Ket „Straatje van Vermeer"
KINDEBEN IN HET NIEUWE WOUD
Interessante speurtocht naar
VRIJDAG 11 AUGUSTUS 1961
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 8
Bracht de schilder zijn moeder
in beeld
DELFT (P P) In dit seizoen kan men dagelijks, maar
vooral gedurende de weekeinden, tal van toeristen, „gewapend"
met foto- of filmcamera, langs de grachten van Delft zien wande
len. Zij maken hun wandeling vaak aan de hand van een folder,
die hun door de V.V.V. werd verstrekt; alle historische gebouwen
en andere bezienswaardigheden staan er nauwkeurig op aange
geven. Doch wat er niet op staat is een antwoord op deze vraag,
die toch zo veelvuldig en in velerlei talen in Delft wordt gesteld
„Waar is het Straatje van Vermeer
Er zijn er die dit beroemde schilderij van de zeventiende
eeuwse Delftse meester Johannes Vermeer 1632 - 1675) in het
Rijksmuseum te Amsterdam hebben zien hangen; er zijn er ook
die het slechts kennen van een reproduktie. Maar ze weten alle
maal, dat Vermeer van Delft een der grootste schilders van de Hol
landse School in de gouden eeuw is geweest en dat zijn „Straatje"
behoort tot de beroemdste werken, die de schilderkunst in de
loop van vele eeuwen heeft voortgebracht. Daarom vragen zij
waar is in Delft dat straatje En het antwoord moet luiden het
is er niet meer zoals het door Vermeer werd geschilderd, maar er
zijn zeker twee plaatsen aan te wijzen, waar het geweest kan zijn.
Opmerkelijke
aanknopingspunten
Nadat sir Henri Deterding in 1W1
het schilderij had gekocht en het
aan het Rijksmuseum ten geschen
ke had gegeven, waardoor het in het
centrum vaar de belangstelling was
geplaatst, werden er verscheidene
speurtochten ondernomen naar dit
straatje, waarvan met zekerheid
mocht worden aangenomen, dat het
rich bevond in Delft, de stad waar.
In Vermeer zijn gehele leven heeft
gewoond en gewerkt.
Weldra was het duidelijk, dat het in
zijn oorspronkelijke gedaante niet
meer bestond. Maar., zou de plaats
waar het was geweest niet meer te
vinden zijn?
Zou het onmogelijk zijn om, evenals
dit ten aanzien van zijn ook zo be
roemde gericht op Delft (Museum
Mauritshuis, Den Haag) heeft kunnen
doen, vast te stellen: hier, op deze
plaats, schilderde Vei meer zijn
„Straatje"?.
Deze vragen hebben in de loop der
Jaren een aantal mensen, tot wie
ook de schrijver van dit artikel be
hoort, berig gehouden. Zij hebben
gespeurd en zijn tot vaak interes«an_
te conclusies gekomen.
Niet de Langedijk
Aanvankelijk ging 't onderzoek in de
De Spieringstraat, één van de
beide straatjes, dat „Het
Straatje" zou kunnen zijn. Het
uitzicht over de muur is pre
cies gelijk Vermeers schilderij
richting van de woning op de oude
Langendijk, hoek Molenpoort, waar
Vermeer zelf heeft gewoond. Wijlen
de schilder Eduard Hou bolt is de eer
ste geweest, die sterke argumenten
naar voren bracht hij had o.a.
afmetingen in 't pand verricht om
te bewijzen, dat 't bedoelde huls on
mogelijk dat kan zijn wat op Ver-
meers schilderij is afgebeeld.
Wij kunnen hierbij nog een ander
argument aanvoeren en wel dit, dat
de Molenpoort in de zeventiende
eeuw reeds een doorgang is geweest
van de Oude Langendijk naar de
Burgwal, terwijl het straatje op het
schilderij kennelijk naar een binnen
plaats leidt. Een openbare verbinding
tussen twee straten is het bepaald
niet.
