en moderne vormgeving gaan samen
t
IN ESKIMO-SCULPTUUR
Jagende artiesten betrappen 't leven op heterdaad
Magische
overwegingen
spreken
soms
een
woordje
mee
DE LEIDSE COURANT
OEBKUHST
In de loop der jaren heeft men tal van grotten ontdekt,
welker wanden bedekt zijn met tekeningen en schilder
werk. Deze kunstwerken stammen uit een tijd, die
duizenden jaren achter ons ligt. Thans rekent men ze
tot de grootste artistieke prestaties van de mens. Men
zou ze samenvattend kunnen bestempelen als „jagers
kunst".
De mensen die de grottekeningen en -schilderingen
maakten waren namelijk jagers bij uitstek. Zij waren,
op straffe van de hongerdood, genoodzaakt, de dieren,
waarop zij jacht maakten, zeer scherp waar te nemen,
wilden zij met buit huiswaarts kunnen keren. Hieraan
is het wel toe te schrijven, dat de door hen uitgebeelde
dieren stuk voor stuk een expressie en actie vertonen,
cUe later zelden werden geëvenaard in Europa.
De Eskimo's
De toevoeging „in Europa" is noodzakelijk, want bui
ten Europa leefden en leven wel kunstenaars, wier
prestaties gelijkenis vertonen met die der „grot-kun
stenaars" uit het verre verleden. Tot de levende beoefe
naren der „jagerskunst" behoren de Eskimo's. Zij leven
merendeels ten noorden van de boomgrens in de pool
gebieden. Voor hun levensonderhoud zijn zij nog steeds
vrijwel uitsluitend aangewezen op de jacht en de
visserij. Een mislukte karaboe- of zeehondenjacht kan
de hongerdood betekenen voor een Eskimo-groep. Daar
om zijn de Eskimo's, evenals de Eurpese mens in de
dagen van de Ijstijd, zeer scherpe waarnemers der
natuur geworden. Zij kennen als geen' ander de ge
woonten en eigenaardigheden van vogels, karaboes,
pelsdieren, zeehonden, beren en vissen. Hun hele be-
ótaan is nauw vervlochten met dat van de dieren, die
hun jachtbuit vormen. Een Eskimo voedt zich met hun
vlees, kleedt zich in hun huiden, verlicht zijn woning
met hun traan en vervaardigt zijn wapens, sleden en
kajaks Git de „grondstoffen", die zij hem leveren.
Toegegeven, de laatst twintig jaar is de „beschaving"
bezig, in de woongebieden der Eskimo's door te drin
gen, maar niettemin is ook heden ten dage hun denken
nog doortrokken van de dierenwereld. Geen wonder
dus, dat hun kunst eveneens „dierlijk" is gericht. Hier
bij komt, dat ook magische overwegingen een woordje
meespreken, als zij zich tot uitbeelden of afbeelden
van dieren zetten. Evenals de Europese jagers duizen
den jaren geleden geloven de Eskimo's namelijk, dat
zij een dier in hun macht krijgen door het uit te
beelden en voorts, dat een dier goedgunstig jegens hen
gezind zal zijn, als zij er, by wijze van eerbetoon, een
beeldje van maken.
Wij zeiden het reeds: Het observatievermogen der
Eskimo's is zeer scherp dank zij de jacht. Hierdoor
hebben zij oog voor de essentiële trekken van de le
vende wezens, die zij uitbeelden. Een Eskimo-kunste
naar verliest zich niet in reeksen détails, daar deze de
uitdrukkingskracht van zijn werk zouden kunnen ver
minderen. Dit heeft hij gemeen met de jacht- en grot
kunstenaars, die in de Ijstijd in ons werelddeel leefden.
Er zijn echter ook verschillen tussen de IJstijdkunst en
die der Eskimo's. Dit wordt veroorzaakt door diverse
factoren.
Eskimo's leven onder andere omstandigheden dan de
oude Europese jacht-kunstenaars. Hun staan geen grot
ten ter beschikking, welker wanden zij kunnen ver-
Kipenik, Eskimo-kunstenaar te Lake
Harbour, bezig een beeldje van een Es
kimo-vrouw uit ivoor te snijden.
