:*r\
Stadhouderlijk zomerhuis
werd mausoleum
Sixand-idyJile
HET FRAAIE PALEIS|E
IN HET HAAGSE BOS
Leden van de Nederlandse Horeca
op Eucharistisch congres München
ZATERDAG 20 AUGUSTUS 1960
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 9
*3?' -
Bouwkundig kleinood
^EEN, GROOTS ZIJN DE VORSTELIJKE behuizin-
gen in ons vaderland, op een enkele uitzondering
na, niet. Wanneer we vergelijkingen zouden willen
trekken tussen de koninklijkresidenties in andere
landen, ook de kleine, dan moeten we „onze" konink
lijke paleizen wel als heel sober kwalificeren en al
zegt men dan ook dat soberheid een onzer nationale
kenmerken is, toch is deze soberheid naar onze me
ning niet gelijkwaardig aan de Hoogheid van Staat
die een bij de Gratie Gods regerend vorst of vorstin
ook in zijn behuizing zou moeten tonen.
Ons enige waarlijk monumentale paleis is als Raad
huis gebouwd, het witte huis van Soestdijk, dat een
zekere mate van monumentaliteit bepaald niet kan
worden ontzegd, was evenals „Het Loo" aanvankelijk
slechts een jachthuis. We kennen de paleisjes op de
Haagse Kneuterdijk en het Voorhout als weliswaar
rijke, maar toch ook knusse „behuizingen". Voor het
voormalige, ons destijds zo vertrouwde paleis Noord
einde staan vreemdelingen met verbazing stil. Met
verbazing, maar niet omdat ze zo geïmponeerd zijn.
En dan tenslotte het Huis ten Bosch. Een sta
tig centrum; als geheel, mèt de twee lagere, later bij
gebouwde vleugels, een huis met allure. Doch méér
dan van vorstelijke representatie draagt het een ken
merk van oud-Hollands-degelijke huiselijkheid. Zelfs
de beroemde Oranjezaal, een mausoleum van gave,
barokke schoonheid, voor de stedendwinger Frederik
Hendrik, is in z'n ruimtelijk voorkomen nog beschei
den en overweldigt de beschouwer daardoor niet.
Maar het hart van tiet Huis is een parel van bouw
kunst waarop Nederlana met recht en reden trots kan
zijn. Een kleinood van zuiver gehalte.
Twee bouwstijlen
DIJ BESLUIT Van de Kamer van Rekening van de
Grafelijkheid van Holland, gedateerd 17 mei 1645,
wordt aan het oosteinde van het Haagse bos een stuk
land, groot ruim 18 morgen (15 h.a.) afgestaan aan
Amalia van SoLms, de prachtlievende echtgenote van
Stadhouder Frederik Hendrik.
Een goede maand daarna wordt een, in eerste in
stantie reeds in 1644 door Pieter Post ontworpen* plan
voor een zomerhuis met een centrale zaal aan Frederik
Hendrik voorgelegd en in september 1945 wordt met
de bouw begonnen.
Men zegt dat Amalia niet geheel ingenomen was
met de in haar ogen eenvoudige stijl van het gebouw,
maar zij kon haar prachtlievend uitvieren na de dood
van haar gemaal in 1647, toen zij de centrale zaal, be
kend als de Oranjezaal, liet herscheppen tot een mau
soleum, gewijd aan de glorieuze nagedachtenis van
Frederik Hendrik. De leiding bij de beschildering van
de door Pieter Post gebouwde zaal draagt zij op aan
Jacob van Campen, de bouwer van het Amsterdamse
Stadhuis op de Dam, die in overleg met Constantijn
Huygensz verschillende schilders uitnodigt hieraan
medewerking te verlenen.
Bijna negentig jaar na de bouw van het centrale
gedeelte, in 1733, worden in verband met het huwelijk
van Prins Willem IV en Anna van Engeland de twee
lange en lage zijvleugels gebouwd. De architect van
deze nieuwbouw was de in zijn tijd beroemde Daniël
Marot. Het exterieur va i deze vleugels doet denken
aan vele diakoniehuizen van onze steden maar Marot's
roem zal in lengte van dagen kunnen teren op de
v/aarlijk schone interieurs, met name en in hét bij
zonder van de Witte Eetzaal.
