TUINBOUWSCHOOL IN LISSE BESTAAT
HALVE EEUW
Krelage verloor - vijftig jaar geleden -
de strijd
Feest wordt 7 november in Treslong
gevierd
Korenmolen te Katwijk aan den Rijn
door brand beschadigd
Groentedrogerij
in vlammen op
VRIJDAG 13 OKTOBER 1961
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 9
Het is gebeurd in 1910. Terwijl in de voorgaande jaren de Algemene
Vereniging voor Bloembollencultuur bij herhaling had gepleit voor de
vestiging van een tuinbouwschool in Haarlem en Lisse, met man, macht en
middelen de minister trachtte te overtuigen, dat de school in het centrum
van de bollenstreek geplaatst moest worden en er achter de schermen een
soort Hoekse en Kabeljauwse twisten werden uitgevochten, nam de toen
malige minister Talma het besluit dat de E. H. Krelage van Bloembollen
cultuur, als een klap in het gezicht moet hebben getroffen. De kansen van
Haarlem, om als stad van vestiging te worden gekozen, lagen bijzonder
goed. De Alg. Ver. v. Bloembollencultuur wees met nagenoeg algemene
stemmen de Spaarnestad als de ideale plaats aan, maar niettemin ging
minister Talma zijn eigen weg: hij wees Lisse aan en liet weten dat hij
bij zijn voordracht aan H.M. de Koningin hoofdzakelijk was geleid door
de overweging dat „het 't beste moest worden geacht de school te plaat
sen temidden van de praktijk der cultuur, opdat én leraren én leerlingen
daarmee zoveel mogelijk in- nauw contact zouden kunnen blijven."
Ruim vijftig jaar geleden bevatte de Staatscourant de mededeling dat de
school in Lisse zou komen en thans maken leraren, leerlingen en oud
leerlingen zich dus op om eerdaags - om precies te zijn op 7 november a.s. -
in het Hillegomse Treslong het gouden feest te gaan vieren.
Praktijk was de enige laten omdat vaak Amerika geheel
J doorkruisten en ook Rusland werd
voor de eerste wereldoorlog door
leerschool
Over tuinbouwonderwijs werd in
het laatste der vorige eeuw nauwe
lijks gepiekerd. Wie bloembollenkwe
ker of -exporteur wilde worden,
doorliep de school van de praktijk.
Een vrij lange weg, maar een andere
was er nu eenmaal niet. Van teelt
vergunningen, produktschappen,ex
portvergunningen, enz. was toen geen
sprake. Iedereen kon toetreden als lid
van het edele gilde en dr tijd zou
wel uitmaken of hij capabel was of
niet.
De export van bloembollen mag
dan ook toen niet tot de meest benij
denswaardige Leroepen hebben be
hoord, er viel ook toen een vriende
lijk inkomen mee te verdienen. In
Lisse hadden de Gebroeders De
Graaff al een vrij grote export op
gebouwd - zij behoorden tot de eer
ste exporteurs in „De Zuid" en stuur
den in 1793 reeds bollen naar he
buitenland - maar het duurde niet
lang of zij kregen concurrentie. De
Van der Schooten in Hillegom - een
Van der Schoot was de eerste bol-
lenreizigers, die naar Amerika zeil
de - de Veldhuyzen van Zantens en
de Grullemansen begonnen handel te
drijven, door vele anderen gevolgd.
Adellijke zakenlieden
Ook de.adel sloeg in de twee
de helft der vorige eeuw met veel
ijver aan het bollenkweken en -ex
porteren. Baron van Pallandt, die het
Huys ter Leede te Sassenheim be
woonde, was een bekend hyacinten
kweker, Baron van Heemstra dreef
in hetzelfde dorp een bloeiende on
derneming. Zijn medewerker, de heer
W. Warnaar, nam later de zaken
over en bouwde deze sterk uit Deze
onderneming zou grote naam krijgen
als winnaar van nieuwe narcissen.
In Vogelenzang kwam The Bulb
Company met als directeuren jhr.
Barnaart en aron van Ittersum. Een
directie, die reeds in het begin van
de twintigste eeuw verschillende
werkzaamheden wilde mechaniseren.
