DELFTS-BLAUW
Chinese bruidegom ziet zijn bruid
voor de eerste maal op de bruiloft
EEN FABRIEK VAN HANDWERK
HANDHAAFDE ZICH 3 EEUWEN
Drijvende paleizen raken
uit de tijd
DE LEIDSE COURANT
JJEN DOODSE STILTE HEERST IN HET SCHILDERSATELIER van „De
Porceleyne Fles", Delfts oudste aardewerkfabriek. Met recht zou men
hier kunnen zeggen, dat het vallen van een speld een luidruchtig lawaai
zou betekenen, dat de schilders zou kunnen afleiden. Ingespannen zit hier
een twintigtal jongelui te werken met aandacht en concentratie, en zelfs
wanneer een onverwachte bezoeker binnentreedt in de persoon van Uw
verslaggever, dan laten zij zich niet afleiden en werken met grote nauw
gezetheid door aan het werkstuk dat zij onderhanden hebben.
Nauwkeurig kijkend naar het model of de foto, of hun fantasie de vrije
loop latend, brengen zij op de borden en vazen de zwart uitvloeiende pen
seelstreken aan, die straks gedurende het bakken tot het décor zullen wor
den van wat voor buitenstaanders het „Delfts blauw" is.
Voor de buitenstaanders, want in de fabriek van „De Porceleyne Fles"
wordt nooit over „Delfts blauw" gesproken, maar geldt alleen de uitdruk
king „blauw Delfts", dit in tegenstelling tot het wit Delfts aardewerk en
andere „Delftse" kleuren.
'TERWIJL WIJ RUSTIG verder lo-
pen en ons nog even een blik
wordt gegund in een van de kamers,
waar een schilder, reeds jaren en ja
ren in het vak, bezig is een van de
meesterwerken (een portret) van
Rembrandt op een grote schotel te
reproduceren, vertelt de heer De
Mink ons het een en ander over „De
Porceleyne Fles" en naarmate wij
daar meer over horen, groeit onze
belangstelling en blijven wij ver
baasd staan kijken naar al de pracht
en praal om ons heen, wanneer wij
in de showroom van deze fabriek
worden binnengeleid.
„De Porceleyne Fles" heeft een
zeer rijke historie, want in 1953 vier
de zij haar driehonderdjarig bestaan.
Zij werd ten tijde van de grote kera
mische bloei in Delft gesticht door
David van de Pyet in 1653.
Delft telde in deze dagen ongeveer
30 pottebakkerij en, maar en dit is
zeker de grootste verdienste van de
diverse eigenaars „De Porceleyne
Fles" is de enige fabriek, die zich tot
heden heeft kunnen handhaven, on
danks de grote en dikwijls zeer zwa
re moeilijkheden in de loop van deze
drie eeuwen en de concurrentie, o.a.
van het Engelse aardewerk en het
Franse en Duitse porcelein, die de
Delftse aardewerkindustrie zoveel
schade toebracht. Door -zich aan te
passen aan de moderne techniek
heeft men zich echter een vaste af
zet verworven en neemt men thans
een monopolie-positie in.
Chinese inspiratie.
UET WAS HET ^PRACHTIGE Chi-
1 A nese porcelein, dat de Delftse
pottebakkers in de 17e eeuw inspi
reerde tot een verfijning van de
techniek, die ook met aardewerk
goede resultaten gaf. Joost Thooft, 'n
jong Delft ingenieur, blies de tradi
tie van de Delftse plateelbakkers
nieuw leven in. Onder zijn leiding
hervatte „De Porceleyne Fles" op
een nieuwe basis de vervaardiging
van het met de hand geschilderde
blauw Delft aardewerk, waarbij de
cude Cornelis Tulk de leermeester
van een nieuw corps jonge schilders
werd.
Als artistiek adviseur werd de me
dewerking verkregen van A. Ie Com-
te, die aan de Poly-technische school
(de huidige Technische Hogeschool)
decoratieve kunst doceerde. Spoedig
assicieerde Thooft zich met A. La-
bouchère, die door ziekte van Thooft
reeds na enkele jaren de leiding al
leen op zich moest nemen en de fa
briek tot grote bloei wist te brengen.
In de prachtige showroom bezich
tigen wij de producten, die door „De
Porceleyne Fles" worden vervaar
digd, want het is niet alleen het
„blauw Delft", dat de fabriek ver
laat. Ook herinneringstegels, wand
en vloertegels, alsmsde bouwkera-
miel en vuurvaste stenen voor de
ovenbouw. Afzonderlijk van dit alles
staat het „oude" aardewerk.
