Het missiewerk op Nieuw Guinea neemt een hoge vlucht
lil {aar geleden de Heiige Slede geslipt
Op bezoek bij vliegende pater
Edmar Vergouwen in Voorhout
Met één Cessna kunnen de vleugels der genade niet vliegen
OVERPEINZING
ZATERDAG 15 MAART 1958
UE LEIDSE COURAN1
PAGINA 7
Pater Edmar Vergouwen: enthousiast
vlieger, maar nog meer enthousiast
missionaris.
onvoldoende aanvoer van de meest
primaire levensbehoeften onhoud
baar was geworden. Men kreeg
oog voor het slopende van hun
voettochten en de ontberingen op
hun toernées.
Pater Vergouwen was niet zo
heel optimistisch toen hij zei, dat
als de katholieke missie op Nieuw
Guinea op het oude niveau en
dat is zoals zij nu nog gedwongen
is te arbeiden zou doorgaan, zij
de grens van haar kunnen bereikt
missionarissen opzoeken en spullen
brengen waarnaar zij al zo lang zit
ten te snakken; bouwmateriaal vlie
gen voor scholen en hospitalen op af
gelegen posten en missionarissen nóg
verder het binnenland in zetten
waar zij nieuwe nederzettingen gaan
stichten. Overal moeten airstrips
geïmproviseerde vliegveldjes wor
den aangelegd en daarvoor heeft
men doorgaans niet veel meer dan
een schop, welke maandenlang ge
hanteerd moet worden eer het terrein
voldoende is geëffend. „Het klinkt
niet bepaald simpel", merkten wij be
duusd op. Pater Vergouwen zal de
laatste zijn om deze indruk ongegrond
te verklaren.
Recreatie
noodzakelijk
„Behalve deze bevoorradingen zit
ten er nog een paar heel belangrijke
kanten aan die vliegerij van ons"
zegt pater Vergouwen, terwijl hij de
grote kaart van Nieuw Guinea die
wij zo langzamerhand uit ons hoofd
zijn gaan kennen even opzij legt
„Van onschatbare waarde is het, dat
wij nu in staat worden gesteld, con-
zou hebben. Dan was het onmoge- tacten met onze mede-misionarisen
lijk om een groter gebied te be- te onderhouden. Dit zijn mensen, die
I T weet natuurlijk wel wat een vliegende vis is en dat onze moderne we-
reld niet meer zonder vliegend verkeer kan is ook wel duidelijk, dachten
wij. Iedereen vliegt tegenwoordig, van de KLM-piloot tot de vliegende i
groenteboer in de V.S. Een vliegende dokter is heel normaal en vandaag J
de dag kun je ook vanuit een vliegtuig je rogge zaaien of insecten met
kwaadaardig poeder het leven zuur maken. Maar als we het dan willen gaan
hebben over vliegende paters wordt men aandachtig en worden de oren I
gespitst. Zeker, men heeft er wel eens van gehoord. Een jaarlgeleden ston
den de kranten er zelfs vol van. In maart 1957 werden aan drie patera
Fransciscanen na 'n maandenlange opleiding de vliegbrevetten uitgereikt en 1
dat is toch wel iets, dat in de krant mag. Ook het jaar daarvoor waren
de Minderbroeders al in het nieuws geweest. Dat was toen zij met z'n zes
sen in Hilversum voor het eerst met een vliegtuig kennis maakten. Drie zijn
er later afgevallen: de beroemde pater Misaël Kammerer, de aanvankelijk
doodgewaande doorzetter, die mgr. Staverman maar liever op de grond
hield, omdat hij als woudloper kostbaarder was dan als piloot, en nog twee
paters, die om vliegtechnische redenen op de vaste bodem bleven. Maar
die andere drie, die bleven, daar had men dus iets mee voor. Maar wat dat
precies was, daar wisten de meeste mensen toch niet van mee te praten.