Men was de tijd ver vooruit De
schuur tussen de Leidsevaart en de
spoorlijn waarin thans de Holl.
Zv eedse Zaadmaatschappij is geves
tigd was destijds het hoofdkwartier
van The Bulb Company.
Al deze lieden hadden in negen
van de tien gevallen maar een zeer
beperkte theoretische opleiding ge
noten. Dat kon echter niet verhin
deren, dat velen het zeer ver brach
ten in de wereld. „De vele villa's die
in de streek verrezen, werden be
taald door gearriveerde mensen zon
der kruiwagens, maar met een enor
me wil en doorzettingsvermogen en
begiftigd met veel koopmanschap.
Mannen die him gezin vaak een half
jaar of langer in da steek moesten
Geen belangstelling
Om vakonderwijs lachte men in die
dagen maar zo'n beetje en voor de
studeerkamer voeldcr de meesten
niet veel. Hoe weinig belangstelling
er bestond blijkt uit een brief, die de
inspecteur van het middelbaar on
derwijs dr. Staring destijds aan Kre
lage schreef: „Wanneer gij de zaak
niet drijft en er U niet zeer veel
moeite voor getroost, komt er niets
van" En dat terwijl Haarlem een
goede kans maakte de tuinbouwschool
binnen de grenzen te krijgen. Men
bleef maar afwachten. Eindelijk be
sloot de raad een subsidie te geven
van f 2000 maar verbond er gelijk
de voorwaarde aan, dat Haarlem al
leen dan over de brug zou komen,
wanneer het rijk f 6000 subsidie zou
geven en de provincie f 3000. Het
ging niet door, want de minister liet
weten, dat hij er weinig voor voelde
om subsidie te verstrekken.
In 1900 waren er al tuinbouwscho
len in Aalsmeer (bloemen), in Bos
koop (boomkwekerijen) en in het
Westland (glascultures).- De bollen
streek had niets. In 1905 begon de
Alg. Ver. v. Bloembollencultuur te
pleiten voor de vestiging van een
winterschool. Als plaats van vesti
ging werd Haarlem aanbevolen. De
plaats was centraal gelegen en men
kon de leerlingen hier gemakkelijk
huisvesten. Toen dit bekend werd
klom de kat in Lisse meteen in de
gordijnen. Ook deze gemeente stelde
grond beschikbaar voor een tuin-
tuinbouwschool. De school, zo zei
Lisse, moet temidden der kwekerij
en staan en bovendien zullen vele
ouders bezwaren hebben tegen Haar
lem, omdat men de jongelui niet
graag op kamers in de stad wilde
doen.
De strijd begonnen
De strijd tussen Lisse en Haarlem
v/as begonnen en de wapenstilstand
zou niet eerder worden getekend dan
in 1910, toen Minister Talma Lisse
als plaats van vestiging aanwees.
Voor de heer Krelage was dit de
bitterste teleurstelling van zijn le
ven. Hij is er tot zijn dood toe van
overtuigd gebleven, dat men een
verkeerde beslissing had genomen.
In zijn bollen-„bijbel" „Drie eeuwen
Bloembollenexport" steekt hij dat
trouwens niet onder stoelen of ban
ken. „Tenslotte kregen zij gelijk",
zo schrijft hij letterlijk, die indertijd
voor vestiging van de school in
Haarlem kunnen bezoeken dan in
Lisse, terwijl in het centrum Haar
lem, als hier de school zou zijn ge
vestigd later ook het Laboratorium
voor Bloembollenonderzoek ge
bouwd zou zijn. De wetenschappe
lijke staf van die instelling zou in
geregeld contact met het culturele
leven in Haarlem kunnen staan en
met de daar gevestigde wetenschap
pelijke instituten en onderwijsin
richtingen"
Of deze argumenter steekhoudend
waren is een zaak, waarover men
van mening kan verschillen
De school kwam dus in de bollen
streek. Eerst werd les gegeven in een
noodgebouwtje maar op 19 februari
1912 werd de nieuwe school offici
eel in gebruik genomen. Van ir. K.
