Victoria
Joodse synagoge ie Leiden
besiaai honderd jaar
Stormen gingen over
dit bedehuis
Tien jaar geëist tegen postbode
die zijn vrouw doodde
WAAR BLIJFT DE BEBOUWING
VAN HET LEIDSE STATIONSPLEIN?
WIINEN !®sterV
Stretch Nylon
25 Jaar St. Leonardusschool te Leiden
'RIJDAG 28 NOVEMBER 1958
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 3
Zondag a.s. gaan aan het einde van
de dienst in de synagoge te Lei
den de deuren van de ark open en
met de wetsrollen voor ogen, zal men
gebeden voor Israël en het Konink
lijk Huis opzenden. Dit is een hoge
uitzondering, maar het is dan een
bijzondere dag voor de Nederlandse
Israëlietische gemeente te Leiden,
want het is honderd jaar geleden,
dat de Synagoge aan het Levendaal
werd gebouwd. Voor het eerst is er
al in de achttiende eeuw te Leiden
sprake van een bedehuis voor de Jo
den in Leiden. Aaron van Praagh
kocht in 1723 voor 280 gulden een
huis aan het Levendaal, waarvan de
pui enigszins werd veranderd, maar
dat in dezelfde staat gelaten werd.
BRRR... brrr... brrr,,,
Even'n boodschap om dc hoek
even in de tocht tussen twee deu
ren iedereen kan kouvatten,
maar lang verkouden blijven is
daarom nog niet nodig! Neem
een "Akkertje". "Akkertjes" los
sen sneller op in de maag, geen
korreltje van net geneeskrachtige
micro-poeder gaat verloren.Weg
koorts, wèg rillingen, wèg griep
en verkoudheid. "Akkertjes" -dat
is pas snelle hulp!
"AKKERTJES"
flitsen uw klachten weg!
(Advertentie)
GEEN AUDIëNTIE BISSCHOP
VAN ROTTERDAM.
Mgr. M. A. Jansen, bisschop van
Rotterdam, zal woensdag 3 decem
ber geen audiëntie verlenen.
Spaarregeling
voor ambtenaren
De Telegraaf verneemt, dat minis
ter mr. Struycken en de ambtenaren-
organisaties volledige overeenstem
ming hebben bereikt over het invoe
ren van een gepremieerde ambtena-
renspaarregeling, die per 1 april 1959
op basis van vrijwilligheid zal wor
den ingevoerd.
Deze regeling houdt in, dat op
spaargelden van ambtenaren met een
salaris van 7.000 of minder 25 pet.
premie zal worden verleend en op
het spaarbedrag van ambtenaren met
een salaris van meer dan 7.000 per
jaar 15 pet. De premie zal echter niet
meer dan 87.75 per jaar mogen be
dragen.
Maximaal zal de deelnemende
ambtenaar 5 pet. van zijn salaris mo
gen sparen tot een maximum van
585 per jaar.
Alle ambtenaren, hetzij in vaste
of tijdelijke dienst c.q. werkzaam als
arbeidscontractant, zullen aan de re
geling mogen deelnemen. Ook be
roepsmilitairen en onderwijzers. Alle
erkende spaarbanken zullen bij de
regeling worden ingeschakeld.
De eerste Israëliet, die zich in Lei
den vestigde was Philips Arons
in het jaar 1714 en al spoedig werd
hij door anderen gevolgd. Zeker is
het, dat deze Joden te Letden al bij
elkaar kwamen om diensten te hou
den. In 1762 echter werd het huis
aan het Levendaal gesloopt en ver
vangen door een nieuwe bedehuis,
met consistoriekamer en ritueel bad.
In 1857 echter was deze synagoge zo
bouwvallig geworden, dat men be
sloot tot nieuwbouw over te gaan.
Een steen met Hebreeuwse inscrip
tie herinnert aan de eerste synagoge.
Men leest een toepasselijk vers uit
het Joodse bijbelboek Haggai: „De
heerlijkheid van dit laatste huis zal
groter worden dan die van de eer-
Het heeft de Joden in Leiden niet
aan tegenslag ontbroken. Aan het
einde van de achttiende eeuw werd
de anti-joodse houding van een deel
der burgerij al gekenmerkt door een
officiële wet, waardoor het de Israë
lieten in de stad verboden werd nieu
we hoeden te maken; zij mochten ook
alleen tweedehans handschoenen ver
kopen.
