1
öe weo vaichRistus haar zijn kRuis
Boeren vermoordden keizer van
t heilige roomse rijk in een wakj
V&iötentxayedie in de moeionen
Boekenweek opende weer met
traditioneel schrijversbal
ZATERDAG 25 FEBRUARI 1956
DE LEIDSE COURANT
VIERDE BLAD PAGINA 1
Vergissing schokte 700 jaar geleden de wereld
J
De zware last van de kruisbalken drukken de
HET NEDERLANDSE KONINGSHUIS is steen voor steen opgebouwd
en deze bouw ging bijna net zo langzaam als het aanslibben van het
lage land door de rivieren. Lang voordat van een koningshuis gesproken
kon worden, was het bewind in handen van enkele ridderkasten, die eerst
na veel wapengekletter hun naam onuitwisbaar in het zand der tijd wisten
te zetten. Uit de ridderkasten groeiden door dit vertoon vorstenhuizen, die
zich echter eerst veel later met één regerend koningshuis akkoord ver
klaarden.
In die beginjaren, toen de stamboom van de regerende graven nog op
de veellotige knoest van een knotwilg leek, kende deze knoest een tak
die een schier onbekende hoogte wist te bereiken. Het was graaf Willem II,
die een gooi deed naar de keizerskroon van het Heilige Roomse Rijk der
Duitse natie, doch op zijn weg naar de roem de hakbijlen van de boeren
van Westfriesland tegen zich vond. Boeren weten wilgen kort te houden
en met hun bijlen versloegen zij Willem en beknotten zij aldus de stam
boom van de Hollandse graven drastisch.
Willem vocht niet
met «open. vizier"
TTET WAS ECHTER NIET DE BE-
DOELING van de boeren, om nu
juist de graaf het mes op de keel te
zetten. Westfriesland vormde in die
tijd een heksenketel van éénparige
burgermansnijd, die zich uitte in het
demonstratief ontduiken van belas
tingen en het uitsliepen van de amb
tenaren die door graaf Willem aan
gesteld waren. Waarom zij dit deden
wordt eerst duidelijk als men de mid
deleeuwse toestanden kent. De te-
woordige mens heeft over het alge
meen de belasting aanvaard als een
korting, waarmee nuttige zaken
als pensnoenen en scholen opge
bouwd worden, doch de middeleeuw
se burger zag een groot deel van zijn
spaarkous opgeslokt door het veel
koppige monster dat een huurleger
heette. Bovendien mocht hij dank
baar- zijn als de rest van zyn spaar
centen niet door het zelf opgeroepen
monster geroofd en zijn bezitting ver
brand werden. Daarom zal men het
de middeleeuwer niet kwalijk kunnen
nemen, dat. hij zioh soms als een voor
barige Poujadist ontpopte.
Om deze eigenschap te onderdruk
ken trok Willem II met een leger
naar Westfriesland. De tocht verliep
slecht en zo kon het dat W. tijdens
een strooptocht in de moerassen bij
Hoogwoud verdwaalde.
Op een huiverige winterdag
in het jaar 1256 ontdekten vier
.van de belastingontduikers in de
halfbevroren moerassen bij Alkmaar,
die later met behulp van andere be
lastingcenten gedempt zijn, een een
zame ruiter, die het gehate ijzeren
pak van een ridder droeg. De man
had zijn vizier voor de kou gesloten
en maakte een zielige en weinig
krijgshaftige indruk. De boeren die
in ieder harnas een spaarvarken za
gen, waarin zij him dierbare centen
moesten deponeren, slopen omzichtig
naderbij en wachtten net zo lang tot
het paard onder het gewicht van zijn
goed beslagen berijder door het ijs
zakte. Toen stormden zij op de geha
te indringer toe en gingen hem net
zolang met knuppels en bijlen te lijf
tot hij levenloos in het wak lag. Met
vereende krachten er was al een
complete hijs-intallatie nodig om een
geharnaste ridder op zijn paard te
helpen sleurden zij de man op het
jjs en braken het vizier open. Groot
was hun verrassing, toen zij ontdek
ten, dat zij niemand minder dan hun
eigen miskende graaf een voortijdige
.plaats in de geschiedenisboekjes gege
ven hadden.