Iets in verband met de missie. Zoiets moest het toch wel zijn. En het is juist
„Iets in verband met de missie" dat het 'm doet en waar alles om draait
en waar boeken over vol te schrijven zouden zijn. Het moet dus wel be
langrijk zijn, want het is nog geen gewoonte, dat paters in hun eentje door
het luchtruim klieven.
enthousiaste pater-piloot op de eerste
plaats een enthousiaste missionaris
is en dat er voor hem nog wel andere
dingen bestaan dan remklappen,
richtingroeren of 230 pk Continental-
motoren. Zijn hart gaat vóór alles uit
-rnaar dat onmetelijke eiland, dat
een berichtje gestaan over vliegende Njeuw Gu, fl blanken om-
T?ronnicnnnon Nanet Hn nnrnpri Vfln -
strijken en nog onbekende pa-
poea's te bereiken, die in ontoe
gankelijke streken leven. Er is nog
maar één uitweg en dat is een
vliegtuig, het laatste en ook het
enig efficiënte middel.
Je kunt beter van een
ouwe vlieger 'n pastoor
maken dan van een
I pastoor een vlieger,
dacht men aanvankelijk
in K.L.M.-kringen.
Vóórln zit pater
Vergouwen, achter
hem pater Agn.
Verheyen. Pater
Ad. Hermans helpt
een handje bU het
bevestigen van de
riemen.
Van Latijn naar
vliegersjargon
Dinsdag j.l. heeft er in onze krant
Franciscanen. Naast de namen van
pater Agnellus Verheyen en pater
Adelbert Hermans kwam die van pa
ter. Edmar Vergouwen voor. Nu heeft
de naam Vergougen een bijzondere
klank voor onze Duinstreekbewo
ners, want pater Vergouwen heeft
zijn ouderlijk huis te Voorhout
staan. En zo kon het gebeuren, dat
wij dezer dagen bij hem te gast wa
ren en uren achtereen geboeid heb
ben zitten luisteren naar hetgeen hij
ons vertelde. Ja, inderdaad wij heb
ben het veel over de vliegerij gehad.
Wij hebben gehoord van de omscha
keling, welke van een pas gewijd
priester wordt gevraagd, wanneer hij,
zonder er ooit een vermoeden van
te hebben gehad, de mededeling ont-
dat er niets te halen viel, de papoea's
in een achterlijke staat hebben gela
ten en dat nog grotendeels het ste
nen tijdperk kent.
OOK DE „BAAS" VAN PATER
VERGOUWEN, mgr. dr. Man
fred Staverman OFM, zal nu in de
gelegenheid zijn te profiteren van de
luchtbrug welke thans geslagen gaat
soms acht tot tien jaar niet van hun I worden tussen Hollandia en de mis-
missiepost wegkomen en nooit een1 sieposten. Zo'n lift is voor een bis-
u of andere blanke spreken, met wie zij schop, die z'n schaapjes op honder
een eens van ge(*achten kunnen wisselen, den kilometers afstand heeft zitten,
over hun successen praten of hun niet te versmaden, hoewel mgr. Sta-
hart uitstorten als zij tot over de oren j verman een fikse tippelaar is. Maar
in moeilijkheden zitten. Een dergelijk j wandelen brengt de mens op Nieuw
isolement houdt geen mens uit. Guinea niet ver. En wat een geluk
I is het niet, dat nu een missionaris,
Het is allernoodzakelijkst, dat de-wanneer hij ziek is wat in een kli-
ze mensen af en toe eens nit de wil-1 maat als daar toch niet denkbeeldig
dernis gehaald worden om een paar is, om het maar zwakjes uit te druk-
weken in Hollandia weer wat op I
adem te komen, desnoods lekker lui
liggend met een detectiveboek een
tijdje helemaal uit de zorgen. De
missiepost blijft inmiddels niet ver
laten achter; de tijdelijke plaatsver
vanger van de papoea-herder komt
met de Cessna mee en gaat weer te
rug als de oorspronkelijke bewoner
gesterkt van „verlof" thuiskomt."
ken naar een plaats kan worden
gebracht, waar hij normaal verpleegd
kan worden.
We wisten, dat het een domme
vraag zou zijn, maar we hebben
het toch gewaagd. „Zei u, pater,
dat dit allemaal met één vliegtuig
je moet gaan gebeuren?"
