Water inplaats van vuur
tegen de nazi-Duitse oorlogsindustrie
De aanval op de Eder- en Möhnedam in Mei 1943
Oude dam in midden°Engeland
fungeerde als een proefkonijn
Top-qeheim 3 jaar bewaard
ZATERDAG 3 MAART 1956
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD - PAGINA 1
De luchtfoto enkele da-
g;en na het bombarde
ment van de Mohnedam
gemaakt geeft een dui
delijk beeld van de zond
vloed die door de vlie
gers werd veroorzaakt.
Door het bijna honderd
meter brede gat in de
dam stroomt het water
nog steeds met volle
kracht, terwijl de droog
vallende gronden verra
den dat bijna de helft
van het meer zijn weg
naar het Roergebied ge
vonden heeft.
Engeland had zich in 1943 volledig hersteld van de gevolgen van de slag
om de Britse eilanden. Dag in dag uit zwermden honderden vliegtuigen
uit om het luchtruim boven Duitsland en het bezette gebied onder controle
te houden. Bijna elke nacht startten van de vliegvelden in West-Engeland
de eskaders zware bommenwerpers, die zich boven zee verenigden tot een
groep luid snorkende doodbidders, die onder hypnose van de oorlog een
lijkwade van bommen lieten vaDen over een Duitse stad. Tussen de vliegers
en de mensen die omkwamen bevonden zich de daken, de lucht en de zoek
lichten, die valkuilen van licht sloegen in de donkere hemel en de vliegers
het laatste restje meeleven met hun slachtoffers lieten vergeten. Robotten
die elkaar in de nacht passeerden en verstikten, zonder haar en zonder
liefde.
Guy Gibson en zijn mannen zouden de opdracht krijgen deze zinloze
slachting te bekorten. Het in dienst stellen van de viermotorige bommen
werpers maakte namelijk de verwezenlijking van een plan mogelijk, waar
aan geleerden vanaf het begin van de oorlog al gewerkt hadden: de ver
nieling van de Möhne- en Ederdammen.
Loslippig barmeisje
moest met vakantie
GUY GIBSON HAD IN 1936 dienst
genomen bij de Royal Air Force
met geen andere bedoelingen dan
het vliegen te leren. Toen hij zijn
brevet gehaald had was hij in dienst
gebleven, omdat de dienst betere
vooruitziohten bood dan het burger
leven. Bij het uitbreken van de oor
log werd hij inderdaad snel bevor
derd en na enkele jaren was hy reeds
wing-commander van een eskader
bommenwerpers In maart 1943 toen
Guy Gibson meende er het oorlogs
bijltje bij neer te leggen, kreeg hij
opdracht een eskader te vormen voor
een zeer bijzondere opdracht. De be
sprekingen verliepen in de grootste
geheimhouding en toen Gibson de
betonnen schuilkelders verliet, waar
in de papieren helden der ludht hun
dierbaar onderaards leven bescherm
den, was hij omtrent de opdracht nog
net zo wijs als vóór de bespreking.
Hij richtte echter gehoorzaam een
verzoek tot alle commandanten van
bommenwerpersafdelingen om hem
hun beste bemanningen af te staan.
De mannen arriveerden, doch weldra
bleek, dat de meeste commandanten
het verzoek „verkeerd" begrepen
hadden en van de gelegenheid ge
bruik maakten hun afdankertjes op te
ruimen. Hogere machten dan Gib
son zorgden er echter voor dat en
kele dagen later het wederzijds be
grip niets meer te wensen overliet
en Gibson over de beste bemannin
gen van Engeland kon beschikken.
OP EEN ZEKERE DAG werd Gib
son, door een zeer zwijgzaam per
soon opgehaald en naar een onder
gronds laboratorium aan de Z.-kust v.
Engeland gebracht. Daar werd hij op
de hoogte gesteld met de achilleshiel
van het derde rijk en de mogelijkhe
den om Hitier op de hak te nemen.
Men toonde hem de modellen van
drie der voornaamste dammen van
het Roergebied: de Eder, de Möhne
en de Sorpedam. De laatste twee
dammen verzorgden 76 pet. van de
watervoorziening van het rijke indus-
triegebied, terwijl de Ederdam de
stroomlevering voor zijn rekening
nam. Deze zwakke plekken van het
Roergebied waren echter nog sterk
genoeg om de geleerden hoofdbrekens
te bezorgen. Eder- en Möhnedam
waren elk bijna vijftig meter dik en
van gewapend beton. De Sorpedam
was van aarde en lag minder zwaar
op de maag.
