen-
In deze artikelen willen wij stellingen in Tsjechoslowakye zich
Reeds in 1937 was het voor iedere de lente van 1938 in een legerorder conflict, Practisch gesproken aan-
Alweer: bemoedigend en hoopge-
«v. iv_«.v.- vvm .vBv.«.-v. uoniucu x-racuscn gespruiten aan- -
aan, dat Italiaanse en Tsjechische vaardden beide Franse staatslieden J -t® houdjng van Engeland
in aeze artiKeien wmen wij n, troepen gezamenlijk in de (eerste) dus chamberlain als „voorman" in lerlifnSenteSn SSe^Tarhet
echter zo weinig mogelijk oor- zouden toespitsen. Een oplossing, die wereldoorlog de Oostenrijkse legers het Sudeten-Duitse conflict. Welnu, 25 ^152?' „„„52
Men MZ™v«f hogelijk de beide partijen ten volle bevredigde, flinke klappen hadden toegebracht chamberlain erkende de ernst van 1 tu^ve^rlovenS
feiten, zoals zij in 1938 in „Het was toen al zeer onwaarschijnlijk, en dat Italiaanse staatslieden de het Sudeten-Duitse probleem, maar Lo^n en S we^elbk zoud^
-n12MJccoKion tiroc #»r lan<r« Hp wpp van stichtmc van Tsiechoslowakne had- imoi/in v^ftor- «roinio tmnr militaire ij0rKien eri marijs wenceiyic zouaen
nieuws" verschenen, zelf aan Misschien was er langs de weg van stichting van Tsjechoslowakije had
het woord laten. het compromis nog wel een regeling den bevorderd. Intussen nam de cri-
te vinden geweest als de (grote) mo- 3" ,;:i"
TOEN Canada's Eerste Minister gendheden dat hadden gewild en
Mackenzie King op 29 september druk hadden uitgeoefend op de rege-
1938
van het door Chamberlain, Hitler, waren echter met eensgezind
Daladier en Mussolini te München Duitsland wilde ook toen al geen log als onvermijdelijk,
gesloten accoord, was hij opgetogen, compromis, maar het volle pond voor
Onmiddellijk telegrafeerde hij aan Henlein Hoe zwaar dat volle pond in
Chamberlain: „Canada's hart is vol werkelijkheid woog, besefte men
vreugde over het succes, waarmede eckter. in Parijs en Londen in 1937
Uw volhardende vredespogingen be- no8 met.
kroond zijn Mijn medeministers Toen 1937 ten einde liep, was de
voelde bitter weinig voor militaire ingrijpen Dat Berlijn in feite de aan-
oplossingen. Daladier was het met nTitlJZtZu Z?
sissituatie steeds gevaarlijker vor- Chamberlain eens, dat Engeland en
men aan. Het giftige zaad bracht gif- Frankrijk druk op Praag moesten nf»
",ge vruc5,te_n y°°rt: °e f?®™0! was uitoefenen .om zoveel, mogelijk con- j^naangevend was
in de Britse-Franse alliantie - zelfs
die „oplossing" van het Sudeten-
Duitse probleem niet als casus belli
Bemoedigend was dit beslist niet zou beschouwen, werd eveneens dui-
voor Tsjechoslowakije. Hier kwam delijk.
het bericht ontving in Praag èn op Henlein. Zij alom in Europa voelbaar. Velen za- cessies te doen aan Henlein en, im
- gen reeds een tweede Europese oor- 1;:
DE MOGENDHEDEN
EN EEN AMERIKAANS
DAGBLADARTIKEL
DRISCOLL'S VUURPIJL
DE brede massa
Engeland,
bij, dat Italië - al was Mussolini
dan verre van tevreden over de aan
sluiting van Oostenrijk bij Duits-
DE Britse regering onder leiding land - het weten, dat het Sude-
delen mijn onbegrensde bewondering vraag: Hoe lang zal het nog duren, van Chamberlain beoogde de Euro- ten-Duitse vraagstuk een geschil was, Frankrijk, Duitsland, Tsjechoslowa-
voor de door U aan de mensheid be- aleer de spanningen in Tsjechoslo- pese vrede te bewaren, zo al niet tot dat uitsluitend Praag en Berlijn aan- kije en in de neutrale Europese lan-
wezen dienst. Alleen al wat U deze wakije tussen Tsjechen en Sudeten- elke prijs dan toch wel tot hoge prijs. ging. De Poolse regering nam een den besefte dat toen echter nog niet.