Eerst toen achtten zij de
tijd gekomen om hun daad uitvoe
rig te bespreken. Hun haat tegen al
les was een harnas droeg was niet
groot genoeg om de verhoudingen
uit het oog te verliezen> Tenslotte
was Willem hun eigen graaf en wat
erger was tevens de ongekroonde kei
zer van Europa. De twijfelachtige
manier waarop deze vechtjas het
geworden was, deed er op dat
moment niet toe; hij was dood en de
boeren keken mistroostig naar hun
bijlen, die weldra op hun eigen nek
ken gezet zouden worden. Deze over
peinzingen deed een van hen de vraag
van de teraardebesteuling opwer
pen. Dit vraagstuk was snel genoeg
opgelost. Men wachtte tot het donker
was en vervoerde het lijk toen om
zichtig naar de boerderij van de dap
perste der heren. Daar trapten zij
het vuur uit en begroeven de heer
•netjes onder de haard.
Daarna strooiden zij het zand er weer
over en stookten boven het graf een
vuurtje om de laatste sporen te ver
doezelen en de handen te warmen.
rVRIE VAN DE VIER ONVERLA
TEN namen het geheim met zich
in het graf. De vierde biechtte jaren
later de geschiedenis op zijn sterfbed
op en weldra arriveerde de zoon
van Willem, Floris V, bij het graf
van zijn vader en dat van de vier
moordenaars. Zes en twintig jaar had
het geduurd, voordat het mysterie
van de vermiste vorst opgelost was
en zeven jcfer voordat men in Rome
een andere vorst in de plaats van
Willem tot keizer kon kronen. Vier
boeren hadden met hun bijlen de
wereldgeschiedenis grondig veran-
werd en Nederland van een keizer
beroofd.
Graaf willem werd in 1228 i
te Leiden in het huis Lockhorst
als zoon van Floris IV en Mathilda
van Brabant geboren. Enkele jaren
na zijn geboorte nam zijn vader deel
aan een steekspel, waarbij ridders
aan weerszijden van een haag met
een lange stompe lans op elkaar in-
renden. In het Leidse Legermuseum
kan men nog een gaaf exemplaar van
dit steekwapen bewonderen. De
lans paste in een foudraal dat de
ridder langszij aan zijn harnas droeg
en dat zonodig de schok van de bot
sing brak. Meestal brak de lans te
vens, doch soms tuimelde de ridder
van zijn paard en brak zijn nek. Dit
laatste gebeurde met Floris en zijn
vrouw bewandelde de weg van de
adellijke weduwen naar een kloos
ter. De jeugdige Willem werd over
gedragen aan zijn oom, die zijn op
voeding behartigde maar tenslotte
dezelfde fout maakte als Floris
Willem was gelukkig inmiddels 13
jaar geworden en volgens de regelen
van het ridderlijk spel oud genoeg om j
bestuurder van Holland te worden.
VJJTLiJEM VERVULDE zyn taak op 1
zeer democratische wijze. Hij be
schermde de burgerstand en .begun
stigde de handel, waardoor hij de
kiem legde voor de Gouden Eeuw.
Bovendien kunnen de Hagenaars met
trots naar hem opzien. Hij stichtte de
residentie en bouwde Ridderzaal en
Binnenhof.
BEHALVE DEZE LOUTER „pro
vinciale" ingrepen liet Willem
.weldra op internationaal gebied van
zich spreken. In 1245 werd in Lyon
een concilie belegd, waarbij keizer
Frederik II van al zijn waardighe
den vervallen werd verklaard. De
keizer deed echter alsof hij van de
prins geen kwaad wist en liet zijn
zoon in Duitsland regeren, terwijl hij
zelf het heft in Italië in handen
hield. De Rijnlanden kwamen ech
ter in opstand en riepen een tegen
koning uit; een zekere Hendrik Ras-
pe landgraaf van Thuringen. Deze
ging onmiddellijk tot de aanval over,
maar sneuvelde tijdens het beleg van
Ulm. De Rijnlanden vonden een an
dere candidaat in de persoon van
Hendrik II van Brabant. De uitverko
rene voelde zich echter lichamelijk
niet in staat om de troon te bezet
ten en gaf de Rijnlanders de tip het
eens bij zyn neef Willem te proberen.
.Nauwelijks had hij die tip gegeven
,of hij gaf tevens de geest-; Willem als
rooms koning achterlatend. De can
didaat. moest eerst echter zijn hofstad
Aken veroveren voor hij zich daar tot
koning kon la-ten kronen.
DE AANHANGERS van Frederik
maakten het de jonge koning zes
jaar lang onmogelijk de grenzen van
zijn rijk vast te stellen. Telkens pas
ten zij gewelddadige grenscorrecties
toe en eerst toen Willem trouwde
■met de dochter van de hertog van
Zoon van God neer. Hij ligt onder Zijn kruis.
