Uit de geschiedenis van de „Bounty"-muiters
en hun vestiging op Pitcairn
Eervolle, historische vaandels overhandigd
aan legermuseum bij reünie van oude 4e R.I.
PLECHTIGHEID IN LEIDEN
WOENSDAG 16 MEI 1962
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 11
NEDERLANDSE SCHEEPSDOKTER
WERD HUISARTSOP HET EILAND
IN 1787 vertrok de Britse luit.-ter-zee William Bligh met het Britse oor
logsschip „Bounty" naar Tahiti, om - in opdracht van de Britse regering -
te trachten, planten van de broodvruchtboom vandaar levend naar de
Britse Westindische eilanden over te brengen. Zes maanden bleef Captain
Bligh met zijn schip in Tahiti en in die tijd demoraliseerde de bemanning in
ernstige mate. Toen de stugge Captain Bligh na vertrek de harde discipline,
die er in die jaren op de Engelse vloot heerste, weer in alle gestrengheid
ging toepassen, ontstonden dan ook ongeregeldheden aan boord, die ten
slotte in een muiterij ontaardden, Bligh werd met 18 vrouwen en een
geringe provisie, zonder kaarten, in een open boot overboord gezet en de
muiters, onder aanvoering van de le stuurman Fletcher Christian (afkom
stig van het eiland Man in de Ierse Zee) keerden met de „Bounty" naar
Tahiti terug.
Waarschijnlijk zou de wereld over deze muiterij nooit iets gehoord hebben,
als captain Bligh niet het geluk had gehad, na anderhalve maand onder
vreselijke ontberingen ongeveer 4000 mijlen over de zeeën gezwalkt te heb
ben, op Timor te landen.
Vanmorgen om half elf stelden oud-gedienden zich op voor het station te
Leiden. Met drie vaandels meegedragen in hun groep stapten zij in het
gelid naar het Legermuseum aan de Pesthuislaan waar deze werden over
handigd. De groep werd gevormd door reünisten van het vroegere vierde
Regiment Infanterie.
Aan het tentoongestelde materiaal in het Legermuseum te Leiden zijn
officieel drie vaandels toegevoegd, te weten twee van het voormalige Vier
de Regiment Infanterie (van de toneelvereniging „Door Vriendschap Ver
enigd" en de schietvereniging „Generaal Snijders"), en één van het vroe
gere Zesde Regiment Veldartillerie (van de muziekvereniging). Ze zijn
onder het stof vandaan gehaald en thans als nieuw in de expositiezaal 1900
tot 1940 opgesteld. De overdracht geschiedde vanmorgen in een reunie-
bijeenkomst van gewezen beroeps-onderofficieren van het voormalige Vier
de Regiment Infanterie.
De heer E. J. de Geus, Constantijn Huygenslaan 1 Leiden, die bij de voor
bereidingen ten nauwste betrokken is geweest, vertelde ons iets over de
geschiedenis van de vaandels en de pogingen om ze - zij het in passieve
zin - in ere te herstellen.
De toneelvereniging DW van het
vroegere Vierde R.I. werd op 6 feb.
1861 opgericht. In 1911 werd op luis
terrijke wijze het vijftigjarig bestaan
herdacht en de Leidse burgerij bracht
toen haar erkentelijkheid tot uitdruk
king in de aanbieding van een vaan
del. Wie van het Vierde za1 zich de
uitvoeringen in de Gehoorzaal niet
herinneren. Ze trokken altijd een
volle zaal.
zoekers op deze vaandels en hun ge
schiedenis vestigen.
Na de overdracht werd onder lei
ding van de suppoosten een excursie
door het museum gemaakt.
Lunch
Dank zij de welwillende medewer
king van kolonel Wessels, comman
dant van de Koksschool, werd de
deelnemers die uit alle richtingen
waren gekomen: Arnhem, Ede, Bre
da, Amersfoort, Schiedam, Zwolle,
enz. vanmiddag in de ond' offi
cierskantine van de Doelenkazerne
gratis een lunch aangeboden. Voor
hen die moeilijk kunnen lopen, wa
ren enige auto's beschikbaar. De ta
felvoorzitter was de heer D. H. Blot-
kamp te Zeist.
Onnodig te zeggen dat de gehele
reünie in de prettigste sfeer is ver
lopen.
