rttvJR UZI EK
de moedertaal van het hart
Er zijn vele soorten BLAASINSTRUMENTEN
DE LE1DSE COURANT
sV
A LS MEN VANUIT DE ZAAL het orkest bekijkt, dat ons straks zal doen
genieten van een of ander mooi orkestwerk, zien wij behalve de fluiten
en hobo's de clarinetten.
HET HOUTWERK
De clarinetten vinden we naast de hobo's, dus als regel ook schuins links
van de dirigent. Gewoonlijk zijn in een symphonie-orkest twee een en
kele maal drie gewone clarinetten aanwezig, plus een bas-clarinet, welke
acht tonen lager klinkt dan de gewone clarinet. De clarinet is iets langer
dan de hobo en heeft een heel ander mondstuk. Hierop is een enkel (plat)
stukje riet bevestigd. Dit wordt in de mond in trilling gebracht en zo ont
staat de toon. Een clarinet heeft evenals alle andere houten blaasinstrumen
ten uitgezonderd de blokfluiten, die echter slechts zeer sporadisch in een
orkest gebruikt worden kleppen voor het te voorschijn brengen der to
nen. De boring der clarinet is in hoofdzaak cylindrisch, slechts het onderste
deel is iets verwijd. In het middenregister is de toon der clarinet mooi rond
en fuweelachtig van klank. Soli voor clarinet worden daarom in hoofdzaak
zo geschreven, dat zij zich in het middenregister bewegen. De clarinet is
bij uitstek geschikt voor virtuoze en beweeglijke passages. Haar taak in het
symphonie-orkest is veelzijdig, zij wordt evenzeer voor soli gebruikt als voor
begeleiding. Tenslotte is er dan nog de veel kleinere es-clarinet, welke
slechts zelden en dan nog maar voor een bepaald effect, in het symphonie-
orkest gebruikt wordt.
In het harmonie-orkest zijn de clarinetten favoriet. De taak der violen
in het symphonie-orkest wordt in het harmonie-orkest vervuld door de cla
rinetten. Zijn er in een symphonie-orkest slechts enkele clarinetten aan
wezig. in een harmonie-orkest is er een hele groep, zij zijn daarin de dragers
van de melodie en lenen zich door haar grote omvang (de vele tonen die
op een clarinet gespeeld kunnen worden) daarvoor ook uitstekend. Ook de
es-clarinet is in een harmonie-orkest een onmisbaar instrument. Als ver
sterker van de melodie der clarinetten in de hoge ligging doet zij mits
goed bespeeld prachtig werk. Een bas-clarinet komt in een harmonie
orkest zelden voor, komt dit instrument er in voor dan wordt het bijna
uitsluitend voor begeleiding gebruikt. In een symphonie-orkest zijn de cla
rinetten verdeeld in eerste en tweede clarinet, hoogst zelden is er ook nog
een derde clarinet-partij. In het harmonie-orkest is dit door de heel andere
taak der clarinetten ook heel anders. Daarin vinden wij de clarinettengroep
verdeeld in soloclarinetten, eerste clarinetten, tweede clarinetten en derde
clarinetten. Die instrumenten zijn alle precies hetzelfde, maar het gebruik
ervan wisselt naarmate de partij die er op gespeeld wordt. Zo spelen solo-
clarinettisten en eerste clarinettisten bijna uitsluitend melodie. De tweede
clarinettisten spelen afwisselend melodie en begeleiding en de derde clari
nettisten meestal begeleiding. Zij zijn echter in het orkest van even grote
betekenis en kunnen in het geheel alle even slecht gemist worden.
Als wij in een symphonie-orkest een paar lange, donkerbruine stukken
hout boven alle spelers zien uitsteken, dan weten wij, daar zitten de
fagotten.
NOG ANDER HOUTWERK
Bij het bespelen van andere houten instrumenten hebben wij reeds ge
zien, dat de op een blaasinstrument voortgebrachte toon lager is naarmate
het instrument groter is, hetgeen echter slechts tot zekere grenzen opgaat.