Maar Hij werkt Zich overeind. Hij zal het dra
gen tot boven op de berg. Voor een Christen,
een getuige van Christus, is het kruis ook wel
eens te zwaar en hij valt. Hij berliest de moed,
het vertrouwenmaar de genade die Christus in
Zijn val verdiende, kan ons weer overeind hel-
pén, om het kruis verder te dragen, moedig en
vol vertrouwen. Dan moeten wij onze kracht
zoeken bij Hem. „Kond allen tot Mij, die belast
en beladen zijt".
De ontmoeting van Jesus en Zijn Moeder was
zeker zeer smartelijk voor beiden, maar toch
ook vol troost. Wie kunnen wij op onze weg
door het leven beter ontmoeten dan onze moe
der. Halen wij vaak in onze geest het beeld, van
onze moeder en wij dragen ons kruis weer moe
dig. Denken wij ook eens vaak aan de Moeder
van de Goddelijke Kruisdrager. Zij is toch de
gene, die ons de kracht van de genade vraagt en
verkrijgt. Maria, onze toevlucht, onze hoop.
Kruisweg in de C&rmelictenkerk te Hazerswoude-GroenendUk-
Koninklijke belangstelling I Stadsschouwburg tc Amsterdam de
Koningin Juliana en prins Bern- traditionele literaire galaavond by-
haêrd hebben gisteravond in de I gewoond, waarmede ieder jaar de
Nederlandse boekenweek, dit jaar de
21ste, wordt geopend.
Weer waren talloze bekende Ne
derlandse schrijvers en schrijfsters
bijeen gekomen, samen met vele
vooraanstaande figuren uit ons ge
hele land. Zo zagen wij er o.a. de mi
nisters Oals, Suurhoff, Van de Kieft,
vertegenwoordigers van buitenlandse
naties, onder wie een drietal ambas
sadeurs, de commissaris der konin
gin in de provincie Noord-Holland,
die de boekenweek aan het begin van
de avond met een rede opende, en
tenslotte diverse vertegenwoordigers
van het Amsterdamse gemeentebe
stuur. zoals burgemeester Am. J.
d'Ailly en enkele wethouders.
Het programma had dit jaar een
nieuw karakter; een twintigtal Ne
derlandse schrijvers en schrijfsters
voerden een toneelstuk op, voor de
ze gelegenheid speciaal geschreven
door Cornells Veth. getiteld „het ge
heim van den idioot", een parodie op
de vroeger populaire melodrama's.
a. Koolhaas voerde de regie, Lex
van Delden schreef er wat kolder-
muziek bij; het stuk werd voorafge
gaan door een op vers geschreven
proloog van de hand van Joost en
gezegd door iemand, die in het pro
gramma uitsluitend werd aangeduid
als woordkunstenaar en sierspreker.
Na afloop bleef het merendeel van
de bezoeker, die de Stadsschouwburg
opnieuw tot de laatste plaats toe be
zet hadden tot de vroege ochtend
bijeen voor het gebruikelijke schrij
versbal in de ditmaal door Wim Bij
moer versierde foyers en zalen van
de Schouwburg.
Op de foto ziet men koningin Juliana
in gesprek met de auteur van het.
stuk, Cornelis Veth, (rechts). In het
midden de heer Cfar. Leef lang, voor
zitter van de commissie voor de col
lectieve propaganda van het
Nederlandse boek.
lijk laffer voor dan zij volgens een
ooggetuigeverslag geweest moeten
zijn. Zij waren immers met zijn vie- J
ren en knuppels en hakbijlen waren
hun wapens.
Brunswijk kreeg men respect voor
hem. Heel Noordduitsland viel hem
als een rijke bruidschat in de schoot.
Onder de indruk va-n zoveel machts-
-uitbreiding trok de tegenpartij zich
terug en berustte er in dat Willem
de keizerstroon zou bestijgen. In het
jaar dat Willem naar Rome. zou gaan
om zich door de Paus tot keizer te
laten kronen, brak er echter opstand
uit in Westfriesland. Willem besloot
eerst de binnenlandse zaken te rege
len ©n daarna het harnas voor de
hermelijnen mantel te verruilen. De
expeditie mislukte en de verdwaal
de Willem kwam by Hoogwoud el
lendig om het leven. En vorsten en
Paus wachtten in Rome 7 jaar tever
geefs op de keizer, die christelijk
Europa zijn edele trekken moest te
ruggeven.
Het onderschrift van dit geromanti
seerde plaatje uit een oud vaderland
se geschiedenisboek luidde: een van
de moordenaars maakt aan Floris V
de plaats bekend waar zijn vader be
graven is. De meest gangbare lezing
van de moord spreekt echter over
een haardvuur, waaronder de graaf
begraven werd en over een harte-
kreet op.het sterfbed van een boet
vaardige zondaar.
