En nu: de TOEKOMST van LEIDEN
Stedebouwkundigen ontwierpen ingrijpend
wegenschema en structuurplan
Thans voor discussie vrijgegeven
Werk zal in gedeelten
moeien worden uitgevoerd
Verantwoording
Invalswegen
Noor-Zuid-verbinding
Gordelweg
Binnenstad
Injecties
Twaalf drastische doorbraakjes
VRIJDAG 23 JANUARI 1959
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 7
Niemand weet nog hoeveel honderden miljoen guldens het moet kosten,
en hoe lang de uitwerking ervan nog moet duren, maar er is een nieuw
Leids wegenschema verschenen, dat nu aan de bevolking van Leiden ter
discussie wordt voorgezet. Het is een basisplan ontworpen door de dienst
gemeentewerken van Leiden, onder leiding van de stedebouwkundige inge
nieur van Leiden, ir J. Drost, onder toezicht van de directeur van gemeen- I
tewerken ir D. Y. Lem.
Het college van B. en W. zal straks in een begeleidende nota nog een
eigen visie op het plan geven, evenals de monumentencommissie. 16 Fe
bruari a.s. wordt het plan in de raad besproken.
Bij een eerste blik op de kaarten komt men tot de cohclusie dat het een
gedurfd plan is, dat oude problemen radicaal tracht op te lossen.
Men zal véél moeten slopen. De stedebouwkundige, die verantwoordelijk
is voor dit ontwerp, heeft getracht het schone te sparen, voor zover hem
dit mogelijk was, anderzijds heeft hij ingrijpende voorstellen gedaan voor
ontsluiting van bepaalde wegen en buurten.
Met een kleine ring in het hart van
de binnenstad (bïnnencityring) wel
ke de „injectiewegen" vanaf de city-
ring opvangt, is het beeld van de op
bouw van het wegenschema compleet.
Dit wegenschema staat niet op zich
zelf. Het kan niet los worden gemaakt
van de stedebouwkundige ontwik
keling van de geiheente.
verbreding van de Morssingel en ver
breding van de Witte Singel en ver
groting van het verkeersknooppunt
ten noorden van de Jan van Hout-
brug.
De Hooigracht is niet te verbreden
zonder grote kosten en stedebouw
kundige offers; daarom zal de moge
lijkheid open moeten blijven voor
een verdubbeling (met eenrichting
verkeer) via de Middelste Gracht.
Zaak van miljoenen
en tientallen jaren
Bij het ontwerpen van dit schema
is in de eerste plaats een duidelijke
en logische opbouw van het toekom
stige hoofdverkeerswegennet als doel
gesteld. Immers, een wegenschema,
waarin de functies der diverse ver
keerswegen duidelijk zijn onder
scheiden, heeft een vlotte afwikke
ling van het verkeer in de stad tot
gevolg en is voorts voor een harmo
nische ontwikkeling van de stad van
onschatbare waarde. Het wegensche
ma is bezien in samenhang met de
ruimtelijke ontwikkeling van de
Leidse agglomeratie en is het resul
taat van een verdere uitwerking van
het hoofdverkeerswegenstelstel, zoals
dat in het structuurplan js ontwor
pen.
In vorige artikelen is reeds uiteen
gezet, dat de huidige situatie in de
gemeente een aantal tekortkomingen
in het wegenstelsel laat zien.
Het verkeer concentreert zioh te
veel op de aloude verkeersroutes Ho
ge Rijndijk, Breestraat, Haagweg en
Rijnsburgerweg.
Volgens de verkeerstelling van 1955
passeerde langs bovengenoemde drie
invalswegen reeds 71 van het to
tale de stad in- en uitgaande verkeer.
Op de tweede plaats gaat het ver
keer niet langs de daarvoor geschikte
wegen door de stad.
Van het in- en uitgaande stadsver
keer behoort ruim 25 tot het inter
local doorgaande verkeer; daarbij
komt dat de combinatie van winkel
straat en doorgaande verkeersweg
(zie Breestraat, Haarlemmerstraat,
Herenstraat etc.) bezwaren oplevert.