maand bereikte verzekert U van een Duitsers tot een uitbarsting leiden? Op 16 april 1938 was er een Engels, ongeveer gelijk standpunt in als de Zelfs James Driscoll's „vuurpijl"
eervolle plaats onder de grote ver- Henlein en zijn aanhang wisten zich Italaanse overeenkomst gesloten, Italiaanse. En de Russen? Moskou en vermocht dat besef niet te wekken.
r,waarbij Londen de Italiaanse vero- Parijs waren door een bondgenoot- En toch was die vuurpijl een alarm-
w vering van Abessynië erkende en zo schap verenigd maar die alliantie signaal zonder weerga voor Praag
de te kunnen rekenen op de steun de weg baande naar een betere ver- was, zoals men in Londen zei, „een en een aanmoediging voor Henlein
/t»-.- standhouding met Italië. In Frank- slapende hond, die men beter deed en Berlijn,
rijk maakte de regering-Blum niet wakker te maken". En alleen tw^11
(Volksfront) plaats voor het ministe- kon Rusland, al wilde het Praag steu-
rie Daladier. Met Daladier en de nen, in die dagen niet veel uitrich-
Die moeilijkheden lieten niet lang nieuwe_Franse^ minister van Buiten- ten. De situatie was dus voor de re-
gering in Praag allesbehalve hoopvol.
Niettemin ontwierp men in Praag
zoeners Moge Gij de gezondheid verzekerd van de steun van Berlyn.
en de kracht hebben om U grote De Tsjechoslo waakse regering meen
werk te voltooien!" de te kunnen rekenen op de steur
Mackenzie King's biograaf Bruce van enige grote mogendheden (Rus-
Hutchison schreef in 1953: „Bijna ge- land, Frankrijk en Engeland), als er
heel Canada stemde in met die zucht ernstige moeilijkheden met Duits
van verlichting uit het diepst van land zouden komen.
King's ziel Slechts één stem Die moeilijkheden
schaarde zich niet in het koor der op zich wachten. Henlein stelde eisen, landse Zaken Bonnet knoopte Cham-
dankbare. Dat was de stem van Da- Berlijn steunde die. De regering in berlain hechte betrekkingen aan.
foe. Dafoe schreef toen namelijk zijn
Driscoll was de Londense corres-
beroemdste hoofdartikel: „Waarom
al dat gejuich?" Dafoe werd door
oude vrienden gemeden en Dafoe's
krant verloor duizenden abonne's..."
Mackenzie King was een ervaren,
bekwaam liberaal staatsman. Dafoe
was een ervaren, bekwaam liberaal
journalist. Eniee maanden na het
accoord van München bleek reeds
onmiskenbaar, dat Dafoe het bij het
rechte eind had gehad. Praag had
ziin (door vriend en vijand afge
dwongen) grote gebiedsoffers op het
altaar van de Europese vrede voor
niets gebracht. Het accoord van Mün
chen bleek een valse vrede, een
schijn vrede te zijn geweest. De wor
dingsgeschiedenis van die valse vre
de willen wij nu in grote trekken
schetsen.