„Ja, dat is inderdaad het geval",
zei pater Vergouwen glimlachend.
Zonder dat hij het ons had behoe
ven uit te leggen was het ons al
\ang duidelijk, dat dit eigenlijk
niet kón. Alleen de afstanden al
(Vervolg op pag. 8).
DE DROOM IS WERKELIJK-
HEID GEWORDEN en het
Nieuw Guinea, zo zegt pater Ver-1
gouwen, is het minst ontwikkelde1
gebied onder de onderontwikkelde
gebieden en vormt een dringend ap
pèl op het wereldgeweten. De mis
sionarissen hebben dit appèl ver- J
staan en zijn reeds vele jaren vóórj
de laatste wereldoorlog in 19361
werden de Franciscanen er bjj ge-1
haald naar't vergeten land en zijn J
onbeschaafde inwoners getrokken, j 2aa^ nu ec"t gebeuren zegt de Fran- j
Zij moesten daar hun eigen padenclscaanse piloot opgewekt. „Nog een j
hakken door de ondoordringbare 1 maand eei} beetje van de Voorhoutse
w w jungle en waden door moerassen. Zij j lucht genieten en een enkele keer
vangt van zijn overste, dat hij zich zjjn 00£ het bergland ingegaan waarlnaar b°ven, omdat je nu eenmaal
dan en daar maar moet melden en jn de geïsoleerde valleien de mensenaan een bePaald aantal vlieguren
In voortdurende nood zijn. En pater j ken* êebonden wil het brevet zijn
Vergouwen vertelde over de beruch-ëeluigheid behouden, en dan gaat
te Baliemvallei, tot voor kort aan I £et °P 17 aPnl °P Nieuw Guinea aan.
de blanken onbekend, waarnaar pater I Eerst naar Hollandia en dan een paar
Kammerer te voet onderweg was en I J^aanden naar het Australische ge-
later spoorloos verdween tot hij bied> waar Amerikaanse missionaris-
weer eensklaps vermagerd maar in ?an Yan U°ddelijk Woord en hun
leven, aan de Wisselmeren kwam op
duiken.
„Pas op Je han
den" was op Hil
versum geen over
bodige waarschu
wing. B(j de Ces
sna zal het gemak
kelijker gaan, die
kist heeft tenminste
een automatische
starter.
(VOOR ÜE ZONDAG)
DAAR ZIJN ZE WEER!
r^aar zijn die twee vrouwen van Abraham al wéér! Ieder jaar ko-
V .en ze terug in de speeldoos en nog steeds zijn zij, Sara en Hagar,
aan het ruzie maken, over de ruzie van hun zoontjes. Izaak en Is-
maël. Wie van die huiselijke herrie in Abrahams tent niet op de hoog
te is, snapt van het epistel van morgen niets, behalve het slot: Chris
tus heeft ons bevrijd tot vrijheid. Daar komt het op aan. Dat is de
hoofdzaak.
Vrijheid en vrede de vrijheid der kinderen Gods en de vrede
des harten, welke ieder begrip te boven gaat.
Het leven is eender als het weer. Tijdperken van mooi blauw,
lauw weer wisselen af met troosteloze neveldagen, striemende re
genbuien, sneeuw, hagel, storm, .bliksem, donder!
Het is niet altijd gemakkelijk onder al die omstandigheden des
levens dat gevoel van vrederijke vrijheid te bewaren, waartoe we
in Christus herboren zijn!
De hemel van de ziel wordt herhaaldelijk verduisterd. Als het
mooi weer in ons leven is. menen we dat mooie weer aan onszelven
te danken te hebben. Als de lucht betrekt, is het de schuld van
anderen.
De werkelijke vrijheid en vrede is deze: vreugde en sterkte, zor
gen en zwakheden toe te vertrouwen aan Christus. Hij heeft ons be
vrijd en niet wij onszelven.