De fagot is een heel jang instrument, zó lang, dat het grotendeels uit twee
naast elkaar gebouwde houten pijpen bestaat. De hierin aanwezige lucht-
kolom wordt in trilling gebracht door een dubbel riet als van de hobo,
maar nu voor dit zoveel groter instrument natuurlijk ook veel groter. Dit
dubbelriet is bevestigd op een S-vormig dun metalen buisje, dat met het
andere einde aan het instrument bevestigd is. We zouden de fagot met de
tenor-saxophone, de cello (tenor-stem) der houten blaasinstrumenten kun
nen vergelijken. De fagot heeft een nauwe conische boring en een prachtige
sonore klank. Kort afgestoten tonen doen op een fagot zeer komisch aan
en worden dan ook meestal voor komische, soms ook voor geheimzinnige
effecten in de muziek gebruikt. Het geluid past zich prachtig bij andere
instrumenten aan, maar als de twee of drie fagotten in een groep andere
instrumenten meespelen, heeft dit toch wel veel invloed op het coloriet van
het geheel. Hoe wel de fagot ook wel solistisch voorkomt, wordt ze toch
meestal voor de begeleiding gebruikt, hetgeen niet wegneemt dat haar klank
van bijzondere werking is als zij in het lage register gedragen melodieën
meespeelt.
Een enkele maal komt in een symphonie-orkest ook een contra-fagot
voor. Haar klank is acht tonen lager dan die der toch al lage fagot en be
weegt zich daardoor in het register der contrabas. Zij zijn bijna gelijk aan
de laagste tonen der piano. Snelle passages zijn op een contra-fagot niet uit
voerbaar. Die lage tonen gaan dan wat een orkestlid noemt „blubberen"
en zijn niet meer te onderscheiden. De contra-fagot wordt uitsluitend voor
begeleiding gebruikt.
Ook in het harmonie-orkest komen een enkele maal fagotten voor, bij
de vakorkesten is dit regel. Hier worden zij uitsluiténd voor begeleiding
gebruikt, welke daardoor soms een heel bijzonder effect krijgt.
Tenslotte behoren dan nog tot de houten blaasinstrumenten van het orkest
de saxophones.
DE SAXOPHONES OOK BIJ HET HOUTWERK
De saxophones zijn een familie op zichzelf, welke uit zes leden bestaat,
n.l. de sopranino-, de sopraan-, de alt-, de tenor-, de bariton- en de bas-
saxophoon. Gezamenlijk omvatten zij een toongebied van 35 tonen. De so
pranino en de sopraan-saxophone zijn recht als een hobo en clarinet, de
andere saxophones hebben min of meer de vorm van een ouderwetse, krom
me tabakspijp. Ze zijn van metaal, doch gebouwd naar de principes der
Maurice Bruyas, bouwer van mu
ziekinstrumenten in de Franse stad
St. Etienne, heeft vele spannende
uren gewerkt aan het bouwen van
dit minieme viooltje. Beslist het
kleinste ter wereld, waarop normaal
zou kunnen worden gespeeld, als
er maar een violist van bijpassend
formaat kon worden gevonden
Het dwerginstrumentje is samenge-
'steld uit 52 verschillende stukjes
hout, heeft echte snaren en verder
in het klein alles wat ook aan een
gewone viool is te vinden. Het is 32
mm. lang en heeft een zo'n gering
gewicht, dat het bij een beetje tocht
in huis finaal zou worden wegge
blazen. De foto toont de heer Bruyas
met het miniatuurtje.
houten blaasinstrumenten, waardoor zij ook tot die groep gerekend worden.
In het symphonie-orkest worden de saxophones zelden gebruikt en dan
nog alleen voor een bijzonder effect. Meestal neemt men daarvoor de alt-
saxophone, hoewel het ook een enkele maal voorkomt, dat vier saxophones
n.l. sopraan-, alt-, tenor- en bariton-saxophone, worden aangewend. On
bekendheid der componisten voor symphonie-orkest met deze fraaie en met
rijke klankmogelijkheden uitgeruste instrumenten is waarschijnlijk oor
zaak, dat ze daarin zo weinig gebruikt worden.