Er zijn nog meer problemen, zoals de
snelle ontwikkeling van het verkeer,
die vooral in de nabije toekomst nog
intenser zal zijn. Vele overwegingen
hebben er geleid tot de volgende
schematische opbouw.
Een vierkant van autowegen om
sluit de stad.
De vier hoofdaansluitingspunten
liggen zodanig verspreid, dat de
hoofdinvalswegen rechtstreeks naar
de vier hoeken van een cityring voe
ren.
Vanaf deze hoekpunten van de ci
tyring kan het verkeer, dat in de stad
moet zijn, naar het meest daarvoor
geschikte aansluitingspunt op deze
cityring rijden om zijn plaats van be
stemming te bereiken.
Op deze wijze zal het stadscentrum
ontlast worden van al het verkeer,
dat met het centrum geen enkele
verkeersrelatie heeft.
Tussen het autowegenvierkant en
de city bevindt zich een gordelweg,
welke de directe rondom de city ge
legen woonwijken en het universi-
teitsgebied in het Morskwartier on
derling verbindt."
De hoofdlijnen van het wegensche
ma worden gevormd door de invals
wegen welke het verkeer vanaf de
interlokale autowegen naar het stads
centrum en de woonwijken leiden.
We noemen: de invalsweg van de zui
delijke aansluiting op Rijksweg 4
door 't Morschkwartier naar 't Sta
tionsplein; de invalsweg van de noor
delijke randweg om Oegstgeest en de
aansluiting op weg 4A en Lammen-
schansweg. Wij hopen hierop terug te
komen.
De cityring wordt gevormd door
de verbindingen van de kruis
punten der drie belangrijkste
verkeersroutes door agglomera
tie en de verbinding via de ge
dempte Trekvliet en de brug
over het Galgewater langs de
Morssingel naar het stationsplein.
Deze ring omsluit een gebied van
gemiddeld 1100 x 1050 meter
(oppervlakte ca. 116 ha.), waarin
het grootste deel van het stads
centrum zal zijn gelegen.
Het was bekend dat de Hooigracht
in de noord-zuid-verbinding een be
langrijke functie zou gaan innemen.
Zij vereist twee doorbraken, ter
plaatse van de WatersteegSt. Joris-
steeg. Levendaal, Korevaarstraat, en
van de Pelikaanstraat-Nieuwe Pauw-
brug-Huigstraat.
Het percentage slechte panden in
deze doorbraken is hoog zodat deze
met een woningsanering gepaard
gaan.
Woningen tussen St. Jorissteeg en
Krauwelsteeg, tussen Oranjeboom-
straat en Korevaarstraat zullen afge
broken moeten worden om plaats te
maken voor parrallelwegen en twee
verkeerspleinen.
Ook huizen-blokken ten oosten
van de Pelikaanstraat en in het ver
lengde van de Pauwbrug zullen, zoals
bijgevoegde kaart ook laat zien afge
broken moeten worden.
De nieuwe Pauwbrug kan slechts
als vaste brug worden uitgevoerd,
nadat de scheepvaart door de Oude
Vest is verlegd naar de verbrede
Korte Vliet. Naarmate het verkeer
toeneemt, zal de cityring op de nau
we plaatsen verwijd moeten worden.
Hiervoor zal men stedebouwkun
dige maatregelen moeten nemen na
melijk ten aanzien van een verdere
De gordelweg behorende tot de
wijkverbindingswegen, bestaat uit de
volgende route:
Churchilllaan, Vijf Meilaan, Zoe-
terwoudseweg, Tomatenstraat,
Lammenschansweg, de Sitter-
laan, Burggravenlaan, weg door
de Waard, Sumatrastraat-door-
trekking naar „Merenwijk" en
daarna afbuiging in westelijke
richting naar de weg door de
Kikkerpolder, Warmonderweg-
doortrekking naar het Morskwar
tier, dr Lely-viaduct-brug over
de Rijn-Churchilllaan.
De verbinding woonwijk Leiden
zuid-west naar het stadscentrum is zullen in het gebied binnen deze
merstraat en Oude Rijn te zijn ge
kruist en de Burcht te zijn gepas
seerd.
