Mochten Ned. beroepsofficieren
hun ere-woord geven?
Voorzittersbenoeming
terecht geschied
maakte volgens enquête
Inhoud
commissie tekening ontoelaatbaar
De Strijder van Arnhem voor de 12e maal geëerd
Elke vrouw
Koelbloedige kassier bracht
het geld in veiligheid
DINSDAG 18 SEPTEMBER 1956
DE LEIDSE COURANT
DERDE BLAD - PAGINA 1
Over breken van ere-ivoord commissie niet eenstemmig
Wij hebben zaterdag reeds een interessant gedeelte gepubliceerd van het
lijvige rapport der enquête-commissie over het regeringsbeleid in en na de
oorlogsjaren.
Belangwekkend is ook hetgeen de commissie zegt omtrent de veel
besproken kwestie van het breken van het aan de Duitsers gegeven ere
woord door Nederlandse beroepsofficieren.
In haar conclusies merkt de commissie op, dat bij een beoordeling van
hetgeen is gebeurd, vooraf dient vastgesteld te worden of het de krijgs
gevangen Nederlandse militairen in het algemeen was toegestaan een ere
woord te geven teneinde krijgsgevangenschap te ontgaan. Met de grote
meerderheid der deskundigen beantwoordt de commissie bevestigend de
vraag of de Nederlandse wetten krijgsgevangene Nederlandse militairen
veroorloofden een erewoord te gven.
INHOUD ONTOELAATBAAR.
Wat de inhoud van de erewoord-
verklaring betreft, welke op 14 juli
1940 is getekend, merkt de commissie
op, dat deze tekening daarvan ontoe
laatbaar maakte. Vooral de laatste
zin van de tekst van het erewoord:
„Ik zal geen handeling begaan of
verzuim plegen, waardoor het Duit-
sche rijk schade van welken aard
ook zou kunnen lijden", bond de be
roepsofficieren zodanig, dat de com
missie het tekenen hiervan als on
toelaatbaar beschouwt.
De opperbevelhebber heeft zijn
definitieve mening over deze kwes
tie aan de officieren kenbaar willen
maken, maar hij kon dit eerst doen
wanneer hij de inhoud van het ere
woord kende. Hij heeft evenwel geen
officiële beslissing meer kunnen ne
men, omdat hij, voordat de definitie
ve tekst bekend was, door de Duit
sers in krijgsgevangenschap werd ge
voerd.
Na de arrestatie van generaal Win
kelman heeft luitenant-generaal Best
de vlag- en opperofficieren bijeen
geroepen, ten einde over deze kwes
tie te spreken.
Een eenstemmig advies aan de of
ficieren is door deze vlag- en opper
officieren niet gegeven kunnen wor
den.
De commissie is van mening, dat
de vlag- en opperofficieren, toen hun
met nadruk gevraagd was door de
onder hen dienende hoofd- en subal
terne officieren om leiding te geven
op een voor het officierskorps zeer
belangrijk tijdstip, hierin hebben ge
faald.
De beroepsofficieren van de zee
macht ontvingen van schout bij nacht
Heeris een schrijven, waarin deze
verklaarde het tekenen niet in strijd
te achten met de officiers-eed en de
officierseer en daarin geen ontoelaat
bare handeling te zien.
Veel waardering heeft de commis
sie voor die beroepsofficieren, die
geweigerd hebben de naar het
oordeel van de commissie niet toe
laatbare erewoordverklaring te te
kenen.
Toch wil de commissie het gedrag
van de overgrote meerderheid der
beroepsofficieren niet veroordelen,
omdat er een aantal gronden is,
waarop deze gedisculpeerd geacht
kunnen worden.
Gezien de hiërarchische verhou
dingen, hebben de beroepsofficieren
de erewoordverklaring getekend,
daartoe gebracht door de houding
van vele opper- en vlagofficieren en
door de begeleidende brieven, welke
zij tezamen met de erewoordverkla
ring ontvingen.
