De geschiedenis van Korenmolen de Stier
KARREWIEL
De gevarenrijke Rijksweg 4
WOENSDAG 25 JULI 1962
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 5
De verdwenen molen „De Stier" stond op de hoek
van de Vestwal en de Oude Herengracht te Leiden
tegenover de voormalige Herenpoort, die in 1863 is
gesloopt. Naast de molen was een stadsboomkwekerij
en een begraafplaats die is afgegraven. Het terrein is
getrokken bij de gasfabriek.
Met het hoog gelegen terrein en omzoomd door hoge
populieren en een mooi grasveld, maakte het geheel
molen. De molen had, na restauratie
meit het oude woonhuis, omzoomd
door hoge bomen, een goed geheel
kunnen worden. De muren van de
met de molen een schilderachtige .indruk. Na de af- wfren ef^ter gescheurd, en
graving is het er niet fraaier op geworden. Op een scheen met ""«eh* geweest
oude kaart komt ook de molen „de Meer" voor, welke
ui de nabijheid van „de S'tier" stond.
Hier volgen de gegevens over „de Stier" uit het
boek „Molens op ter walle", aanwezig in het Leids
Gemeentearchief.
DOOR W. VAN RHIJN,
MOLENAAR VAN „DE VALK
Herepoort met molen „de
gebouwd in 1687
Oud-Leiden
vertelt van toen
Op 14 maart 1649 werd door „die december 1800 werd Peltenburg eige-
van de Gereohte" aan Gerrit Gerrit- naar van de molen; hij woonde daar
sen van Barnevelt toegestaan zijn niet. Daarna firma P. J. Couvee en Zn
molen aan het Levendaal naar de tot 194'8; woonde daar niet. Van 1918
noord-oost westwal in de vergroting tot omstreeks 1947 was J. Zandber-
te verplaatsen. Blijkens de kaart was gen eigenaar.
dit een standaardmolen.
De eigenaars van de molen waren - molen 15 in 1950 verkocht aan 1923 door wind afgerukt en is niet
(meestal twee eigenaars) Jan Jan- de gemeente Leiden. Br was in de meer aangebracht,
sen van Gaveren V2, Jacob Claesz m°len hulpkracht aanwezig, aange- De molen en het rond de molen
Koets y2, beiden van' 1630-1682. Jan bracht omstreeks 1922, om bij wind- gebouwde 17e eeuwse woonhuis la-
Jansz. van Gaveren heeft de gehele tocb het bedrijf te kunnen gen op 'n hoogte; de paardestal was
molen in bezit van 1630-1641. Rijck voortzetten. De baard van de molen, in een aan de gemeente behorend
Jansz. van Overveen (1641) was eige- waarop „de Stier" stond werd tegen huisje aan de Houtmarkt, naast de
naar van de gehele molen. Maarten
Cornelisz. van Overveen Vs-1-649.
Pieter Jansz. Veer ^-li{?63. Jeroen
Cornelisz. van Heemskerk Vi-1669.
Adriaan van Kerckhoven ^-1682. Je
roen Cornelisz. van Heemskerck ver
koopt -in 1671 zijn deel aan Daniël
Dircksz. Starrevelt, Gerrit Oentensz,
van Palesteyn y2 -1686'. Adriaan van
Kerckhoven 1/s-1677. Jan Jansz. van
Heusden y?-1687. Jan Claesz. Soete-
man 34-1662.
Afbreken en opbouwen
Op 15 juli 1087 werd aan deze beide
eigenaars van de molen „de Stier"
toegestaan, door „die van de Gerech
te" deze af te breken en op dezelfde
plaats weder op te bouwen. De nieu
we molen is de ronde stenen wind-
korenmolen, welke menig Leidenaar
zich nog wel zal herinneren. Het 'ge
velsteentje, thans in „de Lakenhal",
vermeldt het jaartal 1687.