Men heeft het straatje ook elders
in de stad gezocht en wel op het
Achterom en de Voldersgracht. In bed
de gevallen was er weinig houvast.
Maar wel de Spieringstraat
Zelf ijverig speurend naar het straat
je kwamen wij terecht in de omge
ving van de enig overgebleven stads
poort van Delft: de Oostpoort. In
een oud, bouwvallig stadsgedeelte,
dat voor sanering in aanmerking
komt, ontdekten wij een pand, waar
aan en waar omheen wij frappante
aanknopingspunten vonden.
Het huisje, dat we hier op het oog
hebben, bevindt rich in de Spiering-
straat, op de zuidelijke hoek van de
Vijverstraat. Het is waar: het ge-
1
velt je heeft niets meer van dat op
het schilderij van Vermeer. Maar
hoeveel is er vooral In de negentien
de eeuw niet veranderd en., ook
verminkt? De gevel, zoals hij nu Is,
is ongeveer twee maal zo breed
als de lengte van het muurtje links
ervan. Het open poortje op het
schilderij vlak naast het huls is
er niet in de Spieringstraat, maar
het poortje op het linkerplan is er
Vlamingstraat, niet ver van de Delft-
se Markt.
Op dit punt werden wij attent ge
maakt door de heer W. N. de Vries,
die het pand Vlamingstraat 22 be
woont. Hij is een kenner en liefheb
ber van de historie van zijn stad en
speurde naar de geschiedenis var. zijn
woning. Daarbij ontdekte hij, dat de
ze ongeveer twee eeuwen geleden
een herberg was geweest, genaamd
„Het Hof van Holland". Van dez»
herberg bestaat een afbeelding, ge
graveerd op het deksel van eer zil
veren tabaksdoos.
Een onderzoek in het gemeente-ar-
„Het Straatje", zoals Johannes
Vermeer dat schilderde in het
oude Delft.
wèl en liet merkwaardige is nu, dat
het precies even vex van het huis ls
verwijderd als dat op het schilderij.
Breedte en hoogte van het poortje
kloppen eveneens.
Maar nog opmerkelijker is de :reen_
komst met het schilderij van wat
men achter het muurtje ziet. Daar
zijn: de perspectief van de dakgoot
de huizen links (de Zuidstraat)
en de pyramidevormige zijgevel on
geveer in het midden. De overeen
komst is hier werkelijk verrassend
Voor en tegen
is de straat onaanzienlijk en
smal. Dus kan men zich deze vra
gen stellen: kan in deze straat een
woning hebben gestaan als op Ver-
meers schilderij is afgebeeld? En zo
ja, waar moet de schilder zich dan
hebben bevonden om voldoen af
stand te hebben gehad? Het huis, dart
wij kennen van het schilderij, ls ze
ker eerder het type, dat we moeten
zoeken langs een der D- ftse grach
ten dan in een straat, die de ver
binding vormde tussen een gracht
en de stadswal.
Op de plattegrond die Blaeuw in
1646 van de stad heeft gemaakt, ont_
"een wij in de Spieringstraat
geen huis met een trapgevel. Doch
hder tegenover kunnen wij stellen, dat
er geen enkele absolute zekerheid be
staat omtrent de betrouwbaarheid
van deze kaart en dat de Spiering
straat grensde aan een voormalig
rijk kloostercomplex, waartoe grote
woningen kunnen hebben behoord.
En wat de ruimte van de schilder
ten opzichte van het onderwerp be
treft, de straat was in de zeventiende
eeuw slechts aan één zijde bebouwd.
Tegenover het huis bevond zich een
open plek, die vermoedelijk het erf
was van een herberg aan het Oost
einde, nabij de Oostpoort.
Dan de Vlamingstraat
Hoewel we dus geen zekerheid heb
ben kunnen krijgen, menen wij, dat
dit punt in de Spieringstraat zeker
één der plaatsen is waar Vermeer
zijn doek heeft kunnen schilderen. Er
is echter nog 'n tweede punt, dat bij
een recent onderzoek naar voren ls
gekomen. Dat bevindt zich op de
chief van Delft overtuigde ons, dat
de vroegere herberg thans inder
daad het pand Vlamingstraat 22 is.
