ZUID-AFRIKA
LAND EN
WOLK
WAN
a.s. gemaal
(PRINSES MARGARETS)
O)
Nyanda, waar de zwarten
de Bantoe is tovenarij nog in
DE LETDSE COURANT
HET GROTE PROBLEEM
EN DAT (ZEGT MEVROUW NDO-
LA) is het grote probleem en de gro
te moeilijkheid voor de mensen van
mijn volk. Nogmaals, ik behoor tot
de gelukkigen, want ik ging in mijn
jeugd paar school en leerde zowel
Afrikaans en Engels als mijn eigen
taal, het Xosa. En vergeet U vooral
niet, dat mijn ouders reeds in een
stad woonden! Maar onder mijn bu
ren zijn er velen, die uit de „reser
vaten" zijn gekomen en aanvankelijk
alleen maar hun eigen Bantoe-taal
spraken, dus Xosa, Swahili of Sotho.
Nu ze voor de blanken werken, moe
ten ze Engels of Afrikaans of beide
talen leren. De mannen leren dat nog
wel op hun werk. Bovendien vinden
zij, de mannen dus, het stadsleven na
een poosje opwindend en aantrekke
lijk, ook al moeten ze nu harder wer
ken dan in de reservaten. Maar de
vrouwen voelen zich vaak verloren
en eenzaam. Toen ze nog in stamver
band leefden, hadden zij een eigen,
nauwkeurig bepaalde plaats in de ge
meenschap met duidelijk omschreven
plichten. Maar in Nyanga en andere
nederzettingen missen ze de steun
van haar schoonmoeders, tantes en
andere familieleden. Ze behoeven
haar krachten nu alleen nog maar te
concentreren op haar mannen en kin
deren. Dat is voor die vrouwen een
heel grote overgang, geloof mij!
En zelfs (vervolgt mevrouw Ndo-
la), als de mensen de „nieuwe leef
wijze" als het ware uit het hoofd
hebben' geleerd, houden de oude ge
bruiken en het bijgeloof nog vaak
stand. Een voorbeeld. Onlangs werd
het dochtertje van Joseph Unkamaas
ziek. Joseph verbood zijn vrouw om
het kind naar de kliniek te brengen.
Wat deed hij? Hij riep alle in Nyan
ga wonende mannen van zijn stdm
bijeen. Zij wikkelden zich in hun de
kens en gingen om een zak zitten,
en zijn zij bereid om zware offers te Om beurten spuwden zij daarin om
brengen om in Nyanga te kunnen de ziekte-verwekkende geesten te ver
blijven wonen. Zij weten, dat z«, als drijven en het kind zo gezond te ma-
Nyanga voor hen onmogelijk wordt, ken-
belanden in een krot of hut in een
van de vele shanty-towns nabij Kaap-
X In verband met het feit, dat
t Zuid-Afrika thans de aandacht
X trekt door de onlusten, welke
een gevolg zijn van de apart-
X heidspolitiek van de huidige
Zuid-Afrikaanse regering, geven
X wij in een serie van drie artike-
len beelden van de samengestel-
de bevolking van het land. Zij
zijn afkomstig van een *Neder-
t landse schrijfster, cfie in Zuid-
Afrika geboren is en het land
X door en door kent.,
In dit eerste artikel maken wij
kennis met de zwarte bevolkings-
groep, waarvan drie schakerin-
X gen de revue passeren in een ge-
j sprek met de zwarte onderwij-
zeres, mevrouw Ndola.
