HAREN TEN BERGE
f HET NIEUWE MEXICO
oude cultuur werkt door in het moderne leven
EEN SMELTKROES VAN
RASSEN EN TIJDEN
DE LEIDSE COURANT
HEI NIEUWE MEXICO-CITY
Voor haar rol in de nieuwe film van Allied artists „The Hypnotic Bye"
welke in Hollywood op stapel staat, heeft de Amerikaanse filmster Allisom
Hayes zich dit soort „raket-kapsel" laten aanmeten. Het kapsel, dat doet
denken aan de tijd van Lodewijk de veertiende, behaalde op de jaarlijkse
wedstrijd van 't kappersgilde van Los Angeles en Hollywood, 'n eerste prijs.
Enige maanden geleden werd in het Haagse Gemeentemuseum een ten
toonstelling gewijd aan de oude Mexicaanse kunst een expositie, die
inmiddels naar Berlijn is verhuisd die in brede kringen de aandacht heeft
getrokken.
Die aandacht wordt thans weer opgeëist, ditmaal echter voor het nieuwe,
het moderne Mexico. Onder de naam „Profiel van Mexico" is in het Tropen
museum te Amsterdam, deze tentoonstelling geopend in tegenwoordigheid
oan. van Signor Diaz Arias, vertegenwoordiger van 't Mexicaanse ministerie
van industrie en hanael, Signor dr. Fernando Gamboa, gedelegeerde van de
Mexicaanse regering voor de voorbereiding van deze exposities, expert van
wereldformaat op het gebied van oude Ibero-Amerikaanse cultuur, de loco
burgemeester van Amsterdam, dr. A. de Roos, de heer R. Cardova, rechter
in het Internationaal Hof van Justitie, vele leden van het diplomatieke en
consulaire korps en hoofdambtenaren van verscheidene ministeries.
naar uiterlijk allerminst homogeen
zijn. Jaarlijks worden circa een mil
joen kinderen geboren, de bevol
kingsdichtheid is echter, ondanks de
aanwas (1900 14 miljoen, 1920
ter. Toch kent Mexico verscheidene
16 miljoen, 1950 26 miljoen), vrij
gering, n.L 17 per vierkante kilome-
grote steden waaronder als grootste
de nationale hoofdstad Mexico-City,
met AY2 miljoen inwoners de vierde
grote stad van het gehele Amerikaan
se continent. De officiële taal is het
Spaans, daarnaast worden echter
ook nog verschillende inheemse (In
diaanse) talen gesproken.
„Zonnen aan de
boom des tijds"
Het beeld dat deze tentoonstelling
biedt is dat van het huidige Mexico,
gezien tegen de achtergrond van de
cultuur-historische invloeden, die nog
steeds doorwerken. Niet alleen op het
gebied van de kunst, maar ook in
handel en verkeer, landbouw en in
dustrie, van de architectuur vooral.
„Mexico is een land van sterke tra
dities, van een meer dan duizendjari
ge cultuur en van grote landschap
pelijke contrasten. Een smeltkroes
van rassen en tijden met een sociaal-
economische structuur, die zich in
volle ontwikkeling bevindt." (Dr.
Fern. Gamboa).
Land en volk.
Het is een op verschillende gebie
den „jong" land, niettegenstaande de
ouderdom van zijn oorspronkelijke
beschaving. Ook geologisch is het
nog steeds in ontwikkeling en be
roering. Mexico heeft zes hoge vulka
nen bedekt met eeuwige sneeuw,
met een hoogte tot 5580 meter boven
zeeniveau, en een vulkanische keten
in het bergland, waar nog in 1943 een
vuurspuwende berg is ontstaan, de
Paricutin.
In februari van dat jaar bemerkte
een ploegende boer tot zijn ontstel
tenis dat uit een der ploegvoren dam
pen opstegen. Er ontstond een spleet
in de bodem vol gassen en gloeiende
substantie. Drie jaar later was deze
vulkaan reéds 460 meter hoog, langs
zijn flanken stroomde rode lava naar
beneden en bedekte een oppervlak
te van 1200 vierkante kilometer. De
Mexicaanse bodem is dus verre van
stabiel maar bevat veel mineralen
als zilver, mica, gips, verscheidene
half-edelstenen en soms uranium. Ook
het klimaat is vrjj gevarieerd; ge
matigd op de hoogvlakten, in het
noorden koele winters en warme zo
mers, zéér warm in de kuststreken
en lage gebieden.
De lengte van de grenzen is onge
veer 13.000 km., waarvan ruim 9200
km. kustlijn. De oppervlakte bedraagt
bijna 2 miljoen vierkante kilometer,
ruim zestig maal zoveel als Neder
land.