Technici hadden in een tuin de
dammen op model nagebouwd en be
rekend wat er voor nodig was om
met geweld het hek van de dam te
halen. De proeven waren echter on
volledig en men graasde Engeland
af om te trachten de krachttoer in
natura'te herhalen. In Midden-Enge-
land vond men een districtsbestuur
der bereid de opruiming van een
oude dam aan de luchtmacht over te
laten.
INTUSSEN WERDEN DE LEDEN
van het Gibsoneskader op een af
gelegen vliegveld op hun taak voor
bereid. Alle medewerkers werden op
betrouwbaarheid getest en alle ver
loven ingetrokken.
Een barmeisje, dat bekend stond om
haar loslippigheid werd 3 maanden
met vakantie gestuurd. Het voorspel
kon beginnen.
Zonder dat de mannen precies wis
ten waarvoor alle drukte nodig was,
werkten zij dag en nacht om de tech
niek van het bommenwerpen haarfijn
onder de knie te krijgen. Geleerden
die verder niets van de vliegerij af
wisten, vertelden de mannen dat zij
het doel op vijftig meter hoogte
moesten bombarderen. In de praktijk
bleek het echter onmogelijk om
's nachts op die hoogte een doel te
naderen. Een lid van het technisch
personeel wist er echter raad op. Hij
monteerde onder de romp van het
vliegtuig twee schijnwerpers, die zo
waren ingesteld dat zij op vijftig me
ter hoogte één lichtuplek op de grond
wierpen. Tot hun grote geruststel
ling hoorden de vliegers bovendien
dat de doelen boven water benaderd
zouden worden.
Het was inmiddels begin nmei ge
worden en de waterstand Voor de
dammen bereikten een hoogtepunt
Voor het eerst kregen de'vliegers
de bommen te zien, waarmee de 50
meter dikke betonnen muren verbro
ken zouden worden. Vier meter in
middellijn pasten zij maar net in de
vergrote bommenrelcken van de Lan
casters.
De eerste bom, die bij wijze van
proef vlak voor de oude proefdam
gegooid werd, barstte echter door de
klap als een rotte sinaasappel uit el
kaar. Dagen lang werkte men
om de bommantels te versterken
en enkele dagen voordat de aan
val ondernomen zou worden konden
twaalf Lancasters met een versterkte
bom uitgerust worden.
In het holst van de nacht zetten de
kisten koers naar de dam in Midden-
Engeland en stuk voor stuk deponeer
den zij hun last tegen de dammuur.
De hoogte was inmiddels gewijzigd
tot twintig meter met als gevolg dat
zes van de twaalf toestellen door de
ontploffing aan de staart beschadigd
werden. De dam was eohter vernield
en de doelmatigheid van het bombar
dement bewezen.
DE AANVAL
PJET DONDEREND LAWAAI van
34 zware vliegtuigmotoren alar
meerde in de nacht van de 16e op de
17e mei de Duitse kustwacht aan de
Zuidhollandse eilanden. Voordat de
afweerbatterijen echter In werking
konden komen waren de laagvliegen-
de toestellen al buiten schotsafstand.
Alle afweerposten in Westduitsland
werden gewaarschuwd en enkele
ogenblikken later loeiden de sirenes
in alle steden tussen Elbe en Rijn.
Intussen scheerden de vliegtuigen
reeds rakelings over de buitenwijken
van Eindhoven en passeerden enkele
ogenblikken later de Duitse grens.
Op de vliegvelden in Westduitsland
sloegen de motoren van de nachtja
gers aan en weldra was de lucht ge
vuld met donkere schaduwen, die ge
leid door de schijnwerpers de strijd
bijl opnamen. Tegen de Lancasters,
die op nauwelijks honderd meter
hoogte over het land raasden, kon
den zij echter niets beginnen.
Af en toe kreeg een schijnwerper
wel een toestel te pakken, doch on
midellijk daarna vulden bomen en
heuvels het lichte gat in fle nacht.
Een van de vliegers werd eohter
door een plotseling aanknipperende
schijnwerper verrast, verloor de
macht over zyn machine en vloog
rpet een enorme klap tegen de grond.
Een laaiend vuur bakende even la
ter de weg af, waarlangs de Engelsen
Duitsland binnen gevlogen waren.
17UFTIEN MACHINES stormden in
gesloten formatie verder en ver
oorzaakten door enkele schijnmanoeu
vres groot alarm in alle industrie-cen
tra.
Angstvallig waakte men er echter
voor boven steden te vliegen. Niet al
leen zou een vlucht op nauwelijks
honderd meter hoogte een gewaagde
hordenloop worden, maar tevens was
bijna elk plat dak bezet door een stuk
afweergeschut.
