Krijgt vervallen historisch St. Eiisabeth-gasthuis weer zijn oude bestemming? Weerbericht Geschiedenis van Leidens eerste echte ziekenhuis WOENSDAG 2 AUGUSTUS 1961 DE LEIDSE COURANT Na ruim twee jaren van intensieve voorbereidingen en besprekingen kan de Stichting tot be hartiging van de belangen van minder validen en verzorging van hulpbehoevende bejaarden een vastere vorm aan gaan nemen. Immers, na het voorstel van b. en w. tot overdracht van het St. Eiisabeth-gasthuis voor de symbolische en specta cülaire prijs van één gulden en na instemming van de Leidse vroede vaderen met het voorstel (maandag a.s.?), kan de Stichting haar plannen gaan concretiseren: haar doelstellingen, in de naam vervat, werkelijkheid maken en daardoor een brokje stille schoonheid voor onherstelbaar verval behoeden. drijvende te houden, maar in 1471 liet men de eerste proveniers toe. Het had wel wat voeten in de aarde, want hoewel de pastoor van de Vrouwenkerk zich uit alle macht verzette, mochten Govert Janszoen en zijn vrouw Aechte Jansdochter na een gerechtelijke procedure een huisje betrekken bij het gasthuis. Er kwamen meer schapen over de dam en dank zij het gewonnen pro ces van Govert janszoen hebben we Wanneer men zich door „De poorte van 't Vrouwe Elisabeth Gasthuis', zoals boven de ingang aan de Oude Vest 25 staat, begeeft - men moet eerst dus nu het schilderachtige hofje, een onbestemde terughoudendheid voor het donkere en nauwe poortje van zich afgezet hebben - verzeilt men van de rumoerige Oude Vest, Beesten markt en contreien in een wereldje van stille schoonheid. Een vervallende QVER DE OORSPRONG van het Hof van Zessen, genoemd naar schoonheid, maar toch nog steeds een herinnering aan wat eens de Vrouwen de zes huisjes, tast dr Van Dongen Camp was. - Stichting chronisch zieke bejaarden stelde zich voor grootse taak van de verbouwing na een huizen- het duister. Bij zijn historisch on derzoek heeft hij geen verband kun nen leggen tussen het gasthuis en ruil met het St. Michielsklooster, het rijtje van zes*, dat haaks op de want op afgebeelde gravure ziet men Oude Vest staat. Tot voor enkele jaren waren de beide hofjes zelfs ge scheiden. Daar de tussenliggende D duidelijk twee gebouwen, die ver schillen in hoogte. Het hoogste ge- houwtje is namelijk de kapel. Bij de bouw op instorten stond, heelt men TOPGEVELTJES, hoewel ze verbouwing (reeds in 1584 een feit) f_?cLda.t hier en daar topzwaar dreigen is hetpgeheel onder een kap gebracht. thans vrijelijk van het ene hof in te worden, de kleine ruitjes in de functioneel juist, omdat ziekenzaal h?t andere kan lopen. Architecto- zware nog steeds degelijke, maar ert kapeljen geheel^JJde" De ™Sd tTbeïpêurfn .Tntefen" ^7e.1°le.SP°=ge?: 'Sf" d.V?; £Mïï?ï,tï SÜ°U" doel, indien het Hoi van Zesse/ge- restaureerd is, dan nog zal het be paald ongunstig afsteken tegen het LIET BEGINSEL in de statuten, dat levendige en frisse St. Elisabeth- men geen proveniers zou opne- hofje. De Stichting heeft dit echter men, liet men in de loop van de 15e voorzien en zal de beide hofjes weer eeuw gedwongen door geldnood toch gaan scheiden door een opbouw. lige trant, waarin de Leidenaars in ten kribben op het altaar kijken, vroeger eeuwen him bouwzin uit leefden. Voor het grootste gedeelte van de Kamp heeft men een drastisch sa neringsplan opgesteld: met de grond gelijk maken. Voor het St. Elisabeth- maar los. Met acties van welgestelde. Als men in het St. Elisabeth-hof gasthuis heeft de Stichting evenwel Leidse ingezetenen trachtte men aan- staat, botst het gezicht