EERSTE
A
geleide projectiel
ontstond in Austraiië's wildernis
TOVERWAPEN KAN ALLES,
BEHALVE PRATEN
Dit zijn nu de
boemerangs
ZATERDAG 26 APRIL 1958
DE I.F.IDSE COURANT
PAGINA
Eens waren de inboorlingen gevreesde vee-dieven, Th ans zijn zij rustig geworden en velen hunner zijn
Christenen geworden, zoals deze keurig geklede man nen. Maar de kunst van de boemerang kennen nog
slechts weinigen van de jonge generatie.
JAREN REEDS zijn Australische en Engelse geleer
den en militaire deskundigen bezig, in het „Dor
re Hart" van Australië proeven te nemen met geleide
projectielen. Behalve een paar schapenboeren en her
ders zijn de enige menselijke toeschouwers bij die ge
heimzinnige proefnemingen de circa achthonderd in
boorlingen, die daar over een gebied van 160.000 km2
in kleine groepjes rondzwerven. Die donkere „Steen-
tijd-Mensen" leggen vrijwel geen belangstelling aan
de dag voor het geheimzinnige gedoe der Blanke Man
nen. Zij begrijpen er de betekenis niet vanen nog
minder begrijpen zij, dat zij zelf een wapen (de boe
merang) hanteren, dat uitgevonden in lang vervlo
gen tijden in menig opzicht het prototype is van
de geleide projektielen.
Toch is de boemerang een der merkwaardigste wa
penen op aarde. Ja, hij is wereldberoemd door zijn
eigenschap, terug te keren tot hem, die hem werpt.
TWEE TYPEN.
WANNEER DE BOEMERANG uitgevonden is, laat
zich niet zeggen. Ook de inboorlingen kunnen
daaromtrent geen opheldering geven. De benaming
boemerang is afkomstig van de aanduiding „boe-ma-
rin", die een stam nabij Botany Bay in Nieuw-Zuid-
Wales aan het toverwapen geeft. In West-Australië
noemen de inboorlingen het wapen „kai-lie" en in
Noord-Australië „won-ki-oem".
De eigenlijke boemerang, die het best met keer-te-
rug-type ware aan te duiden, kwam en komt niet
overal voor in Australië. Thans is hij zelfs uiterst
zeldzaam, maar een eeuw geleden nog vond men de
keer-terug-boemerang in groten getale in Victoria,
Nieuw-Zuid-Wales, Queensland en West-Australië. In
Midden- en Noord-Australië was en is de keer-niet-
terug-boemerang in gebruik. De terugkerende of eigen
lijke boemerang dient voornamelijk om vogels en an
der klein wild te treffen. De andere soort, ook wel
oorlogsboemerang genoemd, vindt toepassing als werp-
hout tegen kangaroes, emoes dfc menselijke vijanden.
In West-Queensland en in het Noordelijk Territorium
bestond zelfs een heel gevaarlijk type, zo gemaakt,
dat de boemerang, als hij het schild van de tegenstan
der op de kant trof, tevens 'svijands hoofd van 'svij-
ands romp scheidde. Bovendien kon de keer-niet-te-
rug-boemerang uitstekend dienst doen als strijdknots
in gevechten van man tegen man. In het heetst van
het gevecht kwam het voor, dat de krijger zijn boe
merang aan twee kanten scherpmet beide han
den aanvatte en als slagzwaard hanteerde, zoals bij
ons in de middeleeuwen te doen gebruikelijk was.
BOEMERANG-V2-EFFECT.
rVE MEESTE AUSTRALISCHE INBOORLINGEN
zijn heden ten dage binnen de kring der bescha
ving getrokken. Het gebruik van de keer-terug-boe
merang is nu beperkt tot enige zeer afgelegen delen
des lands. Elders namen messen en geweren de plaats
van het oude toverwapen in. Toch is het heel wat
moeilijker om een boemerang trefzeker te werpen dan
scherpschutter met een geweer te zijn! Een stokoude
inboorling, die wy aan het praten kregen, beschreef
de boemerang als een toverhout, dat alles kan behal
ve praten.