MOEILIJK PROBLEEM
Zwammerdam niet in opdeel-pot voor
andere gemeenten
AFSCHAFFING VAN
VERVROEGDE *#SCHRIJVINGS-
MOGELIJKuEID VOOR
BEDRIJFSGEBOUWEN
Het Tweede Kamerlid de heer
wetsontwerp in zijn fundering een Brouwer (KVP) heeft dé minister
zeer belangrijke verschuiving heeft van Financiën schriftelijk gevraagd
doen ondergaan, afgezien van de om ®?.n nadere motivering te geven
principiële betekenis die deze wij- van 21Jn beschikking van 28 augustus
ziging, wordt het wetsontwerp aan- 19f>3, waarin de mogelijkheid van
genomen, voor de kleinert gemeen- vervroegde afschrijving voor gebouw
ten in de toekomst zal hebben; de eigendommen, na 28 augustus jl.
b. dat de bezwaren van Zwammer- verworven, verbeterd, besteld of aan-
dam uiteraard steeds zijn gebaseerd besteed buiten toepassing wordt ge-
geweest op de plaatselijke situatie steld. Aan de minister van Financiën
(georiënteerd zyn op en aangebouwd de minister van Landbouw en"
zijn aan). Visserij heeft het kamerlid voorts ge-
'-t - c. dat voorzover door Zwammer- VTaaS(J» zij van obrdeaLzija.dat-de*
Ter ondersteuning v'an het'ver- komt: ruilverkaveling: '..Hollandse Planologische factoren to het 51"
weer van de gemeenteraad van Groene Zone"; waardoor de situatie gading zyn gebracht, (uitbreidings- k
Zwammerdam tegen de opheffing voor Zwammerdam-d :>rp alleen maar Plan »De Hollands Groene agrari-
van de gemeente publiceren we vol- gunstiger kan worden; Zone en de Ruilverka\ lmg) deze W J
D argumenten altijd om enigerlei re- Wa^neer deze vraag m ontkennen-
d. het uitbreid „.plan De Burcht den terzijde zijn gesteld; de zm beantwoord wordt, zijn de
mits wordt medegewerkt door de d. dat de vraag mag worden ge- mixers dan bereid te bevorderen,
«1.-4 nf „i„ dat. dp hpsrhikkinc* rrvïariic* oonriiainrl
Centrale Overheid, garandeert steld of, indien het thans als voor- dat de beschikking zodanig gewijzigd
Zwammerdam de status van een le- naamste argument voor de opheffing wordt- da* voor de agrarische be-
vensvatbare woongeweente; van Zwammerdam gestelde planolo- driJfsgebouwen de buitèn-toepassing-
HET einde van de eerste wereld- ledig het j.L genomen raadsbesluit
oorlog was tevens het einde van de
nude Habsburgse dubbel-monarchie De raad der gemeente
Oostenrijk-Hongarije. Dit grote land Zwammerdam.
werd toen opgedeeld in kleinere lan-
dén Feil van deze lenden was Gelezen de memorie van antwoord e wordt een grenscorrectie met ^hënMÜdin'al'zarzwtartë'reëds steÜtog van de'mögëlijkheidTaiTvë?-
Tsiechoslowakne. Van den beginne af van de Minister van Binnenlandse Bodegraven, ten nadele van Zwam- bii de memorie van toelichtine naar vroegde afschrijving wordt opgehe-
had dit land te kampen met enige Zaken (7 juni 1963), inzake het ont- merdam. noodzakelijk geacht (kom voren was gebracht hd wSw" ven.zo vraagt de hL Brouwe?
