Hoe één man een einde maakte
aan Hitiers droom
Dodelijke duikvlucht door een
muur van staal en vuur
Het was een kans van één op de miljoen maar de prijs was groot
WINSTON CHURCHILL:,WIJ
MOETEN RISICO'S NEMEN'
Slagschip „Gneisenau" werd
lange tijd uitgeschakeld
ZIJ OFFERDEN HUN LEVEN
Het gebeurde kort voor Pasen op
6 april 1941Vrachtauto's ploegden in
het donker van de nacht door modderige
wegen. In de auto's zaten 24 jonge kerels
in vliegtuiguitrusting en met reddings
vesten om het ljjf. Zy zouden de zwaarst
verdedigde vesting in Europa gaan aan
vallen Zij spraken weinig. Niemand
maakte zich veel illusies over de taak, die
hen wachtte. Regen kletterde op hun uni
formen toen zy vanuit de auto's op het
drassige gras van het vliegveld te Corn
wall sprongen en naar de vliegtuigen lie
pen. De mannen vormden de bemanning
voor de zes Beaufort-torpedo-bommen-
werpers van het 22ste Engelse RAF-es-
kader. Het was vier uur in de morgen.
De bestemming was de door de Duitsers
bezette Franse oorlogshaven Bresten
het doel was: een aanval op het met hon
derden kanonnen beschermde Duitse
32.000 tons slagschip „Gneisenau", dat
in die haven voor anker lag.
Fofo werd sein
voor de aanval
Tijdens een tocht van zeven
weken over de Atlantische Oce
aan had de „Gneisenau" samen
met het Duitse slagschip
„Scharnhorst" 22 geallieerde
schepen tot zinken gebracht of
tot overgave gedwongen. Het
was Hitler's plan, dat deze
zwaar bewapende oorlogssche
pen en het slagschip „Bismark"
een voor de geallieerde handels
vloot ondoordringbare ring om
Engeland zouden leggen om zo
doende 'n hongersnood in En
geland te veroorzaken, die het
land binnen zestig dagen tot
overgave zou moeten dwingen.
De „Gneisenau" speelde een be
langrijke rol in dit plan en de
instruerende officier kenmerk
te dit duidelijk toen hij bij het
vertrek tot de bemanning zei:
„Het resultaat van uw opdracht
zal de oorlog ter zee op belang
rijke wijze beïnvloedenI"
Niets ging echter naar wens op die
donkere en regenachtige morgen van
6 april. Het plan was, dat drie van de
vliegtuigen met een lading bommen
eerst zouden opstijgen om de torpe-
doboten, die de „Gneisenau" waar-
achgnlgk zouden beschermen, te bom
barderen. Na de bom-explosies zou
den de drie overige vliegtuigen in
duikvlucht gaan om zware torpedo-
bommen te lanceren. Maar, twee van
de vliegtuigen, die de normale bom
men zouden afwerpen, bleven bij de
start in de modder van het vliegveld
steken. Er vertrokken derhalve
slechts vier vliegtuigen, één met bom
men en drie met torpedo's. Maar de
bemanningen van de laatste drie vlieg
tuigen merkten niet, dat twee bom
menwerpers er niet in geslaagd wa
ren van de grond te komen
Geen normale opdracht
Bt) iedere normale opdracht zouden
de vier vliegtuigen teruggeroepen
zyn, maar het was geen normale op
dracht. Veertien dagen tevoren had
de Engelse premier Winston Churchill
nameiyk de volgende Instructie ge
geven: „Als er vijandelijke slagsche
pen in een Franse haven gesignaleerd
worden, moeten zee- en luchtmacht
het uiterste doen om ze daar te ver
nietigen. VOOR DIT DOEL ZULLEN
ERNSTIGE RISICO'S GENOMEN
MOETEN WORDEN!"
De Franse ondergrondse had mee
gedeeld, dat zowel de „Scharnhorst"
als de „Gneisenau" in de haven van
Brest lagen en verkenningsvliegtui
gen van de RAF hadden het bericht
bevestigd. Maar de torpedopiloten
werden niet direct opgeroepen. Een
week lang vlogen bommenwerpers,
zwaar gehinderd door het slechte
weer naar Brest. Tweehonderd vlieg
tuigen namen aan deze aanvallen
deel maar er werd geen enkel succes
geboekt. Wel kwam een bom vlak by
het slagschip „Gneisenau" terecht,
doch deze explodeerde niet. Doch, de
„Gneisenau' moest het veilige droog
dok voor korte ty<j verlaten om de
niet ontplofte bom onschadelijk te
maken. En, juist in de middag, dat
dit gebeurde op 5 april fotogra
feerde een verkenningsvliegtuig van
Ac RAF de haven van BrestDe
fcto werd één van de belangrijkste
oorlogsfoto's uit de laatste wereld
oorlog!
