Tellen en nog tens tellen
Na het openen van de stembus
Variaties op één thema
OPPOSITIE HEEFT WINDEIEREN GELEGD
DONDERDAG 16 MEI 1963
DE LEIDSCHE COURANT
PAGINA 9
Een kijkje in 't hoofdkwartier van de KVF in Krasnapolsky in Amsterdam
De Boerenpartij is bij de Kamerverkiezingen verrassend voor de dag gekomen. Rond middernacht maakte de
partij van de heer Koekoek kans op twee zetels in de Tweede Kamer. De foto toont de heer Koekoek (links)
breed lachend in gesprek met partijgenoot E. J. Harm sen in hotel Suisse in Amsterdam, waar hij de gang van
zaken met spanning volgde.
Zoals gebruikelijk hebben de poli
tieke kopstukken van Nederland bij
hert bekend worden van de einduit
slagen van de Tweede Kamerverkie
zingen 1963 desgevraagd hun com
mentaren geleverd die getuigden van
vreugde, hoop, luchthartigheid en te
vredenheid, van spijt, teleurstelling
en verontrrustig. De voorzitter der
VVD, prof. dr. P. J. Oud, zeide, dat
deze uitslag steun in» voor het beleid,
dat het kabinet heeft gevoerd. „Mijn
indruk is, dat de KVP er heel goed is
afgekomen, doch dat daarentegen
de Partij van de Arbeid rake klappen
heeft gekregen en dat de WD over
het dieptepunt van verleden jaar
heen is.
Ik zou zeggen, dat deze verkiezing
bepaald geen aanwijzing geeft om
weer een kabinet te gaan vormen met
de Partij van de Arbeid en ik zou
denken, dat de uitslag voor de KVP
bepaald geen reden is om te menen,
dat zij tot samenwerking met de
Partij van de Arbeid zou moeten te
rugkeren. Naar mijn mening blijkt
uit de uitslag ook, dat de kiezers wel
duidelijk is geworden, dat er een
zeer sociaal beleid kan worden ge
voerd door een kabinet, waarin de
P. v. d. A. geen deel heeft en de
VVD wel.
„Nederlaag voor democratie".
De voorzitter van de Partij van
de Arbeid, de heer J. G. Suurhoff
verklaarde voor de televisie, dat
naar zijn oordeel over de stand
der verkiezingen (ongeveer hailf
elf des avonds) die stand
een nederlaag voor de demooratie
zelf was. De anti-democratische ten
dens van bepaalde snapperpartijen en
met name van de Boerenpartij bleek
naar zijn oordeel uit deze stand.
Dr. De Kort, voorzatter van de frac
tie van de KVP in de Tweede Ka
mer, noemde de winst van zijn partij
uit de grote steden merkwaardig.
De minister van buitenlandse za
ken, mr. J. M. A. H. Luns, zag in de
uitslag der verkiezingen een bewijs,
dat men een groot vertrouwen blijft
stellen in de partij die sinds 1945 aan
het bewind is geweest. Een bewijs
ook van het grote vertrouwen in de
leiding van de partij.
Dr. De Kort merkte op, dat de
woorden die minister-president De
Quay onlangs sprak ten aanzien van
de wijze van oppositievoering door de
P. v. d. A„ in de verkiezingsuitslag
wel hun bevestiging hebben
gevonden. Prof. De Qnay zei, dat die
manier van oppositie voeren de Partij
van de Arbeid niet ten goede zou
komen.
Minister Luns: „Daar wil ik me
wel bij aansluiten".
Dr De Kort was van oordeel,
dat de KVP in het zuiden met name
een grotere winst zou hebben kun
nen boeken als de Boerenpartij min
der stemmen op zich zou hebben ver
enigd.
Mr. Beerman, minister vam justi
tie, zag alle reden voor zijn partij,
de CHU, om tevreden te zijn over de
uitslag. Voor minister Beerman zou
de tevredenheid algemeen zijn ge
weest als beide protestants-christe
lijke partijen winst zouden hebben
geboekt.