onaangenaam een saneringsplan, waar iedereen vankelijk het gasthuis financieel nog tegen een lelijke schutting. De schut- vrede mee zal kunnen hebben. Het St. Eiisabeth-gasthuis, kapel en ziekenzaal, grenzende aan de Cae- ciliastraat, het St. Elisabeth-hof en het Hof van Zessen, met inbegrip van de regentenkamers, zullen in de oude toestand worden teruggebracht. Niet alleen een uiterlijk opknappertje, maar ook wil men de functie van In 1959 publiceerde dr. M. A. van Dongen in De Leidse Courant een artikelenreeks over de geschiedenis en het werk van het oude St. Eiisa beth-gasthuis én de plannen, die de Stichting met 't gasthuis had. Nu dit stukje Leidse historie zo niet dood, dan toch wel op sterven na dood weer gaat leven en in de actualiteit is gekomen, willen we aan de hand van de beschrijving van dr. Van Dongen nog eens de geschiedenis van het gasthuis nagaan. ting dateert uit de tijd, dat de voor malige ziekenzaal nog gebruikt werd als kleuterschool en men in de tuin van het St. Elisabeth-hof je een speelplaats had afgeschoten. Het ge heel zal echter aanmerkelijk opfleu ren, als deze schutting verdwenen Verval Het St. Eiisabeth-gasthuis is ten slotte na een bloeiperiode in de 18e eeuw verarmd en in verval geraakt. In de 18e eeuw moet men ook ge staakt zijn met de ziekenverpleging. Allengs verdwenen ook de bewoners van het hofje. Momenteel wonen nog enkele bejaarden en enkele kun- tenaars in de huisjes, die men zelf nog enigszins bewoonbaar heeft kun nen maken. Ook een gedeelte van het regentengebouw, dat tussen de beide hofjes is gelegen, is nog in ge bruik als werk- en kantoorruimte. Dr. van Dongen, de promotor van de Stichting, schreef in 1959 korte tijd na de oprichting van de Stich ting: „Jan Dirc Coenenzoen en sijn wijf Katrijn Willem Teedenszoen" wil den de welvaart ten goede doen ko men ook aan hen, die er niet onmid dellijk van konden profiteren: de arme zieken. De tijd van nu kent gelijke problemen, hoewel de wel vaart van die periode niet in de scha duw kan staan van de hoogconjunc tuur, waarin ieder van ons kan de len, met uitzondering van de chro nische zieken en bejaarden. Het ver beteren van hun lot, hun gezinsver pleging te garanderen, zodat het oude invalide gezinslid niet van zijn part ner behoeft te scheiden, dat is het doel van een sinds kort bestaande stichting. Het redden van een historisch mo nument door het te hergeven aan een bestemming, welke met de oor spronkelijke overeenstemming is - is er mooier combinatie denkbaar" Een schone en eerlijke wens, die in vervulling dient te gaan! De gevelwand van het St. Eiisabeth-gasthuis aan de Caeciliastraat. De uit 1584 daterende tekenin^ van het gast huis lijkt in veel op zichten op het huidige vervallen complex. LIET ST. ELISABETH-GASTHUIS is eigenlijk nooit een „gasthuis" geweest in de Middeleeuwse zin, een zgn. baaierd, waarin zwervers, bede laars, gesellen en spechaelders voor een nacht het hoofd in een grote zaal bij een open vuur ter ruste konden leggen. Dergelijke instellingen wa ren er reeds in de Leidse bevolkings concentratie binnen de stadsvesten. Toen Jan Dirc Coenenzoon en Ka trijn Willem Teedenszoen het gast huis in 1428 stichttten en aan de ge meente Leiden overdroegen, dachten zij op de eerste plaats aan een zie kenhuis. Het moest een „gasthuus zijn voor armer, ellendiger, sieker vrouwenpersonen". Passanten de bedelaars en zwervers zouden ge weerd worden, evenals de prove niers. Proveniers waren lieden, die zich in hofjes bij de gasthuizen hadden ingekocht, hetgeen veelal gewaar deerd