Oud Delft van Willem III.
TEN ANTIEKE KAST TREKT on-
ze aandacht en wanneer wij
daarin kijken vertelt de heer De
Mink ons hoe koning Willem III in
1887 deze collectie oud-Delft aan „De
Porceleyne Fles" schonk, als blijk
van zijn waardering en belangstel
ling voor de herleving van het oude
handwerk. Deze collectie bleek voor
de schilders ook een gloedvolle bron
van inspiratie en menig kunstenaar
want dat zijn zij ongetwijfeld
heeft inspiratie gevonden in een
van de geschonken stukken en schit
terende resultaten bereikt.
In de andere toonzaal vinden wij
collecties wit Delfts, het Pijnacker-
aardewerk, terwijl ook de invloed
van „moderne" kunst in producten
van jonge medewerkers merkbaar is.
Grillige schilderingen op borden en
vazen in parelmoerachtige tint ge
ven de producten een prachtige
weerschijn en zijn een lust voor het
oog. Het Picasso-achtige doet de leek
niet vreemd aan, want ook dit aarde
werk heeft een eigen-bizondere at
tractie.
In de bakkerij
MOG ACHTEROM KIJKEND naar
de prachtige kruiswegstatie, de
ingelegde vloer en de magnifieke re
liëfwerken betreden wij de bakkerij
en bemerken nu direct de verande- straatlengte lang zijn is gebak-
ring van sfeer. Hier geen doodse kent> blauw_ wordt. Na afkoeling is
Een oude meester in het vak legt de laatste hand aan een Delftsblauwe
pul, die later, wie weet waar, als pronkstuk een kamer zal sieren. Op de
voorgrond, aan de wand en op de schoorsteen staan reeds fraaie producten
van zijn noeste arbeid.
draaiers zeer zeker over een kunst
zinnige aanleg beschikken, want on
der hun handen groeit de klei uit tot
een pul, schaal of vaas, die straks,
wie weet waar, op tafel zal tronen
als een product van gestage arbeid.
Na het gieten of het draaien woe
den de verkregen vormen gebakken,
waarna ze door de schilders met de
hand worden beschilderd. Hiervoor
wordt een speciale verf gebruikt, die
op het aardewerk een zwarte kleur
achterlaat, maar, nadat het voorwerp
in het glazuurbad is gedoopt en ten
tweede male in de ovens die een
stilte, hier geen pracht en praal, maar
de noeste arbeid van de arbeiders,
die in gipsvormen de grijzen, brei-
achtige massa gieten of^op de draai
schijven met klonten wit-achtige, uit
Engeland afkomstige klei de vormen
maken, waarop straks de schilders
de decors aanbrengen.
Behalve over vakkennis moeten de
het blauw Delfts aardewerk dan ge
reed.
Opleiding en praktijk.
1UOG VERHIT VAN HET STAAN
bij de ovens, waarin dag en
nacht de oVenwagens met het aarde
werk, dat in vuurvaste dozen (z.g.
1 nengereden, vernemen wij iets over
de vorming van de jonge schilders.
Een vijfjarige opleiding op de te-
ken-academie waarborgt, dat de fa
briek de beschikking krijgt over uit
stekende krachten, terwijl daarnaast
een langdurige opleiding op de schil
dersateliers de jongelui hiertoe
toehoort ook een aantal meisjes
volwaardige krachten voor het be
drijf maakt. Gemiddeld genomen kan
men zeggen, dat zij na 510 jaar hun
vak tot in de puntjes verstaan
prachtige producten afleveren. Pro
ducten, die door de glanzende, flu>
weelachtige glazuur van elke imita
tie zijn te onderscheiden, ook voor
de leek.
Maar de leek zal, wanneer hij met
de diverse producten van deze bloeien
de industrie geconfronteerd wordt,
niet gemakkelijk een keuze kunnen
maken uit al het prachtige aarde
werk, dat „De Porceleyne Fles'
enige fabriek, die het echte blauw
cassettes) is verpakt, worden bin-Delfts aardewerk vervaardigt, biedt.
