televisie
Leióen uit óe Lucht c,ec,Repen in 1578
HET ST. CATHARINAOASTHUIS AAN DE BREESTRAAT
LlGT Voet
Leidse universiteit protesteert tegen
nieuwe verlichting Rapenburg
Petitie aan de Kroon om het raads
besluit te vernietigen
FOTO
Foto-ciné
OPRUIMING
Jan Wolfslag
Géén „verboden toegang" voor
toekomstige bewoners
f f
ZATERDAG 29 DECEMBER 1956
DE LEIDSE COURANT -
PAGINA 4
DOVENSTAANDE reproductie van
de kaart van Liefrinck wordt
bijna geheel ingenomen door het St.
Catharinagasthuis.
De oude stad Leiden was, voordat
de eerste uitbreiding van 1294 plaats
had, verdeeld1 in 4 delen. Deze delen
kwamen saimen bij de blauwe steen,
die nog aanwezig is in. het midden
van de Breestraat (op de hoogte van
de Maarsmansteeg). Het vierendeel,
waarin het St. Catharinagasthuis was
gelegen, was genoemd het Gasthuis-
vierendeel.
Dit gasthuis aanvankelijk aan
geduid als „gasthuijs in Sinte Pieters.
prochie" herinnert aan de kerke
lijke toestand in Leiden. In de 13e
eeuw was er slechts één parochie, n.l.
van St. Pieter, waarvan de Pieters
kerk het middelpunt was.
Het St. Catharinagasthuis is ge
sticht vóór 1276; de 30e dec. van dat
jaar werd de kapel gewijd door wij
bisschop Petrus van Zuden. De 25e
maart van dit jaar had paus Irmocen-
tius V zijn goedkeuring gegeven om
een kapelaan aan deze kapel te ver
binden.
Er zijn oude stukken, die ervoor
pleiten, dat het gasthuis in oorsprong
door particulier initiatief is ontstaan.
De F aim. Van Steenvoorde zou hun
huis en hof aan de grote straat
Breestraat) daarvoor hebben afge
staan. Bewezen is dit evenwel niet.
Al heel vroeg berust het toezicht in
handen van het stedelijk bestuur; in
1293 komen de „gasthuisberaders"
later „gasthui smeesters" genoemd,
voor.
IN de acte van paus Innocentius V
van 25 maart 1276 wordt gespro
ken van „hospitale pauperum". In
deze woorden is het doel van het
gasthuis uitgedrukt, n.l. een onderdak
geven aan arme zwervers, toenmaals
de schrik voor boer en stedeling,
want deze mensen zwierven als be
delaars rond in groten getale op het
platteland en in de stad.
Een eerste poging van sociale zorg
was deze mensen onderdak en voed
sel te verlenen. Zij mochten slechts
1 a 2 nachten blijven en dan weer
verder trekken. De sociale zorg werd
door de Kerk zeer in de hand ge
werkt. Een maatschappelijk belang
werd gediend, omdat deze mensen
's nachts geen gevaar opleverden.
Deze vorm van armenzorg heeft be
staan, totdat de humanistische denk
beelden in het begin van de 16e eeuw
hierin verandering brachten.
Van onderdak voor bedelaars is uit
dit „hospitale pauperum" een zieken
huis gegroeid.
GANGETJE 12
Er was een grote ziekenzaal, die
aan de Breestraat lag.
Aan de wanden, achter tralie- of
rasterwerk, waren bedsteden voor de
zieken gemaakt.
Voor de patiënten, die niet naar de
mis, die in de aangrenzende kapel
werd gecelebreerd, konden gaan, was
een altaar in de ziekenzaal aanwezig.
In de kapel waren twee altaren, één
zeer kostbaar versierd altaar van O.
L. Vrouw, een ander gewijd aan de
H. Catharina.
STEEDS meer uitbreidingen waren
nodig, want behalve ziekenhuis,
was het gasthuis vóór 1388 al prove
niershuis.
De naam zegt, dat men zich kon in
kopen, om zijn leven er te slijten tot
aan de laatste ademtocht.
Bovendien heeft men een tijdlang
wezen opgenomen, die wegens hun
lichamelijke of geestelijke toestand
niet in het bestaande weeshuis pas
ten. Steeds groter uitbreidingen wa
ren nodig geweest o:n de groeiende
taak te kunnen vervullen..