Nu of nooit!
Het was nu een kwestie van nu of
nooit want de „Gneisenau" zou onge-
twyfeld binnen 24 uur weer veilig in
het droogdok terug zy'n. Men besloot
derhalve onmiddellijk een aanval met
Beaufort-torpedobommenwerpers te
ondernemen. De taak werd toever
trouwd aan het 22ste RAF-eskader
dat onder leiding stond van bevel
hebber F. J. S. G. Braithwaite, een
34-jarige indrukwekkende man, die
door de mannen, die hg onder zgn
commando had, zeer werd bewonderd.
HU keek bedenkeiyk, toen hU de op
dracht hoorde. „Deze operatie heeft
slechts een succeskans van één op
een miljoen" zo was zUn commentaar
en hU had volkomen geiyk.
Een aanval met torpedobommen op
een reusachtig slagschip In een haven
moest offers kosten. Braithwaith en
de bemanning van zUn escadron wis
ten dat maar al te goed ende vraag
was of men wel offers mocht bren-
slagen
Wat stond een torpedobommen
werper te wachten? De binnenhaven
van Brest werd beschermd door een
stenen dgk. Zelfs op het verste punt
bevond de dijk zich op minder dan
anderhalve kilometer van de kade.
De "Gneisenau" lag voor ankel langs
zij de kade op ongeveer 500 meter
van de oostkant van de haven, onge
veer in het midden tussen de dgk en
de kade. Om een torpedo goed te kun
nen plaatsen, zou een vliegtuig over
do buitenhaven moeten vliegen en dan
naar de dgk tot vlak bij het schip.
Dit betekende, dat het vliegtuig
blootgesteld werd aan het afweerge
schut van de tientallen dicht bij el
kaar opgestelde kanonnen op de beide
landtongen, waartussen de buitenha
ven zich bevond. Bovendien waren er
in de buitenhaven drie zwaar bewa
pende schepen, die nog eens een ex
tra oogje in het zeil moesten hou
den. Bij behadering van de dgk zou
een vliegtuig bestookt worden door
meer dan duizend kanonnen, waarvan
een kwart van zwaar kaliber. Boven
dien zouden ook de kanonnen van de
„Gneisenau" en de „Scharnhorst" hun
deel bydragen.
Stalen muur
Het dichte afweergeschut van al
deze kanonnen vormde een mach
tige bgna ondoordringbare stalen
muur. Maar gesteld, dat er wel een
vliegtuig doorheen zou komen. Dan
zou het nog een waar kunststuk wor
den de torpedobommen zo te lance
ren, dat het slagschip goed werd ge
raakt. Alles zou afhangen van de ma
nier, waarop de piloot de dijk zou na
dere. Van het moment af, dat hy de
„Gneisenau" in het oog zou kry'gen,
zou hy slechts enkele seconden tyd
hebben voor het afwerpen van de
torpedo en er zou geen of weinig tgd
zgn voor wgziging van de koers van
het vliegtuig. In die paar seconden
zou ieder kanon in de haven het vlieg
tuig beschieten, aan de achterkant,
van opzy en van voren. De kansen
om deze seconden te overleven leken
byzonder klein
En als het lukte zou de piloot ge
dwongen zyn direct te stggen om de
nabggelegen helling te vermgden. Zijn
vliegtuig zou boven de kanonnen af
getekend staan als een eenvoudig
schietvlak.
Operatie moet doorgaan!
De operatie moest echter op be
vel van de hoogste legerleiding
doorgaan. Wel werden Braith-
waith's bezwaren onderschreven,
maar het moest geprobeerd wor
den. Braithwaith maakte daarop
een aanvalsplan en hg besloot drie
van'de zes beschikbare vliegtuigen
met bommen te laden. Deze bom
men zouden eerst de torpedonet-
ten, waarmee de „Gneisenau"
waarschynlgk beschermd was,
moeten vernielen. Ofschoon de
bommenwerpers het eerst in de
aanval moesten, liet Braithwaith
de met torpedo's geladen vliegtui-
het eerst vertrekken, zodat zij in
positie zouden zijn om direct >na
de voorgenomen bombardering
van de netten, aan te vallen.