De bus kruitramp van 1807 bracht
grote schade aan hetgebouw aan
het Levendaal. Dank zij de onder
steuning echter van Lode wijk Napo
leon was het mogelijk de oude syna
goge te herstellen.
Grote verliezen werden door deze
ramp in Joodse kringen te Leiden
geleden. In geen enkele verhouding
echter staan deze tot de droefheid
die de jodenvervolging in 19401945
over de Israëlieten bracht.
Uit Leiden werden door de Duit
sers 195 joden weggevoerd, onder
wie 40 weeskinderen. Zij keerden
nimmer weer. Onder hen bevond zich
de voorganger van de Joodse ge
meente, de heer V. E. Bloemkoper,
wiens plaats thans wordt ingenomen
door de heer B. Cohen.
Ook in stoffelijk opzicht werd de
Israëlitische gemeente in Leiden
zwaar getroffen. Van een bedehuis
was na de bevrijding niet veel meer
over dan een kale ruimte binnen vier
bouwvallige muren. De gehele inven
taris was verdwenen. Slechts de wets
rollen, die in het gemeente-archief
waren opgeborgen bleven gespaard
Altijd ovenvers -
Altijd even lekker!
garandeert U de versheid
(Advertentie)
Door gasverstikking is gisteren
om het leven gekomen de 73-jarige
alleenwonende L. van Nieuwpoort te
Vianen. Hoewel hij eerst gisteravond
door zyn broer dood werd aangetrof
fen. moet hij reeds in de morgen
overleden zijn. daar hij het ochtend
blad nog in de hand had. De slang
bleek van het gaststel geschoten te
zijn.
Bij het smeren van een wand-
kraan op het terrein van de NDSM te
Amsterdam is gistermiddag de 42-ja-
rige kraansmeerder H. F. van Veen
om het leven gekomen. Hij raakte
bekneld tussen deze kraam en een
portaalkraan die juist kwam aanrij
den.
BROEDER FEINHARD DE JEU.
Voor de heer en mevrouw A. G. de
Jeu-Zandvliet, Charlotte de Bourbon
hof 40, Leiden, is het morgen een
vreugdevolle dag. De tweede zoon,
Gerard, uit het elf kinderen tellende
gezin, legt dan te Udenhout zijn
eeuwige professie af als Broeder
Reinhard, in de Orde der Capucij-
nen.
De vier oudste jongens uit dit gezin
zijn in de religieuse staat getreden.
Johannes werd in de afgelopen zo
mer als pater Theogonius priester ge
wijd in de Orde der Capucijnen. Dan
volgt Gerard, die thans zijn eeuwige
gelofte aflegt. Vervolgens Thomas,
die als pater Theophorus O.Cap. in
de komende zomer de H. Priesterwij
ding hoopt te ontvangen. En de vier
de: Kees, die als broeder Paschalis
ingetreden is bij de Broeders van
Liefde te Zeist.
HANDSCHOENEN
OVERHEMDEN
SHAWLS
VESTEN
SPORTTRUIEN
PULLOVERS
GEEN BEROUW
(Advertentie)
De officier van justitie bij de recht
bank te 's-Gravenhage heeft gister
middag een gevangenisstraf van tien
jaar met aftrek van voorarrest gere-
quireerd tegen een 46-jarige post
bode uit Monster (Z.-H.), die op 2
april j.l. zijn echtgenote om het le
ven bracht door haar eerst met een
hamer enige malen op het hoofd te
slaan en daarna te wurgen.
De postbode had een slecht huwe
lijk met zjjn echtgenote.
Herhaaldelijk had de postbode te
gen buren en kennissen geklaagd
over „dat wijf dat hem het bloed on
der zijn nagels uit pestte".
Op de ochtend van 2 april jL, de
postbode liep toen „in de ziektewet",
was verdachtes vrouw bezig met de
schoonmaak. De postbode zou 'n kin-
derledikantje van de zolder halen
voor de lorreboer en het luik naar
de zolder, dat al jaren stuk was, vast
spijkeren.