Het heeft een bevolking van 34
miljoen zielen, ethnografisch gevormd
uit twee groeperingen: de autochtone
bevolking en Europeanen, voorna
melijk Spanjaarden. Deze vermen
ging heeft het aanschijn gegeven aan
de moderne Mexicanen, die echter
Geschiedenis.
De geschiedenis van Mexico
wordt verdeeld in vijf perioden, door
de bevolking met trots genoemd:
„Vijf zonnen aan de boom des tijds".
De eerste is de prae-columbiaanse
periode (1500 v. Chr.1521 n. Chr.).
In die tijd vormden de Azteken het
voornaamste volk. In de dertiende
eeuw bereikten deze als nomaden
het Mexicaanse hoogland, waar zij van
de zich daar reeds bevindende be
schavingen, voornamelijk die van
Teotihuacan en de Tolteken, religieu-
se en artistieke voorstellingen over
namen en in minder dan een eeuw
tijds een machtig rijk ontwikkelden.
Tenochtitlan, nu Mexico-City, was
ten tijde van de komst van Colum
bus in het westelijk werelddeel, rij
ker en meer bevolkt dan alle Spaan
se en de meeste andere Europese
steden. Met de verovering van de
stad door Cortés werd de ontwikke
ling van de oude cultuur onderbroken.
Het koloniale tijdperk, dat met de
val van Tenochtitlan begon, is het
tijdperk van de Mesties, waarin in
heemse zowel als Europese tiekken
zijn verenigd; Indiaans en Spaans
bloed vermengde zich. Drie eeuwen
was Mexico een Spaanse kolonie, het
Kruis nam de plaats in van de oude
goden. De oude bouwkunst ging te
niet, de koepel verving de pyramide.
Met de 18e eeuw kwam het stre
ven naar grotere vrijheid. De Mes
ties ging de door het Spaanse gezag
geintroduceerde vormen op eigen wij
ze interpreteren. Dit was de voorbe
reiding van de eigen vrijheid. Hij
kwam in aanraking met de denkbeel
den, die tot de Franse revolutie leid
den. Creolen, Mestiezen en Indianen
wilden hun land zelf besturen.
Don Hidalgo, een bescheiden
dorpspastoor, begon in 1810 de onaf
hankelijkheidsstrijd. In 1857 werd een
liberale grondwet afgekondigd waar
bij de slavernij in Mexico werd afge
schaft. De Indiaan Benito Juarez won
de strijd tegen de stro-keizer Maxi-
nuliaan en diens Franse „opdracht
gevers".
De jongste periode neemt een aan
vang met de revolutie van 1910 toen
arbeiders, boeren en ambachtslieden
zich verenigden in de strijd tegen de
militaire dictatuur van de in 1876
aan het bewind gekomen Porfirio
Diaz. De beginselen van de revolte
in 1910 werden vastgelegd in de
grondwet van 1917. De huidige pre
sident is Adolfo López Mateos.
Betrekkingen met Nederland.
Economisch gezien behoort Mexico
tot die Latijns-Amerikaanse landen,
waarheen Nederland in toenemende
mate exporteert. Weliswaar heeft ons
land sinds 1953 nog steeds een pas
sieve handelsbalans met Mexico ge
had, terwijl Mexico daarentegen met
Nederland een voordelig saldo kan
noteren, doch in de laatste jaren
gaat in elk geval een belangrijke
vaarde aan exportprodukten naar
Mexico. Hieronder nemen de Neder
landse chemische produkten, waarbij
geneesmiddelen en meststoffen, een
eerste plaats in (in 1958 voo" een
waarde van ruim 14 miljoen gulden),
terwijl electro-technische produkten
op de tweede plaats komen met 9
miljoen gulden.
Veder zijn in de uitvoer naar Me
xico nog machines van betekenis.
Aan de verbetering van de Mexi
caanse landbouw neemt ons land deel
door de uitvoer van meststoffen, zaai
en pootgoed.
De invoer van Mexicaanse produk
ten in Nederland bestaat onder meer
uit katoen, lood, zwavel, sinaasappe
len, koffie, cacaobonen, veekoeken eD
tabak
Er is dus sprake van een levendi
ge uitwisseling van belangen tus
sen beide landen en Mexico komt
hier dan ook steeds sterkei in de al
gemene belangstelling. Met dit doel is
de tentoonstelling „Profiel van Me
xico" dan ook georganiseerd, waar
bij meer speciaal is uitgegaan van
hetgeen op economisch en sociaal
terrein gepresteerd wordt.