De heer De Geus beschikt nog over
een foto, die ter gelegenheid van het
zestigjarig jubileum van DVV werd
gemaakt. Daarop komen bestuursle
den en commissarissen voor, die nog
in leven zijn en die de reünie van
vandaag bij leven en welzijn zouden
meemaken. Het zijn de here i W.
Beukman te Oegstgeest, die toen de
voorzitter van de toneelvereniging
•was, W. L. J. Kühne te Den Bosch,
die de penningen beheerde, J. G. le
Rutte te Leiden, wie d functie van
vaandeldrager was toevertrouwd, A.
van der Waard te Noordwij k en P.
C. ter Weer te Den Haag, beiden
commissaris.
Naar de zolder
In 1940 werd het vaandel overge
bracht van de onderofficiers-kantine
van de Morspoortkazerne naar de
zolder van het Legermuseum. Nu is
de toestand op de zolder van een mu
seum in de regel van dien aard, dat
elke gedachte aan orde en overzich
telijkheid wordt uitgebannen. Van
daar dat toen eenmaal de eerste po
gingen werden aangewend om de
vaandels weer eens voor de dag te
halen en een fatsoenlijke plaats on
der het expositiemateriaal van het
museum te geven, geen duidelijke
toezegging kon worden gedaan. Maar
de 4-RI-ers, die op deze gedachte
waren gekomen, lieten het er toch
niet bij zitten. De zoveel herinnerin
gen oproepende banieren konden op
een goede dag aan het stof worden
onttrokken en, in het Legermuseum
bleek de bereidheid te bestaan ze
weer enige glans te verlenen. Met de
Schieten
De schietvereniging „Generaal
Snijders" werd in 1925 opgericht. In
een kamer van de Morspoortkazerne
werd, omringd door alle mogelijke
veiligheidsmaatregelen, voor de lief
hebberij regelmatig geschoten en des
zomers trok men naar de baan van
Katwijk.
Ook deze vereniging werd in 1940
„vanzelf" geliquideerd. Maar het
vaandel werd geconserveerd en bleek
evenals dat van DW geschikt te zjjn
voor expositie.
Weerzien
Het was een kameraadschappelijk
weerzien, vanmorgen in het Leger
museum. Sommigen hadden elkaar
in jaren niet gezien. De eveneens
uitgenodigde dames zorgden ervoor,
dat het er niet al te plechtstatig toe
ging. Het was een treffen, dat alle
kenmerken vertoonde van een on
gedwongen, vrolijke reünie. Onge
veer tachtig mensen namen eraan
deel.
De heer De Geus sprak een harte
lijk welkomstwoord. Hij verzocht 'n
minuut stilte ter nagedachtenis van
de overleden vrienden. Speciaal werd
de nog maar kortgeleden overleden
heer J. H. Krietemeyer genoemd, die
in de voorbereidingen tot deze re-
unie nog zulk een werkzaam aandeel
heeft gehad. Hij overleed vorige
maand op 72-jarige leeftijd.
In de zaal droeg de heer De Geus
de vaandels aan de directie van het
Legermuseum over, na te hebben ge
wezen op de talrijke goede herinne
ringen die zij oproepen bij allen, die
hun diensttijd door de act'viteiten
van deze verenigingen zagen veraan
genaamd. Ook het vaandel van het
Zesde Reg. Veldartillerie werd aan
de deskundige zorgen van de mu
seumdirectie toevertrouwd. De direc
teur toonde zich vanzelfsprekend in
genomen met deze aanwinst..
De rondleider»- van het museum
zullen zeker de aandacht van de be-
Gouds gemeentebestuur
ontslaat schoolhoofd
B. en w. van Gouda hebben de ge
meenteraad, die op ?8 mei in ver
gadering bijeenkomt, voorgesteld, 't
hoofd van de Jan Ligthartschool, de
heer A. G. Franssen, wegens onge
schiktheid (ongevraagd) eervol ont
slag te verlenen met ingang van 18
juni 1962.