Zijn vrouw was bezig in de gang
waar de ladder naar het luik stond,
met een hamer en twee spijkers ging
de postbode de ladder op. Hij pas
seerde haar, hetgeen volgens de re
constructie zeer moeilijk ging en
daarop zou de vrouw hatelijke din
gen gezegd hebben. Verdachte was
in woede toen losgebarsten en hij
had zijn vrouw met de hamer op het
achterhoofd geslagen. De vrouw gilde
hard. „Ik schrok daar verschrikke
lijk van en hield daarom de hand op
haar mond", zei de postbode, die zich
niet zou herinneren dat hij haar ook
de keel had dichtgeknepen.
Maar de patholoog-anatoom, dr. J.
Zeldenrust uit Den Haag verklaarde
als deskundige dat hij blauwe plek
ken op de hals van de vrouw had
aangetroffen en dat een onderzoek
van de longen had uitgewezen, dat
zij aan verstikking was overleden.
De postbode heeft hierop een on
geluk geënsceneerd: zijn vrouw was
van de ladder gevallen. Enige jaren
geleden was een buurvrouw van hem
van de trap doodgevallen.
De postbode zei dat hij zich niets
kon herinneren van een enscenering
van het ongeluk. Hij was na de dood
van zijn vrouw op zijn bromfiets
gaan rijden en had de fiets ter repa
ratie afgegeven bij een rijwielhande
laar.
Deze verklaarde dat de moordenaar
er rustig en kalm uitzag. (Ook ter
zitting was de verdachte zeer rustig
en onbewogen, zo zelfs dat de recht
bank en het openbaar ministerie er
zich over verbaasden. De verdediger
verklaarde echter dat de verdachte
van de gevangenisapotheker een kal
merende drank had gekregen).
Nadat de postbode zijn bromfiets
had afgegeven, ging hij naar huis.
Hij riep enige buurvrouwen om haar
de dodelijke val van zijn vrouw te la
ten zien. Op de gang lagen een kast
je, dat normaal tegen de muur stond,
ondersteboven en en trapje omgeval
len tegen de keel van de vrouw. La
ter, toen de postbode had bekend,
verklaarde hij dat hij het kastje met
zijn schouder per ongeluk had omge
gooid, toen hij de vrouw tot zwijgen
bracht.
Direct verdacht.
Rustig had de postbode die middag
van 2 april met de berafenisonderne-
mer de begrafenis geregeld.
De eerste onrust kwam pas over
hem toen de politie bij hem thuis een
onderzoek instelde. „Ze blijven hier
veel langer, dan bij de buurvrouw
toen zij van de trap was gevallen",
zei hij. Die nacht in de cel hij was
onder zware verdenking gearresteerd,
legde hij een bekentenis af.
Verdachte toont geen berouw over
de gruwelijke daad; hij heeft slechts
berouw over de gevolgen. Het motief
van de doodslag zag de officier van
justtitie in het feit, dat de postbode
een verhouding had met een wedu
we uit het dorp.
De verdediger achtte de opzet tot
doden niet bewezen maar wel zware
mishandeling, de deood tengevole
hebbende.
„Ik vind het erg dat men hier denkt,
dat ik het niet erg vind", zei de post
bode in zijn laatste woord. „Ik heb er
spijt van en wil terug naar mijn kin
deren".
De rechtbank zal over veertien da
gen vonnis wijzen.
Voor Wereldoorlog Tl woonden
in Leiden 70 huisgezinnen en een
veertigtal weeskinderen met hun
verzorgers.
Het aantal zielen bedraagt op
het moment ongeveer 100, ver
deeld over plm. 40 ingeschreven
families.
Maar toch sloeg in april 1946 een
wijnglas kapot op de .loer van een
herbouwde synagoge. Voor het eerst
was er een bruiloft gevierd en dit
brekend glas herinnerde op een dag
van vreugde aan de ondergang van
de tempel in Jeruzalem.
Voor de Leidse Israëlitische ge
meente symboliseerde dit gelqid ook
de verwoesting van de eigen syna
goge, die echter in oude, glorie werd
hersteld.
