KINDEREN IN HET NIEUWE WOUD
De Leidenaar Pieter van Musschenbroek
heeft niet kunnen dromen, dat zijn fles nog
eens muziek zou gaan maken
Gezellig nakaarten valt bij sommige
leden niet in de smaak
vakantieherinneringen
DONDFRDAG 21 SEPTEMBER 1961 DE LEIDSE COURANT PAGINA 10
Cunaeus, min of meer bij toeval. Het
tweetal zocht naar een methode om
water een elektrische lading te geven
met een elektriceermachine. Toen
Cunaeus per ongeluk een kettinkje
aanraakte, dat in het water hing
kreeg hij een geweldige schok. Die
ervaring was de aanleiding tot ver
dere experimenten, waaruit de
Leidse fles werd geboren.
Het zat in de lucht
De Leidse fles, een grote conden
sator dus, ziet er in feite uit als een
gewone huis-tuin-en-keuken-fles,
waar omheen en waar binnenin een
laag bladtin zit. Aan deze twee lagen
zitten de geleiders, die het span
ningsverschil aan weerszijden van
het flessenglas kunnen opwekken,
een spanningsverschil, dat zo hoog
kan worden opgevoerd, dat het zich
met een grote vonk kan ontladen.
Van Musschenbroek deed overi
gens zijn uitvinding niet alleen. Be
paalde uitvindingen zitten nu een
maal - omdat nieuwe kennis en er
varing er de weg toe gebaand heb
ben in de lucht. In hetzelfde jaar als
Van Musschenbroek construeerde de
Duitse natuurkundige Von Kleist 'n
condensator. Zowel de vondst van
Van Musschenbroek als van Von
Kleist werden in hetzelfde jaar door
de Academie der Wetenschappen in
Parijs gepubliceerd.
Kenmerkend voor zijn instelling
van waar geleerde is, dat Van Mus
schenbroek (die zich in 1740 te Lei
den had gevestitgd, waar hij in 1761
overleed) zich nooit op zijn kennis
liet voorstaan.
Ook aanlokkelijke en eervolle
voorstellen om in het buitenland te
komen doceren heeft hij, terwille
van zijn werk in Leiden, nooit aan
vaard. Zelfs niet het voorstel van de
koning van Spanje om daar vijf jaar
lang, voor het toen wel zeer vorste
lijke honorarium van 25.000 per
jaar, te komen doceren.
Hij heeft wel ver gezienPieter van
Musschenbroek, maar de ontwikke
ling' is nog verder gegaan dan hij
dacht. Toen van Musschenbroek in
1746 de Leidse Fles" uitvond, meen
de hij, medicus van origine, een
nieuwe behandelingsmethode te heb
ben gevonden voor „verstoppingen
van zenuwen, lamheid, blindheid,
doof- en stomheid". Het heeft toen
nog 'zeer vele jaren geduurd voor de
elektriciteit toepassing vond in de
geneeskunde, maar niemand kijkt er
hu nog van op als de arts op allerlei
wijzén elektriciteit toepast. Denk bij
voorbeeld aan de elektrische hart
massage bij patiënten, waarvan het
hart tijdens een operatieve ingreep
$t{l is blijven staan.
iMaar waar Van Musschenbroek
geen notie van heeft gehad is hoe zijn
Leidse fles later toepassing zou vin
den in de radiotoestelletjes zo groot
als' sigarettendoosjes, waarmee wij,
moderne cultuurmensen, de voor ons
beklemmende stilte van de natuur
om-cns heen verdrijven. Van Mus-
schénbroek had zich - los ervan, dat
de radiogolven nog helemaal onbe
kend waren in zijn tijd - ook moeilijk
kunnen voorstellen, dat zijn nogal
omvangrijke Leidse fles (inderdaad
minstens zo groot als de azijnfles bij
u in de keuken) effectief zou kunnen
worden verkleind tot een condensa-
tortjé zo groot als een luciferkop.
Inderdaad, in principe is er geen
enkel verschil tussen dat kleine con-
densatortje (waarvan er tientallen in
elk radiotoestel zitten) en die grote
condensator, die de naam Leidse fles
kréég.