In de buurt van Kassei veranderde
de formatie plotseling van richting.
Duitsland haalden, bij het horen van
het alles veilig sein verlicht adem,
honderdduizenden anderen in het
midden van het land werden op het
zelfde moment door de sirenes uit de
slaap gerukt.
r\E VLIEGTUIGEN VOLGDEN het
U water van de Roer, dat in de stil
le voorjaarnacht huiverde onder het
geweld van de propellers. De roman
tische vallei met zijn zachtglooiende
heuvels, bekroond door eeuwenoude
-burchten, daverde van het gedreun
der motoren. Steeds lager vlogen de
machines over de rivier, die uitmond-
Een Lancaster boven het hel
verlichte doel.
Een vier-motorig;e Lancaster start
voor een aanval op Duitsland.
de in het grote meer voor de Möhne-
stuwdam.
De hoop dat de dam slechts door
enkele stukken afweergeschut verde
digd zou zijn, werd de bodem ingesla
gen door een bouquet van lichtkogel»
dat vanuit een enorme geschutstoren
op de dam afgevuurd werd.
Terwijl een gedeelte van het eska
der verder raasde naar de Sorpedam
vloog Guy Gibson op twintig meter
hoogte recht op de dam af.
De drie kilometer lange aanloop
duurde eindeloos en gaf de Duitsers
gelegenheid om alles, wat zij aan ont
ploffende middelen bezaten, het een
zame vliegtuig toe te steken. Einde
lijk, een vijftig meter voor het doel,
liet de bommenrichter de luchtmjjn
vallen. Ontlast van bijna acht ton
veerde het vliegtuig op en wipte on
beschadigd over de damwand in het
dal er achter, De explosie deed het
water als in een wastobbe over de
rand slaan, zonder dat de dam het
echter begaf.
Het tweede vliegtuig werd enkele
honderden meters voor de dam door
het afweervuur geraakt. De vlieger
trachtte nog hoogte te winnen, om de
bemanning gelegenheid te geven de
■machine te verlaten, doch de vleu
gels braken en de brullende motoren
sleurden het vliegtuig naar beneden.
Vlak achter de al weer toren sloeg het
met een geweldige expiosie te pletter.
QM DE AANDACHT VAN DE
Duitsers van de volgende Lan
caster af te trekken, vloog Gibson
parallel met het aanvallende vlieg
tuig op de dam af. De afleidingsma
noeuvre lukfe en even later scheurde
het 50 meter dikke 'beton of het lin
nen was. Nog aarzelde het water,
doch door de explosie van de volgen
de bom kon het zijn boeien slaken en
stortte het zich in de vijftig meter
lager gelegen dal. De verraste vlie
gers zagen hoe de ontketende spring
vloed landinwaarts autos en treinen
besprong, viaducten wegvaagden en
zich met alles vernielende kracht een
weg baande naar het industriegebied.
I ANG HAD MEN ECHTER NIET-
de tijd om de resultaten gade te
slaan. De naderende dageraad maak
te het raadzaam het tweede doel,
de Ederdam, op te zoeken en daarna
zo snel mogelijk naar huis te vliegen.
Terwijl de andere vliegtuigen laag
over de velden scheerden nam de
eerste lancaster zijn aanloop. De
bom kwam precies op de rand van
de dam terecht en vernietigde bij
zijn explosie het aanvallende vlieg
tuig. Twee mijnen waren nodig om
ook deze dam te doorbreken.
Een van de aanvallers was luite
nant Peter Townsend, die tien jaren
later in Engeland opnieuw van zich
liet spreken.
De afleidingsaanval op de Sorpe
dam mislukte; de aarden wal bleek
beter tegen de explosies bestand dan
het beton. Twee vliegtuigen werden
naar beneden geschoten.
Op de terugweg stortte nog een
Lancaster omlaag, zodat slechts a;ht
vliegtuigen op hun basis terugkeer
den.
Ruim dertien jaar zijn voofbij ge
gaan. De wonden die de oorlog in de
mensenharten en in de dammen ge
slagen heeft zijn geheeld. De resulta
ten van het bombardement, dat in
1943 een oorlogsstelper bij uitne
mendheid genoemd werd, bleken van
weinig invloed op het krijgsverloop
te zijn. De zware industrie uit het
Roergebied bleek namelijk naar
Midden-Duitsland verplaatst te zijn
en de enigen, die van het bombarde
ment de dupe werden, waren weer de
burgers, die ellendig omkwamen in de
onverwachte watersnood.