minderhedennroblemen. Er woonden werp van wet tot herziening van de Overtocht, Oud Bodegraven, Goud- ZHS" de Tweede Kamer der Sta
namelijk binnen zijn grenzen niet gemeentelijke indeling van het ge- sestraatweg; verlies voor Zwammer- j 'ten Generaal zou ziin eeDasseerd" CENTRUM KATHOLIEKE
alleen Tsjechen en Slowaken. maar bied van een aantal gemeenten in dam 860 inwoners), dan behoeft dit"mede omdat dan van de ziide van MEDISCH OPVOEDKUNDIGE
ook Duitsers. Hongaren en Roethe- het oostelijk deel der provincie noodzakelijk niet te leiden tot deZwammerdam od dit punt een afzon- BUREAUX HOUDT IN NOORDWIJK
nen. De Duitse minderheid was de Zuid-Holland. opheffing van Zwammerdam als'derliike adstructie zou hïhhen CONGRES
talrijkste enjtelde ongeveerdrie mil- Overwegende, dat daarin niet al- zelfstandige gemeente, mito.de com ?plMtogew>ndeii; Vrijdag 4 en zaterdag 5 oktober
dat nimmer is aangetoond dat a.s. houdt het Centrum Katholieke
ioen zielen. Deze Sudeten-Duitsers - leen bepleit wordt de opheffing van pensatie-grenswjjzigingen achterwei
7o*is zii zich noemden - vormden on- Zwammerdam als zelfstandige ge- blijven:
g<n-per 20 pet van Tsjechosldwakije's meente, maar tevens wordt gesteld, f- dat hier „recht is", Zwammer
totale bevolking. dat deze opheffing noodzakelijk is, dam een goede kans te geven, en de
Zwammerdam in bestuurskracht is medisch opvoedkundige Bureaux
te kort geschoten, nog met enige be- studiedagen te Noordwijk in hotel
wijsvoering een mogelijke tekortko- „Palace" over „De kleuter en het'
In de Habsburgse tijd waren de omdat deze gemeente een zwakke ontwikkeling ter plaatse af te wach- dTtoJtaS? ta mee°r dan miSisch opv^dk^gbSeat?' fc
Sudeten-Duitsers in menig opzicht stee in de streek is ten. -i- - *- uul™u
de toonaangevende bevolkingsgroep Hat- als argument hiervoor, wordt n a, er op je wijzen, dat de Minis- bracht;
algemene zin, naar
voren is ge- zullen inleidingen worden gehouden
geweest in het land. Dit werd anders aangevoerd, het bij de kleinere ge- ter door (je ^er boven gesignaleerde III. de Eerste Kamer te verzoeken Hengeveld, dr. A. Meyknecht enS'drs!
na de stichting van Tsjechoslowakije, meenten alwezig zijn van net rouw- wijziging in zijn bewijsvoering, het het wetsontwerp te verwerpen. J. Huyts.
want toen kwamen de Tsjechen en bare bestuurskracht of zoals de Mi-
de Slowaken aan bod. Wrijving en gister dit formuleert, het is wense-
misverstanden tussen de bevolkings- zl<dl langs belang-
groepen kwamen veelvuldig voor. rijke verkeers- en waterweg uit-
Noch de Duitsers noch de Tsjechen strekkende kwetsbare middengebied
spanden zich in om tactvol te zijn van de,..j^and^ad HoUand een ge
en van de bestaande situatie het bes- meentelyke indeling tot stand te
te te maken brengen, welke bij het streven naar
Een minderheid kan, politiek ge- een verantwoorde ontwikkeling van
zien. echter pas werkelijk lastig wor- het gebied, krachtige gemeentelijke
den, als zij invloedriike of machtige steun, hetzij door het stimuleren, het-
helpers en sympathisanten vindt het afromen van verdere
buiten de grenzen. Dit werd. wat de aktmteiten mogelijk maakt
Sudeten-Duitsers betreft, het geval. Da' 2l"ver planologisch argu-
toen Hitler in Duitsland in 1933 aan ment, thans door de Minister als ar
de macht kwam en al spoedig veel S1™™» kaar voren wordt gebracht,
aandacht ging schenken aan (wat hij f6™.1)1 de memorie van toe-
noemde) Duitse gebieden en Duitse Imhtmg op bet wetsontwerp (zitting
mensen buiten de toenmalige gren- 1961-62-6512 nr. 3, Tweede Kamer)
zen van Duitsland. Berlijn onderhield gebruikte argumenten voor het op-
„goede betrekkingen" met de gym- de*£ Yan Zwammerdam, n.l. -.het
nastiekleraar Konrad Henlein. die de geonenteard zijn. van de bevolk:.,g
meerderheid der Sudeten-Duitsers van een bepaald deel v an een ge-
verenigd had in een politieke bond. meente op een andere gemeente, als-
Het zaal van de crisis van septem- mede het aaneengeg-y-id 2Un van
ber 1938 werd toen gezaaid. Toen er d2ejy.yan verschillende gemeenten
in 1935 in Tsjechoslowakije verkie- als bijkomstige argumenten worden
zingen plaatsvonden, gaven 70 pet aangemerkt.