en aangemoedigd werd, om dat zij voor het vaste inkomen van het gasthuis zorgden. Zij waren echter ook vaak een bron van ruzie en ergernis, omdat zij zich wel be wust waren van hun positie. Door het initiatief van Coenenzoon en Tee denszoen had Leiden zijn eerste ech te ziekenhuis. Hiermede is dus wel de mening van velen gelogenstraft, dat men in de Middeleeuwen geen oog had voor medische problemen en de verzor ging van zieken. Alleen hield men er toentertijd op sommige punten een andere zienswijze op na, dan tegen woordig, hetgeen bijvoorbeeld de lep rozen op schrijnende wijze aan den lijve moesten ondervinden. LIET PROBLEEM van de zieke/i en de verzorging ging bovendien in het begin van de 15e eeuw sterk spreken. Leiden begon door de im migratie van allerlei handwerkslie den al aardig het karakter te krijgen van een grote stad. In de oude stads kern woonden omstreeks 1400, onge veer 5000 mensen. Armen konden zich niet door een geneesheer laten behandelen, hetgeen niet alleen door velen als een zeker onrecht werd gezien, maar ook met de toen gel dende medische begrippen onverenig baar werd geacht. Men denke maar aan de golven epidemische ziekten, die de steden nog al eens teisterden. LIET OORSPRONKELIJKE St. Eli- sabeth-gasthuis, de kern, waar omheen zich later de hofjes hebben geschaard, lag aan de Caeciliastraat. Het wit-gepleisterde gebouw alles wat mooi is, schijnt pleisteraars aan te trekken met de elf boog-vor- mige ventsers, dat men nog kan zien in de genoemde straat, was de zie kenzaal en de kapel, waarin de be hoeftige vrouwen door „maechden of weduen" verpleegd werden. Wat men tegenwoordig ziet, is het resultaat ROELOFARENDSVEEN Nabeschouwing NKS-kamp DOSR Het Sportkamp 1961 is weer achter de rug! Rest ons nog een min of meer korte of lange nabeschouwing! Ge zegd mag worden, dat deze kamp- week een zeer geslaagde is geweest. Het weer liet Ons deze week beslist niet in ons DOSR-hemd staan. Daar was al zeer veel mee gewonnen. Aan de jongens was de taak opgedragen om onder deze schitterende omstan digheden een zo goed mogelijk re sultaat te bereiken. En als we de eindresultaat bekijken moeten we zeggen, dat het dit jaar bijzonder goed is gegaan. Laten we het stof even van onze leesbril afvegen, om daarna de resultaten successievelijk aan ons oog voorbij te laten trekken. We beginnen met ons A-elftal. Dit elftal was met nog drie elftallen van andere clubs ingedeeld in de zoge naamde A-poule By het voetballen heeft het aan spanning niet ontbro ken. Alle vier de elftallen waren ongeveer even sterk. Uiteindelijk kwamen er twee clubs samen boven aan met op de derde plaats met een zeer klein verschil het DOSR-elftal. In de vierkamp eindigde dit elftal op de tweede plaats, doch bij het zwemmen en volleyen kon het geen rol van betekenis spelen. Het DOSR B-elftal sloeg een bij zonder goed figuur door op de der de plaats te eindigen in het voetbal toernooi. Tien elftallen waren inge diend in twee groepen van vijf. Dat dit elftal niet in de finale kwam, kwam meer door het feit, dat er een elftal te laag was ingedeeld, dan door het voetballen van deze elf spelers. Tegen het elftal, dat van alle elftal len, ook de A-elftallen, met 8, 9 of 100 won, verloren wij slechts met 30 in een fel defensief gespeelde wedstrijd. De vierkamp leverde een vijfde plaats op en het zwemmen een tweede. Het volleyen was niet van die aard, dat het een hoge plaats kon opleveren. Het C-elftal heeft het dit jaar bij zonder goed gedaan. Van de elf elf tallen die hier meededen aan het voetballen, was