Uit familie van instrumentmakers
Op 19 september was het tweehon
derd jaar geleden, dat Pieter van
TWEEHONDERD JAAR NA
VAN MUSSCHENBROEK
Op 19 september 1761 over
leed in Leiden de medicus-na
tuurkundige Pieter van Mus
schenbroek, de uitvinder van
de „Leidse fles". Hoewel hij 't
belang van zijn ontdekking wel
degelijk inzag, kon hij niet ver
moeden. dat zijn Leidse fles,
duizenden malen verkleind tot
de micro-condensatortjes die
wij nu kennen, o.m. toepassing
zou vinden in de zakradio's van
onze tijd.
Petrus van Musschenbroek „J. M.
Quinkhard pinxit 1738". Dit portret is
gemaakt vóór de uitvinding van de
Leidse Fles. In 1738 was Petrus van
Musschenbroek hoogleraar te Utrecht
en hier draagt hij de Utrechtse toga.
Musschenbroek overleed, na 'n leven
waarin hij tal van praktische toepas
singen van allerlei natuurkundige
verschijnselen vond.
Geboren als een zoon van een in
strumentmaker, studeerde hij aan de
Leidse universiteit, onder de be
roemde Boerhaave, medicijnen.
In 1715, hij was toen 23 jaar, be
haalde hij zijn graad en reeds vier
jaar later werd hij benoemd tot hoog
leraar in de wis- en natuurkunde
aan de universiteit van Duisburg.
Tussen 1715 en 1719 had hij zich in
Londen bij Isaac Newton in de na
tuurkunde gespecialiseerd.
Zijn afkomst uit een familie van
instrumentmakers zal er wel niet
vreemd aan zijn geweest, dat hij
steeds naar toepassingen zocht voor
de verschillende natuurkundige ver
schijnselen, met name vooral öp het
gebied van de geneeskunde.
De uitvinding van de Leidse fles
deed hij, samen met zijn leerling
den. De heer Van der Ploeg blijft op
het standpunt, dat de nabespreking
van de raad bij het p»ubliek geen in
druk van openbaarheid geeft. De be
spreking na de laatste raadsvergade
ring heeft voor mij voorgoed de deur
dichtgedaan. De voorzitter zegt tot
de heer Van der Ploeg: als u meent
verplicht te zijn na de sluiting van de
vergadering weg te gaan, kimt u dat
doen; wie weg wil, kan gaan. Spr.
vindt het een onaangename verhou
ding. Stelt u zich voor, dat ik ter
stond na het einde van de vergade
ring de ambtsketting neerleg en zou
heengaan, dat zou een te formeel ka
rakter geven. De heer Van der Ploeg
zegt niet onvriendelijk te willen zijn
maar noemt mede als bezwaar, dat
het na de raad gesprokene niet ge
notuleerd wordt; men kan op geen
enkel gezegde terugkomen. De voor
zitter bepleit nogmaals het na de
raad even bijeen te blijven in een
aangename sfeer.
De agenda
Toen uit de raad geen voor- of te
genstanders naar voren kwamen ging
de voorzitter over tot de orde van de
agenda, door voor te stellen de goed
keuring van het uitbreidingsplan
voor kennisgeving aan te nemen.
Bij de kennisgeving dat de over
name van de Rijnstraat door Ged.
Staten is goedgekeurd, brengt de heer
Van Mil in het midden, dat vernum
mering van de huizen rond de Rijn
straat verwarring brengt. Wethouder
Van Hofwegen kan het bezwaar niet
inzien en acht de huizen, die een
nieuw nummer kregen, te staan in de
Rijnstraat.
Nu de bezoldiging voor een water
leidingtechnicus, zijnde een nieuw
ingevoerde functie, de goedkeuring
van de Min. van B.Z. heeft verkre
gen, wijst de voorzitter erop, dat de
raad de benoeming bij de invoering
van de functie niet aan zich gehou
den heeft. B. en w. zullen dus tot be
noeming overgaan. De heer Paarde-
kooper wil, dat de Commissie Water
leiding daarin gekend wordt. Wet
houder, Van Hofwegen heeft daar
geen bezwaar tegen. De voorzitter
merkt op, dat b. en w. de benoeming
kunnen doen. zonder de bedoeling de
raad voorbij ,te hollen. De. bemoeiing
van de Commissie Waterleiding is
echter een advies, aldus spr., waar
naar wij zullen kijken of het nuttig
is dit te doen, want het gaat er om
een maand sneller in deze functie te
voorzien.
De voorzitter deelt mede, dat tot
technisch ambtenaar is benoemd de
heer A. J. van Lierop.