In het begin van de 16e eeuw be
sloeg het gasthuis een terrein, be
grensd door Breestraat, Aalmarkt,
Vrouwesteeg en Mandenmakersteeg,
eertijds „Craensteeg" genoemd, om
dat zij leidde naar der „Stede Craen",
die zich onmiddellijk aan de N. Rijn
bevond voor het uitladen of overla
den van goederen, die per schip wer
den aangevoerd.
Dit terrein werd dus ingenomen
door het gasthuis, de kapel en ook
nog een kerkhof, dat in 1421 was ge
wijd. Op het plaatje is dit kerkhof,
dat aan de zijde van de Mandenmaker-
steeg lag, reeds verdwenen.
In 1779 verkeerde de financiën
en dientengevolge de exploitatie van
het gasthuis al in zeer slechte toe
stand. De Administratieve Municipa-
liteit van Leiden kwam bij besluit
van 12 mei 1799 tot opheffing van
deze eertijds zo nuttige instelling. De
kapel (met vernieuwde voorgevel) is
thans in gebruik als kerk van de
Waalse gemeente.
Mr. A. J. VERSPRILLE.
Ditmaal staat niet het moderne gedeelte van Leiden uitbreidingsplan
nen, woningbouw, e.d. in het centrum der belangstelling, doch een der
oudste gedeelten van de stad, namelijk het Rapenburg. Een Frans ambas
sadeur aan het Nederlandse hof heeft deze gracht eens een der schoonste
singels van Europa genoemd, en reeds eeuwen geleden, toen de huisjes er
nog klein en laag waren, toen de wallekanten nog waren begroeid met gras
en rietkragen, was het „Raepenborch" reeds een plekje, waar het goed
wonen en aangenaam wandelen was.
dat deze gestroomlijnde en typisch
moderne lamp volkomen uit de
toon valt bij de merendeels oude
behuizingen langs deze gracht. Nu
is men zo onhandig of handig
geweest, de proeflantaarn te plaat
sen op een plek, die niet direct
uitmunt door schoonheid uit ver
gane eeuwen.
Immers daar vlakbij bevindt zich
o.m. het wel zeer moderne hofje
Spronck van Hooghmade, waarbij de
proeflantaarn het inderdaad niet zo
slecht doet, doch wie over een klein
beetje voorstellingsvermogen be
schikt, zal zich kunnen indenken,
dat een dergelijke 20ste eeuwse licht
bron bijvoorbeeld bij het stok
oude, vergrijsde academiegebouw al
leen maar lelijk uit de toon valt.
Universiteit protesteert.
Een protest komt niet van de Ver
eniging „Oud Leiden". Volgens deze
vereniging kan zij zich slechts neer
leggen bij een besluit, dat langs de
mocratische wijze tot stand is geko
men.
De universiteit denkt daar anders
over. Immers behoren tal van ge
bouwen langs het Rapenburg niet
direct of indirect tot de eerbiedwaar
dige Alma Mater? Denken wij slechts
aan het universiteitsgebouw, het
Snouck Hurgronjehuis, de Biblio-
theca Thyciana, het gebouw van de
V.V.S.L., de Modderman-Stichting,
de Universiteitsbibliotheek, het Oos
ters Instituut, het Museum van Oud
heden, het Prytaneum.
En bijna alle bewoners van het
Rapenburg een 175 stuks heb
ben zich bij het protest aangesloten.
Passende verlichting.
Het Collegium van het Leidsch Stu
denten Corps is verder gegaan, en is
gaan uitzien naar een passender
verbetering dan door de vroede va
deren aangenomen. Het heeft zijn
licht opgestoken in een andere oude
universiteitsstad, namelijk Utrecht.
Experiment met
andere lantaarn
Omstreeks 1200 lag het zich lang
zaam ontwikkelende Leiden beslo
ten binnen de veilige omarming van
de Nieuwe Rijn enerzijds en de ves
tinggracht Rapenburg-Steenschuur
aan de andere kant.
Dit romantische stukje van de Uni
versiteitsstad, zo hoort men van ver
schillende zijden, wordt bedreigd met
ontluistering, met medewerking van
hogerhand. En Leiden zou Leiden
niet zijn, als het daartegen niet krach
tig protesteerde.