de vierde plaats een mooi eindresultaat. De vierkamp eindigde hier met een overwinning van het C-elftal, waarvoor een me daille een waardige beloning was. Bij het volleyen wist één van de twee Wilt u zich abonneren op DE LEIDSE COURANT? Dat kan - graag zelfs- floor deze bon in te vullen Ondergetekende: Naam Adres Woonplaats geeft zich hierbij op als abonné en wenst betaling per week (ƒ0 59) per maand (ƒ2.55) pet kwartaal (ƒ7.50) Doorhalen wat niet verlangd wordt. Willen wij of een van uw kennissen ter kennismaking De Leidse Courant twee weken gratis op proef zenden? Ook dat kan als U onderstaande bon invult. De heer/Mevr./Mej. Adres Woonplaats zal gaarne De Leidse Courant gratis 2 weken op proef ontvangen. Deze bon verzenden ais drukwerk ln open envelop (4 cent postzegel) aan De Leidse Courant, Papengracht 32, Lelden, zestallen door te dringen tot de hal ve finale. Het spel vlotte in deze halve finale niet zo best, wat tot gevolg had, dat de finaleplaats nog een toekomstdroom moest blijven. Tot slot willen wij nog enige bij zondere feiten vermelden. Donder dag had de gemeente van Zundert een paar neusberen gekocht, om het toch al schitterende sportpark nog mooier te maken. Volgens de koper-s en verkopers waren deze neusberen niet tot verre sprongen bekwaam. Zij verloochenden echter hun ware aard niet en met een waarlijke be- rensprong kozen zij 's avonds de vrij heid. Het gemeentepersoneel van Bundert trok met zwaar materiaal uit ter vangst. G. Spruit van DOSR ging er zich mee bemoeilen en hij greep met een snoekduik een van de beertjes in zijn kraag tot grote ver bazing van de gehandschoende ja gers. De naam „berenvanger van Zundert trok met zwaar materiaal voor G. Spruit. Naast berenvangers hadden we ook nog een goed tekenaar in onze gele deren. J. de Koning hield zich enke le uren bezig met tekenen en het resultaat was zo schitterend, dat de kampstaf besloot, om er de kamp krant mee op te sieren. Al met al was het weer een prach tige kampweek. Gaarne een woord van dank aan allen die meewerkten om deze week zo schitterend te doen slagen. DE LEIDER KATWIJK AAN DEN RIJN In verband met de vakantie orga niseert de speeltuinvereniging „De Molentuin" morgen van twee tot zes uur een kindermiddag in de speel tuin in de wijk „Het Molenblok". Het programma bestaat uit wedstrij den voor kinderen van vijf jaar en ouder. De wedstrijden zijn als volgt ingedeeld: Meisjes van 5 en 6 jaar: blokjes rapen; 7 en 8 jaar: eieren- lopen; 9 en 10 jaar: zaklopen; 11 jaar en ouder: kussengevecht; jongens 5 en 6 jaar: blokjes rapen; 7 en 8 jaar: koekhappen; 9 en 10 jaar: hoepelen met autobanden; 11 jaar en ouder: kussengevecht. Alle kinderen krijgen een tractatie, terwijl voor de ver schillende winnaars en winnaressen fraaie prijzen beschikbaar zijn. Aan deze kindermiddag kunnen alle kin deren deelnemen. De kinderen van de leden hebben toegang op vertoon van hun penning, terwijl kinderen van niet-leden in het bezit moeten zijn van een geldie dag- of week kaart. Ook belangstellende ouders hebben toegang tot de speeltuin, doch worden niet op het middenter rein toegelaten. NOORD WIJK Afscheid van Gemeente- bode G. Haasnoot In de feestelijk met bloemen ver sierde raadzaal van het gemeentehuis te Noordwijk hebben gisteren het gemeentebestuur, de hoofden van dienst en de secretarie-ambtenaren op hartelijke wijze afscheid genomen van de bode in de buitendienst, de heer G. Haasnoot, die wegens het be reiken van de pensioengerechtigde leeftijd de dienst per 1 augustus heeft verlaten. Het was op 24 november 