Bij het vellen van haar oordeel
over het breken van het erewoord
gaat de commissie in de eerste plaats
van het standpunt uit, dat een gege
ven erewoord met de meeste nauw
gezetheid moet worden nagekomen.
Er zouden zich in het algemeen,
naar de commissie meent, geen moei
lijkheden hebben voorgedaan, wan
neer niet de Duitse civiele autoritei
ten bij het voortschrijden van de
oorlog keer op keer en op de meest
ernstige ./ij ze het landoorlogregle
ment ten aanzien van de bevolking
in haar geheel hadden geschonden.
De oorlog veranderde na 1940 reeds
spoedig in een strijd met een steeds
meer totalitair karakter en de be
zetter schond keer op keer de men
selijke rechten. Een aantal beroeps
officieren heeft toen gemeend het
erewoord te kunnen breken, hetzij
door naar Engeland te gaan om zich
bij de Nederlandse strijdkrachten al
daar te voegen, hetzij door zich bij
het verzet aan te sluiten.
Andere officieren, die eveneens
meenden niet langer werkeloos te
kunnen toezien, hebben het ere
woord teruggegeven en zich in
krijgsgevangenschap laten voeren,
met de bedoeling daaruit te ontsnap
pen om, hetzij naar Engeland te
gaan, hetzij zich bij het verzet aan
te sluiten. Een aantal van hen is dit
ook gelukt.
De meerderheid van de commissie
meent, dat de tweede weg, de weg
dus via de krijgsgevangenschap, de
juiste is geweest. Slechts wanneer
die weg niet mogelijk was er kon
den zich inderdaad omstandigheden
voordoen, waardoor een zo ernstig
conflict van plichten kon ontstaan,
dat hij, die zijn erewoord brak, ge
disculpeerd kon zijn acht de
meerderheid van de commissie het
breken van het erewoord aanvaard
baar. In elk geval meent de meer
derheid der commissie, dat die offi
cieren, die na mei 1942 in krijgsge
vangenschap zyn afgevoerd, en daar
uit b.v. wegens ziekte op erewoord
werden ontslagen, wel zeer ernstige
redenen gehad moeten hebben om
hun erewoord te breken.
Een minderheid van de commissie
kan zich met deze conclusies t.a.v.
het „breken" van het erewoord
slechts ten dele verenigen.
Productschap voor Zuivel
Minister De Bruijn heeft, in ant
woord op schriftelijke vragen van
het Tweede-Kamerlid de heer Van
Meel, een uiteenzetting gegeven over
de procedure, die is gevolgd bij de
benoeming van de voorzitter van het
produktschap voor Zuivel.
Deze procedure is in het geval van
het produktschap voor Zuivel dezelf
de geweest als die, welke gevolgd is
bij de benoeming der voorzitters van
andere produktschappen. Zij vindt
haar grondslag in art. 78 van de wet
op de bedrijfsorganisatie, waar be
paald wordt, dat de S.E.R. wordt ge
hoord, alvorens een voordracht tot
benoeming aan de Kroon wordt ge
daan.
Het horen van de raad geschiedt in
deze vorm, dat aan de raad sugges
ties worden gevraagd omtrent bepaal
de personen, onder opgave van de
redenen, waarom de raad de gesugge
reerde persoon of personen voor de
vervulling van het betrokken voorzit
terschap geschikt acht. Zoals de mi
nister bij de openbare behandeling
van het wetsontwerp instelling pro
duktschap voor Zuivel in de Tweede
Kamer reeds mededeelde, is het hem
bekend, dat de S.E.R., alvorens ter
zake advies uit te brengen, de betrok
ken organisaties pleegt te horen.
Vertrouwelijk.
Uiteraard draagt dit overleg een
strikt vertrouwelijk, informeel en niet
bindend karakter, daar anders in
strijd zou worden gehandeld met de
duidelijke bedoeling van de wetgever,
die het leggen van de benoeming bij
de Kroon mede heeft gezien als een
waarborg voor het algemeen belang
en in verband daarmee o.m. een bin
ding van de benoeming aan een voor
dracht van bestuur van het betrokken
produktschap van de hand heeft ge
wezen.