Die op zichzelf vertrouwen en we doen dat soms onder gehui
chelde goede voorwendsels lopen de weg naar vrede en vrijheid
mis. De vrije ziel, het vredige hart is een geschenk van God, dat
gegeven wordt als er ernstig om gevraagd wordt. Maar het blijft een
geschenk. „Wat hebt ge, wat ge niet gekregen hebt, en als ge 't dan
gekregen hebt, waarom doet ge dan alsof ge het niet verkregen
hebt?"
achter een stuurknuppel moet plaats
nemen. Zo, kersvers van de bruine
pij in een tweed jasje met een fris
dessin; van het Latijn naar het En
gelse vliegers jargon en van de theo
logie naar de aërodynamica.
Van de vliegerij is pater Vergou
wen vol. Hij is van een onwetende
op het gebied van de drukmeters
en negencylinder-stermotoren ge
worden tot een piloot, die nu niet
alleen met deze materie op de
hoogte is, maar bovendien de klap
pen van de (vlieg)zweep kent en
die kunnen soms raar aankomen.
U moet hem tenminste maar
eens vragen, hoe je je voelt wan
neer je ontdekt, dat je geen ben
zine genoeg hebt om ordentelijk
een vliegveld te bereiken en je
letterlijk met kunst en vliegwerk
alles moet pogen, je kist zo goed
mogelijk in een roggeveld aan de
grond te zetten zonder brokken te
maken.
Dit is pater Vergouwen in elk
geval overkomen en het was later
een hele troost voor hem, dat der
gelijke stunten ook op het examen
van hem werden gevraagd: zonder
noodlanding geen brevet.
Nieuw/ Guinea
vraagt erom
Ze zün spannend, deze verhalen,
en in hoge mate interessant. Maar
nogmaals er moet toch wel iets bij
zonders aan de hand zijn, willen pa
ters hun apostolaatswerk voor een
tijd aan de kant zetten en koste wat
het kost steeds maar weer in een
Pipercup gaan zitten om tenslotte
als volleerd vlieger het B3-brevet
voor verkeersvlieger in de zak te
steken en nog te slagen voor het
examen radio-telefonie. We hebben
pater Vergouwen naar de reden ge
vraagd en deze klonk bijna onge
looflijk eenvoudig: Nieuw Guinea
vraagt er om.
1 Voor wat we hierna te horen kre
gen zijn we eens goed recht gaan zit
ten, want nu bleek wel, dat deze
Gealarmeerd
Het verhaal over zijn dood had
velen gealarmeerd. Iedereen was
het er over eens, dat zulke toe
standen niet mochten voortduren
en de reeds bestaande plannen
voor de aanschaf van een missie
vliegtuig kwamen nadrukkelijker
dan ooit naar voren. Men werd in
eens begripvol voor de overweldi
gende moeilijkheden, welke zo
lang al min of meer normaal en
bijna als aanvaardbaar waren be
stempeld. Men zag duidelijk in, dat
het isolement van de missionaris
sen op hun eenzame posten in de
binnenlanden, de gebrekkige en
bisschop er een waar vliegbedrijf op
na houden en waar onze Nederland
se OFM-ers hun vlieguren gaan vol
maken en het bushvliegen (starten
en landen midden in de rimboe, wat
wel „eventjes" verschilt van derge
lijke manoeuvres op Schiphol of
Soesterberg) gaan beoefenen."
En dan is 't moment gekomen, dat de
paters met hun eigen toestel, 'n Ame-
In de Leidse Courant van maandag
j.l. 10 maart was een foto te zien
van deelnemers aan de Stlle Omgang,
die in de Kalverstraat de lantaarn
voor Gerzon passeerden: „de plaats
waar het Mirakel geschiedde en waar
vele eeuwen lang een kapel heeft ge
staan". Vijftig jaren geleden, in 1908,
stond daar nog een grote kerk: de
H. Stede, die na de Hervorming de
naam kreeg van Nieuwe Zijdskapel.
Maar in datzelfde jaar 1908 werd die
kerk afgebroken. Na de voorberei
dende werkzaamheden begon de slo
per op 10 juli zijn werk, dat op 1 de
cember klaar moest zijn.
