De Leidse buitenwijken z'il'en evenals in 1945
het leeuwenaandeel in bevrijdingsfeesten krijgen
Bij terreur in de Jodenbuurt
liet Nederland de tanden zien
(herinneringen uit donkere dagen
Bevrijdingsvuur wordt ontsteken op het tijdstip doofhetoS:
dat Canadezen de stad binnenrukten |!em^SejrSLengC:?mtthasf,ho°u2
JDEN VIERTEL
90DSCHE W'JKJj1j|
Mevr* Zierikzee
begraven
WAT LEIDEN
MAANDAG 21 MAART 1955.
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 4
Na de nederlaag.
Na deze nederlaag begon de W.A.
in andere stadsdelen Joden lastig te
vallen. Café's werden overvallen en
Joden mishandeld. Op straat kwam
het ook vaak tot handgemeen, maar
hoofdzakelijk bepaalde men zich tot
kleine gelegenheden, die door Joden
geëxploiteerd werden.
In die dagen kwam in Nederland
de eerste knokploeg tot stand. Er
werden wapens en zaklantaarns ge
kocht en iedere avond werd er op
de toegangswegen naar Amsterdam-
Zuid een oogje in het zeil gehouden.
Het succes bleef niet uit, maar he
laas werd dat ook de ondergang. Al
lerlei onverantwoordelijke elemen
ten gingen aan de actie deelnemen.
Tenslotte werd de knokploeg opge
rold en de leider, Chan, viel voor
het vuurpeloton.
Op de dood van Koot en het oprol
len van de knokploeg volgden ver
schrikkelijke dagen. Tegen de be
denkingen van Rauter en Seyss-In-
quart in gaf Himmler persoonlijk het
bevel tot razzia's bij wijze van re
presaille. Op 22 Februari razen de
auto's van de Grüne Polizei door de
Jodenbuurt en alle mannen van 20-
tot 35 jaar worden bijeen gedreven.
Als de arbeiders van hun werk ko
men, zien zij de gevangenen op
commando kniebuigingen maken en
op de Zondagse markt van het Wa-
terloopein zien zij de volgende dag
hetzelfde.
8 Mei 1945: de eerste jeep op de Breestraat
De Jordaan kwam in actie
Met begon op 27 Januari 1941.
Reeds enige weken was er in Amster
dam een uitgebreide anti-semieti-
apfce propaganda gevoerd door mid
del van kranten, pamfletten en
scheldpartijen. De W.A. achtte het
ogenblik aangebroken om provoce
rend te gaan optreden. Joden werden
van de tram gedrongen en bij café's
werden bordjes aangebracht met het
opschrift „Joden niet gewenst". Maar
daarbij bleef het niet. In de drukke
stadsdelen van Amsterdam gaven
N.SJI.'ers tartende demonstraties eR
Hl gevolg van dat alles was, dat er
fHnke vechtpartijen uitbraken.
Het werd reeds spoedig duidelijk,
dat de W.A. pogingen deed om de
straat te veroveren. Overal werden
de zwarthemden gesteund door de
Grüne Polizei en als de Nederland
se politie ten gunste van de belaag
den ingreep, werd zij uitgescholden
voor „Jodenknecht". Desondanks
bleef de politie ihaar taak vervullen
en het gevolg daarvan was, dat zij
slaa^ raakte met de 'Duitsers en van
zelfsprekend het onderspit moest
delven. Toen het zover gekomen was,
begon de laffe aanval op de Joden
buurt.
Laffe vertoning.
Op Zondagavond 9 Februari mar
cheerde N.S.B. en W.A. onder be
scherming van de Duitse politie naar
Waterlooplein en Lange Houtstraat,
waar de armste Joden woonden. Er
weiden deuren ingetrapt en ruiten
kapot gegooid. Een danslokaal werd
leeg gesleuid.
De Nederlandse politie werd
3 door soldaten van het ge
vechtsterrein weggehouden,
maar zij trok de revolvers en
sloeg toe. Aan weerszijden werden
vuurwapens gebruikt en er vielen
vrij veel gewonden.
