llanfairpwl
ge talen
DE LEIDSE COURANT
SPREEKT MEN OP
DE
BRITSE EILANDEN
Dorpje met een jiaam van zestig letters
Schotten in verbanning
volgen Gaelische cursussen
CTELT men u de vraag: Welke taal spreekt
men in Groot-Brittannië, dan luidt uw ant
woord: Engels natuurlijk. Denkt u iets langer
na over uw antwoord, dan voegt u er, misschien
wat aarzelend, aan toe: En Welsh... en dan
ook nog Schots-Keltisch. Zeker, dat zou juist
zijn, maar niettemin is uw antwoord dan on
volledig. U noemde namelijk slechts drie van
de zes talen neen, het zijn geen Engelse dia
lecten die men spreekt op de Britse eilan
den. U vergat nog te noemen: Manx, dus de
taal die men spreekt op het in de Ierse Zee ge
legen eiland Man; dan Normandisch-Frans, ge
sproken op de tussen Engeland en Frankrijk
gelegen Kanaal-Eilanden; en ten slotte Cornish,
gesproken in Cornwall, dus in de zuidwestelijke
hoek van Engeland. Alle vijf talen verschillen
van het Engels, zoals het Fries van het Ne
derlands verschilt. Zij hebben dus elk, als het
Fries, de status van een aparte, zelfstandige
taal, net als, bij voorbeeld, de Ierse taal.
EEN LESJE IN WELSH
Engels is de meest verbreide en meest gespro
ken taal op de Britse eilanden. Als tweede komt
Welsh, de taal van Wales. Welsh is van alle
Keltische talen de levenskrachtigste en wint
de laatste jaren weer aan populariteit. Naar
schatting spreken op het ogenblik 80% van
alle schoolgaande kinderen in Noord-Wales de
taal hunner voorouders. Ook vele volwassenen
in dat even mooie als interessante land bedie
nen zich van hun moedertaal, zij het, dat zij
om redenen van praktische aard in het dage
lijks leven als regel Engels spreken.
Het is niet gemakkelijk voor een vreemdeling
om Welsh te leren. Een enkel proeflesje wil
len wij niettemin geven. Er is een dorp in
Wales met een naam, die zestig letters telt. Dat
dorp ligt aan een spoorlijn. Stapt u uit de trein,
dan ontwaart u op het perronnetje in grote let
ters:
LLANFAIRPWLLGWYNGYLLGOGERYCH-
WYRNDROBWLLLLANTYSLIOGOGOGOCH.
Als u de letters heeft geteld, komt u tot een
aantal van 57. En wij schreven: Zestig. Juist,
maar een „echte" man uit de streek vertelde
ons, dat de „spoorwegspelling" van de naam
niet geheel correct was, en dat de juiste spel
ling is:
LL ANF AIRP WLLG WYNG YLLGOGERYCH-
W YRNDROB WLLLL ANT YSSILLIO-
GOGOGOCH.
Dit zijn inderdaad zestig letters! De naam
betekent:
Kerk van St. Mary, in een laagte met blanke
hazelaars, nabij een snelle draaikolk en de kerk
van St. lysillio, en niet ver van een rode grot.
Als u deze naam in een adem leert uitspreken
zonder uw tong te verstuiken, maakt u een
goede kans om na heel veel studie en oefening
behoorlijk Welsh te leren spreken.
DE SCHOTTEN
NIET slechts in Wales, ook in Schotland is de
laatste tijd, vooral na de oorlog, de belang
stelling voor de oude eigen taal sterk herleefd.
Trouwens, ook in andere zin heeft het Schotse
nationalisme van zich doen spreken. Stellig is
dit nationalisme een inspirerende kracht in cul
tureel opzicht.
De oude Schotse taal is, als het Welsh, van
Keltische huizé en heet Gaelic (Gaelisch). De
B.B.C. verzorgt tegenwoordig geregeld uitzen-
Na de maaltijd smaakt een kopje koffie uit
stekend aan de huiselijke haard.
Wie zijn tong wil verstuiken, moet
beslist naar Wales gaan. En wie
middeleeuws Frans wil spreken,
moet eens een bezoek brengen aan
de Kanaal-Eilanden.
dingen en nieuwsberichten zowel in het Welsh
als in het Gaelisch. Gesproken v/ordt Gaelisch
thans nog voornamelijk in Invernesshire, Ar
gyll, Ross en Cromarty. In de Schotse Hooglan
den en op de eilanden voor de Schotse west
kust houdt men nog kerkdiensten in het Gae
lisch. In de stadjes en steden evenwel over
heerst de Engelse taal. Niemand, die naar Schot
land gaat, behoeft bevreesd te zijn, dat men
hem niet zal verstaan, omdat hij geen Gaelisch
spreekt. Iedereen in dat land verstaat Engels en
spreekt het ook, zij het hier en daar met een
merkwaardig accent. Het is zelfs zo, dat het
aantal mensen, die uitsluitend Gaelisch spre
ken, de laatste tientallen jaren vrij sterk is
verminderd, terwijl het aantal lieden, die zowel
Engels als Gaelisch kennen, aanmerkelijk gro
ter is geworden.
