SUNIL
Veertig jaar* voor 'n schoner Leiden
Nieuwbouw is een gewaardeerde concurrent
voor het badhuis, maar nog altijd is
60% van bevolking op gemeente aangewezen
1 v
I -----
S?o° SVIHXLDKG1
Een verfrissende douche bij de Grieken
DONDERDAG 7 JUNI 1962
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 11
m
BADEN IS SINDS EEUWEN
BOEIENDE BEZIGHEID
Openbare badhuizen zijn instellingen, die in onze moderne sa
menleving nauwelijks meer een plaats schijnen in te nemen. Onder
hen die geen regelmatig gebruik maken van het badhuis, heerst
vaak de mening dat het badhuis uit de tijd zou zijn. In dit licht
gezien is het bericht in ons blad van 31 januari, waar uitvoerig
gewag wordt gemaakt van een nieuw te bouwen badhuis aan de
Lindestraat, nogal opvallend. Temeer, als men bedenkt, dat er van
gemeentewege een verordening bestaat, die verplicht stelt dat
nieuw te bouwen huizen voorzien moeten zijn van een badgelegen
heid. De vraag rijst nu of het rekening houdend met deze fac
toren nog wel verantwoord is om de plannen voor het nieuwe
badhuis te verwezenlijken.
Om enige opheldering te verkrij
gen in deze voor een leek nogal
paradoxale zaken hebben we aan
dokter J. G. Bazuin directeur van
de Gemeentelijke Geneeskundige
Gezondheidsdienst, onder wiens toe
zicht de gemeentelijke badinrichting
aan de v. d. Wer^fstraat ressoorteert,
de vraag gesteld of er in Leiden be
hoefte bestaat aan een nieuw bad
huis. Een badhuis wordt gebouwd,
ruw geschat voor le tijd van dertig
jaar, aldus dokter Bazuin. Men dient
rekening te houden met het feit, dat
er in een badhuis altijd vochtige
lucht hangt, hetgeen tot gevolg heeft
dat het gebouw sneller in verval
raakt. In Leiden is de situatie zo, dat
de meeste woningen geen badgele
genheid hebben, en het is niet ge
durfd te voorspellen dat daar de eer
ste dertig jaar geen verandering in
zal komen. Men kan wel zeggen dat
nieuwbouw-woningen een „gezonde"
concurrentie voor het badhuiswezen
vormen, maar in de praktijk is reeds
gebleken, dat zelfs mensen, die thuis
over een eigen douche-cel beschik
ken toch nog de voorkeur geven aan
een bad in een openbare badinrich
ting; waarschijnlijk om aan de werk
zaamheden die voortvloeien uit het
gebruik van de douche-cel te ontko
men.- Daarnaast zijn er-nog andere
categoriën mensen, die zeker ook in
de toekomst gebrnik zullen blijven
maken van het badhuis; in dit ver
band denkt men met name aan de
alleenwonenden, kamerbewoners etc.
In het gebruik van de openbare bad
gelegenheid ziet dokter Bazuin ook
een pedagogisch element, en dit geldt
vooral voor de schoolbaden. Men
spreekt van schoolbaden, wanneer
kinderen :n klasseverband en onder
toezicht van een onderwijzer weke
lijks een bezoek brengen aan de bad
inrichting. Het is een vaststaand feit,
dat hier zeker de regel geldt: jong
geleerd, oud gedaan. De directeur
van de gezondheidsdienst vindt het
uit oogpunt van hygiëne ook belang
rijk, dat jonge mensen vertrouwd ge
maakt worden met het water en er
mee leren omgaan.