De nieuwe vuilnisauto
gaat rijden
Vrijdag 29 september zal de nieu
we vuilnisauto arrivieren en zater
dagmorgen 30 september op het ge
meenteterrein door de raad bezich
tigd worden. Dinsdag 3 oktober zal
de oude 'wagen nog aan de H. Rijn
dijk het werk doen en vrijdag 6 ok
tober begint de vuilnisdienst met in
gebruikstelling van de model-vuilnis-
emmers en de nieuwe vuilnisauto. De
kosten van de vuilnisdienst zijn 10
per jaar plus 1 per jaar voor afbe
taling van de vuilnisemmer. De in
woners zullen per circulaire nader
op de hoogte worden gesteld.
De nadere vaststelling van het
bouwvoorschot wordt goedgekeurd.
Ook de reeds bekend gemaakte
wijziging van de politieverordening,
in verband met het ophalen van huis
vuil, wordt aangenomen.
B. en w. stellen voor een crediet te
verlenen van 10.000 voor een ver
bouwing van de gemeentegarage aan
de Miening. Voor het inrijden van de
vuilnisauto moet een nieuwe garage
deur gemaakt worden, hoger dan de
bestaande ingang. Om een symme
trisch geheel te krijgen is het plan
beide deuren te vernieuwen.
Even wordt spijtig gesproken, dat
de bestaande prachtige deur - nog
afkomstig van de Koninklijke Stallen
uit Den Haag - moet verdwijnen en de
heer Van der Ploeg vindt de ontwor
pen opgeklampte deuren niet mooi.
De heren bouwtechnici, zo groot in
getal in de raad vertegenwoordigd,
gaan zware bomen opzetten, maar de
heren komen er niet uit, waarbij d»
heer Paardekooper opmerkt, dat dit
plan niet in de Commissie Openbare
Werken is geweest, waar de behande
ling doeltreffender zou zijn dan in
de raad.
Aangezien het nog wel even zal
duren alvorens de goedkeuring van
G.S. verschijnt, kan het plan nog na
der bezien worden. Het crediet wordt
toegestaan.
Aan de Stichting voor thuislozen-
zorg wordt een subsidie van 25 toe
gestaan.
Bij de begrotingswijziging, w.o. het
cerdiet voor de nieuwe brug van de
school H. Rijndijk, informeert de heer
Van Mil hoe deze brug wordt. Wet
houder Van Hofwegen verlaat de ver
gadering en komt met een tekening
ter tafel, die de heer Van Mil gerust
stelt want het wordt een draaibrug,
waarover vooral de heer De Vrind
zijn tevredenheid te kennen geeft.
Het nieuwe postkantoor
De heer Van der Geest informeert
bij de rondvraag, hoe de iprichting
van het nieuwe postkantoor wordt.
Tot zijn spijt heeft de voorzitter geen
tekening voorhanden, maar deelt
mede dat er een wachtlokaal van 4 x
4 meter komt met een groot kantoor
en afzonderlijke bestellersafdeling en
ruimte voor een telefooncel, die dag
en nacht te bereiken is. Het wordt
een model postkantoor, waarvoor de
PTT alle aanwijzingen heeft gegeven.
De heer Paardekooper krijgt op
zijn vraag over de samenstelling van
de bovenwoning voor de kantoor
houder eveneens een bevredigend
antwoord.
De heer Van der Geest heeft bij
geruchte vernomen, dat het hogere
crediet voor de Schoutenbrug is goed
gekeurd door Ged. Staten en uit daar
zijn verbazing over. De voorzitter
zegt, dat het hier een zeer noodza
kelijke uitgave betreft. Het werk is
thans gegund aan het Aannemings
bedrijf van Dongen en Van Hoven uit
Dordrecht voor ƒ376.000.
De voorzitter sluit daarop de ver
gadering met gebed, waarna de heren
Van der Ploeg, Paardekooper, Van
der Geest en Van Diemen terstond
afscheid nemen. De overige raadsle
den bleven nog, als gebruikelijk, bij
een.
BESTRIJDING ABORTUS BANG
In Denemarken kan de rundvee
stapel als geheel vrij van de ziekte
abortus bang, het „besmettelijk ver
werpen", worden beschouwd. Het
Landbouwschap, dat zich intensief
bezighoudt met de bestrijding van
deze gevaarlijke veeziekte in Neder
land, heeft de Denen gevraagd hoe
zij tot dat mooie resultaat zijn ge
komen. Uit het Deense antwoord
heeft het Landbouwschap nu gecon
cludeerd dat zijn eigen, sinds een
jaar van kracht zijnde regeling,
waarbij veehouders een vergoeding
krijgen voor het doen slachten van
besmette en „verdachte" runderen,
zeer goed bruikbaar is als basis voor
de bestrijding. De Deense inlichtin
gen hebben ook enige Nederlandse
directeuren van gezondheidsdiensten
voor vee, die een paar wijzigingen
in de regeling wensten, in het gelijk
gesteld. In zijn vergadering van gis
teren heeft het bestuur van 't Land
bouwschap tot deze wijzigingen be
sloten.