1930, dat de heer Haasnoot als nachtwaker bij de gasfabriek zijn eerste schreden zette op het ambtelijk pad. Voordien was hij werkzaam in de brood- en banketbakkerij, eerst bij de vanouds bekende banketbakkerij J. H. van der Werf, later bij de coöperatie „De Verbetering". Per 16 februari werd hij bevorderd tot stoker, waar naast hij tevens terreinwerkzaamhe den verrichtte. Opheffing van de Noordwijkse gasfabriek als produc tiebedrijf was er mede oorzaak van, dat Haasnoot met ingang van 1 juli 1947 werd aangesteld tot bode in de buitendienst ter secretarie. Per 1 ja nuari 1949 volgde daarnaast zijn aan stelling als havenmeester. In zijn vrije tijd fungeerde hij nog als con cierge van de Ambachtstekenschool, hetgeen hij precies 33 jaar heeft ge daan. Als eerste voerde loco-burgemees ter J. van Leeuwen het woord, die in hartelijke bewoordingen zijn waardering uitsprak voor de wijze, waarop de heer Haasnoot zijn taak de jaren door heeft verricht. Of het nu slecht of mooi weer was, altijd zag men de bode op zijn brommer trouw alle te bezorgen stukken /an het gemeentehuis en het ontvangers kantoor ter bestemde plaatse bren gen. Spr. wenste de scheidende bode nog vele gezonde jaren toe en een nog lang en rustig woonverblijf in Noordwijk. Met kennelijke voldoe ning ontving de heer Haasnoot de mededeling, dat hij de nog betrekke lijk nieuwe brommer mocht behou den endaarnaast nog een extraatje voor hem overbleef. Namens het secretariepersoneel voerde de gemeentesecretaris, de heer B. Ike, het woord, die zijn waarderende woorden vergezeld liet gaan met de overhandiging van en kele fraaie boekwerken. De binnen bode, de heer A. N. de Jong, meende niet als collega maar als vriend af scheid te moeten nemen. Onder grote hilariteit bood spreker zijn ouc'-col- lega in ruil voor de uniformpet een nieuwe pet aan, waarmee hij hoopte te bereiken, dat de gepensioneerde Haasnoot nog als een waardig' „A.O.W.-nozem" door Noordwijks straten zou brommen. Na nog een enkel woordje van het hoofd van de openbare lagere school de heer G. Marijt, dankte de heer Haasnoot, zichtbaar ontdaan, voor alle ondervonden medewerking en vriendschap. LEIDSCHENDAM Geboren: Elisabeth L„ d.v. J. de Baat en M. Verkerk; Petrus J. P., z. v. T. J. Bergman en C. W. Teunis- sen; Jacqueline C. J., d.v. A. J. Bos- meijer en J. F. T. M. van Leeuwen. Sijtse A. E., z.v. A. L. Veenendaal en P. D. Dijk: Cecilia M. L., d.v. J. P. A. Fafié en J. M. Gerits; Helena E. D. M., d.v. W. F. Koot en M. T. Bos kamp; Robertus C. M., z.v. M. P. Mooijman en M. M. B. Bontje. Ondertrouwd: N. de Korte en J. E. W. de Wit; T. C. M. v. d. Meer en M. J. van Schie; G. P. Vurens en J. C. P. Remmers waal. Getrouwd: J. H. Roos en J. v. Ber- kel; A. J. M. Julien en J. A. C. Tie- lemans; C. Goet en N. v. d. Hout; F. O van Rossum en M H. C. v. d. Meer; C. M. N. Haan en J. A. Jonge- jan. Overleden: E M. Meerman van der Horst, 71 jr., wed. van J. J. M. van Zwet; C. M. H. Bergmann, 64 jr., wed. van J. H. Kats; G. Brouwer, 61 jr.; C. G. Scholtes, 70 jr., echt genoot van J. A. v.' d. Bosch; H. Ver- heijen, 73 jr., echtgenoot van J. H.' Kloosterboer; K. de Groot 84 jr. echtgenoot van A. van Zanten; A. J. J. M. de Groot 65 jr. Motor over de kop. Op de rijks weg 4a. ter hoogte van de Kniplaan is gisteren de motorrijder D. H. uit Rotterdam over de kop geslagen doordat zijn voorband plotseling leeg liep. Bij zijn val werd hij gewond aan gelaat en handen en liep ver moedelijk een hersenschudding op. Ook de duorijdster zijn echtge- te, werd aan gelaat en knieën ge