het koude bad'en het lauwe tot hete
bad, waar een gematigde tempera
tuur heerste en waar mogelijk geen
waterbad gebruikt werd, maar een
soort stoombad. Verschillende Ro-
méinse keizers hebben ernaar ge
streefd om tijdens hun regerings
perioden zoveel moeelij1 badhuiz.-n
te bouwen voor het volk. Daarnaast
had bijna iedere belangrijke villa 'n
badinrichting en in bijna elke stad
waren thermen ingericht. Vele van
deze oorden waren om hun warme,
geneeskrachtige wateren zeer ge
zocht en datzelfde vinden we ook
in de Romeinse bezittingen buiten
Italië: Aken, Baden-Baden enz., waar
nog resten van thermen werden aan
getroffen. Om verschillende redenen
geraakten deze badhuizen in verval;
de verwoestingen die met de volks
verhuizing gepaard gingen, en de
felle tegenstand der Christelijke ge
zagsdragers tegen de, vaak om haar
uitspattingen beruchte, badgelegen-
heden.
p\at van Christelijke zijde geen
U principiële bezwaren bestonden,
blijkt wel uit het feit, dat het sys
teem in vereenvoudigde vorm werd
overgenomen door de kloosters. De
gehele middeleeuwen door bleven 't
kuipbad en het stoombad in zwang
Van de inrichting van een middel
eeuws openbaar bad kunnen we ons
slechts uit overleveringen, illustraties
e.d. een idee vormen. Het badh ;s
werd gewoonlijk door een tuin om
geven, waar men zich verpoosde na
het bad. Een dichte heesterhaag om
gaf ook de open-luchtbaden, meestal
vrij hoog ommuurde bassins, vaak
met een houten dak beschermd. In
de 16e eeuw kwamen wegens onge
regeldheden en bes»^ol+ingsgevaar
protesten vanwege de overheid tegen
de openbare badgelegenheden en
deze protesten luidden eigenlijk een
vervaltijd in voor de badcultuur. Het
badhuis heeft 'n weliswaar moeilijk
te ontsluieren, maar rijke historie
en gaat in Leiden naar wij ho en
nog een „schone" toekomst tegemoet.
RAJA
In 1958 is er met het oog op de
plannen voor een nieuw badhuis,
een enquête onder de bezoekers van
de gemeentelijke badinrichting ge
houden. Met nog enkele'andere bron
nen van informatie is men toen
nauwkeurig de behoefte aan badg"-
legenheid gc-n berekenen. Ongeveer
30 pet. van de Leidse bevolking be
schikt over een eigen badgelegen
heid; inclusief de ruim 5000 mensen
die de mogelijkheid hebben in hun
bedrijf van de badgelegenheid ge
bruik te maken. Wanneer nu van de
resterende 70 pet. van de bevolking
het aantal ouden van dagen, de
kleine kinderen en de zieken worden
afgetrokken blijven er een kleine
dertigduizend potentiële baders over.
Om vooral geen vertekend beeld te
krijgen van de werkelijke behoefte
aan badgelegenheid, heeft men aan
genomen dat ongeveer de helft hier
van zich, om welke reden dan ook,
toch nog meer aangetrokken zullen
voelen tot het thuis baden; bij de
berekening wordt de laatste groep
gerangschikt onder de zgn. teilge
bruikers. Uiteindelijk blijft er een
aantal over, dat indien het badhuis
zich in de naaste omgeving van hun
woonplaats bevindt, rede'^kerwijs
gebruik zal (gaan) maken van het
badhuis. Het nieuwe badhuis aan de
Lindestraat zal zoals eerder ge
meld voorzie' worden van de
modernste snufjes op dit gebied.
De gemeentelijke badinrichting aan
de v. d. Werffstraat, zo op het
oog een onopvallend gebouw, wordt
per week gemiddeld door ongeveer
1700 mensen bezocht. Om deze men
sen in de gelegenheid te stellen snel
en hygiënisch te baden zijn er 18
douche-cellen, 7 kuipbaden en 13
schoolbadcellen, die ook tijdens de
drukke uren door de volwassenen
worden gebruikt. De heer K. Ter-
burg, die de dagelijkse zorg en lei
ding heeft over het badhuis, vertelt
dat vooral de vrijdagen en de zater
dagen drukke dagen zijn voor het
personeel. Om het bezoek te sprei
den is het baden in het begin van
de week goedkoper, dan aan het
eind. Hoewel over het geheel geno
men een kleine teruggang in het be
zoekersaantal is te signaleren, dat
waarschijnlijk te wijten is aan de
ontvolking van de binnenstad, be
zochten in 1961 ruim 80.000 personen
de badinrichting. De heer J. Selier,
één van hen, is een regelmatig ge
bruiker van de badinrichting en
spreekt zeer waarderend over het
badhuis. Hij gaat teger- elf uur 's za
terdags in de ochtend naar de v. d.