ZO LEVEN WIJ IN HET OOSTEN
Per kiesten kennelijk erg goed l
Ik ga hier het lot bezingen van
de opgroeiende jeugd van China en
de nobele strijd, die reeds een zestig
eeuwen duurt en nog vrijwel even
grimmig voortwoedt. Het slagveld is
het onmetelijke „hemelse rijk", dat
Aan de draaibank. Het mes is op de juiste hoogte afgesteld en schraapt de
overtollige, nu nog zachte witte klei af van de schijf, die met de voeten
in beweging wordt gebracht. Het bord is na eenmaal bakken gereed voor
beschildering en zal na het glazuurbad, dat over de beschildering heen
komt, opnieuw gebakken worden, waarna weer een stuk blauw Delfts
aardewerk gereed is. Op de voorgrond de gipsvormen, waarmee vazen van
eenzelfde model worden gemaakt.
in tweeën is verdeeld door een me
ters dikke muur, die de eeuwen heeft
getrotseerd. Aan de ene kant bevin
den zich enige millioenen jonge rid
ders, die met pijl en boog gewapend
hun liefdespijlen afschieten op de
even zovele marketensters aan de
overkant. Zij missen helaas hun doel
en stoten te pletter tegen dat oer
oude monster van harde meedogen
loze steen. U begrijpt de beeldspraak
wel. Heidendom en traditie hebben
een ondoordringbare muur gebouwd
tussen man en vrouw en zo vecht de
hedendaagse generatie nog lustig
voort zonder de minste kans van
overwinning! De vader in China is
niet alleen de drager van het godde
lijk gezag, maar ook de vertolker van
het heidense wetboek, dat volgens
eeuwenoude traditie door de hemel
goden is opgesteld. En zo beheerst de
Chinese vader het gehele, meest in
tieme leven van zijn familie, dus ook
de toekomst en idealen van al zijn
kinderen!
Het bakvisje van 14 begint op die
leeftijd genoeg te krijgen van het;
sloven, dag in dag uit. Zij is van
jongs af steeds gebonden geweest
aan het huis en moest de jonge kin
deren verzorgen en al het mindere
huishoudwerk verrichten, etc. En nu
neuriet zij het bakvisliedje, dat voor
deze leeftijd geldt: „Oh moeder, moe
der! Ik word zoetjesaan beu van al
dit familiewerk". Doch het klaaglied
der jeugd wordt geheel genegeerd,
want geld is hier vrijwel de enig be
palende factor! De prijs voor bruiden
varieert en komt er iemand opdagen,
die een vastgestelde prijs biedt aF
meer, dan eindigt de klaagzang van
ons prinsesje.
PA OP VRIJERS VOETEN!
In China is „de Familie" een hoogs*
belangrijk begrip. Zij is de schakel
van die eindeloze ketting, die de he
melse voorgeslachten verbindt met de
familiegroep, terwijl de toekomstige
eer en glorie der huidige groep ge
heel ligt besloten in de alles omvat
tende macht en beslissing der godde
lijke voorvaderen. U begrijpt dus on
middellijk, dat de familieketting vóór
alles moet worden bewaard en mo
gelijk door meerdere schakels moet
worden verstevigd. De zonen vormen
de enige schakels voor de toekomst.
Zij immers zijn in staat volgens Chi
nese begrippen, rijkdom te scheppen
door hun handel en handwerk en zij
alleen behouden de familienaam voor
komende generaties, terwijl de doch
ters steeds worden opgenomen door
haar huwelijk in andere families. Een
Chinees mag immers nooit trouwen
met iemand vnn eenzelfde familie
naam. Het huwelijk van de zoon is
dus van overwegend belang en daar
om beslist de vaderlijke macht om-1
trent de~ toekomstige familie van de
jongens. En dit is dan ook de verkla- j
Andere eisen voor
zeekastelen
De tijd ligt nog vers in het geheu
gen, dat er op de Atlantische Oceaan
een felle strijd werd gestreden. De
scheepvaartmaatschappijen, die pas
sagiersdiensten tussen Europa en
Amerika onderhielden, stelden er een
eer in het grootste, het snelste of het
prachtigste schip in de vaart te heb
ben. In korte tijd gleden nieuwe
schepen, die elkaar overtroefden, te
water. Juist was er een nieuw schip
in de vaart gekomen, of een concur
rerende maatschappij had al weer
een schip op stapel staan, dat nog
groter, sneller en luxueuzer was.