Via Koornbrugsteeg zet de ring
verbinding zich voort naar de verbre
de Langebrug, welke wordt gevolgd
tot aan de doorbraak naar de
2Vrouwensteeg. Voor een belang
rijk gedeelte loopt deze binnenci
tyring door slechte panden. Even
wel zullen ook enkele kostbare door
braken nodig zijn. De realisering van
deze route zal uiteraard in fasen moe
ten kunnen geschieden. In het gebied
binnen deze binnencityring, waarin
zich het belangrijkste winkelcentrum
bevindt, zal de cityfunctie zioh kun
nen verdichten, bijvoorbeeld door
uitbreiding met- winkels in het gebied
tussen Clarasteeg en Jan Vossensteeg.
Voorts is het gebied tussen Mors-
straat en le Binnenvestgracht bij het
stadscentrum gevoegd, waartoe be
halve vanaf de Steenstraat ook aan
een verkeersontsluiting door mid-
O del van een nieuwe brug over de
Morssingel ten zuiden van de
Morspoort is gedacht. Op deze
wijze doet de sanering en de ver
keersontsluiting hier nieuwe hoog
waardige bouwgrond ontstaan. De
voetganger en ook in mindere mate
de wielrijder (exclusief bromfietsen)
gedacht langs de Vijf Meilaan, Zoe
ter woudse weg, Herenstraat, Konin-
ginnelaan, Lammenschansweg. Ook is
het mogelijk hiervoor de route via de
Tomatenstraat te nemen. De Heren
straat (tussen Koninginnelaan en
Zoeterwoudsesingel) is, zijnde een
winkelstraat, niet geschikt om als
verkeersweg te blijven fungeren.
Bij het ontwerpen van het wegen
schema voor de binnenstad (tussen
de singels) is voorop gesteld het be
houd van die monumenten welk ka
rakteristiek zijn voor de waarde van
die binnenstad.
Hierbij bevinden zich ook volgens
de ontwerper gebouwen, waarvan de
waarde is gelegen in enkele fragmen
ten, zodat de stedebouwkundige
waarde daarvan niet bijzonder groot
is.
Op bijgevoegde kaart zult u zien
dat het wegenstelstel zich naar het
stadscentrum verdicht. Momenteel is
het centrumvoor het motorverkeer
geen aansluitend geheel. De Haarlem
merstraat en Breestraat zijn onder
ling op gebrekkige wijze verbonden.
De binnenring zal hierin radicaal
verbetering brengen.
Zij beschrijft namelijk de volgende
route:
Vanaf de Breestraat ontstaat door
verbreding van de Vrouwensteeg en
Kippenbrug een verbinding met de
Haarlemmerstraat, van waar de
1 binnencityring zich voortzet langs
de Vrouwenkerkkoorstraat naar
de verbrede Clarasteeg om daar
na in zuidelijke richting af te buigen
naar de Burchtsteeg, na de Haarlem-
ringverbinding voorrang verkrijgen
boven het moto. isch verkeer, bijvoor- i
beeld door instelling van een maxi
mum snelheid van 15 km per uur,
parkeerverboden en afsluiting van
winkelstraten op bepaalde uren. Op
de binnenring zal een parkeerverbod
kunnen gelden.
De aanhakingen van de cityring op
bovengenoemde binnencityring zijn
overal doelbewust buiten de belang
rijke winkelstraten gehouden. In de
Breestraat, Haarlemmerstraat en
A Steenstraat kan dan het wegpro-
fiel worden voorzien van brede
trottoirs, terwijl het rij verkeer
beperkingen zal worden opgelegd,
zoals in het bovengenoemde is ver
meld. Op het wegenschema zijn deze
hoofdwinkelstraten als een dunne
bloklijn aangegeven. Het politiebu
reau en de brandweerkazerne zijn
ideaal aan de genoemde binnencity
ring en haar aansluitenden verkeers
wegen gelegen.
Totaal zijn zes „injectiewegen" van
de cityring naar de binnencityring
ontworpen:
1) vanaf de Lammermarkt via de
nieuwe brug over de Oude Vest door
het te saneren gebied ,JDe Camp"
naar het Vrouwenkerkhof.