Werffstraat en hoeft gewoonlijk niet
zo lang te wachten. En rnoch* dit wel
eens het geval zijn dan neemt hij
een kuipbad. Ook mej. C. v. d. Voort,
die eveneens een trouw bezoekster
van de instelling is, heeft dan ook
niet anders dan lof over de service
van het badhuis. Het dienstbetoon,
dat de badinrichting haar klanten
biedt, beperkt zich niet alleen tot
de verkoop van stukjes zeep, maar
verhuurd ook handdoeken en bad
mutsen voor de luttele priis van 10
cent per keer. De duur van 'n stort
bad bedraagt 20 minuten, terwiil
voor het nemen van een kuipbad 30
minuten tiid gegeven wordt. Direct
na het gebruik wordt elk hokje
schoon gespoten. Op de deuren van
de cellen zijn klokken aangebracht,
die, nadat de adspirant-bader zijn
hokje heeft betreden, worden afge
steld op het tijdstip waarop hij de
douche-cel weer moet verlaten. Wan
neer men op het „spitsuur" het bad
huis betreedt, lijkt het vaak of men
bezig is een soort anoniem songfes
tival te houden; het baden schijnt
velen te inspireren tot uitbundig
en luid gezang. Integenstelling tot
het wat ouderwets aandoende or-
schrift buiten op de gevel: „Schooi
en Volksbadhuis" is de inrichting zelf
bepaald nog niet uit de tijd; men
spreekt overigens over het nieuwe
badhuis aan de Lindestraat liever
als wijkbadhuis.
DE ROMEINEN
F>e badcultuur die in sommige cp-
zichten het meest op ónze bad-
gewoonte lijkt, vindt zijn oorsprong
bij de Romeinen. In schier iedere
Romeinse badinrichting was een ba~-
sin aanwezig, waarin voldoende wa
ter stond om er ook in te kunnen
zwemmen. Deze inrichtingen werden
veelal volgens een vast schema ge
bouwd. Er waren ruimten om zich
te ontkleden, een kamer waar oliën
en andere stoffen bewaard werden.
Op de foto het badhuis aan de
van der Werffstraat. De naam
„School- en Volksbadhuis" is
niet meer aan deze tijd aange
past. Voor het nieuwe badhuis
aan de Lindestraat spreekt men
liever over het wijkbadhuis.
Na gebruik wordt de douche-ruimte
schoon gespoten. Bad-'» ff rouw, mevr.
M. Slierings in actie
Tijdens een radio- en televisiebij
eenkomst van de Nederlandse Chris
telijke Radio Vereniging in het Con
certgebouw te Haarlem is meege
deeld, dat de actie „Doe wat terug"
ten bate van het Leger des Heils,
dat dit jaar zijn 75-jarig bestaan viert,
801.757.53 heeft opgebracht.
Geslaagd na vijf jaar
telefonisch gymnasium
Na vijf jaar het onderwijs op zijn
bed gevolgd te hebben via een spe-
iale telefoonlijn is gisteren Bert
Prinsen uit Arnhem geslaagd voor
het examen gymnasium alpha.
Bert lijdt aan een ziekte van Schuer-
mann; hij heeft dit succes voor een
deel te danken aan de medewerking
van leerlingen en de staf van het
Morgen het feest van
de badmeester
De Gemeentelijke Badinrich
ting bestaat 40 jaar. Vandaar
bijgaande reportage over <"eze
populaire, hoogst noodzakelijke
instelling.