De minister heeft er echter nim
de S.E.R. op informele wijze het ge
voelen in de betrokken kringen van
het bedrijfsleven inwon, alvorens
over een bepaalde persoon te advise
ren. Daar het hier het beleid van de
S.E.R. betreft, moet de regering daar
bij uiteraard geheel aan het inzicht
van de raad overlaten, of hij een dgl.
informeel overleg pleegt, op welke
wijze hij dit pleegt en welke beteke
nis hij aan de daarbij naar voren
gekomen meningen hecht.
Voordracht
De raad heeft ook in dit geval óver
leg gepleegd, waarna de raad, even
als bij de meeste andere produkt-
schappeoi, adviseerde de voorzitter
van het oude bedrijfschap ter benoé-
ming voor te dragen. Dit advies is
vervolgens dOor de minister, na over
leg met zijn ambtgenoten van Land
bouw en van Economische Zaken, ge
volgd.
Het is de minister bekend, dat een
aantal ondernemersorganisaties in de
zuivelsector zich tot de SER heeft
gewend met het verzoek, alvorens
een advies uit te brengen omtrent de
benoeming van een voorzitter van
het produktschap voor zuivel, die or
ganisaties formeel en als zodanig te
horen. De raad heeft het echter niet
wenselijk geacht in dit geval af te
wijken vén de door de raad ook bij
het adviseren omtrent de benoeming
van voorzitters van andere produkt
schappen gevolgde procedure van in
formele raadpleging van het bedrijfs
leven, omdat een officiële raadple
ging, als door bedoelde organisaties
gewenst, ten aanzien van benoemin
gen van personen onjuist en ondoel
matig werd geacht.
De minister is met de raad van oor
deel dat een dgl. formeel overleg
met de betrokken organisaties onjuist
zou zijn geweest en met name ook
zou indruisen tegen de duidelijke be-
mer bezwaar tegen willen maken, datdoeling van de wetgever.
Uitgaven voor roken
namen verder toe
In de periode augustus 1955juli
1956 ging in ons land per hoofd per
bevolking aan tabak, sigaren en si
garetten een bedrag van 75,62 in
rook op, tegen 75.88 in de periode
juli 1955juni 1956 en ƒ72.80 in het
gehele jaar 1955. In de periode aug.
1955juli 1956 kwamen per hoofd
der bevolking 87 sigaren, 13 cigaril-
lo's, 1143 sigaretten en 0.76 kg. kerf
tabak ter beschikking, aldus het
C.B.S.
Voor het gehele Nederlandse volk
kwamen in de periode aug. 1955
juli 1956 937 miljoen sigaren, 145
miljoen cigarillo's, 12.377 miljoen si
garetten en 8.228.O90 kg. kerftabak
ter beschikking. De kleinhandels-
waarde van de ter beschikking geko
men sigaren beliep 185.3 miljoen,
van de sigaretten 498.9 miljoen en
van de kerftabak ƒ119.8 miljoen. In
totaal derhalve uitmakende een be
drag van 819.0 miljoen, tegen 782.5
miljoen in het gehele jaar 1955.
ZOMERCONGRES NEDERLANDSE
R.-K. HANZEBOND.
Gistermorgen is in Haarlem het
zomercongres van de Nederlandse r.k.
Hanzebond van werkgevers in de
woninginrichting en meubileringsbe-
drijven, Sint Reinoldus, begonnen
met een officiële ontvangst door het
gemeentebestuur. De loco-burge
meester, de heer A. J. M. Angenent,
verwelkomde de gasten, waarna de
bondsvoorzitter, de heer P. Hoefsloot
uit Arnhem, woorden van dank
sprak.
In de ochtendvergadering hield pa
ter Henry de Greeve een inleiding
over „de kerstening van ons beroep".
In de vergadering, die des middags
werd voortgezet, machtigde de ver
gadering het hoofdbestuur voor een
jaar namens de bond op te treden bij
de toekomstige loononderhandelingen.