Begin dit jaar nam de gemeente
raad van Leiden het besluit om de
hedendaagse verlichting van het
Rapenburg door een andere, een
betere te vervangen, die meer zal
voldoen aan de eisen van verkeer
en rendabele verlichtingsexploita-
toe. Besloten werd de oude gaslan
taarns te vervangen door moderne
re lichtmasten met TL-armaturen
van Duits fabrikaat.
Het materiaal is reeds besteld en,
naar de directie van de Stedelijke
Lichtfabrieken meedeelde, reeds on
derweg. Begin januari hoopt men
te beginnen met het aanbrengen van
de nieuwe verlichting.
Vernietiging raadsbesluit?
Hoe zal deze nieuwe verlichting er
uit zien? De gemeenteraad was er
wel tevreden mee, maar in univer
sitaire kringen denkt men daar an
ders over. Daar betoogt men het vol
gende:
Men kan er enigszins idee van krij
gen, wanneer men het proefexem
plaar, dat sinds een jaar zijn licht
doet schijnen vóór pand Rapenburg
131. En men behoeft waarlijk geen
kunstenaar of kunsthistoricus te
zijn, om aan te voelen, zo stelt men,
Op de Oude Gracht aldaar het
Utrechtse Rapenburg, zouden we kun
nen zeggen, is eveneens een nieuwe,
moderne verlichting aangebracht,
doch deze, althans volgens het Colle
gium, past geheel bij de sfeer van
dit oude stadsgedeelte. En om de Lei-
denaars te overtuigen dat een der
gelijke verlichting het op het Rapen
burg eveneens uitstekend zal doen,
wordt volgende week woensdag een
dergelijke lantaarn als proefexem
plaar neergezet in-de tuin van de
Universiteitsbibliotheek, Rapenburg
74, zodat een ieder met eigen ogen
kan zien dat het anders kan dan de
gemeente zich heeft voorgenomen.
Daarnaast heeft men een petitie
aan de koningin gericht, die bij dit
artikel wordt afgedrukt.
WOENSDAG 2 JANUARI A.S.
9 uur
BREESTRAAT 123
t/o het Stadhuis.
Voormalig NZH'kantoor
Leiden wordt woonhuis
Reizigers met de trams en bus
sen van de N.Z.H. kennen zonder
twijfel het kantoorgebouwtje, dr I
gelegen is bij de remise aan d i
Rijnsburgerweg te Leiden. Het
kantoor is in onbruik geraakt, om
dat de gehele administratie van de
N.Z.H.V.M. naar het nieuwe ge
bouw aan het Stationsplein is over
gebracht.
Men kan begrijpen, dat in deze
tijd van woningnood de slopersha
mer er nog niet aan te pas is geko
men. De kwaliteit is nog prima en
DE INHOUD VAN DE PETITIE
Aan Hare Majesteit de Koningin
der Nederlanden
geven met de meeste eerbied te
kennen
Prof. dr. P. A. H. de Boer, Rector
Magnificus der Rijksuniversiteit te
Leiden; Prof. jhr. mr. W. J. M. van
Eysinga, voorzitter van de Universi
teitsraad; Mr. E. E. Meuten, voorzitter
van het Leidse Universiteits-Fonds;
Mr. K. P. van der Mandele, Praeses
der Reünisten van het Leidsch Stu
denten Corps; het Leidsch Studenten
Corps; de Vereeniging van Vrouwe
lijke Studenten te Leiden; Dr. A.
Kessen, Directeur-Bibliothecaris van
de Rijksuniversiteit te Leiden; Mr.
Ph. J. de Ruyter de Wildt, voorzitter
van de 3 October Vereeniging; Mr. S.