(Nlu volgt de lijst der eigenaars van
de vernieuwde molen:
Jannetje Jans, weduwe van Jan
Jansz. van Heusden verkoopt in 1694
haar gedeelte aan Jan Aelbrechtsz.
van Heemskerck Vi. Grijntje Corne
lls, weduwe van Jan Aelbrechtsz. van
Heemskerck verkoopt in 1694 de helft
van de molen aan Ary van Oostrum.
De voogden over het enig kind van
Jan Claesz. Soeteman verkopen in
1696 dit gedeelte aan Jan Jacobsz.
van Royen. Eartholomeus Wesman
'/a-1697, Jan Pleunenbos 34-1698.
Machb'eld Boon, weduwe van Bar-
tholomeus Vroman verkoopt dit deel
in 1700 aan de minderjarige Pieter
Samuelsz. Merlijn. Jan Pleunenbos
heeft in 1718 de gehele molen in be
zit. Ddrck Panoras van Roon V2, Dirck
Jansz. Eouwvaert y, beiden in 1720.
Adriaan Kouwenberg V2, Willem de
Molen y,beiden in 1725. Reintje
van der Walle, weduwe van Adriaan
Kouwenbergh verkoopt de helft in
1730 aan Engel Versprongh. Nicolaas
van Deventer is in 1744 geheel eige
naar van deze molen.
In het Leid^ Jaarboekje van 1951
stond het volgende:
De romp van de v.m. korenmo
len „de Stier" moest wegens bouw
valligheid geheel worden gesloopt,
„terwijl de meeste stenen walmolens
„eerst in de 18e eeuw werden ge
bouwd, was deze molen reeds in 1687
„opgetrokken. Hij behoorde met zijn
„hoge, slanke, in rode baksteen op-
„getrokken torenaohtige romp, tot de
„merkwaardigste stenen walmolens
„van ons land.'In 1924 werd 't wind-
„maalbedrijf stopgezet, wegens bouw
valligheid, waarna het verdere ver-
Val spoedig intrad. In 1936/38 wer
den de gevaarlijk geworden stel
ling (balie) en de scharen, alsmede
„de kap en wieken verwijderd, zo-
„dat er een peperbus overbleef.
In I960 zijn de molen en het woon-
„huds gesloopt, het terrein afgegra
ven en bij de Reinigingsdienst ge-
.trokken."
Met deze molen is een stukje stads
geschiedenis verdwenen.
Nog 'n restant
Het enige, wat van „de Stier" over
is, zijn drie ijzeren ballen, die aan
touwen zaten, om de maalstenen te
lichten en die nu in „de Valk" zijn
benut. Deze is nu de laatst overge
bleven walmolen te Leiden.
Als alle Leidse walmolens droeg
„de Stier" een naam, die hier echter
niet, zoals bij andere molens het ge
val was, in de vorm van een ken
teken op de romp was aangebracht.
Zo had molen „de Oranjeboom" een
gevelsteen met een oranjeboom en
„de Valk" een gevelsteen met een
valk daarop. „De Stier" was in het
stadsbeeld van veel belang en als
merkwaardigheid had hij wel dege
lijk waarde. Zijn vertrouwd silhouet
heeft in deze oude stadswijk zeker
een leegte achtergelaten.
ONZE KEUKEN- Mint dagelijks
HOTEL - CA FF: RESTAURANT
Steenstraat- 55 - Tel. 22509
Zaal voor Uw receptie-, z&ken- en
liuwelijksdiner.
De molen „de Stier" gereed om te malen, in de zeilen
Voor de Leidse kantonrechter
Er gaat bijna geen week voorbij of de deurwaardersrol bevat wel enige
zaken, die betrekking hebben op een min of meer ernstige overtreding op
Rijksweg 4 a, hetzij onder Oegstgeest of Sassenheim. De gevolgen hiervan
zijn op deze weg veelal zeer ernstig als gevolg van de verkeersintensiteit
en de snelheden waarmee doorgaans gereden wordt. Het wordt de auto
mobilist dan ook zeer ernstig aangerekend als hij op genoemde Rijksweg
de verkeersveiligheid als het ware negeert en daardoor het leven van zijn
medeweggebruikers op het spel zet.
knjr a TTCiriTf TU r'TTVTr1 nield. De beide politiemannen liepen
C.UAUJ?££<UK ItIIIIt slechts enige lichte verwondingen
Ï>T flTCITT TTV^ ni> op* "Wij reden gewoon in een fuik
LAF loHj.LilJ.ily Ur en er was geen houden meer aan",
ttvttta ATT* A aTVT T*TTTvmvT aldus de collega-verbalisant.