De tentoonstelling.
Voor deze tentoonstelling had bij
na geen betere titel gekozen kunnen
worden: ze geeft een doorsnede van
Mexico te zien, waarbij nagenoeg alle
facetten van land en volk worden
belicht. Men ontmoet er Mexico op
overrompelende wijze en men ziet
de Mexicanen „levensgroot" bezig in
hun dagelijkse doen en laten door
een zeer groot aantal foto's van soms
enorme afmetingen.
Zonder dat iets tekort is gedaan
aan de oude culturen van de vroe
gere indianenvolken in het gebied,
dat thans door Mexico wordt ge
vormd, blijkt duidelijk, dat men hier
te doen heeft met een modern land,
dat breed de vleugels weet uit te
slaan, zoals wordt gesymboliseerd
door de adelaar van onyx, speciaal
voor deze tentoonstelling gemaakt,
waarin een menselijke figuur is op
genomen.
Foto's en wandschilderingen, waar
de Mexicanen bekend om zijn, geven
de culturele revolutie van het land
weer. Een der wanden draagt het
silhouet van Mexico's verschillende
streken met typerende voorwerpen
als mineralen en landbouwvoortbren-
selen. Maar achter al deze dingen
wordt de mens van Mexico tot leven
gebracht in al zijn rijkdom van be
volkingstypen en hun milieus, die de
Indianen en de Spanjaarden tot ba
sis hebtfen. In woord en beeld wordt
deze bonte samenleving voor ons
geplaatst.
De landbouw met zijn produkten,
projecten, onderwijs en voorlichting,
trekt de aandacht, evenals de geëx
poseerde voorwerpen betreffende
electrificatie door enorme water
krachtcentrales, de mijnbouw en de
petroieumwuming. Deze laatste bron
van welvaart wordt gesymboliseerd
door een gestileerde „spuitende" olie
bron, waar de vloeistof opwelt uit het
hoofd van Quetzalcoatl, de Gevederde
Slang, het oude symbool van het ver
bond tussen Hemel en Aarde.
Interessante voorwerpen, maquet
tes en foto's geven voorts een beeld
van de drie grote perioden van de
Mexicaanse architectuur, de prae-co
lumbiaanse, de Spaanse barok en de
moderne, beeldende kunst, onder
wijs en universiteitsleven. Met be
trekking tot dit laatste verdient spe
ciale aandacht de grote maquette van
de universiteitsstad van Mexico, wier
hogeschool de eerste is van Latijns-
Amerika en met pl.m. 45 duizend
studenten tevens de grootste.
Verder vragen de aandacht gezond
heidszorg en folklore, volkskunst, na
tionale klederdrachten, enz.
Een gemis.
Eén ding hebben wij op deze, toch
veel-omvattende tentoonstelling ge
mist, n.l. het „profiel" van het gees
telij k-religieuse leven In het huidi
ge Mexico. De bevolking is (in naam
althans) zeer overwegend katholiek.
Het uiterlijk vertoon, verweven met
de zeer oude tradities en symbolen
wij schreven daarover reeds bij ge
legenheid van de tentoonstelling van
oude Mexicaanse kunst in Den Haag
vindt de bezoeker weliswaar be
scheiden terug in de afdeling die aan
de volkskunst en de folklore is ge
wijd, doch vragen omtrent de positie
van de kerk en de plaats die de re
ligie nog in de Mexicaanse volksge
meenschap inneemt, blijven geheel
open.
Hoewel de doorsnee-Mexicaan zich
nog altijd katholiek noemt komt dat
in de wat we zouden noemen
„aesthetische" kunst niet tot
uiting. We zagen een stenen crucifix
uit het begin van de z.g.n. koloniale
periode, met motieven aan de oude
Aztekenkunst ontleend, maar dat was
opgesteld als een soort tegenhanger
van een beeld van Ehocatl, dc god
van de wind.
Ook zagen we enkele voorbeelden
van bouwwerken uit de Spaanse Ba-
roktijd maar een afbeelding van een
modern kerkgebouw op deze tentoon
stelling van het nieuwe Mexico, dat
door de vermenging van het zeer
oude met het geheel nieuwe in de
architectuur de ontwikkeling van een
geheel eigen stijl vertoont, hebben
we niet kunnen ontdekken.
Ondanks dit manco echter raden
wij ieder, die kennis wil maken met
leven en volk in dit dynamische land,
de expositie te gaan zien. Ze blijft,
als wintertentoonstelling van het Tro
penmuseum, drie maanden geopend
tot 1 februari.
W. PRINS.