Deze weg is als een voortzetting
van de weg over het Schuttersveld
langs de molen „De Valk" naar de
Lammermarkt (aansluiting op city
ring) te beschouwen. De nieuwe brug
over de Oude Vest vervangt de huidi
ge Turfmarktsbrug. Het inbrengen
van het verkeer over een verbrede
Turfmarktsbrug heeft, indien de
1. De Burcht komt vrij te liggen aan Ringweg.
2. Doorbraak van Langebrug, langs Ketelboetersteeg, via verbrede
Koornbrug, Burchtsteeg naar Burcht.
i. Verbreding Langebrug aan zuidkant (huizenrij verdwijnt), aan-
aansluiting op weg dóór Van der Werffpark en vleugel van Mu
seum, doorbraak evenwijdig aan St. Jacobsgracht.
4. Demping Trekvliet.
5. Haver- en Gortebuurt maakt plaats voor brede randweg.
6. Doorbraak Pelikaanstraat-Huigstraat etc.
7. Doorbraak Marine Medische dienst (Noordeinde).
8. Verkeersplein bij Jan van Houtbrug.
9. Ontsluiting van De Kamp langs Schagensteeg, Voldersgracht en
V olmolengracht.
0. Ontsluiting De Kamp langs St. Caeclliagasthuis (dat gespaard
blijft).
1. Weg over het Doelenkazerneplein.
2. Drastische parkeervoorzieningen.
scheepvaart door de Oude Vest ge-|
handhaafd blijft, zeer grote bezwaren
in verband met een in dit geval zeer
kostbare vergraving van de Beesten
markt en verbreding van de Turf
markt, waardoor tevens broodnodige
parkeerruimte verloren zou gaan.
Verder is doelbewust door bovenge
noemd tracé het verkeer uit noorde
lijke richting niet op de Prinsesseka-
de en Kort Rapenburg gericht om op
deze wijze dit verkeersknooppunt
nog niet meer te belasten en het ge
vaar voor een mogelijke demping van
het Rapenburg voor goed af te wen
den.
Voorts ontsluit deze weg het te sa
neren gebied „De Camp" voor het
verkeer, hetwelk in het algemeen een
eis is om het desbetreffende gebied
uit zijn verval op te heffen. Deze
nieuwe in jee tie weg gaat danook voor
namelijk door slechte bebouwing, zo
als uit de kadastrale ondergrond van
de kaart blijkt. Indien de scheepvaart
wordt verlegd naar de verbrede Kor
te Vliet kan deze nieuwe Turfmarkts
brug een vaste brug zijn;
2) de verbinding vanaf de Lange-
gracht via Volmolengracht en Jan
Vossenbrug naar Voldersgracht.
Door verwijdering van de westelij
ke wand van de Voldersgacht kan
hier te zijner tijd een goede aanslui
ting op de ringvebinding ontstaan;
3) van de aansluiting op de noord
zuid-verbinding bij de Pelikaanstraat
via de van der Werfstraat, welke ver
breed zal moeten worden, naar de
omgeving van de Jan Vossensteeg;
4) van de Hooigracht via Nieuw-
straat naar de Burchtsteeg;
5) van de Jan van Houtkade, onge
veer ter plaatse van de Sint Jacobs
gracht, in noordelijke richting door
het van der Werfpark naar de Lange
brug.
Op deze „injectieweg" sluit ook het
doorgetrokken Levendaal via verbre
de Korte Raamsteeg aan. Een nadeel
van dit tracé is de doorsnijding van
het van der Werfpark, doch een be
langrijk voordeel is evenwel, dat de
fraaie omgeving van het Steenschuur
en het Levendaal bij de Sint Lode-
wijkskerk niet behoeft te worden
aangetast en dat hierdoor het moei
lijke verkeersknooppunt bij de Hoge-
woerdsbrug in de toekomst voor een
onoplosbare verkeerscongestie wordt
behoed;
6) vanaf de brug over het Galgewa
ter in de cityring langs de verbrede
kade, het Galgewater, naar het Kort
Rapenburg, om vandaar via Bree
straat en de Papengracht de verbre
de Langebrug te bereiken.