Er schuilt veel waars in deze kenschetsing. Wie als
toeschouwer een geoefend boemerangwerper op de
jacht heeft gadegeslagen, kreeg stellig in den beginne
het gevoel, zijn ogen niet te kunnen geloven. Als zo'n
keer-terug-boemerang geworpen wordt naar 'n vlucht
kakatoes bij voorbeeld, draait en wentelt en caprioolt
hij zo onberekenbaar, dat de dieren in paniek geraken,
het dodelijk hout niet kunnen ontwijken en het slag
veld verlaten met achterlating van een dozijn dode of
vleugellamme slachtoffers.
Eén worp met de boemerang, en een dozijn
vogels storten dood ter aarde. Omlaag dwarre
lende eucalyptusbladeren inspireerden in het
grauwe verleden de Australische inboorlingen
tot de vervaardiging van de boemerang. Op zijn
beurt inspireerde dit tover-wapen in onze tijd
sommige scheeps- en vliegtuigbouwers, ja, mis
schien zelfs de makers der vliegende schotels!
En thans komen plattic-boemerangs in de
handel.
Een andere jachtmethode is deze. De inboorling wil
enige eenden verschalken. Hjj nadert behoedzaam de
plek waar die dieren zich ophouden. Als hij door de
vogels ontdekt wordt, vliegen zij óp. Maar dan werpt
hij zijn boemerang, niet om te doden, maar om schrik
aan te jagen. Eerst vliegt de boemerang omhoog en
kiest dan een horizontale baan, boven de eenden,
draaiend en suizend en tollend. Van pure schrik gaan
de eenden heel laag vliegen en belanden zo in de lis-
tistig door de jagers gespannen netten. Om het schrik-
effect, het V2-effect zijn wij geneigd te schrijven, te
vergroten, bootsen de jagers de kreet van een gevrees
de roofvogel na, zodat de eenden eerst recht in de
waan worden gebracht, door een gevaarlijke vijand
te worden belaagd.
AUSTRALISCH MONOPOLIE.
WAREN DE AUSTRALISCHE inboorlingen inder
daad de enige en eerste mensengroep, die de
boemerang uitvond en gebruikte? Sommige onderzoe
kers hebben verkondigd, dat de boemerang in lang
vervlogen tijden ook voorkwam in Abessynië, Egypte,
India en Noord-Amerika:. Ja, op grond van prehisto
rische rotstekeningen en vondsten achtten zij de con
clusie gewettigd, dat reeds tweehonderd eeuwen ge
leden de oermens in Spanje de boemerang kende. In
derdaad is het juist, dat ook elders op aarde in het
verleden het werphout of de werpknots voor de jacht
en in de oorlog toepassing vond, maar er is geen en
kele aanwijzing, laat staan bewijs, dat die werphouten
de keer-terug-eigenschap hadden, die zo kenmerkend
is voor de eigenlijke Australische boemerang. Het is
dus ten volle verantwoord om deze boemerang als een
Australisch monopolie te bestempelen.
Het is merkwaardig, dat enige principes der aëro
dynamica ten grondslag liggen aan de vervaardiging
en het gebruik van de boemerang. De boemerang stijgt
en daal in menig opzicht zoals een modern vliegtuig
dat doet. Daar tijdens de „vlucht" beide einden of ar
men van de boemering draaien, ontstaat een schijf
vormig effect, zoals dit ook bij de vermaarde „vliegen
de schotels" het geval is. Geen wonder dus, dat in
sommige boeken over aërodynamica de boemerang
uitvoerig wordt behandeld en dat de auteurs de eigen
schappen van dit „toverwapen" nauwkeurig analyseer
den. Indirect heeft dat wapen uit de (Australische)
Steentijd bijgedragen tot de ontwikkeling onzer vlieg
tuigen en helicopters.
Trouwens, ook voor de scheepvaart heeft de boe
merang inspirerend gewerkt, want zowat een eeuw ge
leden ontwierp Sir Thomas Mitchell na uitvoerige
studiën van de boemerang te hebben gemaakt een
nieuw model scheepsschroef, dat met goed resultaat
toepassing vond op een jacht van koningin Victoria en
op een Brits oorlogsschip.
ONTSTAAN EN PRESTATIE.