Natuurlijk (vertelde mevrouw Ndo
la verder) doe ik zoveel mogelijk
stad. De behuizingen daar, gemaakt mijn best om de mensen en vooral
van jute-zakken en petroleumblik-
ken, bieden weinig bescherming te-
de vrouwen te helpen. Ik probeer
steeds weer om ze tot een kerkgang
gen de elementen. Daar, in die shan- of. zondag te bewegen. Ik kan nu een-
ty-towns, maken troepen „skollies" maal over veel dingen beter met ze
(nozems) het leven onveilig, daar praten dan de blanke bestuurder. En
veroorzaakt 't clandestien gebrouwen ik ben er beslist van overtuigd, dat
„kaffir bier" nameloos leed en on- onze kinderen alleen via kerk en
beschrijvelijke ellende, daar worden school vooruit kunnen komen in mijn
de kinderen bedorven nog vóór ze de vaderland. Ik weet, dat de weg lang
DE GROTE WEG TUSSEN Kaapstad Aan de rand van de beschaving. Een enkele maal krijgt zij wel eens een kans hebben gekregen om te leren, en moeilijk zal zijn, maar ik ben vol
en het noorden der Unie van Zuid- Zuid-Afrikaans neeerdom vriendelijk woord of wat hulp van wat het zeggen wil, fatsoenlijk te zijn vertrouwen. En vele anderen zijn dat
Afrika als een recht getrokken
wit lint op de met Australische wil
gen begroeide Kaapse vlakte. Langs
een buurvrouw.
en fatsoenlijk te leven. En daar, in gelukkig ook. Als wij 's zondags de
En toch doen, ondanks al die moei- die shanty-towns, is het nóg moei- kerkdienst besluiten met het zingen
lijkheden, alle gezinnen in Nyanga lijker om te leren, naar Westerse van ons volkslied, zingen we dat lied
dat lint spoeden zich sleeën van voor de drie kinderen. Naar Westerse de Ndola's, de Mkwena's, de Afrika's trant te leven en een nieuw bestaan als een innig gebed: „Nkosi Sikelel I
auto's van Amerikaans fabrikaat norm dus een armelijke woning! Doch en vele anderen hun uiterste best op Westerse leest op te bouwen,
noordwaarts naar Johannesburg en zodra mevrouw Ndola hoofddoek
Afrika" (God zegene Afrika).
zuidwaarts naar Kaapstad. De inzit- op het hoofd, katoenen rok tijdloos
tenden dier dure wagens schenken en zonder herkenbaar model ons
geen of nauwelijks aandacht aan de uitbundig vriendelijk en met een
terzijde van de weg gelegen inheem- stortvloed van woorden verwelkomd
se nederzetting Nyanga. En dit on- heeft, zien wij al spoedig die armoede
danks het feit, dat ook rijke mensen niet meer. En dan begint mevrouw
aandacht behoren te schenken aan Ndola te vertellen over de mensen
een „Ster der Hoop" (want dat bete- in Nyanga. Luistert U maar goed!
kent Nyanga) langs hun pad.
Intussen, niet alleen de naam, ook »>WIJ ZIJN GELUKKIG"
de nederzetting zelf is belangwek
kend. Hy is keurig gepland. De huis- -ALS ik naar mijn gezin kijk", begint
jes zijn gebouwd van rode steen en mevrouw Ndola, moet ik zeggen, dat
hebben golfijzeren daken. Het geheel wij gelukkig zijn en rijk gezegend,
ligt ietwat verborgen achter blauwe We hebben een goede woning. Mijn
gombomen. De Zuidafrikaanse (blan- man werkt op het kantoor van de
ke) automobilisten vinden het van- (blanke) bestuurder van Nyanga. Hij
zelfsprekend, dat in Nyanga (als in verdient, voor ons soort mensen, een
vele andere nederzettingen la Ny- behoorlijk loon. En hij behoeft geen
anga) de inheemse bevolking buiten grote afstanden af te leggen om op TOEN IN 1952 heel Londen in v^- c*. &w».i L v u* j
de eigenlijke bebouwde kom woont. zUn werk te komen. De meeste man- schudding was en voorbereidingen zelf te werken. De hertog van Edinburgh mocht deze
Misschien wijzen zij er soms vrien- nen hier moeten dat wel doen. Zy trof voor de kroning van koningin Gelukkig kwam daar snel een ein- ylotte actieve assistent graag, maar
den of kennissen uit den vreemde op, moeten dus een flink deel van hun Elisabeth, arriveerde er een jonge- de aan Op een feestje dat bij kennis- bewaarde uiteraard de afstand,
hoe groot het verschil is tussen Ny- ver diensten teteden^ voortrein- en maninde stad. Hij droeg een bloem sen werd gegeven, ontmoette de jon- ^e TdeT op ot met Pronte
Hij nam zijn ontslag en ves-
Foto's bepaalden zijn carrière
VAN PIMLICO NAAR SAUNDRINGHAM
en eenmaal met het ware vak kennis
had gemaakt zei hij tegen een vriend:
„Ik zal verder leven voor de fotogra
fie. Ik wil niets anders doen!"