By wijziging van de collectieve ar
beidsovereenkomst zal de ledenver
gadering niet bijeen worden geroe
pen. De machtiging sluit niet uit, dat
het algemeen beleid inzake loon en
arbeidsvoorwaarden een onderwerp
van bespreking blijft in de ledenver
gadering.
Goedgekeurd werd een voorstel
van de afdeling Den Haag, om te ko
men tot een vlot en efficiënt werken
speciaal bij het stofferen van wonin
gen. Wegens de ernstige schaarste aan
personeel en het steeds stijgende
loonpeil wil men in federatief ver
band komen tot een overleg met ar
chitecten en aannemers waarvoor het
hoofdbestuur zich in verbinding zal
stellen met het bouwcentrum, de
bond van architecten en de federatie
van meubileringsbonden.
Op voorstel van de afdeling Den
Haag werd besloten de mogelijkheid
te onderzoeken van een vaste vakan
tieweek voor het personeel van de
behangerij, beddenmakerij, stoffeer-
derij en de meubelmakerij.
De bondsvoorzitter, de heer P.
Hoefsloot uit Arnhem, deelde mee,
dat de directeur van de bond, de heer
H. F. W. van Dorst, met een europees
team een studiereis naar Amerika zal
maken.
houdt van afwisseling.
Daarom kijken zoveel dames iedere
week vol spanning uit naar hun
Libelle. In dit veelzijdigste dames
weekblad staan nu weer „sprekende"
schilderijen! Beroemde schilder
stukken in de originele kleuren
mèt boeiende uitleg. Lees ook:
„Eén agent tegen een duizendkoppig
monster". Veilig verkeer gaat ook aan l
En binnenkort
„Herinneringen aan vroeger dagen".
Henriëtte van Eijk sprak met de
bekende zangeres Julia Culp.
Dertig cent per week is beslist
een kleine uitgave voor zovéél
afwisseling. Bovendien bespaart
u zich dit bedrag dubbel en dwars
door de uitstekende patronen en
gratis adviezen! Vul dus nu de bon in:
BON
Noteer mij als abonnee op
Libelle
1 30 ct per week
i f 3.90 per 3 maanden
NAAM:
STRAAT:
PLAATS:
Doorstrepen wat niet wordt verlangd.
Invullen a.u.b. en in open envelop, waarop
2 ct postzegel, zenden aan Libelle, Nassau-
plein 7, te Haarlem. Postgiro 268670.
Libelle
biedt u
de ene
verrassing
na de
andere
GEEN OVERWEGENDE BEZWAREN
TEGEN EEN CREMATORIUM IN
DEN HAAG.
De gemeenteraad van Den Haag
heeft gistermiddag, zonder hoofdelij
ke stemming, besloten de minister van
Binnenlandse Zaken te adviseren,
dat te Den Haag en naaste omgeving
geen overwegende bezwaren bestaan,
ontleend aan opvattingen omtrent de
godsdienst, tegen de oprichting van
een crematorium op de particuliere
begraafplaats „Nieuw Eijkenduynen".
Uw maaltijd
boeit U niet op te breken
Een of twee Rennlee
blossen dat innrbranden dadelijk.
'n Uitkomst die Rennies, voor alle
lijders aan Brandend Maagzuur.
Zorg steeds ze bij de hand te heb
ben. Makkelijk bij U te steken
één voor één hygiënisch verpakt
nog makkelijker in te nemen, zonder
water of wat ook. Vraag Rennies bij
Uw Apotheker of Drogist. U moet
ze in huis hebben, voor Uzelf, voor
Uw huisgenoten.
(Advertentie)
BANKOVERVAL TE EELDE MISLUKT
Overvaller miste beheersing die het vak vereist
Toen gistermiddag omstreeks half drie de kassier van de Coöperatieve
Boerenleenbank te Eelde, de heer A. R. Hartlief, en diens assistente, mej.
Boerma, op het kantoor van de bank werkzaam waren, verscheen plotse
ling een roodharige man van middelbare leeftijd aan het loket. Hij was
gekleed in een stofjas en droeg een donkere bril.