WAT GELEID heeft tot de uitvinding van de boeme
rang, is tot dusver een vraag, waarop geen stellig
antwoord te geven is. Aanvankelijk meende men, dat
de keer-terug-boemerang toevallig zou zijn ontdekt
bij het gooien met een gebogen werpknots. Na zorg
vuldiger studie kwam men evenwel tot het inzicht,
dat de inboorlingen bij het gadeslaan van omlaag
dwarrelende, door de zon gedroogd en gekrulde euca-
lytusbladeren het principe van de boemerang ontdek-
Hiernaast: Verschillende model- X
len van boemerangs in 't Austra- X
lisch museum te Sydney. y
Linksonder: Inboorlingen uit v
Moolaboola in N.W.-Australië
gewapend met boemerang, speer X
en woomarda (speerwerper). X
ten. Hoe dit zij, een boemerang goed
te gooien is een kunst, die aanleg en
oefening vergt. Bovendien moet de
werper een uiterst scherp waarne-
mingsvei mogen hebben en welhaast
instinctief kunnen berekenen, wat het
effect is op zijn werphout van verhef
fingen in het terrein, kuilen in de
grond, groepen heesters, alleenstaan
de bomen en wat al niet. Al deze din
gen beinvloeden de „vlucht" van het
toverwapen en slechts zij, die er ten
volle rekening mee hoaden, kunnen
de boemerang als „geleid projektiel"
een tevoren vastgestelde baan laten
maken.
Sommige inboorlingen zijn uiterst vaardig met de
boemerang. Zij kunnen hun werphout tot op de cen
timeter nauwkeurig laten „vliegen". En zulks over
tamelijk verre afstanden. Een traject van honderd
meter heen en terug behoort niet tot de uitzonderin
gen. De keer-niet-terug-boemerang kan zelfs zo ge
worpen worden, dat hij op honderdvijftig meter af
stand dodelijk isl Een goede boemerang te maken ver
eist vakmanschap en kost tijd. Een boemerang wer
kelijk goed te werpen, vereist veel oefening. Maar een
groot voordeel van de eigenlijke boemerang is, dat hij,
wijl hij bij zijn „baas" terugkomt, zeer economisch is
in het gebruik.
BLANKE BOEMERANG-WERPERS.
liyiEESTERS-OP-DE-BOEMERANG mogen dan in de
1TI wereld der inboorlingen tamelijk zeldzaam zijn,
nog veel zeldzamer zijn zij onder de blanken.
Een der bekendste is professor Harvey Sutton, tot
voor enige tijd directeur van de School voor Volks
gezondheid en Tropische Geneeskunde in Sydney. De
ze hoogleraar had het een heel eind gebracht in de
boemerangwerperij, maar de verbluffendste resultaten
zijn toch behaald door Frank Donellan, een eerzaam
burger van Sydney, die in zijn jonge jaren als bokser,
acrobaat en boemerangwerper zijn brood verdiende.
Als hij optrad en zijn boemerang van het podium af
over de hoofden van het strijkje heen de zaal inslin-
gerde en daar alle mogelijke griezelige capriolen liet
maken, geraakte het publiek evenzeer in angst als de
wilde eenden, waar de inboorlingen met hun boeme
rang op jagen. In een der parken van Sydney gaf
Frank demonstraties met zijn boemerang. Hij vol
bracht het om zijn „toverwapen" honderd meter ver
weg te slingeren en het vervolgens een bocht te laten
maken om een boom heen bij het inslaan van de te
rugweg. Hij ving het wapen dan weer op met de lin
kerhand en keek alsof er niets gebeurd was. Een an
dere stunt van hem was Jm de boemera.it weg te slin
geren, een appel op zijn hoofd te leggen en dan' zag
het publiek even later, hoe de terugkerende boeme
rang de appel van 's mans hoofd vaagde. Wilhelm Teil
zou stellig met grote belangstelling hebben gekeken
naar Frank's appel-boemerang-stunt!
De boemerang, het toverwapen der Australische in
boorlingen is bezig te verdwijnen. Hij wordt thans nog
slechts sporadisch gebruikt in de uithoeken van het
Vijfde Werelddeel. Slechts in één opzicht behield hij
zijn oude betekenis: Als een Australische inboorling
ontevreden is over de ongehoorzaamheid van zijn
vrouw, neemt hy zijn keer-niet-terug-boemerang en
werpt die in haar richting (niet om haar te treffen)
ten teken van zijn ontstemming over haar ongehoor
zaamheid!
(Nadruk verboden). NTVANO.