In 1934 verscheen het Engelse pas
sagiersschip „Queen Mary" op de
Atlantische Oceaan en veroverde da
delijk „de blauwe wimpel", het be
geerde teken, dat het het snelste
schip oP de atlantische route was. De
Queen Mary", ruim een en tachtig
duizend ton groot met een snelheid
van acht en twintig knopen, werd de
onbetwiste heerseres. Maar de Fran
sen waren niet van plan dit zo te la
ten en zij zetten hun oceaanreus, de
„Normandië" op stapel. Toen het
schip eindelijk klaar was, bleek dit
een grote strop voor de Fransen te
zijn, want het trilde bij de proefvaart
van voor- tot achtersteven, een euvel
dat men niet verhelpen kon en dat
het schip eigenlijk waardeloos maak
te. Later is het tijdens de tweede we
reldoorlog in de haven van New
York totaal verbrand.
De Queen Mary" bleef de grote
heerseres. Maar er dreigde haar een
nieuw gevaar en wel van eigen zijde.
Er werd in Engeland een zusterschip
op stapel gezet, dat iets groter en
sneller werd. Gedurende de econo
mische crisis in de dertiger jaren lag
de bouw geruime tijd stil, maar vlak
voor de tweede wereldoorlog kwam
het schip klaar en werd door de En
gelse koningin gedoopt tot „Queen
Elizabeth".
Een stad op de golven.
Om de lezer een beeld te geven,
wat zo'n enorme oceaanstomer eigen
lijk omvat, zullen we hier enkele ge
gevens opsommen. De Queen Eliza
beth" biedt plaats aan ongeveer 2300
passagiers, heeft twee bioscoopthea
ters aan boord, drie zwembaden, een
Turks bad, drie bibliotheken, vijf
gymnastiekzalen, een hondenkennel,
drie banken entalloze winkels
waar men van alles kopen kan en
rustig kan winkelen, kapperszaken,
schoonheidssalons en dergelijke. Het
lijkt een drijvende stad.
Voorts treft men aan boord een
compleet ziekenhuis aan met opera
tiezaal en isolatie-afdeling met chi
rurgen, doktoren en verpleegsters.
Natuurlijk zijn er moderne keukens
met een geweldige capaciteit, want
zij moeten voorzien in de maaltijden
voor passagiers en bemanning. Zij
serveren tienduizend maaltijden per
dag.
Het schip beschikt over een drie
voudige linnenuitzet. Eén is in de i
was te New York, een tweede in de
was te Southampton en de derde op
de reis in gebruik. Men kan zich een
beeld van deze geweldige linnenuit-
zet vormen, wanneer men weet, dat
e>* op één reis ongeveer tienduizend
lakens, dertigduizend servetten en
zeventigduizend handdoeken worden
gebruikt, om over de rest nog maar I
te zwijgen.
Het schip heeft veertien dekken en
men kan een wandeling van veertig
kilometer over die dekken maken
zonder ergens tweemaal langs te ko
men. Vier turbo-generatoren leveren
stroom voor de bijna zevenhonderd
electromotor en aan boord en laten
dertigduizend lichtpunten branden.
Gewijzigde omstandigheden.
Het zal ongetwijfeld opvallen, dat
aan deze eigenaardige wedloop een
einde blijkt te zijn gekomen. De
„Queen Elizabeth" is tot op heden
niet overtroefd. Wel is het schip de
blauwe wimpel kwijt, die momen
teel in handen is van het Amerikaan
se passagiersschip „United States",
doch dit schip, dat wel sneller is (tot
36 knopen), is aanmerkelijk kleiner
dan de „Queen Elizabeth". Het meet
ruim vijftigduizend ton.
Men zal zich afvragen of deze
enorme schepen, die drijvende palei
zen, niet voldoen en onze tijd geeft
er eigenlijk zelf het antwoord op. Er
bestaat namelijk een buitengewoon
grote behoefte aan goedkope toeris-
tenreizen, waarbij een enkele reis
over de oceaan niet veel meer dan
ongeveer tweehonderd gulden mag
kosten. Het is begrijpelijk, dat der
gelijke enorme en luxueuze schepen
als de „Queen Elizabeth" en derge
lijke niet aan deze eisen kunnen vol
doen.
Hoe men ook zou rekenen, deze
schepen zijn te duur in exploitatie
om goedkope toeristenreizen te kun
nen uitvoeren. Hiervoor heeft men
andere schepen nodig, die sneller zijn
en minder comfort bieden. De maal
tijden kunnen als in een cafétaria
geserveerd worden en alles dient op
voordelige basis te zijn ingesteld. Dan
is het mogelijk winsten te maken
met deze goedkope reizen. Het is
daarom niet waarschijnlijk, dat er in
de toekomst nieuwe drijvende palei
zen bij zullen komen, aangezien deze
commercieel niet verantwoord zijn.