De gevel is in de loop der jaren
sterk gewijzigd, maar als we de af
beelding op de tabaksdoos nauwkeu
rig bekijken, dan treffen ons de op
vallende punten van overeenkomst
met het „Straatje".
Deze zijn: de breedte van het pand
en van het poortje, de plaats en de
grootte van de ramen, de hoogte van
de stoep, het rollaag je boven de ra
men en (het opmerkelijkste van al
les) aantal en plaats van de muur
ankers.
Schilderde Vermeer
zijn moeder
Er zijn hier dus wel heel sterke
aanwijzingen, waarbij nog komt de
plaats: de Vlamingstraat. Want de
archiefstukken vermelden, dat op 13
februari 1670 in de Nieuwe Kerk
te Delft) werd begraven Dyna
Bal tens, weduwe van Reynier Ver
meer in de Vlamingstraat. Aange
toond is dat het hier de moeder van
de schilder betreft.
Zij woonde na de dood van haar man
op de Vlamingstraat. En is het nu
gewaagd om te veronderstellen, dat
Vermeer 't huis van zijn moeder op
't doek heeft vastgelegd en de vrou
wenfiguur in de deuropening de
moeder is?..
Opnieuw hebben wij de vergeelde
papieren in 't archief van de gemeen
te geraadpleegd. Zij gaven geen an
dere aanwijzing dat dat moeder Ver_
meer „in de Vlamingstraat" is over
leden. In welk huis? Helaas dit
onthullen de stukken niet.
Vermoedelijk had zij de woning ge
huurd en in dat geval is het ver
klaarbaar. dat haar naam niet te vin
den is bij hen, die een huis op de
Vlamingstraat bezaten. Wel is uit de
stukken op te maken, dat er ver
scheidene huizen waren met poortjes
ernaast en dat er gedeelten van die
hulzen werden verhuurd.
Wederom dus alleen maar enige
heel sterke aanwijzingen. Zullen we
ooit zekerheid krijgen omtrent de
plaats van het „Straatje"?.. Wij be
twijfelen het. Maar het speuren er
naar is interessant en leidt tot ver-
conclusies.
Jan H. Oosterloo.
Badgasten vinden skelet
in het zand
Badgasten op het strand bij het
plaatsje Westen-Schouwen op het
eiland Schouwen-Duiveland hebben
gisteren de schrik van hun leven ge
kregen, toen zij bij het graven van
een kuil een skelet vonden.
Het werd aangetroffen aan de
voet van de duin on en is van een vol
wassen persoon. Het geslacht is niet
bekend.
Het skelet zal worden opgezonden
aan dr. J. Huizinga van het Antropo
logisch Laboratorium van de Rijks
universiteit in Utrecht. Deze deelde
ons desgevraagd mede, dat dit een
zeer interessante vondst kan zijn. Hij
herinnerde aan het 9e eeuwse kerk
hof, dat indertijd voor de kust bij
Domburg is gevonden Door het ver
plaatsen van de duinenrij in de loop
der eeuwen kan het stoffelijk over
schot dat nu is gevonden, in vroeger
tijden aan de binnenkant van de
duinen zijn begraven.
Overigens is het ook mogelijk, dat
het hier gaat om de stoffelijke res
ten van iemand die in zee is verdron
ken. Nog in de vorige eeuw werden
lijken, die uit zee aanspoelden aan
de voet van de duinen begraven.
Reiskosten vergoed
Galant gebaar
van circus Boltini
De directie van Circus Bol
tini heeft tegen de inwoners
van het circus vrije Amersfoort
een galant gebaar gemaakt.