P. Baron Bentinck, voorzitter van de
Bond Heemschut; C. J. Schaarden
burg, Directeur Koninklijke Neder
landse Touristen Bond A.N.W.B., ten
deze domicilie kiezend Breestraat 48
te Leiflen,
dat in de Vergadering van de Ge-
■>aeenteraad van Leiden, gehouden op
dinsdag 7 augustus x956, een voorstel
van Buigemeester en Wethouders is
aangenomen om de openbare verlich
ting vun het Rapenburg, het Steen-
schuur en het Van der Werffpark,
welke; een gasverlichting is, door een
elektrische verlichting te vervangen
(no. 2sM: Verbetering van de bestra
ling van het Rapenburg westzijde, en
van de verlichting van het Rapenburg
en omgeving) met dien verstande, dat
ook de lantaarnpalen zelf zullen
worden verwisseld voor een daartoe
speciaal ontworpen lantaarntype
waarin z.g. TL-buizen zijn aange
bracht;
dat dit besluit ten zeerste wordt
betreurd;
dat, indien het besluit van de Ge
meenteraad om lantaarnpalen van
het gekozen ontwerp te plaatsen, uit
gevoerd wordtde uitgesproken lelijk
heid van het nieuwe type lantaarn
paal de klassieke schoonheid van het
Rapenburg zal bederven; 1
dat het uiterlijke aanzien van hei
Rapenburg, waaraan onder meer de
Rijksuniversiteit is gelegen, niet een j
aangelegenheid is slechts van plaat
selijk belang, hetgeen mede hier-
uit blijkt, dat vanwege het Rijk
en de Provincie aanzienlijke bedra
gen worden verleend om de panden
langs dit water in goede staat te
brengen of te houden;
dat het dan ook strijdig moet wor
den geacht met het algemeen belang,
indien ten aanzien van dit stuk uniek
stadsschoon maatregelen worden ge
nomen, die aan het karakter en de
sfeer daarvan onherstelbare schade
zullen berokkenen;
dat hierbij gevoegd zijn de hand
tekeningen van bewoners van het
Rapenburg, die hiermede hun adhae-
sie met deze petitie betuigen.
Redenen waarom ondergetekenden
Uwe Majesteit eerbiedig verzoeken
het besluit tot vervanging van de
thans bestaande verlichting te ver
nietigen wegens strijd met het alge
meen belang.
Hetwelk doende, enz.
(Volgen de hierboven genoemde
namen en functies
daarom heeft de directie van de
N.Z.H. besloten om het kantoor .ls
woonhuis in te richten.
Twee woningen worden ingericht.
De aannemer Leo Zitman te Leiden
heeft in de voormalige kantoor
ruimte enige muren aangebracht en
het geheel zodanig veranderd, dat
over twee weken waarschijnlijk de
bewoners: twee chauffeurs van de
maatschappij, die nog met hun toe
komstige echtgenoten in het huwe
lijksbootje moet stappen, het huis
kunnen betrekken.
Ruime woningen.
Zij krijgen een woning, waar elk
jong echtpaar van zou likkebaarden:
een ruime kamer met prachtig uit
zicht op de Rijnsburgerweg of het
viaduct, twee slaapkamers, een keu
ken een hall en de nodige hokjes,
kasten en bergruimten, die voorts bij
een huis horen. De ingang van de
twee woningen zijn aan de vóór- en
achterzijde.
De foto laat zien hoe het opschrift:
verboden toegang, op de deur die
doorgang verleent, naar de keuken
wordt verwijderd. Géén verboden
toegang meer voor de gelukkige toe
komstige bewoners.
BEPERKTE DIENSTREGELING
N.Z.H.V.M.
Op Oudejaarsavond zal er op de
trajecten HaarlemLeiden v.v., Lei
denNoordwijkerhout v.v. en Lei
denLeiderdorp na 9 uur een be
perkte dienstregeling gelden. Op de
aanplakbiljetten zijn de tijden aan
gegeven.
Diploma-zwemmen
in „Overdekte"
Voor het diploma-zwemmen in „De
Overdekte" te Leiden zijn de volgen
de leerlingen geslaagd:
Meisjes A: Lieke de Jong; Greta
Beintema; Loes Fontein; Jan ja Paauw.
Lida Wylager; Paiulien Fontein; Dol
ly Gaykema; Nelly v. d. Schinkel;
Anneke Boijs.
Meisjes B: Nelly Ravenslbergen;
Jacquelien de Rooy; Dineke v. d. Han
del; Henny Heemskerk. Freek Sta ver
man.
Jongens A: Leo v. Vuuren; Jan
Karei Querido; Wim de Jong; Jozef
Vink; Jan Ja'3p Weve.
Jongens B: Johny Kempeneers;
Rinus de Voogd der Straaten; Dolf
die Voogd der Straaten; Ton v. Werk
hoven; Rien Oudeman. Rob Jansen.
de nieuwe lantaarn.