Ondanks de wat nuchtere zijvleugels in tegenstel
ling tot de meer wijdse gevel van de Oranjezaal, ver
dragen de beide bouwstijlen zich zeer goed. Aan de
ene kant accentuëren de vleugels de monumentaliteit
van het middengedeelte, aan de andere kant wordt die
monumentaliteit, die met de koepel in kwalijke ver
houding stond tot de betrekkelijk geringe breedte van
de gevel, estetisch gezien meer aanvaardbaar.
Prachtige interieurs
GEDURENDE DEZE MAAND augustus is het Huis
ten Bosch gedeeltelijk voor publieke bezichtiging
opengesteld (op werkdagen van 104 uur tegen de
geringe vergoeding van een kwartje) en wij hebben
als zo velen met ons, deze week die gelegenheid be
nut. We hebben gezien dat zich achter die strakke ge
vels niet alleen merkwaardige interieurs bevinden,'
maar ook zalen die gerekend kunnen worden tot de
juwelen van barokke binnen-architectuur. Niet over-
dadig-uitbundig (zoals de Zuid-Duitse) of overmatig-
sierlijk (zoals de Franse barok), maar getemperd door
een strakkere lijn, zonder dat daarmee het stijleigen
van de reeds klassicistisch gekleurde barok verloren
ging.
De Witte Eetzaal is een meesterlijke schepping van
DaniëLMarot. De opstrevende lijn der wanden lost zich
fraai op in het prachtige stucwerk van het plafond
met de gekroonde klimmende leeuw in de vignetten.
De lichte wanden worden onderbroken door vier gri
sailles van Jacob de Wit met allegorische voorstellin
gen. Fraaie werkstukken zijn voorts de grote dubbele
lichtkroon van Engels Waterford-kristal en de twee
vergulde barok lusters naast de druk-geaderde marme
ren schoorsteen, met kronen van Venetiaans glas.
Merkwaardig en een uiting van de geest der eeuw
waarin ze zijn ontstaan zijn de Chinese en de Ja
panse kamer. Van beide was de inrichting een ge
schenk van een zekere heer Hemmingson, ondanks
zijn Engejs-aandoende naam opperkoopman van de
Verenigde Oost-Indische Compagnie in Canton, aan
Prins Willem V in 1791, vier jaren dus voor deze naar
Engeland uitweek.
Het behang van de Chinese kamer is vervaardigd
van rijstpapier en beschilderd met aan de rijstbouw
ontleende motieven. Geheel anders en naar onze
smaak ook fraaier is de Japanse kamer. De wit
zijden behangsels zijn vérsierd met ongemeen fraaie
borduurwerk, waarvan de kleuren blijkbaar nog niets
van hun oorspronkelijke pracht hebben verloren. In
teressant zijn in deze kamer de portretten van Willem
V en Wilhelmina van Pruissen („Willemijntje"), ge
maakt door een Japans kunstenaar.
Voortreffelijk, zowel in bouwkundig als in bouw
kunstig opzicht, is de ruimte onder de Oranjezaal. De
prachtige lichtrode kleur van de bakstenen pilaren
contrasteert mooi met de wit-gestucte gewelven. De
renaissance schouw is van een voorname eenvoud met
als enige kleurige versiering het alliantiewapen van
Frederik Hendrik en Amalia van Solms. Opvallend
door de krachtig gehouwen Tritons is een barokke
marmeren waterurn met de geestige figuurtjes van
kléine waterdieren als kikvorsen en salamanders.
Waarschijnlijk Italiaans werk of onder Italiaanse in
vloed ontstaan.
Een handige mode-ontwerper in Duitsland heeft beslist, dat dames best de rokken over het hoofd mogen slaan,
als er plotseling een bui komt opzetten. Zij moeten echter dan wel een (door hem ontworpen) petticoat dragen!