Regelmatig bezocht Baron de ko
ninklijke familie op Buckingham Pa
lace wanneer er weer foto's moesten
worden gemaakt. Op deze uitjes ver
gezelde Tony zijn baas, maar hij was
dan niets meer dan het hulpje, dat
de camera's en de andere apparatuur
mocht dragen. Merkwaardig genoeg
ontmoette hij prinses Margaret bij
uit en smeet met geld, zonder echter die gelegenheden geen enkele maal.
anga en de complexen „pondokkies" busvervoer. Zelf behoef ik niet te in zijn knoopsgat en zijn gouden haar geman niemand minder dan Baron
(schuurtjes), waarin elders zoveel werken, want we kunnen er komen giansde in de zon. Hij begaf zich de beroemde Engelse hoffotograaf! P-r a m zij n on i
niet-blanken wonen. Maar van het wa^ roan verdient. Maar rechtstreeks naar een bOU WValll g q.q firnmt* An /lit Karnan t.Alr ham
niet-blanken wonen. Maar van het m®t wat mijn man verdient. Maar rechtstreeks naar een bouwvallig neze figuur en dit beroep trok hem Z1£-
leven en streven in nederzettingen 'L!fn„"ltz°n.?e^P_gJIl!"- Z? Pa.nd P™li«>, een morsige buurt Tony z0 dat hij alle moeite deed t^'
studio richtte hij in te
als Nyanga hebben ook veel blanke zlJn staat °"1 °nze kinderen fat- achter het Buckingham Palace, waar om e'en baantje te krijgen als assis- Pimbco- Zljn werd zijn bedrijf s-
Zuidafrikanen maar heel weinig be- soenhjk groot te brengen en ze van veje bohémiens, dikwijls afkomstig tent van Baron. Dat lukte en de jon- pa van punt j J naar
grip. Nyanga ligt immers zo heel ver de straat te houden. Hier in Nyanga uit de geg0ede stand, zich vestigden. gP Armstrong-Jones kwam in dienst Parties van vooraanstaande P^rso-
buiten hun eigen wereld! Niettemin z«n speelvelden, een school, een ge- Daar aan„komen eine hii dadelijk vm dTberoemde fotoeTIS die ieder nen. en naar receP«les,van <ie diplo-
staat het als een naai boven water zelhgheidscentrum, een kliniek en Daar aangekomen ging bij dadelijk van ae peroemde iotograai, die ïeaer maten en evenzo vond men hem op
dat het Nvanga-leven" het leven is een kinderbewaarplaats. En eenmaal aan bet werk om met een kwast en lid van de koninklijke familie tot zijn de treden van de kerktrappen om
van een groot en gestadig toenemend d<= «wee weken komt hier zelfs «n pot verf zijn huisje wat op te cliënten mocht rekenen.
deel der donkere Zuidafrikaanse be- een ..reizende bibliotheek", al kun- knappen. Deze jongeman van twee en Deze betrekking was een kolfje
volkingsgroepen. En bovendien: Het nen ^an2 üiet alle inwoners van Ny- ^winhg jaarwas niemand minder naar de band van de jongeman, want
Nyanga-leven" is een krachtig vi- anSa tezen. Het gezelligheidscentrum dan Tony Armstrong-Jones, de zoon hjj was altijd al een enthousiast ama- Prinses Margaret en Anthony Arm-
brerend leven van Afrikaanse huize noemen we de „Grote Schuur". Zo van een bekend advocaat. Hij werk- teur-fotograaf geweest. Wanneer zijn strong-Jones hebben uit een roeiboot
dat men bezig is op blanke leest té heet immers het huis van de Eerste ^„J^ ^ma^kt^ vrienden sport beoefenden op de vel- de traditionele roeiweddstrijó gevo'gd
herschoeien. Minister ook!" Mevrouw Ndola muren en maaicte van deze oouwvai, den van Eton, kon men Tony vinden tussen de universiteiten van Oxford
xrTcpT.Tp schudt van het lachen, als ze deze die eens bewoond werd door een ar- de pittoreske straatjes van Wind- en Cambridge op de Theems. Zij za-
OP VISITE. grap vertelt. Vervolgt dan: ,,'s Zon- me kleermaker, een gezellig huis. Er sor^ waar bij fraaie foto's maakte. gen de studenten van Oxford zege-
t ttm"m rptiTTc ikT i dagsochtends is er kerkdienst in de was niemand die toen kon vermoeden Toen hjj bij Baron in dienst kwam vieren.
