KENT
FILTERS
BEST
Vijftig jaar geleden werd
het Bureau voor R.K.
Vakorganisatie opgericht
Bekroning van twintig jaar
eerder begonnen arbeid
Today,
De koninklijke rijtoer
op Prinsjesdag
ZATERDAG 12 SEPTERBER 1959
DE LETDSE COURANT
PAGINA S
Donderdag: 17 september a.s. zal in Utrecht feestelijk het feit worden
herdacht dat vijftig jaar geleden (om precies te zijn: 18 juli 1909) werd
opgericht als centrale organisatie van de katholieke Nederlandse arbeiders:
het „Bureau voor R. K. Vakorganisatie", meestal kortweg genoemd het R. K.
Vakbureau.
Deze oprichting was de eerste bekroning van meer dan twintig jaren
arbeid onder en voor de katholieke arbeiders, een arbeid die zich, na een
moeizame strijd en veel tegenwerking, nu vijftig jaar geleden consolideerde.
Uit dit vakbureau groeide in 1925 het R. K. Werkliedenverbond in Neder
land om, na een tijdelijke onderduik gedurende de bezettingsjaren, in 1945
weer te herrijzen onder de naam K.AJ3., Katholieke Arbeidersbeweging.
Voorloopster van huidige K.A.B.
Een der eerste stoten tot organi
satie en bewustwording van de
katholieke arbeiders was reeds ge
geven in 1888, toen Willem C. J.
Passtoors in Amsterdam de R. K.
Volksbond oprichtte. Wel waren er
voordien reeds enkele verenigingen,
o.a. te Vaals in de Limburgse mijn
streek, opgericht in 1865 en een
katholieke timmerliedenvereniging
van 1872 in Arnhem, maar dat was
■dan ook vrijwel het enige; verder
was van katholieke organisatie der
arbeiders nog weinig te bespeuren.
En daarom mag het jaar 1888 met
enig recht als het geboortejaar van
de Nederlandse katholieke arbeiders
organisatie worden beschouwd.
De door Willem Passtoors op ge-
richtte R. K. Volksbond was nog
geen specifieke arbeidersorganisatie,
ook andere dan werklieden konden
er lid van zijn, maar het betekende
toch dat 'n groot deel van de katho*
lieke arbeidende bevolking in Neder
land de gelegenheid werd geboden
zich te verenigen in katholiek ver
band. Het Amsterdamse voorbeeld
vond in 1889 navolging in Haarlem
en Rotterdam en in 1890 in Den
EERSTE VAKBOND.
In 1889 was echter ook opgericht
een vereniging speciaal van katho
lieke arbeiders, en wel in Enschedé,
waar dr. Alfons Ariëns, kapelaan in
die stad en later pastoor van.Maar-
sen, zich het lot had aangetrokken
van de Twentse textielarbeiders.
Deze oprichting was het gevolg van
overigens mislukte textiel
arbeidersstakingen. Die Enschedése
bond begon met 80 leden. Hengelo
volgde in 1890, Borne en Almelo een
jaar later
In 1890 werd de eerste stap gezet
tot een zekere mate van centralisatie
door de bestaande RK. Volksbonden
in den lande te bundelen in een
„centraal verband" van deze bonder;.
Deze „federatie" telde in 1892 reeds
twaalf afdelingen.
De Volksbond beoogde „door
samenwerking zijner leden in de
geest en volgens de beginselen der
R.K. Kerk vooral de werkmansstand
en de kleine burgerij te beveiligen
tegen de socialistische dwalingen van
onzen tijd". Verder streefde de bond
naar voorzorg, ontspanning, zedelijke
en culturele verheffing van zijn
leden. Er werd echter nog geen
standpunt ingenomen ten aanzien
van het maatschappelijk vraagstuk
Dat kwam pas na de verschijning
van de encycliek „Rerum Novarum"
in 1891, die de katholieke arbeiders
beweging een meer positief en zui
verder program gaf.