In 1347, twee jaren na het Mirakel
rikaanse Cessna 180, welke vanuit; van Amsterdam, werd er een kapel
Amerika omstreeks 20 maart naar I gebouwd op de plaats waar het won-
Australisch N. Guinea wordt ver-1 der was geschied; de H. Stede, die
scheept waar pater Hermans de kist toen het middelpunt werd van een
staat op te wachten, naar hun eigen ommegang. De kapel is een paar ma-
gebied vertrekken. Dan gaat het
werk pas goed beginnen: geïsoleerde
Nieuw Guinea, land van paradijsvo
gels enParadijs-vogels.
len afgebrand, om daarna in groter
luister herbouwd te worden. Het ge
bouw, dat tot 1908 bleef bestaan, da
teerde van na de tweede brand in
1457, met uitbreidingen van de 16e
eeuw. Toen Amsterdam in 1578 bij
de „Alteratie" naar de zijde van
Oranje overging, kwam de kerk wel
dra in hervormde handen. Een druk
gebruik maakten de nieuwe bezitters
er aanvankelijk echter niet van. De
kerk werd pakhuis. Rederijkers hiel
den er hun repetities. Pas in 1590
ging men er geregeld kerken. De
Nieuwe Zijdskapel bleef daarna in
gebruik bij de Nederlands Hervorm
de Kerk.
Op het einde van de 19e eeuw
raakte de kerk langzamerhand in on
bruik en daarmee in een steeds ver
dergaand verval. Begin 1898 kreeg
zij het opschrift: „Gesloten wegens
herstelling". Er dreigde echter iets
ergers: afbraak. Toen begon er een
strijd, die tien jaren zou duren: te
gen de voorgenomen sloping en voor
behoud en mogelijk herstel. Dat ka
tholieken daarbij op de voorgrond
traden, behoeft wel geen betoog. In
deze kerk lag nog steeds de Heilige
Hoek, de plaats waar het Mirakel
van Amsterdam had plaats gevonden
Maar ook vele anderen hebben op de
bres gestaan voor de redding van een
uniek gotisch monument in een stad,
die daaraan bepaald arm is. Het Ko
ninklijk Oudheidkundig Genootschap
heeft zich tot het allerlaatst verzet
tegen de vernietiging. De Gemeente
Amsterdam heeft een langdurig pro
ces gevoerd tegen de Nederlands
Hervormde Gemeente over de eigen
domsrechten van de kerk, maar dat
tenslotte verloren. Tot 1919 is er ge
procedeerd over de eigendomsrechten
van de graven in de Nieuwe Zijds
kapel.
Intussen waren er op het vrij ge
komen terrein, dat ligt tussen Kal-
verstraat-Rokin-Enge Kapelsteeg en
Wijde Kapelsteeg, verschillende win
kelpanden gebouwd, waarvan Gerzon
het grootste is. Daartussen verbor
gen, helemaal ingeklemd, ligt een
„kerklokaal" van de Nederlands Her
vormde Gemeente. Het is van drie
kanten bereikbaar, maar het ont
vangt slechts licht van boven, door
de koepel. Enkele restanten van de
oude kerk, zoals b.v. de preekstoel,
vonden hier een plaats. Andere frag-
menten verhuisden voor het grootste
deel van de ene plaats naar de an
dere, om tenslotte aan de verwaar
lozing prijs gegeven te worden.
Er zijn vele harde en pijnlijke
woorden gevallen in de periode van
strijd om het behoud van de H. Stede.
Men zaagde toen planken van iets
dikker hout dan tegenwoordig. Het
heeft geen zin ze op te halen. Men
kan het nog altijd eens zijn met de
woorden, die de bekende schrijver
Albert Verwey schreef in september
1908, toen het slopen volop aan de
gang was: „De vra&g is niet wie aan
de verwoesting schuld heeft. In het
hart van Amsterdam kr.n een kunst
vol, een door herinnering eerwaar
dig, een in het verleden van de stad
betekenisvol gebouw straffeloos wor
den afgebroken. De vraag is niet wie
de moord op z'n geweten heeft, maar
hij is gebeurd en wij beklagen hem".
W. G.