Sinds de heer Franssen hoofd van
de school is, zijn er talrijke moeilijk
heden om de Jan Ligthartschool ge
rezen. Deze moeilijkheden waren het
gevolg van het optreden van 't school
hoofd tegenover de andere leerkrach
ten, ouders van scholieren en enige
gemeente-ambtenaren. Ook zijn er
verwijten tegen het hoofd ten aan
zien van zijn optreden jegens de kin
deren van zijn school, waardoor de
school in opspraak werd gebracht en
de meeste leerkrachten uitvielen.
INBRAAK BIJ MINISTER CALS
Gistermiddag hebben inbrekers
zich, tijdens afwezigheid van de be
woners, via een ruitje van de ach
terdeur toegang verschaft tot de wo
ning van de minister van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen, mr. J.
M. L. Th. Cals, aan de Van Alkema-
delaan. Vermist worden juwelen,
waarvan de waarde nog niet bekend
is, en een geldbedrag van 60,-.
NAAR PITCAIRN
De samenleving van blanken en
Tahitianen bleek al spoedig niet zo
ideaal te zijn als de muiters, die ook
onderling ruzie kregen, hadden ver
wacht. Daarom besloten 9 muiters,
onder leiding van Fletcher Christian,
met enkele Tahitiaanse mannen en 'n
twaalftal Tahitiaanse vrouwen, in
1790 hun geluk elders te gaan be
proeven. Zij gingen scheep op de
weer zeilklaar gemaakte „Bounty"
en vestigden zich op Pitcairn, een ver
laten eilandje van 5 vierkante km
oppervlakte in het oostelijke gedeel
te van de Stille Oceaan. Ook hier
was het geen pais en vree, zodat er
elf jaren later nog slechts één man,
de muiter Alexander Smith, over
was, met 9 Tahitiaanse vrouwen en
verscheidene kinderen. Door de tra
giek der gebeurtenissen en onder de
indruk van zijn verantwoordelijk
heid voor de aan zijn hoede toever
trouwde vrouwen en kinderen, kwam
Smith tot inkeer, ging tot het chris
tendom over en noemde zich voor
taan John Adams.
Afgezien van de enkele latere ves
tigingen van vreemdelingen, zijn de
huidige bewoners van Pitcairn (in
totaal 134) afstammelingen van deze
muiter Smith/Adams en de Tahi
tiaanse vrouwen, alsmede van de
overgebleven kinderen.
In 1831 en in 1856 deed de Engelse
regering pogingen de kolonie te
evacueren, resp. naar Tahiti en naar
Norfolk Island, maar in beide ge
vallen keerden de meesten na kor
tere of langere tijd weer naar Pit
cairn terug.
Sedert 1898 valt Pitcairn staatkun
dig onder de jurisdictie van de „High
Commissioner for the Western Pa
cific", in Fiji. De bestuurszaken wor
den geregeld door een raad, bestaan
de int een voorzitter en enkele le
den, gekozen uit en door de bevol
king.
ROND DE WERELD
Fletcher John Christian, achter
achter-achter-kleinzoon van de mui-
terleider, die thans met de Willem
Ruys, het vlaggeschip van de Kon.
Rotterdamse Lloyd, dat sinds 1959
regelmatig Pitcairn aanloopt, een
reis rond de wereld maakt, is de hui
dige voorzitter van deze raad, met de
titel „Chief Magistrate of Pitcairn".
Op de eerste wereldreis van de
Willem Ruys, in maart 1959, was ook
een der direkteuren van de Kon.
Rotterdamse Lloyd, de heer Theo A.
W. Ruys, aan boord, die toen Flet
cher John Christian ontmoette.
Sindsdien bleef Christian met hem
een briefwisseling onderhouden en
op Vrijwel elke reis van het schip
gaf hij aan de gezagvoerder een ge
schenk voor de heer Ruys mee. On
langs informeerde Christian bij de
huidige gezagvoerder kapitein Her
man van den Heuvel, voorzichtig
naar de mogelijkheid eens een reis
mee te maken. Kapitein Van den
Heuvel besprak dit in Rotterdam
met de heer Ruys, met het gevolg,
dat de nazaat van de Bounty-muiters
werd uitgenodigd, als gast van de
Kon. Rotterdamsche Lloyd een reis
rond de wereld te maken, waarbij
hij landen in alle vijf werelddelen
zal kunnen bezoeken.