Het eerste vliegtuig, dat van start
ging stond onder bevel van de officier
vlieger Kenneth Campbell. Hij was
vrgwilliger en de jongste uit een ge
zin van zes. Hij was lang, blond en
knap van gezicht, was altgd enthou
siast en bgzonder strgdlustig. In het
tweede vliegtuig zat officier-vlieger
Jimmy Hyde aan de stuurknuppel. Hg
was de piloot met de meeste ervaring
in het escadron: een kalm en betrouw
baar type. Hij had aan meer dan vgf
tig operaties deelgenomen en negen
dagen tevoren was hy onderscheiden
voor zijn betoonde moed. Als derde
startte het vliegtuig dat onder bevel
stond van de roodharige Ier, sergeant
piloot Camp. Hy was onbesuisd en on
berekenbaar maar tydens tal van
operaties had hy van 'n grote scherp
zinnigheid en vastberadenheid doen
blijken. Dit waren de mannen, die
vertrokken naar de kans van een op
een miljoen op die gure morgen, zy
kwamen alle drie goed weg met de
ene bommenwerper, die niet in de
modder bleef steken. Zij waren op
verschilende tgden vertrokken tussen
4.30 en 5.15 uur.
«niaiuHiniuniiuinii:i3i'nrii!i<)riiu«uiminiiiiiiaiiiiiiW!i>iiuiiiiuiui;iiun
I
Door:
Ralph Barker
iFl|lt|l||rrfl|l!|ll|i||]!lli|l!|!lllt|ll|!!III|l!| tHIIHIIIIII|l!|lll!l|llllll!!l!tlllf!lllllIII!l!lll
Toch bereid om aan te vallen
Het slechte weer bracht al spoedig
de navigatie in de war. De piloot van
de enige bommenwerper, die gestart
was, raakte de koers kwgt en liet
zgn bommen vallen op een schip
in convooi nabg De de Batz.
Ook het vliegtuig van Camp raakte
een heel eind uit de goede richting
en hg was pas om zeven uur in dé
omgeving van Brest Volgens de in
structies naderde hg de haven vanuit
EXCLUSIEF
VOOR
DE LEIDSE COURANT
De „Gneisenau" torende
voor hem als een groot
warenhuis toen de
torpedo werd gelanceerd
het zuidwesten en vloog 800 voet hoog
over de lie de Longue. Het was al
meer dan een half uur licht en hy
wist dat hg te laat was. Toch was hy
bereid tot de aanval over te gaan.
Het was afschuweiyk weer. Do
lucht was byna geheel dichtge
trokken door ochtendnevel. HU
daalde en opeens, zag hy tot zyn
verrassing, dat hy zich tussen de
beide landtongen bevond, waartus
sen de buitenhaven was gelegen.
Zyn doel kon hy evenwel niet ont
dekken
Plotseling werd zyn vliegtuig
geraakt door het afweergeschut,
dat met een hels kabaal in eenmaal
tot actie kwam. Hij trok zgn vlieg
tuig onmiddellgk op en verdween
in een wolk...
Camp wist niet, dat de Duitsers al gealarmeerd waren door
de vliegtuigen van Campbell en Hyde. Deze beide piloten had
den Brest, onafhankelijk van elkaar, kort na zonsopgang be
reikt. Zjj vlogen wat rond buiten de haven in afwachting van
de bomexplosies, die voor hen volgens de instructies het sein
zouden zyn voor de aanval met torpedobommen. Zy waren er
niet van op de hoogte, dat twee van de bommenwerpers niet
gestart waren en de derde de weg was kwytgèraakt
Campbell, die even eerder ter plaatse gearriveerd was dan
Hyde, zocht naar andere vliegtuigen van zyn escadron. Het
werd langzaam lichter. Het werd dus in feite een aanval bij
daglicht, wat de vele gevaren nog zou vermenigvuldigen. Camp
bell had geen explosies gezien maar hij veronderstelde, dat hy
de laatste was, die op de plaats van bestemming was aange
komen. Hy wilde tot de aanval overgaan
KEN CAMPBELL
JIMMY HYDE
In vijftien seconden
Intussen begon de machine van de
Australiër Jimmy Hyde hoewel
onzichtbaar door de mist de omge
ving van Brest, zo goed en kwaad
als dit kon onder de moeilijke weers
omstandigheden, te verkennen. Plotse
ling ontdekte hy onder hem een vlieg
tuig. Hg had nog net tyd om het cg-
fer „X" op de machine te ontdekken.