Een diocesane bond van R. K.
werkliedenverenigingen kwam in
1893 tot stand (in Zwolle) voor het
aartsbisdom Utrecht. Deze diocesane
bond omvatte in hoofdzaak fabrieks
arbeiders in tegenstelling tot de
Haarlemse volksbonden, die voor
alle standen toegankelijk warén en
waarin de „hogere" standen dikwijls
de leiding hadden.
Tien jaar later kon een eerste
grote landelijke manifestatie plaats
vinden. In 1903 nl. belegde de Haar
lemse R.K. Volksbond, tezamen met
de aartsdiocesane Utrechtse Werk
liedenverenigingen en 'n zgn. „Per
manent comité voor de Ned. R.K.
Vakorganisatie", het eerste rooms-
katholieke vakcongres, in 1908 ge
volgd door een tweede, nadat twee
jaren tevoren een federatie van dio
cesane volks- en werkliedenbonden.
Op het congres van 1908 werd be
sloten tot de oprichting van een Bu
rend voor R. K. Vakorganisatie. Het
bureau, meestal genoemd R.K. Vak
bureau, kwam tot stand op 18 juli
1909 en dit feit beschouwt de huidige
KiA.B. als de „definitieve" wording
van de Nederlandse katholieke vak
beweging.
Sedert dat jaar bestonden er dus
in feite twee vakcentrales: een voor
de vakbonden en een voor de dio
cesane bonden, de standsorganisatie.
Een en ander bleef gehandhaafd tot
januari 1925; toen ging de twee
eenheid eindelijk op in één centrale,
het R.K. Werkliedenverbond in Ne
derland.
BITTERE NOODZAAK.
We zullen in het korte bestek van
dit artikel niet stil staan bij de oor
zaken en de noodzaak van de oprich
ting ener katholieke arbeidersbewe
ging, noch bij de strijd door afweer
en aanval, waartoe deze beweging
werd gedwongen, evenmin als bij
successen en teleurstellingen, idea
lisme en enthousiasme van mannen
als Willem Passtoors, Alfons Ariëns,
Henri Hermans, Jan van Rijzewijk
en zo vele anderen.
Ook niet bij het vele goede, door
de K.A.B. tot stand gebracht op cha
ritatief-maatschappelijk terrein. Die
werkzaamheden zijn algemeen be
kend.
Maar wèl willen w aanhalen wat
A. J. („Toon") Loerakker, voorzitter
van de R.K. Landarbeidersbond „St.
Deus Dedit", schreef in zijn boek
Deus dedit", schreef in zijn boek
nodig de strijd door en voor de ar
beiders was. Wijlen A. J. Loerakker
schreef daar:
„Dat de arbeider óók een mens
was begreep men over het alge
meen wel, maar dat die mens ook
rechten had en o.m. mocht vorde
ren, dat hem in ruil voor zijn nut
tige, veehirige en vaak zeer zware
arbeid, minstens een redelijk
levensonderhoud gewaarborgd
werd, dat de productie niet uit
sluitend ten bate van onderne
mers en bezitters van kapitaal
goederen en zelfs van hen die
slechts hun geld voor de produc-
„Het huis van de arbeid" te
Utrecht, de zetel vap de Katholieke
Arbeidersbeweging.
more than ever
of all leading
filter cigarettes
in U.S.A.
tie beschikbaar stelden, mocht
plaatsvinden, maar ten goede
moet komen aan alle werkers in
het bedrijf en tevens gericht moet
zijn op het algemeen welzijn, was
iets wat geheel buiten hun ge
zichtskring lag".
„Armen zult ge altijd bij U
hebben, hadden zij (de werkge
vers) in het evangelie gelezen en
daaruit de conclusie getrokken,
dat het de door God gewilde orde
was, dat de arbeider tot de armen
behoorde".