Toen op 8 juni 1942 het Ge
meentelijl Volks- en School-
bad werd geopend voorzag
deze inrichting al dadelijk in 'n
zeer grote behoefte. De rein
heid liet in die tijd veel te
wensen over, slechts weinig
woningen beschikten over een
bad- of douchegelegenheid. Ve
le tienduizenden schoolkinde
ren, welke een maal per week
met hun klas kwamen baden,
hebben hier waterbeschaving
leren kennen en werden na
hun schoolperiode trouwe klan
ten.
De inrichting was voor het
publiek geopend van 7 uur
v m. tot 10 uur n.m. In de cri
sisjaren voor de oorlog konden
werklozen baden voor 3 cent
op vertoon van hun stempel
kaart. Militairen tot de rang
u onderofficier gratis.
Moeilijk waren uiteraard de
oorlogsjaren. De Duitse bezet
ter ging het gebruiken als rei-
nigings- (d.w.z. ontluizings-)
en ontsmettinesinri^hting voor
militairen, zodat het publiek
slechts incidenteel een bad kon
worden verstrekt.
Dinsdag a.s. zal in kleine
1 '^g van medewerkers het ju
bileum worden gevierd in aan
wezigheid van de wethouder
van Sociale Zaken.
Christelijk lyceum, die een geregeld
contact met hem mogelijk maakten.
De PTT heeft een lijnverbinding ge
maakt, zodat de aan het bed gekluis
terde leerling van uur tot uur de les
sen kon volgen. De leerlingen en le
raren hebben voorts het persoonlijk
contact onderhouden.
Het diploma werd Bert door de
rector van het Christelijk lyceum, dr
G. J. D. Aalders, onder een waarde
rend speechje overhandigd. Hij zei,
dat het succes te danken was aan het
grote doorzettingsvermogen, dat Bert
Prinsen aan de dag heeft gelegd. De
cijferlijst is goed. De leerling heeft
als ideaal theologie te studeren. Hij
zal echter met deze studie moeten
wachten tot na een operatie, die naar
men verwacht hem in staat zal stellen
zich beter te bewegen.
Het badhuis aan de Medusastraat,
dat geëxploiteerd wordt door een
woningbouwvereniging. Vooral de
bewoners uit de naaste omgeving
maken van het badhuis veel gebruik
NEDERLANDS MEEST GEBRUIKTE WASMIDDEL
Onregelmatigheden bij
verkiezingen in
Ouderkerk?
Het lid van de Tweede Kamer de
heer Franssen (PvdA) heeft de mi
nisters van Binnenlandse Zaken en
van Justitie schriftelijk gevraagd of
het juist is dat in de gemeente Ou
derkerk aan den IJssel bij de gemeen
teraadsverkiezingen van dit jaar ver
zoeken om bij volmacht te mogen
stemmen zijn afgewezen, omdat zij
een ondertekening droegen, die niet
door de aanvrager was geplaatst. In
het bevestigende geval vraagt hij de
ministers of zij kunnen mededelen,
of naar hun oordeel terecht van deze
laakbare handelingen geen aangifte
bij de politie is gedaan.
Naar uit de vraag zou moeten blij
ken heeft de burgemeester van Ou
derkerk aan den IJssel, gevraagd
naar vermeende onregelmatigheden
verklaard, dat het maar om enkele
volmachten ging, dat de zaak werd
overdreven en dat ook bij andere par
tijen het weieens voorkomt, dat de
kiezer de volmacht niet zelf onder
tekent.
Hij vraagt voorts of de ministers
ervan overtuigd zijn, dat de andere,
in deze gemeente ingewilligde ver
zoeken om bij volmacht te mogen
stemmen wel alle geheel voldoen
aan de bij de wet gestelde eisen en
de handtekening van de aanvrager
dragen.