Christian zal daarbij 8 dagen in
Nederland verblijven en hier aller
hande dingen te zien en te beleven
krijgen, die voor hem geheel nieuw
zijn of die hij alleen van foto's kent:
auto's, treinen, vliegtuigen, grote ste
den, een dierenpark, een cinema,
winkelpaleizen, een modelboerderij,
een grote drukkerij, een voetbalwed
strijd, bouwkunst uit verschillende
eeuwen, gigantische waterwerken,
regeringsgebouwen, radio- en tele
visiestudio's, enz enz.
PITCAIRN EN ZIJN BEWONERS
De bewoners van Pitcairn voorzien
in hun onderhoud door veeteelt, tuin
en ooftbouw en door handel met pas
serende schepen. Ten aanzien van
dit laatste is, behalve de verkoop van
houtsnijwerk, als vliegende vissen
e.d., ook de postzegelhandel van
grote betekenis, want Pitcairn heeft
eigen postzegels, die, omdat ze uiter
aard moeilijk te verkrijgen zijn voor
filatelisten in de hele wereld een be
gerenswaardig bezit vormen. Bij elk
bezoek van de Willem Ruys b.v. gaan
er duizenden kaarten mee naar de
wal, die dan op het eiland gefran
keerd worden en met een volgend
schip verzonden. Het duurt dan
meestal ruim twee maanden voordat
deze kaarten in Europa worden be
zorgd.
Door het gunstige klimaat en de
vruchtbare bodem gedijen er o.a.
mais, zoete aardappelen, bananen,
pompoenen, meloenen, sinaasappelen
ananas, suiker en koffie. Deze arti
kelen worden ook gebruikt voor de
handel met passerende schepen.
Ananas en sinaasappelen worden bo
vendien in beperkte nate uitgevoerd
en hiertoe verscheept met de ove
rigens zeer weinige gelegenheden,
die daarvoor bestaan.
Als een relikwie wordt in het kerkje
op het eiland (sinds ongeveer 1880,
toen de eerste zendeling van de Ze
vende Dag-Adventisten werd uitge
zonden en Pitcairn tot bestemming
kreeg, heeft de godsdienst op het
eiland het karakter van die der Ze
vende Dag-Adventisten) de bijbel
bewaard, die captain Bligh op de
„Bounty" had en die door de muiters
naar de wal was meegenomen.
Op het dorpspleintje, van het strand
te bereiken door 600 meter te klim
men langs smalle paadjes, ligt het
anker van de „Bounty", dat eerst
vijf jaar geleden werd teruggevon
den, nadat het sinds 1790 onder ten
minste 50 voet water verborgen had
gelegen.
Voor bijzondere gebeurtenissen
wordt de bevolking door het luiden
van een bel op dit pleintje samen
geroepen. Zo betekent bijv. driemaal
luiden het verzamelen van de valide
mannen voor het verrichten van
openbare diensten. Er worden name
lijk geen belastingen geheven en er
is geen gemeentepersoneel, maar
iedere tot werken in staat zijnde
man is verplicht zijn aandeel te le
veren in het onderhoud van de we
gen, de boten, de sleephelling enz.
Vijf slagen op de bel betekent, dat
er een schip komt. Dan laat iedereen
alles in de steek om mee te helpen
met het gereedmaken van de boten,
die echter niet vertrekken voordat
elk gezin zijn aandeel in de handel
IN VERBAND met de komst
naar Nederland per „Willem
Ruys»' van de Koninklijke Rot
terdamse Lloyd van de „bur
gemeester" van het eilandje
Pitcairn, Fletcher John Chris
tian, rechtstreekse afstamme
ling in het 5e geslacht van
Fletcher Christian, de bekende
leider van de muiters van de
„Bounty" geven wij een kort
overzicht van de geschiedenis
van de „Bounty"-muiters, van
hun vestiging en hun leven op
Pitcairn, en van hun kontakten
met de „Willem Ruys".
Fletcher John Christian heeft
zich 26 april op de „Willem
Ruys" ingescheept, uitgeleide
gedaan door zijn „onderdanen"
die psalmen-zingend in hun
bootjes rond het grote schip
voeren.
De „Willem Ruys*' wordt za
terdag 19 mei in Rotterdam
verwacht.
heeft geleverd. Als het schip weer
vertrokken is, vindt een eerlijke
verdeling plaats van het geld en de
goederen, die in ruil van de opvaren
den van het schip zijn ontvangen.