De heer J. A. Houston,
ambtenaar in de noord
westelijke gebieden, be
kijkt een aantal door
Eskimo's vervaardigde
mandjes en beeldjes te
Cape Dorset op Baffin
Island.
Kunstenaars (zegt men) zijn dikwijls ijdel. De
etiquette ten noorden van de poolcirkel echter
eist, dat een Eskimo-kunstenaar zijn best be
hoort te doen om zijn eigen werk te kleineren.
Hij pleegt derhalve te zeggen, dat zijn beeldjes
waardeloos zijn en dat hij nooit meer moest
proberen, er een te maken. De Europeanen, die
de beeldjes te zien krijgen, zijn daarentegen
eenparig in hun bewondering en loftuitingen.
sieren met teken- en schilderwerk. De Eskimo's leiden
een zwervend leven, zodat de door hen vervaardigde
kunstvoorwerpen gemakkelijk vervoerbaar en klein
moeten zijn. Zij maken hun beeldjes van het materiaal,
dat in het hoge noorden te vinden is. Been, ivoor (van
walrussen) en steen zijn de „grondstoffen", die zij ge
bruiken. Tijdens de lange poolnacht bewerken de
Eskimo-kunstenaars met hun zelf vervaardigde primi
tieve werktuigen die materialen zo meesterlijk, dat
levende figuren ontstaan uit levenloze stof.
Meer dan eens is gezegd en geschreven, dat de Eskimo
sculptuur veelal verrassend modern is van vormgeving.
Tal van door Eskimo's vervaardigde beeldjes vertonen
bij voorbeeld overeenkomst met werkstukken van mo
derne beeldhouwers als de Engelsman Henry Moore
en anderen. Op grond hiervan kwamen sommigen tot
de conclusie, dat de kunst der Eskimo's van buiten af
beïnvloed moest zijn. Dit moet echter weinig waar
schijnlijk worden geacht. Een der beste argumenten
tegen de beïnvloedingstheorie is wel, dat men Eskimo
beeldjes heeft gevonden, die vrijwel gelijk zijn aan de
beeldjes, die tegenwoordig ten noorden van de pool
cirkel worden vervaardigd, maar die dateren uit de
tijd, toen er van enig contact tussen Eskimo's en
Europeanen practisch gesproken geen sprake was. Bo-
Ecn medicijnman der Eskimo's met
zijn trommel in de hand. De naam van
de kunstenaar is Kalingo, woonachtig te
Povungnituk.
vendien had toen geen enkele Europese kunstenaar ook
maar het flauwste denkbeeld van de moderne Europese
beeldhouwkunst, terwijl Henry Moore en andere mo
derne kunstenaars het levenslicht nog niet hadden
aanschouwd. Het is daarom veel aanvaardbaarder en
bovendien juist, dat de plastische vormen, die de meeste
Eskimo-beeldjes eigen zijn, voortspruiten uit de aard
en de beschouwingswijze der Eskimo's zelf. Hun kunst
is typische Eskimo-kunst.
Contsrncteun
De Eskimo is van nature een ingenieur en een bouwer.
Hij is constructief van aard. De igloe bij voorbeeld, dus
de hutten van sneeuwblokken, waarin nog steeds tal
van Eskimo's in de winter wonen, is een architectonisch
meesterwerk. Westerse deskundigen hebben de bouw
van de igloe bestudeerd. Zij kwamen tot de conclusie,
dat zo'n half-bolvormige sneeuwwoning het enige van
sneeuw te maken huis is, dat de stormen en sneeuw
jachten der poolgebieden kan overleven. Ook in de
vervaardiging van zijn sleden en harpoenen toont de
Eskimo een sterke practisch-constructieve zin.
Deze blijkt ook uit de beeldjes, die hij vervaardigd. Zij
zijn opgebouwd uit lijnen en vlakken, die in harmo
nische samenwerking met de massa een hechte con
structie vormen. Zo kan men, samenvattend zeggen
dat de kunst der Eskimo's een product is van de levens
omstandigheden en leefwijze van die eenvoudig'
mensen, maar dan een product, dat slechts kan ont
staan dank zij de grote kunstzinnigheid, die de Eskimo'
is aangeboren en die hen in staat stelt om het leve
op heterdaad te betrappen en vast te leggen in steen
ivoor en been.