Amersfoortenaren, die het
circus, dat thans zijn tenten in
Amsterdam heeft opgeslagen,
willen bezoeken, krijgen de reis
kosten vanaf hun woonplaats
terugbetaald, zij krijgen boven
dien het programma gratis en
zonder betaling mogen ze ook
'n bezoek brengen aan de stal
len. De enige voorwaarde is,
dat ze zich als komende van
Amersfoort moeten kunnen le
gitimeren. Het toegangskaartje
voor de voorstelling moeten ze
wel zelf betalen.
Het is Boltini's antwoord ->p
het raadsbesluit van de Amers-
foortse gemeenteraad nimmer
meer een circus in die stad toe
te laten. Dat besluit werd des
tijds op initiatief van de toen
malige burgemeester genomen
„uit overwegingen van dieren-
beschermende aard".
Zulk een besluit is ook door
de badgemeente Zandvoort ge
nomen, misschien zien de kust
bewoners ook nog eens een
lokkend circusknipoogje.
DE EMIGRATIE NAAR NIEUW-
ZEELAND
En zijn voor Nederlandse immigran
ten goede mogelijkheden in Nieuw-
Zeeland. Het land wordt steeds meer
geïndustrialiseerd en heeft 20.000 va
catures in de bouwnijverheid, olierafi
finage, auto-assemblage, de alumini-
umbranche en andere technische
sectoren. Dit verklaarde gistermid
dag de consul-generaal van Nieuw-
Zeeland in Den Haag, de heer T. A
N. Johnson, bij zijn vertrek met de
„Willem Ruys" naar Wellington,
waar hij een nieuwe functie -crijgt.
Nederlandse arbeidskrachten heb
ben een prioriteit omdat zij hard
werken, snel voor eigen huisvesting
zorgen, vooruit willen komen en
goed assimileren. In totaal wonen er
nu 25.000 oud-Nederlanders in Nieuw-
Zeeland.
Het relatief grote aantal Neder
landers, heeft, volgens de heer
Johnson, tot gevolg gehad, dat er in
Nieuw-Zeeland meer belangstelling
is gekomen vooi handel r.iet het
Europese continent.
„Opmerkelijk, ildus de heer Hale,
de nieuwe consul-generaal, „Is voor
al dat zelden een Nederlander voor
de rechtbank moet verschijnen we
gens wangedrag".
NOG GEEN VERLAGING
LEERLINGEN SCHAAL
De staatssecretaris van O., K. en
W., drs G. C. Stubenrauch, acht heil
thans nog niet mogelijk de eerste
fase van de verlaging van het aantal
leerlingen per klas in de lagere scho
len door te voeren. Het aantal vaka-
tures, vooral op de Zuidhollandse
eilanden en in de provincie Zeeland,
is nog te groot.
Procuratiehouder leefde Skelteren maakt Raadslid woonde
te prettig en werd gepakt teveel lawaai
er niet gebouwd kan worden zonder
vergunning".
In de Nieuwe Haven te Meppel
is gisteravond het lijkje gevonden
van de vijf-jarige Derk, een zoontje
van de schipper D. Noordhuis uit
Leeuwarden. Het knaapje werd sinds
maandag vermist.
„Fra Diavola". Dank zij de
Eprovsie-verbindingen konden we
donderdag ook in ons land een avond
lang kijken naar Auber's opera „Fra
Diavolo", opgevoerd in het kader van
de sinds 1946 bekend geworden Bre-
genzer Festspiele. De camera's van
de Oostenrijkse t.v. stonden opge
steld in het .Theater am Korn-
markt" en registreerden zuiver het
dolle verhaal van de ontmaskering
van een Italiaanse bandiet en pseu-
do-markies. „Fra Diavolo" is blij
kens de uitzending nog altijd aan
trekkelijk gebleven, vooral in deze
opvoering met vooraanstaande solis
ten. Daar waren er drie bij van de
befaamde Weense staatsopera. En
dan waren er Duitse artisten ter as
sistentie van de Wiener Symphoniker
en een Weense zangvereniging. Om
de zaak nog meer internationaal te
maken: de regisseur was uit Keulen
en de dirigent uit Parijs. Men had
een suggestief décor opgebouwd en
het geluid kwam naar omstandighe
den even goed over als het beeld. De
KRO heeft een aangename avond
bezorgd.