Volkers de grijze oud-directeur en
oud-tuinbouwconsulent volgt vanuit
zijn woning aan de Achterweg in
Lisse nog altijd met veel belangstel
ling de ontwikkeling van het bloem
bollen vak - hebben vele bollenmen-
sen hun opleiding ontvangen. Later
werd zijn plaats ingenomen door ir.
A. F. Vlag, die thans nog directeur
De viering
Natuurlijk zal men de gouden mijl
paal van de school, die sinds enkele
jaren „middelbaar" is, niet zonder
meer passeren. Er is een gedenkboek
in voorbereiding, dai in grote oplage
zal worden verspreid. Dinsdag 7 no
vember zal om drie uur 's middags
in Treslong te Hillegom een offici
ële herdenkingsbijeenkomst worden
gehouden, waar onder andere het
woord zal worden gevoerd door ir.
N. J. van Keulen, directeur van het
landbouwonderwijs.
Na deze plechtige zitting zal er een
receptie worden gehouden, die ge
paard zal gaan met een feestelijke
reünie van alle oud-leerlingen van
de school.
Het gedenkboek ter gelegenheid
van het gouden jubileum zal onge
veer 1 november verschijnen. De
redacteur is ir. Ch. W. Brederode
leraar aan de R.M.T.S.
Toen de grotemannen
nog niet groot waren
Moderne Akkertjes verlossen U
sneller, veiliger en prettiger van uw PIJN-
want het zijn Instant cachets
met 4-voudig werkend micropoeder
(Advertentie)
RECTOR VESTER NAAR
AUSTRALIË
De bisschoppelijke commissaris van
de Katholieke Emigratiestichting in
de bisdommen Haarlem en Rotter
dam, rector L. P. M. Vester, zal op
20 oktober a.s. met de „Willem Ruys"
vertrekken voor een reis van vijf
maanden naar Nederlandse emigran
ten in Australië en Nieuw-Zeeland.
De rector zal opnieuw contacten leg
gen of versterken tussen geëmigreer
de Nederlanders en het oude vader
land.
2 miljoen schade
Een felle brand heeft gisteravond
en vannacht het grootste bedrijf van
het stadje Elburg getroffen: de
groente en fruitdrogerij van 't Cen
traal Bureau voor Tuinbouwveilin
gen in Nederland.
Omstreeks 7 uur ontdekte men de
brand. Enkele minuten later vrat
het vuur zich een verwoestende weg
door de stapels gedroogde groenten
en vruchten. Voor meer dan 1 mil
joen gulden aan levensmiddelen ging
met een oorverdovend geknetter ver
loren. De tien brandweerkorpsen,
die toegesneld waren, o.m. die van
Zwolle en Apeldoorn, slaagden erin
de kantoren en het machinepark te
behouden. Drie opslagplaatsen gin
gen in vlammen op. De totale scha
de moet ongeveer 2 miljoen gulden
bedragen. Het bedrijf, waarin men
met ongeveer 250-300 mensen in
ploegen werkt, kwam in 1957 uit
Den Hoorn (bij Delft) naar Elburg.
Behalve bet snelle en oordeelkun
dige optreden van de brandweer is
het zeer zeker ook aan de zeer ge
ringe windkracht tt danken, dat de
fraaie oude mo^en, die een markante
plaats in het dorpsbeeld inneemt,
niet volledig en prooi va de vlam
men is geworden.
Geschiedenis
Uit de geschiedenis van de Kat-
wijkse molen kunnen wij nog ver
melden dat deze in het jaar 1740 in
zijn huidige vorm werd gebouwd, of
schoon uit geschriften bekend is, dat
zich reeds m de 14de eeuw op deze
plaats en korenmolen bevond. De ko
renmolen „De Geregtigheid" is een
z.g. ronde stenen bove.. kruier met ba
lie en is 35 meter hoog. De vlucht
van de wieken bedraagt 24 meter.