De straat was een grote ravage.
Het meubilair was kapot geslagen en
naar buiten gesmeten; radio's, servie
zen, klokken en kleding, niets werd
gespaard. Zelfs het beetje geld en de
distributiebescheiden haalde men uit
deze arme wijk weg.
„Men kan dit alles terugvinden",
zo schrijft mr. Abel J. Herzberg in
„Onderdrukking en Verzet", „in ieder
verhaal over een pogrom. Alleen de
straat en de stad heten anders. Am
sterdam had het nog nooit beleefd.
Het had in een windstille hoek van
Europa gelegen, maar nu woei de
wereldgeschiedenis over zijn daken.
De wereldgeschiedenis gooit altijd
Joodse ruiten in. Amsterdam hoorde
het gerinkel en kwam kijken. En het
zei: „Dat nemen we niet!"
Toch mislukking.
De houding van de Amsterdam
mers is in de eerste aanval op de
Joden voortreffelijk geweest.
De stad trilde van woede.
De jongens van de Eilanden en de
Jordaan lieten het niet op zich zit
ten. Zij scharrelden een stukje gas-
pijp op en trokken naar de Joden
buurt. Op Maandag 10 Februari
werd de N.S.B. afgedroogd, waar ze
zich ook vertoonde. Verschillende
„kamerhden" gingen Over brugleu
ningen en konden met moeite tus
sen de ijsschotsen worden opgevist.
Toen ging het gerucht, dat de
synagoge in brand zou worden ge
stoken. Iedereen maakte zich gereed,
om daar een stokje voor te steken.
Op het Waterlooplein werd een ware
veldslag geleverd, waarbij de W.A.
Op het Waterlooplein lagen de Joden
op hun knieën, terwijl de Grüne
Pölizei met de wapens dreigde. Maar
Nederland liet het niet op zich zitten.
aan het kortste eind trok
Bij dit gevecht is de W.A.-man
Koot dodelijk gewond en daarmee
kwam het einde. De Duitsers hadden
nu wat ze nodig hadden. Het lijk van
een nationaal-socialist.
De Grüne Polizei bezette de Joden-
breestraat, plaatste enkele mitrail
leurs, liet alle bruggen, die naar de
Jodenwijk leidden, ophalen en sloot
de toegangswegen af.
Zij hadden een ghetto!
Maar niet lang. Amsterdam wilde
het niet. De niet-Joden wilden niet
uit de Jodenbuurt weg, de gemeente
protesteerde, iedereen en alles was
er tegen.
De problemen stapelden zich op en
tenslotte lieten de Duitsers de brug
gen neer en beperkten zij zich tot het
plaatsen van bordjes met „Joden-
kwartier".
'n Misrekening.
De bedoeling van deze demonstra
tie is, om eens even te laten zien
„hoe wij Duitsers reageren". Men
moet geïmponeerd worden.
De uitwerking is echter averechts.
Veel kunnen de Amsterdammers
misschien verdragen, maar in geen
geval, dat een mens wordt verne
derd. Dat hij kniebuigingen moet ma
ken of een poosje met de handen in
de hoogte moet rondkruipen.
Amsterdammers zijn geen Duit
sers en zij werden door de demon
straties niet geïmponeerd! Zij gaven
een antwoord, dat niet misverstaan
kon worden. Op 25 Febuari brak er
een staking uit, die zich uitbreidde
over de Zaanstreek, Bussum, Utrecht
en Haarlem.
De Amsterdamse Gemeentereini
ging gooide het bijltje er het eerst bij
neer. Direct daarna greep de staking
om zich heen. De trambestuurders,
die nog wilden rijden, werden met
stenen van het voorbalcon gekogeld.
Zo zeer is Rauter door deze actie
verrast, dat de tegenmaatregelen
even op zich laten wachten. Dan
komt de Duitse politie in actie. Zij
gooit met handgranaten. De avond
klok wordt ingesteld. Er worden ar
restaties verricht.