wond. Nadat een dokter uit Zoeter- woude de eerste hulp had verleend, werden beiden verongelukten per ambulance naar het Academisch Ziekenhuis te Leiden overgebracht. HILLEGOM Riolering Vosselaan De dienst van openbare werken te Hillegom heeft de vernieuwing van de riole ring van de Vosselaan en de Mei doornstraat opgedragen aan het aan nemersbedrijf Gebrs Schouls N.V., te Leiden, voor 68.685, WASSENAAR Bungalows Volgens een ontwerp van het architectenbureau F. Otten- hof te 's-Gravenhage zal de N.V. Europabouw, eveneens te 's-Graven hage, aan de Bronckhorstlaan nabij de Katwijkseweg voor eigen reke ning een zestal luxe bungalows gaan bouwen. (Meegedeeld door het K.N.M.I. Geldig van woensdagavond tot donderdagavond. Opgemaakt te 11.15 uur). ONVAST. Veranderlijke bewolking met plaatselijk enkele buien. Zwakke tot matige wind tussen west en noord. Gematigde temperatu ren. Het weer in Europa hedenmor- De weerrapporten van gen 7 uur luiden: m>ax. min. HELSINKI geh. bew. 25 13 STOCKHOLM zw. bew. 21 13 OSLO zw. bew. 19 14 KOPENHAGEN 1. bew. 18 13 ABERDEEN zw. bew. 18 9 LONDEN zw. bew. 24 12 AMSTERDAM zw. bew. 22 14 BRUSSEL geh. bew. 23 14 LUXEMBURG regenbui 23 14 PARIJS zw. bew. 25 13 BORDEAUX mist 27 14 GRENOBLE regen 22 15 NICE 1. bew. 25 17 BERLIJN zw. bew. 21 12 FRANKFORT regen 24 15 MüNCHEN geh. bew. 27 15 ZüRICH regen •26 16 GENèVE zw. bew. 25 15 LOCARNO geh. bew. 25 15 WENEN 1. bew. 25 12 INNSBRUCK zw. bew. 28 12 ROME onbew. 31 16 AJACCIO onbew. 28 16 MADRID onbew. 32 19 MALLORCA onbew. 34 20 PAUZE Morgen: Benno, stichter van de abdij Einsiedeln (Zwitserland), t 940. HET GESPREK VAN „MOND AAN MOND". We hebben het zondag weer ge hoord: „Er is verscheidenheid van gaven, maar het is dezelfde Geest". Paulus schreef dat aan de rumoerige parochie in de Griekse havenstad Korinthe. Met andere woorden: je moet het ruim nemen; je kunt op allerhande wijzen een goed christen zijn. „In deze tijd van overdreven activisme" (kardinaal De Jong) geeft Benno een van de wegen aan. Bis schop van Metz in Frankrijk, trok hij zich terug in de Zwitserse ber gen, om te bidden, zoals Vondel het „Adam in ballingschap" laat zeg gen: „Hoe wel bekomt het mij, ge rust in eenzaamheid en opgetogen, met de hoogste majesteit te spre ken mond aan mond". Het beschou wend (contemplatieve) leven is een genade-gave, waardoor de mens op stijgt boven een „overdreven acti visme" Het wordt door de Kerk van ouds-her geprezen voor degenen, die zulk een genade ontvangen. PUZZEL No. 508 Hor.: l. eiland tussen Sicilië en Tunis,, 5. honingbij, 6. meisjesnaam, 8. muzieknoot, 9. tam, 11. meisjesnaam, 13. vriend (Fr.), 15. groente, 16. de O. mond v. d. Weich- sel, 17. ieder, 19. vaarwel. 21. voor zetsel, 22. boom, 24. oude lengtemaat, 25. snoer van een hengel, 27. tel woord, 29. mannelijk dier. Vert.: 1. familielid, 2. lichaamsdeel, 3. deel van een boom, 4. in het jaar onzes Heren (afk. Lat.), 5. traag van begrip. 7. vis, 8. gem. in Drente, 10.- voorwerp om vis te vangen. 12. spij ker, 14. opening ener fuik, 15. gebod, 18. tussenzetsel, 20. boom, 22. fami lielid, 23. bijwoord, 26. pers. voor- naamw., 28. bijwoord. Oplossing morgenavond. Oplossing no. 507 Hor.: 1. hals, 3. bord, 5. eva, 7. stork, 9. tin, 11. Deest, 13. net. 15. tra, 16. snert, 18. Ems, 20. Karei, 22. nar, 23. pret, 24. fier. Vert.: 1. hart, 2. set, 3. baret, 4. duit, 6. vod, 7. Sneek, 8. kerel, 10. Inn, 12. Sam, 14. trant, 16. stop, 17. tra, 19. spar, 21. erf. PUNT Vreedzame coëxistentie

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1961 | | pagina 3