WIJ RIJDEN ECHTER Nyanga niet gr0te zaal van het centrum De lei- en Tony zel* wel het minst, dat hij
voorbij. Het is elf uur in de och- ding berust bij geestelijken van ver- °P zeker dag niemand minder dan
tend. Net een geschikte tijd om eens schillende richtingen. Een enkele prinses Margaret zou trouwen,
aan te wippen bij mevrouw Ndola en maal gaat ook wej eenS een van dn_ toverde het eens zo grauwe
een gezellig praatje met haar te ma- ze ejgen mensen voor Zelf heb ik een huisje om in een aangename woning,
ken. Haar huis herkent men gemak- zondagsschool georganiseerd voor de gemeubileerd met leuke „doe-het-
kelijk. Het is namelijk een der wei- kjnderen Die houden we zondagsmid- zelf" meubeltjes. De mensen in de er
nige woningen met een werkelijk dags u 'ziet dus dat wij bet uitste- n2ast gelegen wasserij roken de geur
goed onderhouden tuin. Het grasveld- kend hebben". van sPaghetti, gekookte worstjes, van
je is pas gemaaid. Het pad is gepla- celluloid en fotografische chemica-
veid. Het hek werd onlangs ver- ANDFRFN? liën* Zi^ vonden hem een rare snaak,
nieuwd. Dat tuintje is de trots van maar de buren op de bovenverdieping
mevrouw Ndola's man. Als we bij a tc hadden bijzonder veel plezier in de
haar binnenstappen, treffen we haar GEZIN NDOLA. IS inderdaad jazzpiaatjes die hij regelmatig draai-
in haar woonkSkem Zij zit aan een een bevoorrecht gezm^in^Nyanga. de
met een stuk zeildoek bedekte tafel goef hebben de Mkwenas Maar Tony leidde een dubbel le
en geniet van een kop sterke thee e< vader is ploegbaas bij de yen Njemand van de bevolking van
met gecondenseerde melk. Aan de spoorwegen en werkt ver van huis. pimiico had er een flauw vermoeden
wand achter haar hangen haar in- **.et grootste deel van zyn loon heeft van> dat diezelfde rare snaak ook
gelijst diploma als onderwijzeres en g de huur van zyn twee- een bijzonder fraai apartement had
een, uit een tijdschrift geknipt, por- kamerwoning te betalen. Hy moet Albany, een exclusieve wijk, waar
tret van koningin Elisabeth II. In een t"«ers' z"m«f. f'-1" 5 1,™^,;t prominente lieden wonen, zoals on
der hoeken van het vertrek staat op tweemaal omkeren alvorens hern uit der and(,re de schrijver J. B. Priestley
een tafeltje een klein radio-toestel. te 8even. Eens per maand bezoekt hij en de toneelschrijver Terence Ratti-
dipiomZ ïütei^ssfet- waren van Tony
„rouw Ndola's kostbaarste be- ^Hage^Mkwen^ ^ge- Misiukkin^
i,^^n^et?„=ekuamkZp ZldN VADER, de advocaat, was
ïgsrös sKt sttstzsrszsFz
eenvoudige tafel. De „keukenafde- t2"m.i?s*e thm.s bltJven om voor de hersteld van een aandoening van kin-
ling", door een paar lappen geschei- vlJf kinderen te zorgen. derverlamming, maar op school en
den van het woongedeelte, bevat een Neen, dan is het gezin Afrika er later op de Cambridge universiteit
gootsteentje, een petroleumkookstel erger, nóg ergei aan toe. Als tuinman bleef het maar matigjes met hem.