Minister-president De Quay herin
nerend aan de woorden „Prijs de dag
niet vóór het avond is", constateer
de, dat het al avond was en stelde
vast, dat de KVP een vrij belang
rijke winst had geboekt. Het verlies,
dat de VVD heeft geleden noemde hij
minder dan een maand of twee gele
den kon worden verwacht.
„Toch weer blij".
Mr. B. W. Biesheveu' van de AR
was van mening, dat wanneer men
het gezamenlijk resultaat bekijkt
van de AR-CHU „dan kunnen we
toch nog weer blij zijn". Blij daarom
omdat de kracht van de beide prot.-
chr. partijen zich toch gezamenlijk
weer heeft weten te handhaven.
De voorzitter van de KPV, mr.
Aalberse, zei onder meer, dat hij be
paald een gunstige tendens in de
uitslag zag. Hij toonde zich verheugd,
dat de KVP de grootste partij ge
bleven is. Weliswaar was hij van
mening, dat de KVP nog meer ge
wonnen zou hebben, indien de Boe
renpartij er niet was geweest. Het
verlies van de P. v. d. A. was naar
zijn mening groter dan verwacht
De voorzitter van de fraote der
PSP in de Tweede KWam er de heer
H. J. Lankhorst was wel tevreden
over de verkiezingsprestaties van zijn
partij die erop neerkomt, dat in
vergelijking tot de Statenverkiezin
gen een kleine winst is gemaakt.
Deze verkiezingen hebben geleerd,
dat men het toch niet eens is met de
door de regering gevoerde politiek.
Aan de andere kant is ook gebleken,
dat de kiezer het ook niet eens is
met de oppositie, zoals die door de
Partij van Arbeid is gevoerd.
PSP niet in het kabinet
De heer Lankhorst verwacht ten
slotte niet, dat de PSP in aanmer
king zal komen voor een zetel in de
regering, omdat zijn partij te radi
caal tegenover de regering staat.
In het internationaal perscentrum
Nieuwspoort verklaarde minister
Veldkamp tegen het einde van de
verkiezingsuitslagen, dat het opmer
kelijk is, dat de Partij van de Arbeid
na vier jaar oppositie g<m stemmen
winst heeft gekregen. Hij betreurde
de versterking van de PSP omdat
deze zeer linkse, minder democrati
sche krachten in zich bergt. Hij had
liever gezien, dat deze socialistische
stemmen naar de Partij van de Ar
beid waren gegaan.
De bewindsman verklaarde zeer
verwonderd te zijn, over de aanhang,
die de Boerenpartij van de heer
Koekoek in de grote steden heeft
gekregen. Hij weet dit aan „reactie-
stemmen", van mensen dus, die wel
instemmen met de methodiek van de
Boerenpartij, zonder overigens voor
de agrarische wereld veel belang
stelling te hebben.
Bijzonder blij was minister Veld
kamp met de uitslag van de Ka
tholieke Volkspartij. De Nederlandse
kiezer blijkt er nog steeds van over
tuigd te zijn, dat het goed is, op con
fessionele partijen te stemmen. De
protestantse partijen zijn gezamenlijk
zichzelf gebleven. Ook dat vond de
heer Veldkamp een verheugend te
ken.
Bijzonder teleurgesteld.
Pror. dr. ir. A. Vondeling, fractie
leider van de Partij van de Arbeid
in de Tweede Kamer, was bijzonder
teleurgesteld over het stemmenver
lies van zijn partij. „Blijkbaar hebben
wij het in de ogen van de kiezers
niet zo goed gedaan, als we hadden
gehoopt", zeide hij.
Dr S L Mansholt, vice-voorzitter
van de Europese commissie te Brus
sel, die uit Brussel was overgeko
men om te Amsterdam de bijeen
komst van de P v. d. A. mee te ma
ken, noemde het resultaat van de
verkiezingen teleurstellend. Hij vond
het vooral teleurstellend, dat de
splinterpartijen zoveel stemmen heb
ben weten te behalen.
Het meest opmerkelijke noemde hij
de winst van de Boerenpartij. Hij
vond het verontrustend, dat rede
lijke argumenten op de boeren blijk
baar weinig invloed hebben en dat
sentimenten in hoge mate een rol
schijnen te hebben gespeeld.