Uit de bijgaande foto-combinatie blijkt, dat er nog wat in dat idee zit ook! En - indien men de kleding van
kunstvezel maakt, hoeft een onverwachte regenbui geen schade aan te richten.
Naar HUIBERS
Haarlemmerstraat 123, Leiden
toor
Geboorteaankondigingen
(Advertentie)
Christelijkq geesf in het toeristenbedrijf
De Oranjezaal
17AN EEN BIJKANS OVERLADEN schoonheid is
het hart van het Huis ten Bosch, de Oranjezaal,
het mausoleum van Frederik Hendrik. Schilders van
naam hebben tot de versiering van deze ruimte bijge
dragen onder leiding van Jacob van Campen, die zelf
ook enige panelen schilderde.
Imposant is een reusachtig paneel van Jacob Jor-
daens; er zijn prachtige doeken van Gerard van Hont-
horst, van Christiaen van Couwenberg, Thomas Wille-.
boirts Bosschaert, Theodorus van Thulden, Pieter Sout-
man, Cesar Boëtius van Everdingen, Salomon de Bray,
Pieter de Grebber en Jan Lievens. De vele schilde
ringen van zo verscheiden hand en aard, in allegori
sche voorstellingen het leven van Frederik Hendrik
verbeeldend, worden als het ware samengebundeld
door het portret van Amalia van Solms in het zenith
van de koepel, direct onder de glanzend-vergulde,
kruisdragende kroon, die deze buiten draagt Niet de
ruimte imponeert in deze zaal maar de begrenzing van
die ruimte, de veelheid van "iguren, de „bewegelijk
heid" van mens en dier op die gigantische schilde
ringen.
In tegenstelling met deze, bijkans al te uitbundige
pracht staat de rust van de vestibule, de voorhal van
de Oranjezaal. Afgezien van een aantal portretten van
stadhouderlijke bewonerr van het Huis geeft de archi
tectuur aan deze ruimte de enige praal; een Hollands-
degelijke pracht, toch sierlijk gebroken door dc brede
trappen aan weerszijden van de toegang tot de Oran
jezaal.
W. PRINS.
HET was wel een opvallend gezej- te houden, de spoormand en de ach-
schap, dat op die zonnige middag tergebleven kleding te bewaken,
aan het strand was neergestreken. Maar ze bleef met schetterende stem
Te midden van honderden gasten, de badende familie beurtelings aan-
die in de evenzovele gemakkelijke manen om verder in het water te
badkostuums van zon en zee geno- gaan of te waarschuwen om zich niet
ten, zaten daar een tiental mensen verder te wagen.
van tent gevormd waarin ze veilig
was voor nieuwsgierige blikken en
toen zag men dan hier en dan daar
het kleed uithollen ten teken, dat
oma bezig was met armen en benen
zich van het overtollige te ontdoen.
Na enige tijd riep oma „Laat me
er uut."
Wat er toen te zien was, was de
moeite waard om té aanschouwen. Ze
was gekleed'in een wit nachtjak, met
een pantalon, waarvan ze de bandjes
der pijpen speels om haar benen liet
fladderen.
Een groot gejuich begroette deze
verschijning.
Om haar moed aan te vuren duw
de een 16-jarige jongen oma een
rubber eendje in haar handen, dat
haar drijvende moest houden en dat
ze stijf tegen zich aandrukte. Toen
stevende ze dapper het grote water
tegemoet.
Voor haar lag tussen het strand en
een zandbank een vijver van onge
veer veertig centimeter diepte en
deze hindernis, waarin tientallen kin
deren vrolijk rondspartelden, boe
zemde haar weinig vrees in.
En toch lag hier haar volkomen
nederlaag.