Na een paar dagen was de staking
verlopen.
Nederland had zijn tanden laten
zien en in de harten van de Joden
herleefde de hoop. De hoop helaas
van de terdoodveroordeelde, die maar
niet in zijn eigen vonnis kan gelo
ven.
Aantrekkelijk programma op Donderdag 5 Mei
I van Leiden zal men op geen van de
Het is weer bijna tien jaar geleden dat wij beseften wat de spreuk: „vrij- tochten uit het oog verliezen,
heid is voor geen geld te koop" werkelijk waard was. Hoewel veel van wat
toen voor de hand lag nu, doordat wij met onze vrijheid geen raad wisten, Massale opmars
uiterst gecompliceerd is geworden, is er toch alle reden om de tiende be-j
vrijdingsdag met vreugde te vieren. Omstreeks 11 uur komen alle deel-
Leiden zal op Donderdag 5 Mei een programma voorgeschoteld krijgen nemers aan de puzzletochten op de
dat klinkt als de klokken, die, na lange jaren van gedwongen afwezigheid,
weer onze torens sieren en dat alle kansen biedt voor de ware feest
vreugde, die ons volk tien jaar geleden bezielde.
Naast enkele zeer originele programmapunten is namelijk een groot deel
van de viering in handen gegeven van de buurt- en speeltuinverenigingen,
die op 5 Mei 1945 de vrijheid kleedden in het stemmigste feestgewaad dattepunt van de ochtendviering wordt
men zich kan denken, de spontane volksvreugde. namelijk gevormd door een gezamen
I lijke opmars van alle Leidse vereni
V.V.V., Koninginnedag, Expoge's, i gingen, die nu al weer tien jaar in
Buurtverenigingen en vele andere vrede ademen, naar het centrum van
feestelijke of traditioneel gegrondves- de stad. Voorafgegaan door een fak
te instanties hebben plaatsgenomen, keidrager en een muziekkorps zal de
zal de gemeenteraad Maandag a.s. het stoet over Hogewoerd en Breestraat
ontwerp voor een viering voorleggen, I naar 'het Stadhuisplein wandelen,
Burggravenlaan samen. Hier zullen
zij een zee van vaandels en vlaggen
aantreffen, .waaronder zich afgevaar
digden van bijna alle Leidse vereni
gingen hebben verzameld. Het hoog
VENDELZWAAIEN EN
BEVR1JDINGSSPEL
Het comité 5 Mei, waarin afgevaar
digden van 3 Octoberverenigingen,
SBi
Het Ghetto ging niet door. De bruggen moesten omlaag en alleen de
bordjes met Jodenkwartier werden gehandhaafd.
dat heel Leiden in de vreugde zal be
trekken. Men heeft gemeend de stad
uiterlijk niet te veel op te moeten
doffen, daar de versieringen, in ver
band met de dodenherdenking, de
voorafgaande avond in het duister
op de tast aangebracht zouden moe
ten worden. De bevolking kan zijn te-
vredënheid over de viering echter
voldoende uiten door de vlag uit te
steken. Hieraan zal zij herinnerd wor
den door de klokken, die van 8 tot
8.15 uur zullen luiden en die vooral
de jeugd meteen laten weten waar
deze dag de klepel hangt. In dichte
drommen zullen de kleinsten, die aan
de eerste 5 Mei-opruiming en opluch
ting nog geen deel hebben gehad,
naar de speeltuinen en -weiden van
onze stad trekken waar ook zij een in
druk kunnen opdoen wat de bevrij
ding voor Nederland betekend heeft.