Twee kwesties bij de VPRO. In
zijn medische rubriek bij de VPRO
heeft dokter A. van Swol deze keer
heel schuchter de kanker aan
de orde gesteld en hij heeft zich
voorgenomen er een langer program
ma aan te wagen, wanneer hem uit
reacties op de jongste uitzending
zou blijken, dat er behoefte aan
bestaat. Dat achten we wel mogelijk
en misschien ook verstandig, gezien
de ingehouden wijze van behandeling
door deze artos. De andere kwestie
betrof het auto-racen. We zijn het
eens met de tegenstanders, dat in
deze tak van sport veel slachtoffers
vallen en dat men wel zeer bezorgd
moet zijn voor het leven van deel
nemers en kijkers langs de weg. Het
langwijlig vertoonde folklorefestival
in Joegoslavië moge dan artistiek
iets hebben betekend, de presentator
Wim Imbo heeft verzuimd de schaar
in het vertoonde celluloid te zetten,
't Was te veel van het goede.
Komende uitzendingen. Bij de
AVRO zal mr. Hilterman vanavond
het geval Berlijn bespreken en
daarna zal een kijkje worden ge
gund op de populaire rommelmarkt
aan het Waterlooplein te Amster
dam. In het allerlei van de NCRV
komt zaterdag Hans Kaart en na
hem Spaanse dans. Zondag is er
alleen avonduitzendins en wel door
de VARA die iets zal laten zien over
tatoeëring en jazz op Loosdrecht.
T.V. oij de KRO. We hebben de
cijfers bij de hand over het optre
den van de KRO in de t.v.-program-
ma's gedurende het laatste jaar.
Daaruit zullen de liefhebbers van
amusement vernemen, dat ze met
20 uren behoorlijk aan hun trekken
zijn gekomen, de toneelliefhebbers
zelfs 24 uren en de filmkijkers even
zeer 20. Niet minder dan 14 uren
werden aan de kinderprogramma's
besteed en 20 uren aan muziek, de
serieuze mu-iek ruim het dubbele
van de lichte muziek. Rond negen
uren werden besteed aan actualitei
ten en 4V« uur aan epilogen. Docu-
mentair-instructieve uitzendingen
vroegen in totaal 20 uren van het
geheel. En had U verwacht dat al
leen reeds bij de KRO gedurende
een enkel jaar bijna vijf uur werd
besteed aan aan- en afkondigingen
en dat het bordje „storing" gedurende
bijna anderhalf uur heeft gehangen?
In totaal was de KRO in één jaar
tijds ruim 150 uur „in de lucht".
Ook Rotterdam heeft nu zijn
„goede heertje". De recherche ar
resteerde namelijk dinsdagnacht de
52-jarige procuratiehouder W. F. S.,
die in een lange periode een zeer
groot bedrag zou hebben verduis
terd ten nadele van zijn werkgeef
ster, de firma W. van Driel's
stoomboot- en transport-onderne
ming n.v in Rotterdam; geld, waar
van hjj „prettig" zou hebben ge
leefd. Er worden bedragen ge
noemd van 100.000 tot 150.000 gul
den. De politie is in dit stadium
van het onderzoek evenwel nog niet
in staat een enigszins betrouwbare
schatting te geven.
Het onderzoek wordt geleid door
hoofdinspecteur L. Fonckert, aan wie
de procuratiehouder verschillende
feiten heeft bekend.
De man zal zaterdag a.s. worden
voorgeleid voor de officier van Jus
titie mr. B. van der Meulen.