•yOT OP DE DAG VAN VANDAAG
is het onzeker of de dikke, korte
oma midden in dit vijvertje een
zenuwinzinking heeft gekregen of
wel dat er zich ter plaatse een kleine
kuil bevond, maar zeker is, dat op
een zeker ogenblik oma haar even
wicht kwijtraakte en tot groot ver
maak van het publiek languit in het
water viel, waarbij een gil weer
klonk die in staat was om alle red
dingsbrigaden van heel Zuid- en
Noord-Holland te alarmeren.
Minstens twaalf Achterhoekers en
Duitsers schoten te hulp om oma
rechtop te zetten en toen luid om
hulp roepend en met haar armen
zwaaiend, strompelde de drenkeling
drijfnat naar het strand terug en
zeeg neer in het warme droge zand.
Weldra werden haar droge kleren
bijeengezameld en werd ze weer door
het vloerkleed omhuld. Toen ze na
een kwartier weer te voorschijn
kwam zag ze blauw van angst en
schrik en op haar bevel werd ter
stond opgebroken.
Aan velen heeft deze belevenis van
de dikke oma aan het volle strand
genot en vreugde verstrekt Maar het
is te vrezen, dat we deze Achter-
hoekse badgast nooit meer aan ons
Noordzee-strand zullen terugzien.
P. A.
die blijkens hun kledij en houding
uit een eenvoudig dorp eens een dag-
Het zeewater was op een aangena
me temperatuur en langzamerhand
je uit waren en die naar hun taaltje durfden de kleinen en de groteren
te luisteren uit de Achterhoek moes- tot aan de hals onder te duiken,
ten stammen. Deze ongewone bezigheid van een
Het waren een man en vrouw op bad in de grote, ruime zee, voerde
middelbare leeftijd, een zestal kinde- de geestdrift der badenden ten top.
ren tussen 6 en 18 jaar en verder Er werd gestoeid, geroepen, gezon-
een omvangrijke óma, die wel de gen, er werden koppen onder water
spil bleek te zijn waarom heel het gestoken en die levendigheid zou
gezelschap draaide.
misschien heel de middag geduurd
Ze hadden zich geducht op deze hebben, als niet na een uur oma ge-
uitgaansdag aan het strand voor- waarschuwd had, dat het tijd werd
bereid. Uit vrees, dat ze geen zacht om aan het waterballet een einde te
of droog plekje zouden kunnen vin- maken. Ze deed dit met de woorden:
den, hadden ze een oud, vaal vloer- „gullie komn der uut, anders gaan
kleed meegebracht, waarop ze in een gullie verdrinke."
kring gezeten waren en rfiidden op
het kleed stond een grote, ouderwet-
Aan deze grootmoederlijke wens
werd voldaan, maar toen allen naar
I ANG heeft oma tegengestribbeld,
wijzend op haar leeftijd, onge
woonte en kledij, maar aangemoedigd
se spoormand met twee kleppen, het vloerkleed waren teruggekeerd,
waaruit achtereenvolgens een menig- werd door man, vrouw en kinderen
te kadetjes, een halve kaas, enige oma gesommeerd om ook een bad te
flessen melk, een reusachtige worst nemen,
en een pot boter werden opgedolven.
Onmiddellijk werd daarop aangeval
len en in een minimum van tijd was
alles naar binnen gewerkt.
Na een half uur rust gebeurde het door de kreten der omstanders en
onverwachte. Niemand had gedacht doordat ze vanaf haar uitkijkpost nog
dat deze simpele dorpelingen zich ouderen dan zij in het water had
aan een bad in zee zouden onder- gadegeslagen, begon ze langzamer-
werpen, maar door de warmte van hand voor de aandrang te bezwijken
de zon en het zien van zovele vro- en zich ook aan hel zilte nat te wa-
lijke lieden die in het water doken, gen, maar het grote bezwaar was,
begon de een na de ander zich van dat ze zich in het openbaar niet durf
de overtollige kleding te ontdoen en de te ontkleden en een badpak aan
eerst de kleine en daarna de grote- te trekken.
ren begaven zij zich, hoewel schoor- Maar de menigte om haar heen
voetend, naar het water, terwijl de wist raad. Het vloerkleed werd op-
dikke oma achterbleef om, midden genomen en door stevige handen
op het vloerkleed gezeten, de wacht werd daarmee rondom oma een soort
München, de hoofdstad van Beie
ren is een week lang het middelpunt
geweest, waarheen katholieken van
alle landen en werelddelen (behou
dens van achter het ijzeren gordijn)
zijn opgetrokken, om deel te nemen
aan het 37e Eucharistisch Wereld
congres.