Deze route zal, naarmate het ver
keer dit eist, moeten worden verbe
terd door amovering van een deel
van de bebouwing langs de oostzijde
van Kort Rapenburg en langs de
Breestraat (zuidzijde) tot aan de Pa
pengracht.
OOSTELIJK DEEL BINNENSTAD.
De ontwerper acht ontsluiting no
dig van het omvangrijke sanerings-
gebied tussen de Middelstegracht en
Zijlsingel met een kruis van ver
keerswegen, namelijk de verbinding
Ir. Driessenstraat—Ooster kerkstraat
en haaks daarop de Gedempte Waard-
gracht met zijn doortrekkingen naar
de invalswegen.
Het gedeelte vanaf de Middelste
Gracht tot en met de Herengracht is
Ir. J. C. H. Drost ls in hoofdzaak
de ontwerper van het nieuwe stads
plan. Hij werd hierbij gesteund door
de directeur van gemeentewerken, ir.
D. Y. Lem en terzijde gestaan door
de medewerkers aan de stedebouw
kundige afdeling van het Stadhuis.
De foto laat ir. Drost zien achter zijn
tekentafel met op de achtergrond
een schetsontwerp.
(Foto: De Leidse Courant)
gedacht als een zakenwijk en gebied
ten oosten daarvan tot de Zijlsingel
als een nieuwe woonwijk met voor
namelijk hoogbouw en bijbehorende
voorzieningen in de vorm van open
bare en bijzondere gebouwen. Een
deels nieuw te graven waterpartij
sluit deze woonwijk af van de indus
trieterreinen langs de Zijlsingel
(Meelfabriek de Sleutels en anderen).
UNIVERSITEIT.
Het universiteitsgebied is momen
teel slechts via het Rapenburg te be
reiken hierin zal verandering moeten
komen, temeer ook om het Rapen
burg zelf te ontlasten van verkeer.
De Universiteit zal een belangrijke
uitbreiding in de binnenstad verkrij
gen, terwijl ook een nieuwe Univer
siteitscentrum moet worden gebouwd.
Daarvoor is het terrein van de Doe
lenkazerne, na verwijdering van de
oude kazernes, zeer geschikt.
Voorts zal de bebouwing langs de
Nonnensteeg en de Vijfde Binnen
vestgracht gesaneerd moeten worden
ten behoeve van de nieuwe gebou
wen.
Om dit gebied voor het verkeer
open te leggen is vanaf de Brug over
het Galgewater een vrijwel recht
streekse verkeersweg langs de ver
brede Rembrandtstraat en ongeveer
evenwijdig aan het Rapenburg via de
Kaiserstraat naar de Witte Singel ge
voerd.
Deze verbinding schept zeer fraaie
mogelijkheden om de universiteit
langs deze route een „nieuw gezicht"
te geven.
De Doelengracht en Vijfde Binnen-
vestgraoht zyn in dit plan gedempt.
De Groenhazengracht is echter, als
van stedebouwkundigè waarde, be
waard gebleven.
Door verbreding van de Nonnen
steeg kan een goede verbinding met
het Rapenburg tot stand worden ge
bracht Voorts is het universiteitsge
bied nog via een nieuwe Paterbrug,
de Witte Singel en de Groenhoven-
straat op de cityring aangesloten.
Foto's van spectaculaire wegen-
doorbraken zijn in de gehele stad te
maken. We hebben een keus ge
maakt. Allereerst de bebouwing aan
de voet van de Burcht, die voor een
ringweg moet plaats maken. De ingang
van de Vrouwensteeg in de Bree
straat, die ook aanzienlijk verbreed
moet worden (zonder de sociëteit
aan te tasten), de brug zal vernieuwd
worden en ook het volgende gedeelte
van de Vrouwensteeg, die door de
Haarlemmerstraat weer verbinding
geeft op de Vrouwenkerkkoorstraat
aan het eind waarvan bij de Titus
Brandsma-Ulo een verkeersplein
wordt gevormd.
(Foto: De Leidse Courant)