en een van sinaasappelenkisten ge- heeft Vader Afrika geen vast loon. Zijn enige prestatie is eigenlijk ge
maakte kast, waarin zowel de kruide- Daarom maakt zijn vrouw alle dagen weest, dat hij de roeiploeg van Cam-
nierswaren als het vaatwerk worden de lange tocht naar Rondebosch, waar bridge in de traditionele bootrace,
bewaard. In de woonkeuken zijn twee zy in een blank gezin werkt. Haar in 1950 naar de overwinning had ge-
deuropeningen zonder deuren (deu- mevrouw vindt niet goed, dat ze haar voerd
ren zouden de bouwkosten te hoog kind meebrengt. Daarom moet ze Toen kwam er een nare fase in zijn
maken'), die toegang geven tot twee van zeven uur 's ochtends tot zeven leven. Zoals wel meer voorkomt bij
slaapvertrekjes. In de deuropenin- uur's avonds aan haar lot overlaten, jongelieden uit de grote stad die over
gen hangen kleurige dekens, zodat er In de kinderbewaarplaats is geen wat geld beschikken en Tony be-
althans van enige „privacy" in de plaats meer voor Marietje. Het deern- schikte daarover, want hij had geld
slaapkamers sprake is. Het ene slaap- tje moet dus, als vader niet thuis is, geërfd van zijn grootvader een be-
vertrek is voor de ouders, het andere de hele dag voor zichzelf zorgen. Een kend zenuwspecialist ging hij veel
foto's te nemen van belangrijke hu
welijken.
Op weg naar roem
ARMSTRONG-JONES, zoals de he
le wereld hem nu noemt voelde zich
toch niet gelukkig met dit massa-
werk. Hij voelde meer voor de fijne
1 fotografie, het studiewerk lokte hem
meer dan de reportage. Hij had grote
belangstelling voor het maken van
fraaie foto's voor de grote geïllus
treerde bladen en dergelijke.
Toen Baron kort daarop stierf, was
Tony reeds een bekend en succesvol
fotograaf.
IN DE LOOP van 1956 kreeg Tony
Armstrong-Jones een telefonisch ver
zoek van Buckingham Palace of hij
bereid was om een aantal foto's te
maken van "prins Charles en prinses
Anne.
De verjaardagsfoto's van de konin
klijke kinderen trokken de aandacht
in de hele wereld. Tony kreeg het ver
zoek om een tentoonstelling van zijn
werk in te richten in een van de be
roemde fotosalons van Londen. Bo
vendien stelde hij een prachtige col
lectie foto's samen die hij maakte in
de straten van Londen en gaf die in
boekvorm uit, mede om aan te tonen,
dat hij ook nog iets meer kon dan al
leen hoffoto's maken, waardoor hij
een grote naam had gekregen.
Zo'n enkele koninklijke foto kan
een bedrag van niet minder dan on
geveer f 50.000,opbrengen door de
wereldreproductierechten.
Tony ging met vakantie naar het
eiland Malta in de Midellandse Zee.
Ook daar nam hij een groot aan
tal foto's die een schitterend beeld
gaven Van het eiland en zijn bewo
ners. Toen hij in Engeland terugkeer
de, gaf hij in samenwerking met Sa-
cheverell Sitwell een boek uit over
Maltha, waarin zijn foto's waren op
genomen.
Mode-ontwerper en decorateur
TONY ZOCHT nog steeds naar
nieuwe terreinen waarop hij zijn
creatieve vermogens kon botvieren.
Hij ging over tot mode-ontwerpen en
creëerde een aantal skicostuums. De
kritiek van de vakmensen was echter
niet bevredigend Toen wierp hij zich
op zijn oude liefde, het toneel. Hij
kwam in contact met John Cranko,
een man die fantastische revues uit
bracht, in een surrealistische stijl.