Er is dus reden om dit eeuwfeest
te vieren zondag a.s. In een bijzon
dere dienst te drie uur zal de voor
zitter van de Ned. Isr. Gemeente te
Leiden, prof. dr. L. Kukenheim, een
welkomstwoord spreken, waarna de
opperrabbijn, de heer S. Rodrigues
Pereira een toespraak zal houden. De
dienst zal worden afgewisseld door
j een psalmen-voordracht door de
heer M. Sijfers. De voorganger te
Leiden, de heer D. Cohen, zal assis
tentie verlenen.
De Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Rijnland heeft tijdens de
vergadering gistermiddag enige harde noten gekraakt over het feit, dat
het open gebied van het Stationsplein nog steeds niet bebouwd wordt.
Hoewel de Kamer zich bewust is, dat zij zich niet op stads-bestuurlijk
terrein kan begeven, meende de voorzitter in zijn openingswoord te moeten
melden, dat uit een soort enquête van de Kamer van Koophandel is
gebleken, dat er belangstelling is van de zijde der winkeldrijvende midden
stand voor deze nieuwbouw. Bij de rondvraag kwam men hierop terug en
men vroeg zich af, waarom het gemeentebestuur niet bevordert, dat dit
gebied zo spoedig, mogelijk bebouwd wordt.
den kan zich ook spiegelen aan Alk
maar, wiens dempingsplan de Sleu
telstad uit zijn lijden zou kunnen
ontzetten. Naast de vraagstukken van
bebouwing en wegverkeer heeft Lei
den nog zijn specifieke, eigen pro
blemen van waterverkeer, aldus de
voorzitter. Het graven van de Kat-
wijkse vissershaven behoort altijd
nog tot de mogelijkheden, dit houdt
weer verband met de ontwikkeling
van de Leidse verkeersplannen. Het
is toch noodzakelijk dat men weet,
of in de toekomst een gedeelte van
de Katwijkse loggervloot zich jaar
lijks door de smalle grachten moet
blijven wringen.
Tenslotte sprak hij over de mid
denstand in Lisse, die zwaar gedu
peerd is door de beslissing van B. en
W., die verkeersbelüngen liet preva
leren boven de belangen van de mid
denstand.
KRITISCHE WOORDEN IN
KAMER VAN KOOPHANDEL
Het gaat toch niet aan van deze
grond een soort speculatie-zaak te
maken. „Al moest de gemeente het
weggeven en dat is wel het tegen
deel van de prijs, die de gemeente
voor dit terrein meent te moeten
vragen zelfs dan zou dit verant
woord kunnen zijn indien hiermede
bevorderd wordt dat er aan een
estetische en economische wantoe
stand een eind wordt gemaakt. Na
een enkel woord van de voorzitter
sprak de Kamer zich in deze geest
uit, overwegend, dat het gemeente
bestuur de mening van de leden van
deze Kamer dient te weten.
In deze gedachtenwisseling werd
ook een zeer kritisch geluid gehoord
van het oud-raadslid, de heer Lange-
zaal, die vaststelde, dat Leiden be
wezen heeft beter over plannen te
kunnen praten, dan plannen uit te
voeren.
Activiteiten.
Aan het begin van deze algemene
ledenvergadering, die in het bureau
aan de Stationsweg werd gehouden,
heeft de voorzitter, de heer T. M. H.
van Waveren een rede gehouden,
waarin hij wees op de optimistische
berichten over de economische ont
wikkeling in de wereld. Laat ons
echter voorzichtig zijn, uit vele voor
beelden blijkt hoe labiel in feite de
economische situatie in l.et oosten en
het westen van de wereld is. En ook
in de binnenlandse economie zijn er
vele onzekerheden, die initiatieven
van de Nederlandse ondernemer be
knotten.
De heer Van Waveren sprak voorts
over de bemoeiingen van de Kamer
met binnenlandse verkeersproble
men. Hij wees cp de plannen die in
oude steden van Nederland zijn ge
maakt om tot oplossing van ver
keersproblemen te komen.