„Geef hier die geldtas", zei de man kortaf. „Dat doe ik nooit", was het
antwoord van de kassier en hij trok de tas met geld weg van het bureau.
„Geef hier, die geldtas anders schiet ik", hernam de man het gesprek. De
heer Hartlief veranderde niet van opvatting over het onderwerp, ook niet,
toen de cliënt een groot automatisch wapen onder zijn jas vandaan haalde.
Hij nam een sprong en zocht dekking met zijn geldtas achter de kluis.
Ook mejuffrouw Boerma nam een sprong en wel in de richting van de
alarminstallatie.
Kennelijk geschrokken van de
loeiende sirene, loste de overvaller
twee schoten, die hun doel misten,
en ging er vandoor. Dicht bij de in
gang van het kantoor stond buiten
een man, die voor hij besefte wat er
aan de hand was de vluchteling langs
zich heen zag stormen. De kapper
Hoven, atleet en schaatsenrijder van
naam, die toevallig aan kwam fiet
sen, zette echter onmiddellijk de
achtervolging in, maar moest, toen
de man enkele schoten op hem loste,
de jacht staken. Op het lawaai kwa-
kwamen vele andere dorpsbewoners
haar buiten rennen, maar de voor
sprong van de gangster was te groot
en zo moest men toezien, hoe hij in
een nieuwe personenauto stapte, die
200 meter van de bank in een zijweg
stond geparkeerd.
De politie van Eelde, door de kas
sier gewaarschuwd, gaf op haar beurt
■het alarm door aan alle posten in de
omgeving.
Politie arresteerde verkeerde.
Reeds enkele dagen voor de overval
was in Eelde een man gesignaleerd,
die de aandacht had getrokken door
zijn rode haar. Vooral bij de kapper
was de man opgevallen, die het haar
maar slecht geknipt vond en die zelfs
de veronderstelling uitte, dat de
Maandag is op de Airborne-begraafplaats te Oosterbeek een herdenkingsdienst gehouden voor de leden van de
Britse eerste Airborne-divisie, de Royal Air Force en andere geallieerde legereenheden, die rond 17 september
1944 bij Arnhem en Oosterbeek zijn gesneuveld in de strijd tegen de Duitsers en voor hen, die later ten
gevolge van deze strijd om het leven kwamen. De foto laat zien hoe schoolkinderen uit de omgeving bloemen
leggen op de graven van de gevallenen.
POLITIEFUNCTIONARIS
GEARRESTEERD.
Verdacht van verduistering van
geld in dienstbetrekking, is te Ha
ren aangehouden de 32-jarige admi
nistrateur van politie, J. L., wonen
de te Haren.
Hij is te Groningen in het Huis
van Bewaring ingesloten.
vreemdeling een pruik droeg. Op het
vermoeden dat de man mogelijk de
dader zou kunnen zijn ging de politie
des avonds tot zijn arrestatie over. De
bankier, zijn assistente en enkele an
deren, die de roodharige overvaller
van dichtbij hadden gezien, werden
ter confrontatie met de arrestant naar
Leeuwarden vervoerd. De confronta
tie mislukte echter en het bleek dat
men de verkeerde had gearresteerd.
Naar de identiteit van de overvaller
tast men in het duister.
Dader thans gearresteerd.
De dader van de roofoverval op de
Boerenleenbank te Eelde, welke gis
termiddag werd gepleegd, is van
nacht in de stad Groningen gearre
steerd. De arrestatie geschiedde door
de recherche te Groningen in samen
werking met de rijkspolitie. De da
der is de 36-jarige G. S. uit Gronin
gen, die al vaker met de politie in
aanraking is geweest. Het signale
ment van deze man was volkomen
bekend. Hij is geconfronteerd met
de kassier en diens 22-jarige assis
tente. Hij heeft inmiddels bekend en
is ter beschikking van de justitie ge
steld.
WEER PREMIELENING MET
HOOFDPRIJS ƒ250.000.