In de overige landen van Europa
treden niet zoveel splinterpartijen,
op. Men moet, volgens dr. Mansholt,
beseffen, dat zeer veel belangrijke
vraagstukken worden beslist i n het
Europese vlak en daarbij komen
stemmen op een splinterpartij niet tot
uiting in het Europese parlement.
De Nederlandse kiezers moeten
daaraan, volgens dr. Mansholt, wat
meer denken.
„Geen woorden, maar daden".
De heer Koekoek verklaarde, dat
hij en de zijnen drie zetels zouden
behalen. „Het zijn er ook drie ge
worden". Hij zei buitengewoon te
vreden te zijn uiteindelijk het volk
begrijpt, dat het dirigisme verkeerd
is. Niet alleen voor de boeren, ook
voor de middenstand. De ruim 9.000
in Amsterdam behaalde stemmen ko
men stellig uit middenstandskringen.
Dat zijn geen woorden, maar daden",
aldus de heer Koekoek.
Grote en kleine
stapels
(van o»ze verslaggever)
„Biesheuvel, Biesheuvel, De Kort, To-
xopeus, De KortVan Dis".
Monotoon klinkt de stem van de burge
meester door,- de kamer van de ge
meentesecretaris. De stembiljetten wor
den zorgvuldig doorgekeken voor ze
worden omgeslagen. Ze liggen al ge
sorteerd per partij. Enkele grote stapels,
dan wat kleine bundels uitgevouwen
formulieren en tenslotte nog een restje
nietige nakomertjes 9, 6 en 2 stemmen
op splinterpartijen zoals Economisch
Appel, het Gereformeerd Politiek Ver
bond en de Nieuwe Democratische Par-
SPANNING RONDOM DE STEMBUS
We zijn op.de avond van de verkie
zingen in het stembureau van een
kleine gemeente, waar de burge
meester persoonlijk als voorzitter
optreedt. Hij heeft de gehele dag al
stembiljetten uitgereikt aan de gaan
de en komende man. Hij kent zijn
pappenheimers en weet wie er paci
fist en wie er communist stemmen,
maar hij laat dat niet blijken. Allen
krijgen een groet en met de nablij-
vers, die uit nieuwsgierigheid de
telling willen bijwonen, praat hij
over alles, behalve over politiek..
Klokslag 7 uur worden de toebe
reidselen gemaakt. De staten worden
afgesloten. Nu kan niemand meer
zijn stem uitbrengen. De grote bus
komt op tafel, de voorzitter opent
het hangslot en een onafzienbare
stroom opgevouwen biljetten wor
den uitgestort op de lange groene
tafel. De spanning stijgt.
Voorzitter en bijzitters vouwen die
lange lawine van bijna 1000 kiezers
open; als dat gebeurd is worden er
stapels gemaakt P^r lijstnummer.
In de stemhokjes
Nu is er plaats tekort, maar er zijn
nog tafeltjes in de buurt Gedien
stige handen graaien de grote vel
len bijeen en deponeren ae volgens
de roodaangeduide nummers m de
stemhokjes.
Onmiddellijk springt het verschil in
stemmental tussen de grote en klei
ne partijen m het oog. De e«ie sta
pel groeit voortdurend, de aadere
nauwelijks of geheel niet. Op de
plaatsen van lijsten boven de W
gaapt hier en daar een akelige
leegte, terwijl bij 1 2 en 4 al aardige
heuveltjes verrijzen. Daartussen
komt 3 langzamerhand de kop op
steken. Met 6, 7, 8 en 9 wil het niet
erg vlotten. Een enkele keer dwar
relt een vel m die richting, maar
het blijft er met enkele lotgenoten
langdurig wachten op gezelschap.
Na een klein uurtje komt er duide
lijk tekening in de situatieeen
enkele stapel steekt torenhoog boven
de ander uit, een tweede tracht er
tegenop te boksen, maar blijft er
steeds iets onder en verder op in
de rij ontwaren we zowaar nog een
flinke berg.
VwiAwwtwwwwi
Nu en dan wordt een stembiljet op
zij gelegd. Het komt niet bij de ge
nummerde naamlijsten. „Ongeldig
vragen wij aan de burgemeester.