van de Sudeten-Duitsers hun stem Dat het nieuwe argument van zui-
aan de candidaten van de Henlein- ver theoretiseh-planologische aard ts.
groe gezien de vele planologische facet-
De Henlei n-beweging was in den g*1 dï^I°^d Zwammerdam nog in
beginne nationaal-socialistisch getint h®wegmg, dan wel in bewerking
en later uitgesproken nationaal-so- zljn-
cialistisch gekleurd. De Sudeten-Duit
sers, die er geen deel van uitmaak
ten, golden in Duitsland en in Hen-
lein-kringen als „activisten", omdat
zij bereid waren, te leven in een
Tsjechaslowaakse staat. Zij waren
vrijwel allen voorstanders van een
democratisch staatsbestel, terwijl
Henlein het dusgenaamde „leiders
beginsel" voorstond.
Natuurlijk was Praag niet bijster
gesteld op de nauwe relaties van
Heeft besloten:
Wanneer de«verstelpende hoeveel- De frisse werkelijkheidszin, die de lijfelijke gevoeligheid van het dier
heid alledaagsheid u begint te kwel- voorstellingen van het Oude Rijk zo hem ingeeft, dat het verstandiger is
ernstie bezwaar te maken teeen len' doet„u er, go^d, aan vakantie te kenmerkt, vindt in dit relief 'n voor- zijn eigengereidheid te laten varen.
u„S>:jnemen of zoals ik bij wijlen verpo treffelijke illustratie. Om een wirwar Zoals men zovele dingen is het dus
de opheffing van Zwammerdam
zelfstandige gemeente waarbii ee- ^mgTte zoeken, m^een van de musea van poten en oren te vermijden heeft zaak verhard verstand op de ekster-
steld worden de reeds' aan de Eerste die LeideJn nJk 's- Da kurft verlost de kunstenaar er enkele weggelaten, ogen van zijn waandenkbeelden te
en de Tweede Kamer der Stater Ge- ons van e alledaaSsheid- bovendien zonder dat dit storend is. Dat gevoel trappen; niet zozeer om iemand de
neraal kenbaar eemaakte bezwaren k£^ men er de kunstzm wat opvy- voor werkelijkheidszin de Egypte- domheid te doen begrijpen, want zo-
n i zelen. naar richtte zijn aandacht met grote wel de ezel als de mens hebben het
Een relief in het Rijksmuseum van intensiviteit op het dier en tracht- recht om dom te blijven en voor de
a. Zwammerdam heelt met deze Oudheden had zich bij een vorig be- te derhalve de aard van het dier zo mens is het zelfs een onmiskenbaar
-- grenswijziging m feite niets uit te zoek met een fotografische nauw- zuiver mogelijk weer te geven en onvervreemdbaar voorrecht maar
Henlein met Berlijn. Men nam maat- staan; Gouda. Oudewater en Woer- keurigheid aan me opgedrongen. De bracht de kunstenaar er toe ook de om hem koppigheid te doen begrijpen
regelen tegen Henleins medestan- den hebben met onze gemeente geen reliefwand, afkomstig van de wand kwaadwillige koppigheid van het dier Domheid hoeft niet te begrijpen maar
ders. Men ontsloeg Sudeten-Duitsers raakpunten^ van een grafkapel uit het Oud Egyp- weer te geven. voelt gelukkig heel goed. Degene die
uit de staatsdienst en ook in parti- b. toch wil men hier, als unicum tische Rijk, geeft een voorstelling van Ik heb my meerdere malen verlo- zich echter in deze afbeelding spie-
culiere bedrijven viel menig „Sude- in de geschiedenis der Nederlandse negen ezeltjes die over een dors- ren in aanschouwing van dit mengsel geit gaat zich te buiten om in een
ten-Duits" ontslag. De Sudeten-Duit- Gemeenten, een financieel gezonde vloer worden gedreven. Zes van de van geduld en onwil. Ik deel het verschijnsel zich zelf te vinden. Let