Utrecht bijvoorbeeld heeft een
uniek professoraal plan voor sane
ring van het verkeer gekregen, waar
bij de singels gedempt zullen wor
den, maar het karakter van de oude
binnenstad gehandhaafd blijft. Lei-
De voorzitter d"ed ook mededeling
van het feit, dat de Ned. Spoorwe
gen, de in de toekomst a^n te leggen
halte in Leiden zuid-west: halte
Lammenschansweg zullen noemen,
omdat zij de mogelijkheid niet uit
sluiten, dat er bij De Vink een halte
Leiden-zuid komt.
Tot opvolger van dr. P. G. Knibbe
in de P.T.T.-kamer Zuid-Holland
werd benoemd de secretaris van de
K. v. K. mr. H. A. C. Branderhorst.
In het bestuur van het Rijnlands
Borgstellingsfon.is werden herkozen
de heren: mr. De Vroom, J. G. J.
Verhey van Wijk en C. Meerpoel.
Wegens het periodiek aftreden van
de helft van de leden der Kamer
werden de volgende leden herkozen:
J. A. E. Aalders, li. P. Bloot, J. W.
Heringa, C. Hoogervorst, ir. M. C. de
Jong, N. Langezaol, J. F. v. d. Meer,
D. F. E. Meerburg, C. F. Meerpoel,
F. H. Nieuwenhuizen Segaar, C. Swe-
ris, L. R. v. Vliet, A. Vogelaar en T.
M. H. v. Waveren.
In de vacature J. P. v. d. Stoel
werd gekozen mr. W. J. M. Kerckhoff
en in de plaats 'an de heer A. Oost
hoek, jhr. Z. H. M. van Asch van
Wijk uit Alphen.
Het nadelig saldo op de begroting
ad 13.250 zal worden opgevangen
door een opslag van tien procent. De
vergadering ging met de begroting
accoord.
Bij de rondvraag bracht men nog
even de suggestie van de heer Schra-
ma ter sprake om de overweg aan
de Haagweg-Noordeinde te vervan
gen door t.en automatiscne met halve
afsluitbomen, zoals deze tot ieders
tevredenheid bij De Vink werkt.
Handschoenen
uitsluitend met zuiver
wollen tricot gevoerd.
Gladde Nappa
mooie soepele kwaliteit
995
Real pigskin
vlot model
Antika met tricot strips
autohandschoen 18"
met woi JIU"
,tolioonse import
495
(Advertentie)
Loop vrij binnen - Kijk vrij binnen
PeekgCloppenburg
(Advertentie)
AMBTENAREN KRITGEN DRIE
PROCENT.
Rijks- en gemeente-ambtenaren
van adjunctcommies A tot en met
hoofdcommies A zullen, als de mi
nisterraad ermee akkoord gaat, zo
mogelijk met terugwerkende kracht
tot 1 april j.l. alsnog een procent
salarisverhoging ontvangen door
middel van een extra periodieke sa
larisverhoging.
Dit is het resultaat van langdurig
overleg tussen minister mr. A. A. M.
Struycken en vertegenwoordigers van
de ambtenaren-vakorganisaties.
In een vorige vergadering van de
centrale commissie voor georgani
seerd overleg in ambtenarenzaken,
aldus de „Telegraaf", was deze ver
hoging zonder meer afgewezen,
maar het feite dat alle NS-salarissen
gerealiseerd zijn en dat min. Cals toe
zegging. heeft gedaan vooi optrek
king van bepaalde lerarensalarissen,
heeft min. Struycken tot dit besluit
gebracht.
Vanmorgen werd in de pastorie van de St. Leonarduskerk het vijf-en-
twintig-jarig bestaan van de St. Leonardusschool aan de Potgieterlaan te
Leiden herdacht. De foto toont het moment waarop de voorzitter van het
oudercomité, de heer L. C. M. van Hamersveld, het cadeau van de oudera
van de St Leonardus- en St. Antoniusschool overhandigt; 'n tape-recorder
geschikt voor het onderwijs. Het hoofd van de St. Antoniusschool, de heer
H. Duym overhandigde de daarbij behorende geluidsbanden namens het
personeel van de St. Antoniusschool. Op de foto: links de heer Van Hamers
veld, rechts de heer Van Oudenhoven, hoofd van de St. Leonardusschool.
(Foto De Leidse Courant).