GROTE BUIT BIJ DIEFSTAL
IN VILLA
De bewoonster van een villa aan
de Diepenbrockstraa in Amsterdam
is woensdagavond om half twaalf bij
haar thuiskomst tot de ontdekking
gekomen, dat een of meer inbrekers
een bezoek aan de villa hadden ge
bracht. Op alle verdiepingen waren
de kamers ondersteboven gehaald.
Hoe groot de buit precies is kon nog
niet worden vastgesteld, omdat de
echtgenoot, directeur van een groot
modemagazijn, in het buitenland ver
toeft. Maar volgens een voorlopige
schatting van de bewoonster moet er
voor enkele tienduizenden guldens
aan geld en sieraden zijn verdwe
nen.
Grote 18e eeuwse Leidse fles
hoog 75 cm.
Gemeenteraad van Zoeterwoude
Nauwelijks was de vergadering van
de gemeenteraad van Zoeterwoude
begonnen toen de prettige sfeer door
een incident verbroken werd. De
voorzitter deed mededeling van de
goedkeuring van een kleine wijzi
ging van het uitbreidingsplan door
Ged. Staten, eraan toevoegende daar
zeer verheugd over te zijn om een
plan tot uitvoering te kunnen krij
gen, waaromtrent na de vergadering
nader iets gezegd kon worden.
De heer Van der Ploeg vroeg de
voorzitter dit nu reeds bekend te
maken, verklarende aan het praatje
na de raadszitting van de raad niet
meer te zullen deelnemen.. De voor
zitter was echter niet bereid aan dit
verzoek te voldoen, waarop de heer
Van der Ploeg vroeg dan maar in
geheime zitting te gaan. Omdat de
desbetreffende zaak niet aan de orde
was, achtte de voorzitter het niet
juist om in geheime zitting te gaan.
De voorzitter sprak zijn teleurstel
ling erover uit, dat er bezwaar wordt
gemaakt na de vergadering in een
prettig, samenzijn nog even over en
weer de zaken te bespreken zonder
besluiten te nemen en wil weten of
de houding van de heer Van der
Ploeg persoonlijk is of door andere
leden wordt gedeeld. De heer Van
der Ploeg zegt, dat dit geen fractie-
besluit is, maar dat meerdere leden
het niet gewenst achten een nabe
spreking te voeren. Spr. geeft er de
voorkeur aan alle bseprekingen
de raad zoveel mogelijk openbaar te
houden. De voorzitter beziet deze
kwestie uit het oogpunt van verster
king van de band onder de leden,
een samenzijn, waar even goed over
het weer als over de gemeente in het
algemeen zonder de bedoeling tot be
sluiten te komen, kan gepraat wor-
86. Edward stelde zijn nieuwe vrienden aan zijn zus
ters en broers voor, en daarna zaten zij bij het avond
eten aan. De beide jonge officieren bleven in de hut
terwijl Edward aan de beheerder de nederlaag van
de koning ging melden.
houtvesterskleren aan en ging terug naar de hut.
Onderweg stiet hij op enkele van Cromwel's mannen,
die hem vertelden van jonge officieren, die zich in het
bos hadden verscholen. De vrienden moesten hierom
wel even lachen maar bleven er vast van overtuigd
dat zij Cromwell zouden verslaan. Temeer daar ze al
hun eigendommen hadden verloren, en die ten koste
van alles wilden herwinnen.
Prettige vakantiebeelden worden graag nog
eens In huiselijke kring met aandacht
bekeken en besproken. In die stemming smaakt
een kop vers gezette Douwe Egberts koffie
dubbel goed. Dan geniet men eerst recht van
de fijne geur en de pittige smaak, die zo
kenmerkend zijn voor Douwe Egberts koffie.
Fijne Dessert
Dc koffie voor fijnproevers;
werkelijk Iets bijzonders.
Pak van 250 g 1.80
Rood Merk
De kwaliteitskoffie
bij" uitstek. Pak
van 250 g 1.48