sers op hun beurt lieten zelden een en bestuurskrachtige gemeente, op- dieren lopen gelaten door, twee pro- standpunt van de ezeldrijver: om de echter wel ken u zelfhet een-
gelegenheid voorbijgaan om de delen wegens compensatie-overwe- beren een graantje van de vloer mee ezel te regeren moet men zyn acht- zijdig trachten naar kennis van uw
Tsjechen te hinderen en met eisen gingen; te pikken en een koppige ezel loopt terdeel vereren. De eeltachtige onge- eigen gebreken is een zélfdoorwoe-
aan boord te komen. Kortom, de c. wat Zwammerdam betreft, "heeft met eigengereid opgestoken oren naar voeligheid en de wispelturige koppig- lin g, die voor het streven naar de
vijandigheid van Sudeten-Duitsers er wijziging plaats in een gebied, de dry ver terug die dreigend zyn heid leidt namely k tot prikkelbare ware zelfkennis eer een beletsel is
en Tsjechen nam zienderogen toe. waar alles juist in beweging is of stok opheft. bedry vigheid van de stok totdat de SNUFFELAAR
pondent van het Amerikaanse dag
blad New York Herald Tribune. Op
15 mei 1938 verscheen er in dat blad
een lang telegram van Driscoll. Hij
onthulde toen, van gezaghebbende
zijde te hebben vernomen, dat Enge
land - lees: de Engelse regering -
niet verwachtte, dat Frankrijk en
Rusland Duitsland de oorlog zouden
verklaren om Tsjechoslowakye te
helpen en dat Engeland al evenmin
ten stt-ijdei zou trekken. „Dit zo zijn
de, moeten de Tsjechen de Duitse
eisen inwilligen, indien zij enigszins
redelijk zyn"! Driscoll opperde de
mogelijkheid van grenscorrecties.
„Dat zou betekenen, dat de grens
(tussen Duitsland en Tsjechoslowa
kije) een paar mijl verlegd zou moe
ten worden om de buitenrand van
Tsjechoslawakije van Praag te schei
den en bij Berlijn te voegen. Dan
zou een kleiner, maar gezonder
Tsjechoslowakije ontstaan.
Toen Driscoll deze vuurpijl af
schoof, wreef menigeen zich de ogen
uit. Wat? Hoe kwam die Amerikaan
se journalist aan die inlichtingen?
Onmogelijk, zei en schreef men, het
is onmogelijk, dat de Engelsen en de
Fransen zó ver zouden willen gaan.
F men hechtte, omdat men veront
waardigd was, te weinig betekenis
aan Driscoll's onthullingen.
Deze onthullingen - bleek een paar
maanden later - klopten vrijwel ge
heel met wat The Times begin sep
tember schreef zowel als met Cham
berlain's standpunt en politiek ten
tijde van de top-crisis eind septem
ber 1938.
Hoe kwam Driscoll aan die infor
maties? Men heeft wel gezegd, dat
Chamberlain zelf de bron is geweest.
Hij zou op „Cliveden" (het landgoed
van de familie Astor, dat onlangs in
het nieuws kwam in verband met
de affaire Ward) gesproken hebben
met enige buitenlandse journalisten.
Doch wat hier van zij, Driscoll's
artikel bevatte wel de later getroffen
„regeling" van de Sudeten-Duitse
kwestie, maar betekende nog geens
zins het einde van de Sudeten-Duit
se crisis.
Europa had nog een paar maanden
van hoogspanning voor de boeg.
LORD RUNCIMAN
VERSCHIJNT TEN TONELE
KORT nadat Driscoll zijn vuurpijl
had afgeschoten zag het er naar uit,
dat Hitier zou doortasten. Hij stuur
de veel troepen naar de Tsjechoslo-
waakse grens. Praag kondigde mili
taire maatregelen (oproepen van re
servisten) af. Londen en Parijs kwa
men in actie. Warschau deelde Ber
lijn mede, dat Duitse agressie jegens
Tsjechoslowakije de Polen allesbe
halve koud zou laten. Deze „crisis in
de Crisis" duurde slechts een paar
dagen. Toen was het woord weer aan
de onderhandelaars.