1I\ ttAAJLIJAAiM KJJDrJN Verdachte voerde tot zijn verde
diging aan, dat hij alvorens een voor
Tot deze categorie behoorde een hem rijdende auto wilde gaan ïnha-
35-jarige beroepschauffeur uit Hille- ^en we^ degelijk goed had opgelet,
gom die op genoemde weg onder doch op ten minste 1 km afstand
Sassenheim met een door hem be- V1 de achterliggende flauwe weg
stuurde bus pardoes de inhaalbaan hocht geen verkeer had zien naderen,
ging berijden, hoewel een patrouille- had van het ongeval dan ook
wagen van de Rijkspolitie zich reeds z?.^ nie^s gemerkt en werd er door
op deze baan bevond en met zeer zyrL Pa^aëie^si °P attent gemaakt,
hoge snelheid op betrekkelijk korte »»^e afstand bedroeg geen kilome-
afstand naderde. „De bus en de ligus- ter doch slecht 300 meter en als hij
terhaag in de middenberm vormden voldoende had opgelet, had hij ons
als het ware een steeds nauwer wor- moelen zien aankomen weerlegden
dende trechter, waar wij met volle verbalisanten verdachtes verweer,
vaart op af stoven" verklaarde de
verbalisant-bestuurder. Hij was „bo- e °"lcier> mr- C. Sluyk hield een
ven op de rem gaan staan" en de zeer scherp gesteld requisitoir, waar
open-politiewagen was toen al kan-
telende dwars door de haag half op 111 de nonchalance waarmede ver-
de baan van het tegemoetkomend dachte destijds had gemanoevreerd
verkeer terecht gekomen. Daar hij en me^}senlevens op het spel had ge-
evenals zijn naast hem zittende col- ze' bijzonder hekelde. Gezien de
lega de tegenwoordigheid van geest erns' van be' f©"» eiste hij 150
had om als het ware diep onder het boe' subs 1 maand. Om dezelfde re-
dashbord weg te duiken, redde hü denen w.ees de kantonrechter, mr. W.
zich hoogstwaarschijnlijk het leven. Koning verdachtes verzoek om
t, uiterste clementie van de hand en
De politieauto werd volkomen ver- vonniste derhalve conform de eis.
terrein „De Vlasakker" een zoge
naamde rookpot tot ontbranding heb
ben gebracht en deze brandende pot
ER MANKEERDE NOGAL
WAT AAN
Hij was een broeder van Adrianus
van Deventer, molenaar op de mo
len „de Valk". Hun vader Jan Adrl-
r.ansz. van Deventer was eveneens
molenaar en uit Delft afkomstig. Hij
6CLaauil C11 ucz,c m-tuiuaiuc uut Hoewel een 26-jarige chauffeur
moest gaan. Dat deed hij niet en toen der Kimdertaufe bei Calvin". Dit werk in de laadruimte van een drietonner Katwijk op 22 maart j.l. met zijn
zad vermoedelijk in l* ptember of ok- waarin zeventien militairen zaten.' 10-wielige-vrachtauto betrokken was
tober van die pers komen. Dr. Aliting hebben gegooid. Tengevolge van dé een °P de st- Jeroensweg plaats
von Geusau promoveerde in 1955 in hevige rookontwikkeling moesten voelende botsing met dodelijke af-
Rome OD een dissertatie. ffet.itedrf jlnnn ffincr hii in dpIipoI 7rr>ii,ii+
heb ik hem er uitgezet"
Vrije boeren ruziën
om een raadszetel
T~7~ "cvigc lovitontwnuteung moesten uUuv,ujin. ai.~
De lijstaanvoerder van de boeren- bestolen brOIllIietS moest *21 JE J5PL. ^ssertatl®I fitheid dertien militairen, die in de wagen lo°P' êing. .hlJ m. deze geheel vrijuit,
partij in Ede, de heer H. Koekoek, pvafn ,k^der' zaten. met ademhalingsstoornissen u.Nllet vryuit ging hij echter toen
,WAe, Mnn - en het partijlid de heer H. Tolsma zijn afhptilllllff rcdflpil eerste reform;atie--tijd en en aandoeningen van de luchtwegen bet gebruikelijke z.g. routineon-