„Neen", dit zijn de voorkeurstem
men. Kijk hier ie niet nummer 1 van
de lijst aangekruist, maar een an
der hokje rood gemaakt. Die moeten
we apart houden en afzonderlijk tel
len".
Dat tellen gaat op de vanouds be
proefde wijze met turfjes. De voor
zitter grijpt een complete bundel
paperassen van één partij en terwijl
hij de naam noemt van de lijstaan
voerder, op wie een stem is «itge-
tegen de tküzena
JToxopeus". omelaon „Toxopeus", omeloon, „Souopeu»'*. De stapelt
zijn gesorteerd, en worden Vijst voor Vjst geturfd.
bracht, glijdt zijn oog over het bil
jet of er niet een tweede vakje is
ingekleurd.
„Wacht even", kfcnkt het tussen de
negenendertigste en veertigste De
Kort in. Een vel wordt weggelegd,
er staat geen stip, maar een groot
kruis door de naam. Veertien biljet
ten verder zien we plots een grote
kring om de naam van de lijstaan
voerder staan. Ook deze verhuist
naar de andere zijde van de tafel.
„Die zullen we straks nog wel even
bekijken", zegt de burgervader en
daar turven de bijzitters al verder
met de volgende geldige stemmen.
GekKg af me» geldig
Alvorens de totalen worden geteld
van die turven, bespreekt de voor
zitter ten overstaan van het binnen
gestroomde pübliek met de bijzitters,
of de terzijde gelegde biljetten gel
dig of ongeldig moeten worden ver
klaard.
Het blijkt nu en dan een .Moeilijke
opgave. De grote vraa_ natuurlijk
wat de kiezer bezielt. - ,toen hij zijn
biljet aldus invulde. Een kruis door
de naam van een lijstaanvoerder Is
kennelijk bedoeld om een stem op
die man uit te brengen en kan wor
den meegeteld. Een cirkel om de ge
hele lijst kan er ook nog mee door,
alhoewel de situatie hier al minder
duidelijk wordt. Maar wat te doen
met mensen, die tussen twee lijsten
in een rode stip plaatsen ,of die een
streepje midden in een kolom zet
ten Dergelijke biljetten kunnen
niet als stem worden meegeteld.
Zelfs het kritisch toeschouwende pu
bliek oppert geen bezwaren als de
burgemeester vraagt of hij die on
juiste aanduidingen ongeldig mag
verklaren.
Zo groeit tenslotte de stapel waar
deloze stembrieven nog boven de
kleine bundels van hoge lijstnum-
mevs uit.
Gelold en verzegeld
Ais er tenslotte geen misverstanden
meer mogeijk zijn, een laatste ver
dwaalde Koekoek uit de heuvel van
Biesheuvel is gehaald en alle tur
ven zijn geteld vult de voorzitter
de staten in. Deze staten worden op
gestuurd naar Den Haag, maar vóór
de post ze daar brengt, heeft de ge
meente-secretaris de pers verwittigd
Sap totalen van deae gemeente
doorgegeven, zodat bet Nederlandse
volk kennis kan nemen van de in
derhaast op de redactiebureaus op
gemaakte oéöeieuae uitslag der vev-
kiezingen.
Terwijl onze landgenoten zich ver
dringen voor de borden en luisteren
naar de radio of kijken naar de tele
visie, verzegelen in de stemlokalen
de voorzitters de kleine duizend aan
hen toevertrouwde stembiljetten.
Geldig of ongeldig, Beerninck of De
Groot, ze gaan in één bruin pakket
met grote zegels. Mocht later blijken
dat er iets is misgegaan, mocht er
ooit twijfel bestaan aan de juiste
uitslag in een gemeente, dan wordt
de inhoud van zo*n zending nog eens
nageteld. Maar maakt u zich niet
nodeloos ongerustgrote vergissin
gen zijn er in Nederland zelden be
gaan en dat er m dit stemlokaal
nauwkeurig werd geteld, hebben we
nu met eigen ogen kunnen aan
schouwen.
(Nadruk verboden)
Ha het teilen, geldig en
ongeldig verklaren, worden
cMe biljetten per hijMnmnmnr