„Wie zit er in „X"?" vroeg hg aan
zijn navigator. „Campbell" was het
antwoord. „Het ziet er naar uit, dat
hg gaat aanvallen. Heeft iemand ex
plosies gezien of gehoord?" „Niets
van ontdekt!" „Kijk, daar gaat Camp
bell. Hij gaat in duikvlucht
In de aanval
Campbell stuurde zgn toestel naar
de rechterkant van de dgk, precies
volgens de instructies. In de buiten
haven hingen de wolken laag, en hij
gleed met zgn machine juist ondei
deze wolken, nu en dan in een wolk
verborgen. Voor hem, in de mist, ont-
dekte hy de afweerschepen. Daar was
de dyk, een smalle streep in het wa
ter. Als de „Gneisenau" nog steeds
op dezelfde plaats lag, bevond hy
zich in uitstekende positie voor een
aspyal.
Campbell begon zyn duikvlucht
naar de oostkant van de dyk en
voorby deze dyk was de massieve
schaduw van de achtersteven van
de „Gneisenau" te zien! Op dat
moment ontbrandde het helse vuur
van het talryke afweergeschut.
Campbell keek recht vooruit,
Iedere zenuw gespannen, hield
koers en richtte de neus van zyn
toestel weloverwogen. Toen hy op
het punt stond de dyk te passeren,
klonk zyn bevel de torpedo te la
ten vallen. De „Gneisenau" torende
hoog boven hem als een reusach
tig warenhuis en er was geen
spoor van een beschermend torpe-
donet te ontdekken. Campbell trok
zyn machine fel omhoog om de
heuvels achter de haven te vermy-
den en om in de veilige wolken
laag te verdwynen. In vyftien se
conden zouden zy veilig zgn. Maar
het was of nu in eenmaal alles ont
plofte in Brest, wat maar ontplof
fen kon. Zyn machine moest door
een muur van vuur en staal. Dit
was het verblindende en het woes
te vuur, dat hy en zyn bemanning
hadden verwacht. Het laatste, wat
zy zagen waren de fel vurende ka
nonnen op de heuvels van Brest
Het vliegtuig van Campbell, door
boord door honderden kogels, stortte
neer in de haven en wat er In die
laatste ogenblikken gebeurde, weet
niemand. Het is mogelgk, dat Camp
bell kort voor het neerstorten van z'n
machine gedood werd en dat sergeant
Scott, de Canadese navigator, ge
tracht heeft hem by de stuurknuppe)
v/eg te trekken om zyn plaats in te
nemen. Toen het vliegtuig nameiyk
uit de haven werd gehaald, zat er
volgens mededelingen van de Franse
ondergrondse beweging een blonde
man op de plaats van de piloot en
men neemt aan, dat dit Scott is ge
weest. De Canadees, die enkele maan
den tevoren uitgenodigd was voor een
oilotenvisite by de Engelse konlnkiy-
ke familie in Buckingham Palace.
De torpedo, die Campbell liet af
werpen, werd geen voltreffer maar
de schade, die de „Gneisenau" ervan
opliep was toch zo groot, dat het
schip, indien het in zee was geweest,
dadelgk zou zyn gezonken. De Duit
sers moesten byna alle schepen in de
haven te hulp roepen om het slag
schip boven water te houden en het
gelnkte eerst na veel moeite het schip
's avonds in het droogdok te krUgen.
Acht maanden later was de stuur-
>oordschroefas nog steeds ln repa
ratie!
Hitiers droom vervlogen
Hitler's droom om de twee
slagschepen te verenigen met
de „Bismark" in de Atlantische
Oceaan om zodoende de oorlog
in ongeveer 60 dagen te beslui
ten, was totaal in de war ge
stuurd. Toen de „Bismark" uit
voer moest dit schip helemaal
alleen de Royal Navy en de
Fleet Air Arm het hoofd bieden.
Ofschoon fotografische waar
nemingen er op wezen, dat de
„Gneisenau" (eerst meende
men dat 't de „Scharnhorst"
was) geraakt was, wist men
maandenlang niet, hoe erg de
schade was. De RAF wilde niets
aan het toeval overlaten en
daarom ging men tien maan
den lang door met het bombar
deren van Brest. Niemand kon
geloven, dat die ene kans op 'n
miljoen inderdaad tot succes
geleid had.
Campbell en zijn bemanning
werden door de Duitsers begra
ven in een eregraf van de be
graafplaats van Brest. Toen het
nieuws van de aanval in Lon
den bekend werd, heeft men
Campbell postuum het Victoria
Cross verleend. In Sedbergh,
geboorteplaats van Campbell,
werd een standbeeld voor hem
opgericht.
Copyright Opera Mundi