was van 1705-1723 mede-eigenaar van h,at onderling oneens over die bezet- aiOCIdling rCUUen diebovengenoemdie studie kan be-
„de Valk". De weduwe van Nicolaas ting de zetel de gemeenteraad - sehouwd wwrdien uls een nadere uit-
van Deventer, Aagje van der Vorst diie
in een ziekenhuis worden opgeno- derzoek aan het licht kwam, dat van
t. ---- «ir men. waar een der militairen later ds vrachtauto de bedrijfsrem. de
de boerenpartij bü dfe jongste ver- me'XS.SLrXdéofc "verleden. De krijgeraad te Velde- richtingaanwijzers, de uitkijkspiegel
ficier van justitie bij do rechtbank
erkoopt „de Stier" van haar beide kiezingen heeft verworven. De
Woonzoons1. In 1773 van Pieter enigheid heeft er toe geleid, dat boer tutrecht tegeiTde'26-J;
Tperlaan, gehuwd met Grietje van Koekoek die heer Tolsma hardhandig
eventer; 2. m 1777 aan Egbert van zijn huis heeft gezet toen deze
der Horn, gehuwd met Neeltje van voor een bespreking van de affaire
Deventer. bij hem kwam.
■jarige aanne
mer H. B. uiit Utrecht wegens dief
stal van een bromfiets.
De aannemer, die vroeger als zelf-
standig metselaar-tegelzetter had
He-bert van der Hom overleed in j, oor^a^- de ruzie zijn dat gewerkt, was vorig jaar een eigen
irn ffini TacoHMte Hom he? K<^^ek-J<ile lü/taaziwoerder bedry{ begonnen, waarvoor hij een
1921. zijn zoon jacop van eer Horn was ze^ m <^e raad heeft mge- Volkswae-enbusie oo afbetaline
en Zijn kleinzoon Egbert Nicolaas nomen ondanks die hel ofte die hii aan 1 uusje op aroeuaiing
V«n der Hom waren molenaars on ?on?en OI£LaniCS oeiorte aie nij aan kocht. Op een gegeven moment kon
van eer nom, waren molenaars op heer Tolsma zou hebben gedaan - - -
molen „de Valk - -
ji- x i - hij een afbetalingstermijn van f 425
om dut niet te doen. De heer Tolsma niet voldoen en stal een bromfiets,
was de derde kandidaat op de rang- dje hy voor f 425 aan een mider ver-
De „Rookpotaffaire'
voor Hoog militair
Gerechtshof
De advocaat-fiscaal bij het hoog i
we9t had de vaandrig hiervoor ver- en de „toeter" practisch geen dienst
oordeeld tot een maand hechtenis meer konden doen vanwege een
met verlaging tot stand van soldaat verre staat van verwaarlozing. „Die
der laagste klasse. Soldaat S. was a^o had 10 weken in Zandvoort
veroordeeld tot veertien dagen hech- dienst gedaan bij een zandafgraverij
tenis. De vaandrig vestigde er in zijn en ik was juist op weg naar de gara-
verweer de aandacht op, dat hem in 8e voor de nodige reparaties", aldus
dienst nimmer gezegd was dat er verdedigde verdachte zich. „U ging
aan een rookpot gevaren verbonden vanuit Zandvoort met een defecte
zijn. Hij achtte zich strafrechtelijk remleiding de weg op en werd met
niet aansprakelijk voor de gevolgen Uw vrachtauto dus een groot gevaar
van het gooien met deze rookpot. op de weg" repliceerde de kanton-
Ook de soldaat verklaarde niet ge- rechter. Uit het proces-verbaal bleek
De zoon van Pieter Yperlaan, Ni-
i ^eter Yperlar n, wordt tot Afgesproken zou zijn, zo zegt kochtJ Een week "daarna "ni-obeerdë litair gerechtshof, mr. D. X van Gil- weten te hebben dat er eventueel overigens, dat verdachte geheel op
1852 als eigenaar vermeld. Yperlaan dtezei dat hij (Tolsma) in de raad hii opnieuw een bromfiets te stelen se' hee^ gisteren tegen de 22-jarige gevaar aan de rookontwikkeling ver- eigen houtje had gehandeld en het
doch dilt mislukte.