OIIOIIOIIOIIOIIOIIOIIOIIOIIOIIOIIOIIOIIOIIOIIOIIOII.
ring van de hengelsport van Pa! Na
rijp beraad is er keuze gemaakt en
een bakvisje uitgezocht als toekom
stige levensgezellin. Maar „bakvis
jes"'en zelfs kleinere „katvisjes" zijn
in China kostbare dingen en de
vangst vereist dan ook een grondige
voorbereiding.
Huwelijksbureau.
Men bedient zich daartoe altijd van
een „Makelaarster", die beschikt over
veel spraakwater en ook volkomen
doorkneed moet zijn in uitgebreide
wetten en formaliteiten van het Chi
nese huwelijkswetboek Ik sprak zo
even van „katvisjes": het is een veel
voorkomend gebruik om reeds een
meisje van drie, vier jaar te adopte
ren als toekomstige vrouw van het
jongetje der familie. De kinderen
groeien dan samen op tot de huwbare
leeftijd. Meestal echter confereert de
„makelaarster" met de ouders van
een opgeschoten bakvis en komt men
tot overeenkomst in prijs en condities,
dan wordt nia contante betaling het
meisje opgenomen in de nieuwe fa
milie. In feite is het huwelijk dan
voltrokken. Dan ook mag zij de lange
gitzwarte vlecht in een wrong op
binden als teken van zelfstandigheid.
EN T GAAT GOED!
De hengelsport had dus succes. De
overeenkomst met de andere familie
is ten volle geslaagd en de dochter
behoort niu aan Pa, die haar met zijn
vaderlijke hemelmacht tegelijk heeft
samengesnoerd met zijn zoon. En dit
is dan ook feitelijk de eigenlijke hu
welijksceremonie. De eigenlijke „hu
welijksdag" is slechts een plechtig
ceremonieel, waarbij het meisje haar
eigen families verlaat en in die van
haar bruidegom wordt opgenomen. Op
die feestdag worden tussen weder
zijdse families geschenken gewisseld,
die bestaan uit ham, kippen, pinda's
en kalabaspitten. De uitzet en be
zittingen der bruid worden met veel
omhaal en schril trompetgefluit naar
het huis van de bruidegom gebracht
en ten slotte volgt de bruid, die al
leen en geheel afgesloten in een veel
kleurige draagstoel naar haar nieuwe
woning wordt gedragen.
Daar aangekomen volgt de „intro
ductie in de nieuwe familie". Voor
het huisaltaartje waarop twee dikke
rode kaarsen staan, maakt het paar
driemaal een buiging met het hoofd
tot aan de grond voor de ouders van
de bruidegom. Dan volgen minder
diepe buigingen voor andere voorna
me gasten.
Bruiloftsmaal.
En daarna zet ieder zich aan tafel
tjes voor een copieus maal, vaak van
dertig en meer gerechten. De familie
der bruid neemt geen deel aan het
feest. Ook klinkt het ons hoogst
eigenaardig, dat op deze dag bruid
en bruidegom elkaar voor het eerst
van hun leven hebben ontmoet. En
dat wettigt onze vanzelfsprekende
vraag: „Hoe zal zo'n huwelijk sla
gen?" En mijn. ondervinding ant
woordt: „Enkele uitzonderingen daar
gelaten, vormt de Chinees een bui
tengewoon goed en gelukkig gezin!
Geheel doortrokken en opgevoed
naar duizendjarige gewoonten en
soms voortreffelijke deugden, die
steunen op helaas valse, doch hogere
machten, ontpopt de jonge man zich
tot een ijverige, voorbeeldige zorgza
me en liefhebbende huisvader, terwijl
het meisje door haar echt vrouwelij
ke deugden van geduld, lijdzaamheid
en moederliefde een prachtige huis
moeder is. Een ideale familie dus??
Volstrekt niet! Wel ver onder het
ideale katholieke gezin staat toch het
Chinese mijlen boven het moderne
huwelijksdrama, dat met het chris
tendom brak en zonder hogere prin-
cipen in een egoïstische liefde doel
loos en ongebonden voortfladdert.
TOENG CHENG FOE.