Hoewel hij in het voorjaar van 1951,
Naast de school staat (in de
voortuin van het Laboratorium
voor Bloembollenonderzoek)
het monument ter gedachtenis
aan Nicolaas Dames, in leven
bloembollenkweker te Lisse en
pionier van het wetenschappe
lijk onderzoek bij bloembollen,
dat hij als man van de praktijk
zeer heeft gestimuleerd. Een
zeldzame onderscheiding, die
aan mannen van de weten
schap voor onderzoekingen in
deze tak van sierteelt kan wor
den toegekend, de gouden Ni
colaas Dames-medaille, be
waart eveneens de herinnering
aan hem. De foto toont de pla
quette, die op het monument
bij de school is aangebracht.
Ondanks de sterke verhitting heeft L®"
hter de stenen romp van de molen, de vereniging „De
zoals uit een voorlopig onderzoek
Gistermiddag brak te omstreeks
kwart .ver een weer hrand uit in de echter de stenen romp van demoien,
Een foto van een klas van de Rijkstuinbouwschool in Lisse, zoals de
school nog heette in de dertiger jaren. Op de voorste rij staan: N.N.
Slingerland, Piet le Grand (zoon van een arts in Sassenheim en
thans bloemboUenk weker in Zuid-Afrika), Henk Hoge woning en Cor
Gehrels, welke laatste thans hoofd is van de Plantenziektekundige
Dienst in Lisse. Op de achterste rij de huidige voorzitter van het
Bedrijfschap voor de bloembollenhandel, Harry Hylkema, Jan Oost-
dam, die verkoopleider werd bij een der Lissese veilingen, Gijs Ver-
duyn en Kees van Parijs (met bril). Middelste rij: Loek Steensma,
tegenwoordig in een leidende functie werkzaam bij de Plantenziekte-
kundige Dienst in Leiden, en N.N. Bronkhorst.
korenmolen „De Geregtigheid» te Week_ he, vuur „oed §00rstaan. Er
Katwijk aan den Rijn. Het vuur bleek zijn siechst enkele scheuren in het prTtis^iiet me« in gebrufk
te zijn ontstaan in de verdieping ter metselwerk opgetreden. gewees?
hoogte van de balie, welke dient als
opslagplaats voor afgevoerd stof, af
komstig van de aan de molen gren
zende grasdrogerij van de heer H. J.
Oostdam, die tevens de eigenaar van
de molen is. De brand werd vermoe
delijk veroorzaakt doordat in het stof,
dat door een buisleiding de molen
wordt ingeblazen, zich gloeiende stof
deeltjes hebben bevonden.
De mogelijkheid wordt bovendien
niet uitgesloten geacht, dat een en an
der nog een gevolg iö van de brand,
die in de nacht van dinsdag op woens
dag j.l. in de grasdrogerij heeft ge
woed. Of dit inderdaad het geval is,
valt echter niet met zekerheid te con
stateren.
Aanvankelijk liet de brand zich
ernstig aanzien toen grote rookwol
ken uit de kap van de molen omhoog-
stegen. Personeel van de grasdrogerij
begon onmiddellijk vanaf de balie de
stenen romp van de molen nat te hou
den, in afwachting van de komst van
de brandweer, die enkele minuten
later met twee motorspuiten, een'
materiaalwagen en een ladderwagen
op het terrein van de brand ver
scheen.
Onder leiding van de commandant,
de heer J. Verloop, werd de bestrij
ding onmiddelijk met kracht ter hand
genomen, waarbij met vijf stralen
werd gewerkt Eén van de stralen
werd vanaf de top van de brandweer-
ladder, op ongeveer 35 meter boven
de begane grond, op de kap van de
molen gericht
De brandbestrijding werd aanzien
lijk bemoeilijkt doordat het aanvan
kelijk moeilijk was de vuurhaard te
bereiken. Het openen van deuren en
luiken zou in dat stadium namelijk
een trek hebben veroorzaakt, waar
door het vuur zou zijn aangewak
kerd.
Men slaagde er echter spoedig in
uitbreiding van de brand te voorko
men en omstreeks half vier was men
het vuur volkomen meester. Men kon
toen constateren, dat de verdieping
waarin de vuurhaarc zich bevond,
volkomen was uitgebrand, terwijl de
daarboven gelegen verdiepingen, tot
aan de vloer van de kap, zware scha
de hadden opgelopen.