Robert Flacelière, bekend
Frans archeoloog, schrijft in
zijn boek over het dagelijks
leven in het oude Grieken
land, dat men ook daar het
belang inzag van een hy
giëne, van de zorg voor het
lichaam en lichamelijke
oefeningen. In de 6e eeuw
voor Christus kent Athene
vele monumentale fontei
nen, waar veelal de vrou
wen hun kruiken kwamen
vullen, maar waar men ook,
wanneer de openingen hoog
genoeg waren aangebracht,
zich kon wassen onder een
douche door onder de straal
te gaan staan. De Attische
zwartfigurige „hydria" (wa
terkruik) die vervaardigd
is rond 525 voor Christus en
zich momenteel in 't Rijks
museum van Oudheden be
vindt, geeft een aardig beeld
hoe het baden toendertijd in
zijn werk ging. De inscrip
tie boven de badscène ge
tuigt van een waardering en
bewondering voor de schil
der van de vaas: Antime-
nes. De openbare badgele
genheid, die hier uitgebeeld
wordt, bestaat uit 2 douche
uitmondingen, welke de
vorm hebben van panter
koppen. De twee figuren af
gebeeld aan weerskanten
van de douches, maken zich
gereed om ook een bad te
nemen en hebben daarvoor
reeds hun kleren aan de
boomtakken daarboven op
gehangen. Tegen het einde
van de 5e v. Chr. werd het
bad in de open lucht ver
laten en werden er badlo
kalen ingericht. Het water
werd aan- en afgevoerd door
loden buizen, terwijl demo
gelijkheid was geschapen om
de voeten te wassen in stro
mend water. Een eeuw la
ter worden de publieke bad
inrichtingen nog talrijker.
Veelal zijn de badkuipen op
gesteld in een cirkelvormig
vertrek. Het badhuis is ook
de plaats waar de Atheners
uit die dagen elkaar plach
ten te ontmoeten en de
wachttijd werd doorge
bracht door het uitwisselen
van nieuwtjes. Bij ons doet
zich in die richting kenne
lijk ook wel een behoefte
gevoelen, maar laat zich
(helaas) voldoen door de
aanwezigheid van wat wil
lekeurige geïllustreerde tijd
schriften in de wachtkamer
van het badhuis. De Grie
ken kenden geen zeep en
smeerden zich in met olie,
waarna zij zich met 'n bad-
schraper afkrabden, alvo
rens zich te wassen.
H. J. de Koster laat
waarschuwend geluid
horen
Volgens de heer H. J. de Koster,
voorzitter van het Verbond van Ne
derlandse Werkgevers, zijn er aan
wijzingen voor, dat het hoogtepunt
van de conjunctuur gepasseerd is. De
marges beginnen te dalen, wat niet
betekent dat produktie afneemt,
maar wel dat op het ogenblik de in
druk bestaat, dat de buitenlandse
vraag enigszins stagneert.
De psychologische reactie is nog
niet, dat men voorzichtiger wordt,
maar toch kan worden geconstateerd,
dat een aantal bedrijfstakken het ge
weer aan de voet heeft gezet ten aan
zien van investeringen. Er is nog
geen sprake van het waarschuwende
rode licht, maar er zijn tekenen die
er op wijzen, dat de conjunctuur de
andere kant op gaat.
Is er in deze omstandigheden ruim
te voor huurverhoging? In negen van
de tien gevallen gaat een huurver
hoging altijd op een ongunstig mo
ment in, maar het Verbond van Ne
derlandse Werkgevers is er princi
pieel voorstander van, dat de voorge
nomen huurverhoging doorgaat.
DC-8 van KLM vertrekt
naar andere Mij
Naar aanleiding van een bericht
daarover in het Britse vakblad
„Flight", heeft de KLM ons desge
vraagd medegedeeld, dat een door
„Philippine Air Lines" van de KLM
(voor een periode van zeven jaar)
in-huurkoop overgenomen Douglas
DC-8 verkeersvliegtuig op woensdag
20 juni a.s. de dienst Manilla-San
Francisco zal openen.
Deze DC-8 (in de kleuren van
„Philippine Airlines" en met de re
gistratie PI-C801) zal op tweede
Pinksterdag des middags om tien over
half een van Schiphol naar Manilla
vertrekken.
Het twee-en-een-half jarige
zoontje van de familie Janssen is
aan de Hofpoelstraat in Heerlen on
der een auto geraakt en op slag ge
dood.