Pitcairn heeft een klein haventje
tussen de rotsen, dat door de stro
mingen uiterst moeilijk toegankelijk
is, zodat alleen de ervaren eiland
bewoners kans zien hun bootjes vei
lig binnen te loodsen, waar ze dan
met mankracht langs een sleephel
ling naar een rotsige pier worden
getrokken.
Het leven op het eiland is uiter
aard primitief, ofschoon de bewoners
ook weer niet geheel verstoken zijn
van alle gemakken van de moderne
beschaafde wereld. De huizen zijn
van hout, waterleiding of sanitair
kent men er niet, maar wél vindt
men er kookkachels, en soms ook een
naaimachine, of een orgel, en een
enkeling bezit zelfs een ijskast. Er
zijn ook een schooltje, een postkan
toor, een polikliniek en een (heel
zwak) radio-station.
SCHEEPSARTS VAN DE „RUYS"
WERD „HUISDOKTER"
VAN PITCAIRN
Dr. J. G. Wisse, tot voor kort
scheepsarts van de „Willem Ruys", is
in de loop der laatste jaren de „huis
arts" geworden van Pitcairn, waar
de medische verzorging uitsluitend
is toevertrouwd aan de echtgenote
van de zendeling, die vroeger ver
pleegster is geweest. Door toevallige
omstandigheden (bij een der bezoe
ken aan het schip werd een zieke
ter behandeling meegebracht naar
de „Willem Ruys") ontdekte dr. Wis
se, die oorspronkelijk longarts is, een
licht geval van tbc. Dit had tot ge
volg, dat de gehele bevolking van 't
eiland aan boord werd doorgelicht,
want de Willem Ruys is één der zeer
weinige schepen - misschien wel het
enige schip ter wereld, dat met een
dergelijke kostbare apparatuur is
uitgerust. Er werden geen andere
gevallen geconstateerd.
Bij een andere gelegenheid ver
richtte dr. Wisse een kleine operatie
bij een vrouw, die een huidkanker
op de neus had. De hiertoe benodig
de apparatuur werd daarvoor speci
aal uit Rotterdam meegenomen.
Sindsdien is het regel geworden, dat
de scheepsarts op Pitcairn aan de
wal gaat, eventuele patiënten be
zoekt, en de verpleegster aanwijzin
gen en medicamenten voor de be
handeling geeft.
Dank zij de Willem Ruys heeft Pit
cairn nu ook een „bloedbank". Het
eiland beschikte namelijk wel over
de technische middelen om bloed
transfusie toe te passen, maar omdat
de bloedgroepen der bewoners on
bekend waren, stond een en ander
renteloos. De scheepsarts van de
Willem Ruys heeft toen voor de zen
delingsvrouw-verpleegster enige be
woners met bloedgroep O opgezocht,
omdat deze bloedgroep in alle geval
len gebruikt kan worden.
KONINKLIJKE FAMILIE WEER
TERUG
Om ongeveer vijf uur gistermiddag
zijn Koningin Juliana en Prins Bern-
hard met de regeringsfriendship op
de vliegbasis Soesteiberg ui4 Athene
in ons land teruggekeerd. Om onge
veer vier uur zijn ook de prinsessen
Als de „Willem Ruys" op 19 mei a.s. van zijn zestiende
reis om de wereld in Rotterdam terugkeert, heeft het
schip een opmerkelijk passagier aan boord. Het is John
Fletcher Christian, burgemeester van het eilandje Pit
cairn in de Stille Oceaan en achter-achter-achter-klein
zoon van Fletcher Christian, de leider van de muiters
van de „Bounty", het Engelse oorlogsschip, dat precies
175 jaar geleden uit Engeland naar Tahiti vertrok. De
burgemeester maakt de reis op uitnodiging van de
eigenaars van het schip, de Koninklijke Rotterdamse
Lloyd.
Foto: een beeld van de verwelkoming in de kapiteins
hut van de „Willem Ruys" op de rede van Pitcairn:
van links naar rechts: Anne Marie Louwerenburg, pers
dienst Kon. Rotterdamse Lloyd; de heer Christian, zijn
vrouw, kapitein Van den Heuvel en mevrouw Van den
Heuvel.