Sommige Schotse schrijvers bedienen zich
voor him werk weer van de oude Gaelische
taal. En in Londen bij voorbeeld kunnen Schot
WYNGYLLCO GPCHWYRND
fYSliOGOt
se Hooglanders, die daar „in verbanning" leven,
Gaelische cursussen en voordrachten volgen.
EN MANX?
TWEE eeuwen geleden spraken alle bewoners
van het eiland Man de eigen taal, te weten
Manx. En een halve eeuw geleden was het nog
zo, dat men op het eiland een aantal kerkdien
sten in het Manx hield. Thans zijn er nog maar
een paar honderd mensen, die de oude taal
beheersen. Maar zelfs zij spreken in het leven
van alle dag vrijwel uitsluitend Engels.
Manx heeft een sterke Scandinavische inslag,
een herinnering aan de tijden, toen de Vikin-
gers op Man heer en meester waren. Sommige
woorden klinken erg mooi, bij voorbeeld: Sliens
(bergen), lhens (bergdalen) en curraghs (moe
ras). Enige jaren geleden bood de Noorse rege
ring aan de regering van Man het eiland is
namelijk een zelfstandig staatje binnen het
Niet velen kennen nog, Manx, doch de bewoners van deze en soortgelijke oude
woningen spreken het nog vloeiend, zij het niet dagelijks.
De plaats, waar de trein stopt (57 letters!)
Verenigd Koninklijk een vijfdelig werk aan,
een (fonetische) teboekstelling van de Manxe
taaL De schrijver was een hoogleraar in de
Keltische talen aan de Universiteit van Oslo.
Al wordt Manx dan nog maar heel weinig
gesproken tegenwoordig, toch worden alle wet-;
ten op Man in twee talen afgekondigd, in het
Engels en in het Manx.
CORNISH
WIE te gast is in Cornwall, geniet ongetwij- |j
feld van het zangerige accent der mensen
daar, doch hij moet al bijzonder boffen, wil hij ;j
in de gelegenheid zijn om de oude taal des
lands, Cornish, te horen spreken. De taal is j
namelijk practisch gesproken niet meer in ge
bruik. Wel vindt men Cornish woorden terug
in tal van plaatsnamen. Enige tijd geleden vol- j
tooide een groot kenner van land, taal en volk 1
van Cornwall een Cornish-Engels woordenboek.
Twintig jaren had de geleerde aan het boek j.
gewerkt, alvorens de woordenlijsten volledig f
waren. U vindt er woorden in wij doen
slechts een greep als Ruan (rivier), Porth
(baai), Bod of Bos (woning).
Hoewel Cornish nog maar heel weinig ge
sproken wordt, zijn er toch ieder jaar in Corn-
wall plechtig-feestelij ke samenkomsten Gor-
sedd geheten waar een groepje deskundigen
in het Cornish geschreven verzen en proza L
keurt en bekroont. De gestelde eisen zijn hoog, 1
zodat het ook voor de kenners van Cornish een
hele toer is om zo'n Gorsedd-prijs in de wacht
te slepen.
MIDDELEEUWS FRANS
1MORMANDISCH-FRANS, een middeleeuwse
voorloper van het moderne Frans, was
eeuwen geleden de officiële taal in Engeland.
Daar hadden Willem de Veroveraar met zijn 1
Normandische baronnen voor gezorgd. Heden
ten dage echter spreken nog slechts een aantal
oude bewoners van de Kanaal-Eilanden dat
middeleeuwse Frans. Engels is op die eilanden
de gebruikelijke taal geworden.
Sommigen verbazen zich er over, dat al die
oude talen zich tot op de huidige dag in meer
of mindere mate hebben weten te handhaven.
Inderdaad is dat een merkwaardig en tevens
een verheugend verschijnsel. Gelukkig zijn zij
diep geworteld in het volksleven. En daarom
zal het nog wel heel lang duren, alvorens En
gels de enige taal op de Britse eilanden zal zijn.
Zo het zulks ooit wordt!
Het Schotse nationalisme komt niet alleen
tot uiting in de groeiende belangstelling voor
de oude Gaelische taal, maar tevens in de jeugd
beweging. Deze Schotse knaap plant ,de Schotse
vlag bij zijn tent