Handleiding als aandenken
De jeugd die het eerste kroonjaar
reeds achter de rug heeft, zal in klei
ne groepjes kunnen proberen een puz-
zletocht tot een goed einde te bren
gen. Hierbij zal zij geholpen worden
door een fraai uitgevoerde handlei
ding, waarin gevelstenen en gebou
wen in Leiden, die als richtingaan
wijzer moeten dienen, uitvoerig be
schreven zijn. Terwijl de jongeren
veilig binnen de muren van Leiden
hun puzzle oplossen, gaan de ouderen
het platte land in. Hier geen gedenk
stenen en windvanen die houvast ge
ven, maar slechts een enkele molen
of boomgroep, welke de jeugd weer
naar Leiden terug zal voeren. Men be
waar het bevrijdingsvuur op de ge
bruikelijke wijze ontstoken zal wor
den.
Op het tijdstip dat in 1945 de Ca
nadezen onze stad binnentrokken, zal
de gasvlam het hart van Leiden ver
warmen. Er bestaan plannen om deze
plechtigheid door de aanwezigheid
van het enige Canadese muziekkorps
dat nog in Europa gelegerd is, een bij
zonder stemmig tintje te geven. Maar
het corps dat omstreeks de vijfde Mei
een korte tournee door ons land
maakt en natuurlijk overal een zeer
geziene gast is, zal hoogstwaarschijn
lijk instrumenten te kort komen om
het alle feestvierende steden in Hol
land naar de zin te maken.
Om deze reden zal Leiden 't waar
schijnlijk met de niet minder gewaar
deerde korpsen van eigen boden moe
ten doen. De plechtigheid op het Stad
huisplein zal door een rede van de
burgemeester besloten worden.
Vendelzwaaiers uit het Zuiden
In de middaguren wordt een wel
haast klassieke voetbalwedstrijd ge
speeld. Nederlandse en Belgische mi
litairen zullen het elkaar op zo
vreedzaam mogelijke wijze zo moei
lijk mogelijk maken. De luchtmacht
kapel verzorgt de muzikale omlijs
ting.
Buiten dit nimmer falende pro
grammapunt heeft het comité in de
middaguren voor een bijzondere ver
rassing gezorgd. Op verscheidene
pleinen van Leiden zal aan een groep
vendelzwaaiers de ruimte worden ge
geven voor hun prachtige spel met
stok en vlag. Het gilde uit Beek en
Donk in Noord-Brabant zal veertien
van haar beste leden naar onze stad
afvaardigen.
Dansfeest in de buitenwijken
De namiddag en de avond zijn ver
der geheel voor de buurtverenigingen.
Men heeft in de viering een derge
lijke grote plaats voor de buurtfees
ten ingeruimd, omdat immers in de
maanden na de bevrijding het de
buurtverenigingen waren die het „be
vrijdingsvuur" op hun leden deden
overslaan en met nimmer aflatend
enthousiasme de ware vreugde in
praktijk brachten. De verschillende
verenigingen zijn reeds met feest
programma's voor de dag gekomen,
die de verwachting wekken dat men
in de buurten het feest van 1945 nog
eens dunnetjes over wil doen.
Op de brink van elk buurtdorp zul
len kraampjes verrijzen en zal tot
laat in de nacht gedanst kunnen wor
den.
De vrijheid is een assepoester
Het centrum dat, wat het buurtle-
ven betreft, een slag achter ligt, zal
in de avonduren toch niet geheel en
al verstorven zijn. Op het Pieters
kerkplein wordt namelijk door Leidse
amateurs het bevrijdingsspel van
Hella Haase „De vrijheid is een As
sepoester" gespeeld. Dit is de eerste
keer dat voor het Gravesteen een
openluchtspel wordt opgevoerd.