De procuratiehouder genoot in
het bedrijf een grote mate van ver
trouwen. Regelmatig controleerden
accountants de boeken, maar nooit
werd een onjuistheid vastgesteld. De
man moet zijn manipulaties dan
ook zeer geraffineerd hebben ge
pleegd. Een onverwachte controle
door de directie zou tenslotte de
fraude aan het licht hebben ge
bracht.
Actie in Driebergen
De mogelijkheid is niet uitgesloten,
dat het enkele maanden geleden in
Driebergen geopend skeltercircuit
zijn poorten zal moeten sluiten. Ge
folterd door het vele lawaai, dat
deze moderne sportvoertuigen ma
ken, overweegt een actiecomité uit
de Driebergense burgerij, nadat po
gingen om tot een bevredigende
schikking met het circuitbestuur
te komen, tot nu toe geen gunstige
resultaten hebben afgeworpen, een
kort geding tegen het stichtingsbe
stuur aanhangig te maken.
Er zijn proeven genomen met ge
luiddempers, die wel goed schijnen
te zijn geslaagd. De vrees, dat ge
luiddempers invloed zouden hebben
op de snelheid van de skelters, werd
in ieder geval niet bewaarheid, in
tegendeel. De rijders schijnen er
echter moeilijk aan te willen, om
welke reden dan ook.
Het actiecomit vraagt zich nu in
dit verband af waarom het circuit-
bestuur er niet toe overgaat het aan
brengen van geluiddempers ver
plicht te stellen. In ieder geval is
dat nog niet gebeurd en daarom
ziet het actiecomité zich gedwongen
nu door een evtl. kort geding een uit
spraak van de bevoegde rechter uit
te lokken.
in kippenhok
Gemeentewerklieden van Chaam
hebben donderdagmiddag een groot
kippehok afgebroken, dat zonder
bouwvergunning aan de Bredaseweg
was neergezet. In dat kippehok huis
de niet het pluimvee, maar de land
bouwer, oud-wethouder der gemeen
te, de heer J. Schoenmaker, met zijn
vrouw. Het was hun tijdelijk woon
verblijf, aldus de Tel.
Enige tijd geleden had de heer
Schoenmaker, die momenteel nog
lid van Provinciale Staten van Nrd-
Brabant is en gemeenteraadslid van
Chaam, een bungalow gebouwd. Toen
naast hem een soortgelijke woning
werd neergezet, werd hem het vrije
uitzicht dermate ontnomen, dat hij
besloot zijr bungalow te verkopen.
Binnen een maand zou hij deze
verlaten, doch toen had hij nog niets
anders om zelf in te gaan wonen.
Zonder bouwvergunning, na te
voren door het gemeentebestuur te
zijn gewaarschuwd, zette hij toen
het kippehok neer. Tweemaal heeft
de burgemeester, de heer A. Schram,
hem schriftelijk in kennis gesteld
van de overtreding en hem de gele
genheid gegeven het tijdelijke woon
verblijf af te breken. De heer Schoen
maker bleef echter volharden en zei
ronduit er niet uit te zullen gaan.
„Hij heeft er", volgens burgemees
ter Schram, „een prestige-kwestie
van gemaakt. Niemand beter dan hij
kan als oud-wethouder weten, dat
I
15. Jakob trok met het hert naar de stad waar hij
het verkocht voor klinkende munt. Voordat hij naar
huis terugkeerde stapte hij een winkel binnen en
kocht er werktuigen, gereedschap en andere benodigd
heden. Toen Jakob in de kleine hut terugkeerde, dans
ten de kinderen van vreugde bij het zien van al die
rijkdom.
16. Voor Edward had hij een geweer meegebracht.
Humphrey bekwam zijn gewenst timmergereedschap
waarmee hü in de winter veel nuttige dingen zou
kunnen maken. Alice was blij met het naaigerei en
'begon onmiddelijk met het verstellen van de kleren.
Op deze wijze brachten allen de winter gezellig door
in het kleine huisje. Zij waren uiterst gelukkig en
tevreden terwijl de soldaten geen argwaan koesterden
over het leven van de vier kinderen van Arnwood.