GESTADIGE GROEI
De groei van de Katholieke Ar
beidersbeweging in Nederland laat
zich aflezen uit een reeks nuchtere
cijfers. Telde de K.A.B. (om deze
HOE HET GROEIDE
1930 f
1S3S JU K XX
,9«1 kXXkkkk
1946 k k k k k k
,9so A A A X A A A Al A
1955 A ".A -A,-.. :h -
,9S9 'J -
naam dan van het begin af gemaks
halve te gebruiken) bij de oprichting
in 1909 in ronde cijfers 27 duizend
leden, in 1915 was dit reeds geste
gen tot 46 duizend. Onder invloed
o.a. van het „Werkloosheidsbesluit
tot subsidiëring van de werkloos
heidsklassen", klom de K.A.B. in
1920 op tot een aantal van 149 dui
zend leden. Daarna trad onder in
vloed van de crisis der twintiger ja
ren een gevoelige daling in (1925:
ruim 107 duizend aangeslotenen),
maar in 1930 kon toch ten opzichte
van tien jaar tevoren van een kleine
stijging worden gesproken (155 dui
zend leden), in 1940, bij het uitbre
ken van Wereldoorlog II, 210 duizend
aangeslotenen.
De tweede wereldoorlog stak een
spaak in het wiel van de ontwikke
ling, de beweging ging „tijdelijk
maar roemvol" ten onder. Doch tij
dens de oorlog onderhielden de voor
mannen van de drie grote vakcen
trales N.V.V., K.A.B. en C.N.V.
onderling en met de werkgevers,
nauw contact. Dit contact leidde na
de bevrijding tot de Raad van Vak-
centralen en de Stichting van den
Arbeid. De eerste werd in 1954 fei
telijk opgeheven daar het N.V.V., in
verband met de bekende bisschoppe
lijk mandement, de samenwerking
verbrak, maar sedert vorig jaar be
staat er weer een bepaalde samen
werking in het z.g.n. overlegorgaan.
De naam: R.K. Werkliedenverbond
werd bij de bevrijding veranderd in:
Nederlandse Katholieke Arbeiders
beweging.
Een jaar nadat de vrije vakbewe
ging weer naar buiten was getreden,
telde de ledenlijst van de K.A.B.
meer dan 187 duizend namén. Van die
tijd af ging het ledental met grote
sprongen Omhoog. In 1950 kwam men
voor het eerst boven de driehonderd
duizend; in 1957 werd de mijlpaal
vierhonderdduizend bereikt. Thans
telt de beweging 405 duizend leden
ondanks het uittreden van de ARKA,
hetgeen de K.A.B. rond 30 duizend
leden kóstte.
DE VIERING VAN HET
GOUDEN FEEST.
De herdenking van het gouden ju
bileum zal een hoogtepunt vinden op
donderdag 17 september, als om tien
uur een plechtige H. Mis van dank
baarheid in de kathedrale kerk van
St. Catharina te Utrecht zal worden
opgedragen door verbondsadviseur
rector J. Doesburg.
Om half drie zal een herdenkings
zitting worden gehouden in gebouw
Tivoli te Utrecht. De herdenkings
rede zal worden uitgesproken door
dr G. J. M. Veldkamp, staatssecreta
ris van Eonomi'-che zaken. Het
woord zal verder worden gevóerd,
behalve door verbóndsvoorzitter J.
A. Middelhuis, door de bisschop van
Roermond, mgr P. J. A. Moors, na
mens het Nederlandse episcopaat,
namens de regering door minister drs
H- A. Korthals en vóórts door de
minister van Sociale Zaken en Volks
gezondheid, mr df Ch. J. M. A. van
Róoy.
Artistieke medewerking zal wor
den verleend door het Nederlands
Kamerkoor o.l.v. Felix de Nobel en
door de voordrachtskunstenaar Ben
Van Hest.
De dag tevoren, dus op woensdag
16 september, zal Om nalf elf te
Huis ter Heide dioor minister de
Rooy het nieuwe rustoord vóór rust-
behoevende mannen van Herwonnen
Levenskracht, „Ariënshof", officieel
worden geopend. Dit rustoord heeft
een capaciteit van dertig bedden,
waarvan er thans ongeveer 25 zijn
bezet, daar het reeds officieus in ge
bruik is genomen.