Ook een kleine deputatie van ka
tholieken uit de Nederlandse Horeca
hebben op de Theresiënwiese het of
fer en sacrament van eenheid en
vrede, waarin Christus zich geeft
„pro mwndi vita" voor het leven der
wereld meegevierd, en er nieuw
licht en kracht opgedaan.
Op zaterdag 6 augxistus had het
speciale congres voor de Horeca
plaats, gewijd aan: zielzorg en toe
risme.
Het was om half tien dat in de
Dreifaltigkeitskirche een pontificale
H. Mis werd opgedragen door Z.H.
Exc. Mgr. von Streng, bisschop van
Basel en Lugano speciaal voor de
Horeca. De kerk was zeer druk bezet
en de feestpredikatie van monseig
neur vond bij de hotelmensen een
zeer aandachtig gehoor.
In hotel „Vier Jahreszeiten" had
vervolgens het congres plaats. Men
liep ernaar toe, daar het hotel dicht
bij was en Münchens centrum in
deze dagen zeer druk. Spontaan
vormden zich groepjes personen, die
blij waren elkaar weer te zien of
voor het eerst met elkander kennis
maakten.
Rechts van de Promenadeplatz
staken de twee 99 meter hoge, koe
pelvormige, met groen koper afge
knotte torens van de grote, gothische
Frauenkirche de bewolkte lucht in.
Ze beheersen Münchens centrum en
prijkten ook op de medailles, die
iedere deelnemer aan 't congres,
droeg. We passeren nog de Max. Jo-
sef-platz met het postkantoor en
arcadenhal en waren dan spoedig aan
het congres hotel.
P. HÖppner, internationaal secre
taris van de Horeca-zielzorgers, sloot
in zijn inleid in gs woord aan op de
predikatie van Mgr. von Streng, dat
vooral wegens het groeiend toerisme,
deze tak van horeca-zielzorg groter
aandacht dan voorheen waard is en
thans deze ook geschonken wordt.
Hierop heette Pfarrer Fritz
Schwarz, de Münchner Horeca-ziel-
zorger en organisator van dit speciale
congres, allen hartelijk welkom,
vooral ook uit naam van Münchens
aartsbisschop Josef Kardinaal Wen-
del.
De deugd van gastvrijheid.
Z. Em. Kardinaal Bea hield 'n bril
jant referaat over de „Gastfreund-
schaft". De vermaarde scripturist
verloochende zijn aard niet en rijk
gedocumenteerd met voorbeelden uit
het Oude en het Nieuwe Testament
schetste hij de oosterse gastvrijheid
als grondhouding van de mens en als
christelijke ereplicht. De kloosters
noemde hij de hotels van vroegere
eeuwen en nu de gastvrijheid aller
wegen bedrijf en beroep geworden
is, pleitte hij voor een wereldwijd
apostolaat nl. het uitoefenen van dit
bedrijf in christelijke geest.
Dè grote rede van dit congres werd
uitgesproken door Z.H. Exc. Mgr
Gargitter uit Brixen (Tirol), het dio
cees met een zeer grote toeristen-
stroom. Hij behandelde toerisme en
zielzorg.
De zielzorg in verband met het
toeristenprobleem en de Horeca-ziel
zorg dient in de totale zielzorg te
worden ingebouwd.
Op de pastorele conferenties dient
dit probleem besproken te worden,
niet alleen nationaal, doch ook in
ternationaal want het is een interna
tionaal probleem.