In juni 1088 namen de spanningen
in het Sudetenland in bedenkelijke
mate toe. In juli bezochten de koning
en de koningin van Engeland Parijs,
een, demonstratie van de Brits-Fran
se eensgezindh -id. Tfitlers persoon
lijke adjudant Wiedemann bezocht
in opdracht van zijn meester Londen
en hield daar besprekingen met de
minister van Buitenlandse Zaken
Lord Halifax. Aan een goede ver
standhouding met Engeland was
Duitsland namelijk veel gelegen.
Chamberlain en Halifax waren van
verbetering der betrekkingen met
Berlijn niet afkerig. Vermoedelijk
bracht Wiedemann de mogelijkheid
ter sprake van Brits-Frans-Italiaan-
se arbitrage in de Sudeten-Duitse
quaestie. President Benesj van Tsje
choslowakije verzocht Londen om
Britse waarnemers naar het Sudeten
land te sturen. Parijs ontving een
dergelijk verzoek, doch wees het van
de hand. Waarschijnlijk heeft Benesj
onder Britse druk gehandeld, doch
hoe diit zij, in de tweede helft van
juli 1938 wees Londen Lord Runci-
man aan als „bemiddelaar" tussen
de regering te Praag en de in Hen
leins bond verenigde Sudeten-Duit
sers. Anders gezegd: Praag kwam
onder zware Britse druk te staan.
Runciman, oud-miniser en liberaal
politicus, zou de Praagse regering
van advies dienen. Het klonk menig
een wat cynisch in de oren, toen Lon
den betoogde, dat Praag kon profi
teren van de rijke ervaring, die de
Britten hadden in het oplossen van
problemen van zelfbestuur. Waar
het op neer kwam, was, dat Londen
de Sudeten-Duitse crisis tot een ein
de wilde brengen én dat het van
Praag vérgaande concessies ver
wachtte. Londen wilde geen oorlog
en verwachtte van Tsjechoslowakije
een offer in het belang van de vrede.
Dat Runciman zich in Tsjechoslowa-
kijke niet tot platonische adviezen zou
bepalen, begrepen Berlijn en Praag
beide heel goed. Het laat zich den
ken, dat de Duitsers tevreden waren
over de aan Runciman verstrekte
opdracht en dat de Tsjechen die En
gelse edelman wantrouwend be
schouwen. Chamberlain verklaarde
in- het La eerhuis. dat he t tot Runci-
mans taak behoorde om te voorko
men, dat Benesj en Henlein zich in
een zodanige positie zouden manoeu
vreren, dat er van „geven en ne
men" geen sprake meer kon zijn.
Wij waren (verklaarde Chamber
lain) ongerust, dat de regering in
Praag overhaast te werk zou kunnen
gaan in de bestaande, zeer delicate
situatie. Praag begreep, dat het met
grote heren slecht kersen eten is!
Hitier begreep, dat hij van Enge
land geen oorlogsgevaar te duchten
had. Hij begon forser op te treden.
Hij mobiliseerde eeri deel -van zijn
„Wehrmacht" en woonde persoonlijk
in augustus 1938 enige grote ma
noeuvres bij. Hij maakte het zeer
duidelijk, dat hij heel hoge eisen aan
Praag wilde stellen. Henlein hield
redevoeringen, die geheel in de geest
van zijn Berlijnse meester waren. Hij
verlangde algehele autonomie voor
het Sudetenland. Hij wenste, dat
Tsjechoslowakije de bestaande bond
genootschappelijke banden met Pa
rijs en Moskou zou verbreken.
Kortom, de Sudeten-Duitse cri
sis nam steeds dreigender vormen
aan. Een tweede wereldoorlog stond
voor de deur, meenden" zeer velën.
En Lord Runciman? Hij speelde rus
tig verder.