Ook radio en televisie zullen aan
dacht aan het jubileum wijden. De
T.V. op woensdag 16 september en
de K.R.O. radiite beginnen op he
den (zaterdag) morgen in het pro
gramma „Ben je zestig". Vervolgens
dinsdag 13 september (21.05-21.15,
klankbeeld over „Ariënshof"), vrijdag
18 september (9.40-10.05, schoolradio;
21.45-22.45 „Kijk 'ns om") en sater
dag 19 september (10.30-11.0U, „Ben
je zestig" en 18.45-19.00 „En nu mijn
feval"). In laatstgenoemde uitzen-
ing zal Louis Beumer de slotindruk
van de herdenking weergeven.
's Werelds sterkste sleper te v/ater
Stucadoorspalroons zitten
nog niet zonder werk
De Nederlandse R. K. Bond van
Stucadoorspatroons „St. Antonius"
heeft gisteren te Breda zijn 39ste
bondscongres besloten. De algemene
vergadering werd geleid door de
heer F. Janssen uit Venray.
In zijn openingswoord legde deze
de nadruk op de medeverantwoorde
lijkheid die „St. Antonius' draagt als
confessionele organisatie, niet alleen
op sociaal-economisch terrein, maar
ook voor een maatschappelijke op
bouw op christelijke grondslag.
Wat de algemene situatie betreft
zag hij, ook in de toekomst, geen
reden tot ongerustheid, gezien de
behoorlijke opdrachten die in porte
feuille zijn. Opvallend is de concur
rentie, die nu. een hartig woordje
meespreekt, aldus de heer Janssen,
die besloot met tot voorzichtigheid
aan te manen in verband met de
consequenties van de herziening der
loonvorming.
De secretaris van de Nederlandse
R. K. Middenstandsbond de heer K.
Samson uit Den Haag sprak over
grotere vrijheid in de loonvorming,
waarin hij de mogelijkheden voor
een nieuwe C.A.O. uiteen zette.
De luchtpostsluitingen voor op
varenden van Hr Ms fregat Van
Amstel zijn als volgt samengesteld:
12 september, 10 september,' 19 sep
tember 23 september, 26 september
(alle te 16.00 uur) alsmede 29 sep
tember (te 1300 uur).
De brieven dienen geadresseerd te
zijn: p/a Amsterdam -c.s. - Marine.
In Kinderdijk is donderdag de grootste, ooit in ons land gebouwde sleepboot
tewatergelaten. Het is de „Mared", bestemd om dienst te doen in het
Suezkanaal. Het schip heeft een vermogen van 6400 pk en is hiermede
waarschijnlijk de sterkste sleper ter wereld. Op deze fotocombinatie zien
we boven een beeld van de tewaterlating en onder een close-up van de
schroeven.
In de namiddag van dinsdag a.s.
zullen koningin Juliana en prins
Bernhard met de prinsessen Irene,
Margriet en Marijke een rijtoer door
Den Haag maken. De stoet vertrekt
te kwart voor vier van het paleis
Huis ten Bosch. De rijtoer zal langs
de volgende route gaan: Huis ten
Bosch, Bezuidenhoutseweg, Heren
gracht, Fluwelen Burgwal, Wijnha
ven, Kalvermaikt, Grote Marktstaat,
Grote Markt, Prinsegracht, Lijnbaan,
Westeinde, Riviervismarkt, Groen
markt, Hoogstraat, Noordeinde, Zee
straat, Sophialaan, Plein 1813,
Alexanderstraat, Javastraat, Wasse-
naarseweg, Van Alkemadelaan, Wil
lem Wistenplein, Laan van Nieuw-
Oost-Indië, Leidsestraatweg, Huis ten
Bosch.
Mgr. M. A. J. Jansen, bisschop van
Rotterdam, verleent woensdag 16 sep
tember a.s. geen audiëntie.
„Ik stuur m'n kleine Rudi maar
naar u toe om met uw Kareltje te
spelen, want al z'n speelgoed is
kapot
„Dit ls de laatste keer, dat ik een
uitnodiging voor een brandweerbal
aangenomen heb".
„Oh, deze is toch wel heel prach
tig; die kost minstens acht maanden"
Optimistische ontviuchtingspoging.