In het hoogseizoen achtte hij het
ten zeerste verantwoord, dat extra
priester-zielzorgers in de toeristen
oorden werden ingeschakeld.
De organisaties van katholieke
werkgevers- en werknemers vereni
gingen in de Horeca achtte hij zeer
belangrijk voor het behoud en uit
breiding van de christelijke geest in
het Horecabedrijf. Ook hier is inter
nationale samenwerking en uitwis
seling van belang.
Een goed geredigeerd, internatio
naal vaktijdschrift op christelijke
leest geschoeid werd door hem ge
wenst en bepleit.
Internationale verspreiding.
In het dankwoord van p. Höppner
werd o.a. meteen de mogelijkheid
besproken om .„Einkehr", 't katho
lieke Horeca maandblad, dat in Oos
tenrijk, Duitsland en Zwitserland
zijn verspreiding vindt, om te vor
men en uit te bouwen tot een inter
nationaal katholiek vaktijdschrift.
Hierna werden diverse vertegen
woordigers uit de Horeca-zielzorg
en van vakverenigingen uit de di
verse landen uitgenodigd een korte
toelichting op het werk in hun land
te geven.
Zowel priesters als leken uit Oos
tenrijk, Zwitserland, Nederland en
Duitsland zelf, getuigden, ieder op
hun manier, van het grote belang
van een christelijke geest in het Ho
recabedrijf.
p. C. H. v. d. LEEMPUTTE o.e.s.a.
BEDRIJFSAALMOEZENIER
HORECA
PASTOOR GOOSSENS GAAT
MET EMERITAAT
Pastoor A. Goossens, stichter van
de parochie van Onze Lieve Vrouw
van Altijddurende Bijstand te Sant
poort, heeft na een pastoraat van
28 jaar emeritaat aangevraagd. Pas
toor Goossens, die op 2 juni 1887 in
Alkmaar werd geboren, was na zijn
priesterwijding in 1911 achtereen
volgens kapelaan in Hoek van Hol
land, Oltgensplaat, Sassenheim, Am
sterdam (Sint Vincentius a Paulo),
Den Haag (H Jozef), Schiedam (H.
Hart) en Roelofarendsvcen. In 1931
kreeg hij van de toenmalige bisschop
van Haarlem, mgr. Aengenent, de
opdracht in Santpoort een nieuwe
paroohie te stichten.
NEDERLANDSE OMGEKOMEN
IN DUITSLAND
Drie mensen, onder wie de 51-
jarige Nederlandse mevr. S. van R.
uit Driel, zijn vrijdag om het leven
gekomen toen de personenauto
waarin zij reden op een spoorweg
overgang met een goederentrein in
botsing kwam. Het ongeluk gebeur
de bij een halteplaats bij Asperden.
De slachtoffers zijn 't Duitse echt
paar Lange uit Kreuztal bij Siegen,
en de Nederlandse. Een veertienjarig
meisje, dat ook in de auto zat, werd
ernstig gewond. Op deze spoorlijn
komt slechts driemaal in( de week
een goederentrein langs. De loco
motief sleurde de auto over een af
stand van 100 meter mee. Het was
een onbewaakte overweg, gemar
keerd met verkeersborden. De trei
nen mogen dit punt slechts passeren
met een snelheid van 15 km. per
uur. Het gezelschap kwam van' een
vakantie reis naar Utrecht.
OPLOSSINGEN
Oplossing „Sliep hij werkelijk?"
De oude heer had gelijk. Als de
jonge man werkelijk had geslapen,
had de druk tussen zijn vingers op
gehouden en was de sigaret op de
grond gevallen.
Oplossing ,het is nog zomer"
1 en 2 koplamp en deurgreep van
linker auto, 3 veer op hoed van da
me rechts, 4 staart van vogeltje, 5
autostuur rechts, 6 rokje van meisje
links onderaan, 7 blad van tak
rechts, 8 das van wandelaar rechts.
Oplossing Doolhof
Zoek uw weg via de punten 4, 1,
3, 2, 5, dan is het verder een peule
schilletje.