In het harmonie-orkest zijn de saxophones onmisbaar. Haar klankmoge
lijkheden worden daarin met uitzondering van de sopranino- en de sopsaan-
saxophone, met veel succes toegepast (Sopranino- en sopraan-saxophone zijn
meer geschikt voor het fanfare-orkest). In het harmonie-orkest is vooral de
altisaxophone als solo-instrument van betekenis, maar deze wordt ook veel
gebruikt voor ondersteuning der melodie. De tenor-saxophone en de bari
ton-saxophone hebben in het harmonie-orkest ongeveer een gelijke functie
als de fagotten in het symphonie-orkest de tenor-saxophone wordt ook veel
voor tegenzang of een tweede thema gebruikt c:i de bariton-saxophone
speelt gewoonlijk alle baspassages mee. Ditzelfde is het geval met de bas-
saxophone, welke als basinstrument van grote werking is. De klank der
saxophones is rond en week en past zich prachtig bij die der andere hout-
10 TIPS VOOR ELECTRISCH SCHEREN
blazers en de koperblazers aan. De saxophones zijn ook zeer gewild in jazz-
orkestjes, helaas worden zij daar wel eens ver buiten haar klankmogelijk-
heden aangewend en daardoor gedegradeerd tot afschuwelijk jankende
dingen.
Behalve als orkest-instrument, lenen de houten blaasinstrumenten zich
ook uitstekend voor solospel met begeleiding van piano of orkest. Iedere
componist van enige betekenis heeft wel enige solo's voor een houten blaas
instrument met begeleiding van piano of orkest geschreven.
Ook als kwartet-instrumenten voldoen houten blaasinstrumenten zeer
goed. Er zijn vele prachtige kwartetten in de handel voor allerlei combi
naties van hout-instrumenten, b.v. voor fluit, hobo, clarinet en fagot, voor
sopraan-, alt-, tenor- en bariton-saxophone, voor twee clarinetten met te
nor- en bariton-saxophone, voor vier clarinetten, voor een clarinet en drie
saxophones, enz. enz. Deze rijke literatuur draagt er veel toe bij het be
spelen van een houten blaasinstrument ook in de huiselijke kring aantrek
kelijk te maken. Niet iedereen heeft een piano of harmonium en goed kwar
tetspel kan het gemis daarvan volkomen vergoeden, want een goed kwartet
van houten blaasinstrumenten is voor de huiselijke muziekbeoefening min-
stens even aantrekkelijk.
1 ELSENAAR.
Electrisch scheren moet altijd ge
beuren vóór, nóóit na het wassen.
Huid en haren moeten droog zijn.
Gebruik van adstringerende mid
delen na het scheren is van belang
als de huid gevoelig is. Nooit vooraf
gebruiken.
Wie pas tot electrisch scheren
overging, dient de huid na elke
scheerbeurt even met vochtig ge
maakte aluin te bestrijken.
Let er op bij aankoop van een
scheerapparaat, dat er merken be
staan, die schoonscheren en merken,
die dat niet doen. Voorts zijn er ap
paraten, die langere haartjes kunnen
meenemen en andere, die deze laten
staan.
Geef uw apparaat eens in het
kwartaal een grote beurt en maak
het die dag niet alleen grondig
schoon na het gebruik, maar borstel
bovendien alle onderdeeltjes met
alcohol.
Scheer u niet electrisch bij trans
piratie. Zorg voor geleidelijke af
koeling, wrijf de gezichtshuid droog
en wacht dan een half uur met sche
ren.
Indien zich aan het apparaat zelf
geen schakelaar bevindt, kunt u een
handige schakelaar in het snoer
monteren, ter hoogte van de linker
hand.
Trek de huid goed strak by het
uitscheren en beweeg het apparaat
tegen de haargroei in met streken
van enkele centimeters, echter zon
der het van de huid te lichten.
Maak uw scheerapparaat schoon
met een fijn borsteltje. Blaas niet in
de scheerkop, want met de lucht
stoot komen onherroepelijk kleine
vochtdeeltjes op het metaal, die ten
slotte roestvorming veroorzaken.
Berg uw apparaat altijd veilig weg
in étui of doos en laat het niet on
beschermd achter. De scheerkop
wordt bij onvoorzichtige verplaat
sing snel beschadigd.