Bljjkens een voorstel aan de raad
is Amsterdams gemeentebestuur
voornemens opnieuw een 2i^% pre
mielening uit te geven, de derde van
dit jaar, ten bedrage van 20 mil
joen, met de eerste vijf jaar als ex
tra-premie een prijs van een kwart
miljoen gulden: De voorwaarden zijn
gelijk aan die van de lening Amster
dam 1956 II.
CONGRES R.-K. BOND VAN
KLEERMAKERSPATROONS.
Te Nijmegen heeft gisteren de r.k.
bond van kleermakerspatroons in Ne
derland „St. Martinus" zijn congres
gehouden.
Bij de behandeling van verschil
lende afdelingsvoorstellen sprak de
vergadering overeenkomstig een
prae-advies van het hoofdbestuur,
zich uit voor ruimere mogelijkheden
voor maatkleermakers ook geconfec
tioneerde bovenkleding te kunnen
verkopen zonder in het bezit te zijn
van het textiel-brevet.
Het hoofdbestuur deelde nog mee,
dat onderhandelingen hieromtrent in
een vergevorderd stadium zijn.
Apekool door aap
met dood bekocht
De 42-jarige mej. M. uit de 3de
Oosterparkstraat te Amsterdam, die
er samen met haar zuster een kleine
dierentuin op na hield, is gistermor
gen zo ernstig gebeten door een aap,
dat zij in het O. L. V.-Gasthuis moest
worden opgenomen. De politie, die
werd gealarmeerd, heeft de aap met
pistoolschoten afgemaakt.
In de woning achter hun winkel
hielden de beide zusters, behalve de
aap nog vier honden. Nog niet zo
lang geleden bestond de levende have
uit nog een stuk of wat honden en
een koppel kraaien.
Maandagmorgen wilde een van de
beide dames de aap van zijn hok
overbrengen naar een kistje. Het
beest rukte zich plotseling los,
vluchtte de huiskamer in, gooide alle
stoelen en tafels om en sprong ver
volgens blazend en krijsend op de
lamp.
Toen mej. M. hem wilde pakken,
beet hij haar. De vrouw moest in het
ziekenhuis worden opgenomen en
men waarschuwde de politie. De bij
stand van de Sterke Arm. was het
dier kennelijk niet aangenaam. Met
een sprong dwars door een ruit
vluchtte het de tuin in, waar het
gillend van woede en agitatie tussen
de glasscherven bleef rondlopen. Op
verzoek van de eigenaresse heeft
toen een van de agenten de aap dood
geschoten. Geschrokken van het eer
ste schot dat zijn doel miste, rende
het dier een boom in en verstopte
zich in het gebladerte. Pas bij het
vierde schot kwam de ontzielde drift
kop naar beneden.
TWEE OUDE DAMES
OVERREDEN EEN GEDOOD.
Op de Loosduinse kade in Den
Haag zijn gistermiddag twee oude
dames, die bij een van de doorgan
gen trachtten de rijweg over te ste
ken, door een personenauto aangere
den, een van de slachtoffers, de 87-
jarig.e mevrouw C. de RuiterSchol-
lee in 's avonds aan de opgelopen
verwondingen overleden.
Het tweede slachtoffers, de 77-jari.
ge mevrouw G. SchippersAlbers, is
zeer ernstig gewond in een ziekenhuis
opgenomen.
De chauffeur van een vrachtauto,
die de dames zag oversteken, min
derde vaart, maar de bestuurder van
een personenauto, die met een snel
heid van ongeveer 75 kilometer de
vrachtauto passeerde, zag de dames
te laat en kon niet meer tijdig rem
men.
De douane te Brisbane heeft aan
boord van het Nederlandse 9.16* ton
metende schip „Straat Banka" van de
Koninklijke JavaChina Paketvaart-
lijnen een hoeveelheid opium ter
waarde van 80.000 gulden ontdekt, die
in een verfbus was verborgen. De
eigenaar kon niet worden opge
spoord. Het schip was op weg van
Bombay via Singapore naar Mel
bourne.