Mocht de regen spelbreker worden,
dan zullen de amateurs Zaterdag
avond in staat worden gesteld het
door Henk Schaer ingestudeerde in
praktijk te brengen. „De vrijheid is
een Assepoester" speelt in een Hol
lands stadje omstreeks 1600. Men
heeft zich juist ontdaan van de
Spaanse furie en maakt welgemoed
plannen voor het bevrijdingsfeest. Er
wordt een vrijheidskoningin gekozen
en dit blijkt nu juist een meisje te
zijn dat nooit de werkelijke vrijheid
gekend heeft. Alle notabelen trachten
vervolgens ieder op zijn manier het
meisje een indruk te geven van de
„vrijheid". Assepoester doorziet hen
echter en wijzer en gelouterd brengt
Een herinnering aan het eerste be
vrijdingsfeest. De mannen van de
spoorwegen stellen zich op voor een
triomphtocht door de stad.
zij tenslotte de ware vrijheid in prak
tijk. Het spel vangt om negen uur aan
en zal ongetwijfeld een pracht sluit
stuk vormen van deze tiende bevrij
dingsdag.
Zaterdagmiddag werd in alle een
voud op „Rhijnhof' het stoffelijk
overschot van mevr. M. C. Zierikzee
Roozendaal begraven, de oudste
inwoonster van Leiden, die de vorige
week 101 jaar oud is overleden. Ds.
M. Ottevanger, Ned. Herv. Predikant
te Leiden heeft de rouwdienst ge
leid. Hij sprak onder meer: „De over
leden laat een ledige plaats achter,
vooral omdat zij in haar leven zo
heel veel liefde heeft betoond".
De schoonzoon van de overledene
de heer H. Piekaar uit Leiderdorp,
heeft namens de familie een dank
woord gesproken. Een tweetal kran
sen dekten de kist.
Sjors en Sjimmie
in Leiden
Sjors en Sjimmie van de Rebellen
club hebben Zondagmiddag de Leid
se jeugd van hun Chinese avonturen
laten genieten.
De kinderen leefden zo fel mee,
dat de kalk van de Stadsgehoorzaal
muren naar beneden kwam. Geluk
kig waren in dit spannende stuk
voor de kleinen ook adembenemende
momenten, die het voor de volwas
sen toeschouwer mogelijk maakten
om even op adem te komen.
Onder de jeugdige toeschouwers
was Patsy, het dochtertje van minis
ter Karner, uit Curarsao. Patsy is
met haar ouders op vacantie in Eu
ropa. Dit vond zij een unieke gele
genheid om eens met haar rebellen-
vriendjes uit een van Nederlands ge-
illustreerde bladen kennis te maken.
Patsy kreeg een echt Sjors-cow-
boycostuum en zoals alle kinderen
een Sjors-ballon
VERLOOR
en VOND
In het tijdvak van 1 t.m. 15 Maart
werd te Leiden gevonden:
Padvindersriem, dop van benzine
tank van hulpmotor, sleutels, kaarten
(verm, van verzekeringsagent), he
renschoen (linker), tas inhoudende
motorgereedschap, 2 tochtlatten met
rubberband, paar motorwanten, kin
derspeelpop, geldsbedrag, schoor
steenloper, sjaal, paar schaatsen, ball
point, halsketting, wanten, handschoe
nen, 2 zakken anthraciet, portemon-
naie met inhoud, kinderpantoffeltje,
haakpen, kinderslede, vulpen, hoes
van paraplu, rolletje gelinieerd pa
pier, portefeuille inhoud geldsbedrag,
damespantofiels, waterpistool, dames
tasje met inhoud, doublé schakelarm
band, kinderlaarsjes, kindercape met
capuchon, medaillon verm. doublé
waarin twee foto's, zakmesje, broche,
hoofddoek, handwarmer van rijwiel,
uitlaat van motorrijwiel, oorbel (dou
blé), zak eierkolen, nachtjapon waar
in een wasnummer, bril, rol zeil, dic
taatcahier ten name van G. v. d. Bijl,
kussensloop (nieuw), boodschappen-
tas inh. brood, ceintuur, etui ind. pas-
I ser en trekpen, damespolshorloge,
vulpotlood in etui.
Inlichtingen te verkrijgen aan het
hoofdbureau van politie, Zonneveld
straat 10 op Woensdag- en Zaterdag
middag tussen 2 en 4 uur nam.
Telefonische inlichtingen worden
niet verstrekt.