Tony zorgde hierbij voor een aantal
decors, bestaande uit enorm grote
foto's, die daar speciaal voor werden
opgenomen.
Prinses Margaret interesseerde zich
bijzonder voor de revues van Cranko
en wel in die mate, dat zij een van
zijn revues tweemaal ging zien bin
nen het tijdsbestek van enkele dagen.
.Het was door deze John Cranko, dat
Tony prinses Margaret ontmoette op
een toneelfeestje. Hier vertelde hij
haar van zijn plannen voor decors
voor de nieuwe revue van Cranko. De
prinses merkte lachend op: „Dan
koop ik alle plaatsen!"
Later ontmoette Tony prinses Mar
garet op andere society-feestjes en
reeds spoedig werd hij haar vriend.
Hij werd opgenomen in de kring van
voorname jongelui die de feesten op
Clarence House opfleurden. Allemaal
mochten ze de vlotte fotograaf graag,
om wiens verhalen ze dikwijls sma
kelijk konden lachen. Hij behoorde
regelmatig tot het groepje van vier
of zes, dat samen met prinses Marga
ret uitging naar bioscopen of thea
ters. De prinses wenste dit, opdat er
geen aanleiding zou zijn tot praatjes,
welk risico bestond, wanneer zij met
een enkele heer uit zou gaan.
Afscheid van de camera's
DE FOTO'S die hij van prinses
Margaret nam ter gelegenheid van
haar negen en twintigste verjaardag,
waren een ware sensatie. Ze waren
voortreffelijk, maar niemand wist, dat
dit vrijwel de laatste waren die hij
als beroepsfotograaf nam.
Hij verwijderde zijn naam van zijn
studio in Pimlico. Hij had voor prin
ses Margaret de dwarrelende en
kleurrijke wereld geopend van kunst
en theater, waar zij zich was gaan
thuisvoelen. Maar nu gaf hij zijn lief
hebberijen op. Zijn romance was be
gonnen en goede vrienden van prin
ses Margaret zoals de families Fry,
Nevill en Wills verleenden hem in
de weekends gastvrijheid. Slechts een
kleine groep van vertrouwden wist
wat er gebeurde.
Aan het eind van 1959 vertoefde hij
lange tijd gehee' alleen op Birr Cast
le, het huis van zijn moeder, waar
hij in totale afzondering tot een be
langrijke conclusie moeèt komen.
Enerzijds zijn oude leven en de foto
grafie, fanderzijds Margaret. En nie
mand had er het flauwste vermoeden
van, dat dit l et werk was van de
koningin-moeder, die voorgesteld had
om de jongelui de gelegenheid te ge
ven elk afzonderlijk een en ander te
overdenken en op deze wijze tot een
beslissing te komen voor de toekomst.
Zij kwamen tot een zelfde besluit en
de verloving werd een feit.
Verbaasde portretten.
TOEN Margarets a.s. gemaal in zijn
nieuwe vertrekken in Buckingham
Palace kwam, keek hij met kritisch
vakmansoog naar de portretten van
koningin Victoria en prins Albert
en het lijdt geen twijfel of ze keken
stomverbaasd naar hem.
Tony's vader die voor de derde
maal gehuwd is, feliciteerde zijn zoon
telegrafisch van Bermuda, waar hij
op huwelijksreis was met zijn nieuwe
bruid, die slechts een jaar ouder is
dan prinses Margaret!
Wat zou wijlen koningin Mary ge
zegd hebben? Tony's huidige stief
moeder was vroeger stewardess bij
een luchtvaartmaatschappij en zijn
stiefmoeder van enkele jaren gele
den was een gewezen revuegirl. In
haar nieuwe schoonfamilie vindt de
prinses vogels van diverse pluimage,
waaronder een meisje dat bij een ten
toonstellingsgebouw scheermesjes
verkocht, een dochter van een fruit
handelaar en vele anderen.
Wanneer koningin Mary nog leef
de, zou ze zich geschokt voelen
Maar misschien zou zij tenslotte toch
waardering hebben voor de nieuwe
wind die door het paleis zal waaien.