vaandrig G.J.W.E. een voorwaarde- bonden was. niet nodig had geoordeld zijn chef
lijke gevangenisstraf gevorderd van __De raadsman van de vaandrig, mr. van de mankementen op de hoogte
is een bekend molenmakersgeslacht zou komen. De heer Koekoek zou ge-
te Oegstgeest en de molenmakerij is zegd hebben de zetel niet te kunnen _0
t.hans gevestigd te Voorschoten. Jas- innemen wegens zijn drukke werk- twee maanden met een proeftijd van Van der Ven, achtte zijn cliënt in te stellen. De reparaties waren (Tan
per Nonnekens wordt na 1827 als zaaimheden als hoofdredacteur van Z.W.O. SUBSIDIEERT UITGAVE drie jaar, een geldboete van 150 geen geval aansprakelijk voor de aldus de verklaring van de chef, zon-
eigenaar van de molen vermeld. $e „Vrije boer" het orgaan van de OVER CAL VUNS LEER VAN DE subsidiair vijftig dagen hechtenis, als- dood van de militair. Voorts voerde der mankeren in Zandvoort uitge-
Tot zover gaan de gegevens uit het bond van bedrijfsvrijheid in de land- KINDERDOOP mede verlaging in rang tot soldaat hij aan, dat er z.i. in het leger on- voerd. „Ik hoop dat de ernstige aan-
gemeentearchief. bouw, waarvan hij tevens voorzitter der laagste klasse. Tegen de 22-jari- voldoende wapeninstructie gegeven rijding, waarbij U overigens zoals
is, en zijn lidmaatschap van da pro- De Nederlandse Organisatie voor ge dienstplichtige soldaat J. L. A. S. wordt. Op het gevaar van rookpotten is gebleken buiten Uw schuld bij
vinciale staten van Gelderland. Zuiver-Wetenschappelijk onderzoek eiste hij een voorwaardelijke gevan- is nimmer gewezen, zo zei hii. Hij betrokken was, voor U mede een
Na 1852 was eigenares van deze „Dit is een gemene leugen. Ik héb heeft dr. L. G. M. ALtirng von Geusau, genisstraf van veertien dagen. bepleitte vrijspraak. Ook mr. P. van afdoende waarschuwing is geweest",
molen, de weduwe Felix; daarna de niets beloofd", verklaart die heer Koe- gedelegeerde van de bisschop van 't Hoff Stolk uit Den Haag, raads- aldus de officier tijdens zijn requi-
weduwe Karbijn. Later was van den koek echter. „Ik had geen tijd voor Groningen voor oecumenische werk, Beide militairen is ten laste ge- man van de soldaat, achtte zijn cliënt sitoir dat een eis van 100 boete
Berg eigenaar. Sedert omstreeks 1875 een gesprek en heb Tolsma toen dui- een subsidie verleend voor de uitga- legd, dat zij op 1 december 1961 te niet aansprakelijk voor de gevolgen, subs 20 dagen in totaal inhield. Het
is de molen niet meer bewoond. In delijk gemaakt dat hij mijn buis uit ve van zijn studie „Die Lehre von Amersfoort op het militaire oefen- Ook hij concludeerde tot vrijspraak, vonnis luidde conform.
