Betje Wolff en Aagje Deken vonden
in de Lakenhal een tijdelijke woon
't Georganiseerde liften mislukte door
wederzijds gebrek aan belangstelling
Prof. Hammerstein gaf voor L.T.J.
karakteristiek van de Bollenstreek
ZIE, ZOEK EN VIND!
De komma
het leiöse kunstleven
ZATERDAG 15 JANUARI 1955
DE LEIDSE COURANT
D: D BI AD - PAGINA 1
Twee strijdbare en romantische vrouwen, die
,t Nederlandse boek in nieuwe banen leidden
anneer Betje Wolff in deze tijd geleefd zou hebben, zou zij hoogstwaar
schijnlijk tot de „experimentelen" behoord hebben, zou zij bij de „avant
garde" van deze tijd een eerste plaats ingenomen hebben, want Betje was
een van die mensen, die strijden moeten, omdat hun geest hen daartoe in
spireert, omdat hun gehele persoonlijkheid het ideaal wisselend met de
tijden, maar altijd even vurig begeerd en onbereikbaar stelt boven de
warme haard en het zalig nietsdoen.
Nu heeft Betjes leven voldoende mogelijkheden geboden om te strijden
en soms kan men in haar werken een enkele maal de klank beluisteren
van de vrouw, die te veel gestreden heeft, die een diep verlangen heeft naar
weldadige rust, naar warme huiselijkheid, naar kinderen en naar liefde.
Het Vlissingse meisje is dit alles
echter voorbijgegaan. Op zeer jeugdi
ge leeftijd geraakte zij verwikkeld
in een galant avontuurtje en de geest
der „fatsoenlijke" burgerij werd hier
door zo geïnspireerd, dat haar vader
het een opluchting was, toen dominee
Wolff uit de Beemster de hand van
zijn onvoorzichtige dochter kwam
vragen.
Betje huwde met dominee Wolff en
het verschil in leeftijd van 30 jaren
werd door de meelevende wereld als
een onbelangrijke bijkomstigheid be
schouwd.
Betje was echter een vrijheidmin
nend, levenslustig meisje, dat dweep
te met de verlichte geesten uit die
tijd, wier werken zij alle in hun oor
spronkelijke taal las, en de afgeslo
ten Beemster met als voornaamste
gezelschap de weinig initiatiefvolle
dominee, werd een gevangenis voor
haar.
Vrouwelijk verzet.
Met een strijdlust, die in de 18de
eeuw bij vrouwen tot de zeldzaamhe
den «behoorde, ging zij de bekrompen
heid en zelfgenoegzaamheid van haar
omgeving met haar vaardige pen te
lijf, en al schrijvend en publicerend
oogstte zij maar bitter weinig waar
dering bij de deftige dominees, die
een dergelijke critiek allerminst ge
woon of gewenst achtten.
Betje bevond zich in de voorste
rijen der strijdenden; ze was een vu
rig bewonderaarster van het toneel
in die dagen voor het Protestante
Nederland maar een uiterst specula
tieve onderneming zij stond meer
bereidwillig dan critisch jonge kunst-
beoefenaars terzijde en schreef be
schouwingen over de meest uiteen
lopende onderwerpen.
Ook politiek paraat.
Na de dood van dominee Wolff
koos Betje een weesmeisje, Aagje De
ken, tot levensgezellin en alhoewel
hun karakters uitersten vormden
een tijdgenoot schreef: „Bètje is de
azijn en Aagje de olie" toch heb
ben deze beide vrouwen het voortref
felijk met elkaar kunnen vinden, zo
dat dezelfde tijdgenoot kon schrij
ven: „tezamen vormen zij een goede
saus".
Ontroerend is in dit verband, dat
beide vrouwen practisch tegelijk een
natuurlijke dood gestorven zijn; en
kele dagen na de dood van Betje op
5 November 1804, stierf ook Aagje.
Na de dood van dominee Wolff be
wees Betje, dat zij tezamen met Aag
je, met wie zij in Beverwijk ging
wonen, zelfs de politiek als haar
werkterrein zag.
Teleurgesteld in de Oranjes, zocht
ze aansluiting bij de „patriotten" en j
moest tenslotte wederom in ge-|
zeischap van Aagje naar Frank
rijk vluchten.
Hier bleek, dat een ideaal slechts
schoon is, wanneer het onbereik
baar is, want een tiental jaren later
kwamen ze teleurgesteld en totaal
verarmd in 't vaderland terug, waar
zij met het vertalen van boeken een
schrale boterham verdienden en te
vens lezingen hielden over sociale mis.
toestanden, schreven over vrouwen
recht en niuwe slagei toebrachten aan
de aartsviiandin: de Hollandse be
krompenheid.
De eerste Ned. roman.
Betje en Aagje hebben de Neder
landse literatuur van die dagen een
nieuw aanzien gegeven. Naast hekel
rijmen, critisch proza en volksschets
jes, hebben zij samen hun beroemde
werk „Sara Burgerhart" geschreven,
de eerste Nederlandse roman, die de
laatste tijd helaas te veel tot „ver-
plichte-schoolleotuur-in-verkorte-uit-
gave" is gereduceerd.
Bij de herdenking van haar 150ste
sterfdag heeft letterkundig Nederland
een grootse poging gedaan deze gro
te Nederlandse vrouwen weer eens
bijzonder onder de aandacht van het
Nederlandse publiek te brengen.
Een tentoonstelling werd samenge
steld, opgebouwd uit originele wer
ken van Betje en Aagje, die omlijst w
is met attributen, welke de geest' kelende geschiedenis .en het geheel
ter Van Kinschot vele kunstvoorwer
pen uit zijn persoonlijk bezit ter be
schikking is thans in de Lakenhal
een tijdelijk tehuis voor Betje en
Aagje geschapen.
Naast de vele kostbare stukken,
waarop men de strijdlust van de
schrijfsters kan bespeuren, heeft men
het kleine prieeltje uit Beverwijk na
gebootst. Wij zijn gistermiddag het
grintpaadje opgewandeld om het
huisje met zijn vele boeken van nabij
te bezien en hoe sfeervol het ook
was, dit mocht niet. Doch ook van
achter het thans gespannen koord,
krijgt men een gevoel van vertede
ring en warmte. Voorts zijn er twee
kamers uit de tijd van Betje inge
richt, waar de bezoeker vooral de
sfeer van „Sara Burgerhart" zal te
rugvinden.
Wie een museum slechts aan de
buitenkant kent en meent, dat men
noodwendig slaap moet krijgen in de
stille zalen van een dergelijke inrich
ting, overwinne nu zijn schroom
ééns. De expositie in de Lakenhal zal
hem niet in zijn vooroordeel sterken,
want ieder voorwerp, dat daar uit
gestald ligt, vertelt een brokje spran
dier tijd wakker roepen.
Het is een felicitaie waard aan de
heer v. Wessem, directeur „Lakenhal"
dat hij deze tentoonstelling ook naar
Leiden heeft weten te brengen. Met
zeer veel medewerking van belang
stellenden o.m. stelde burgemees-
schrijft duidelijker dan een boek
de roman van deze twèe vrouwen,
die zo echt mens zijn geweest in een
roerige tijd. Na deze tentoonstelling
zal een aanbeveling voor Sare en
haar „zusjes" overbodig zijn en me
nigeen zal weer eens een voor hem
nieuw en fascinerend stukje Hol
land ontdekken.
Bovenstaand tafereel werd gemaakt tij de Rijkslift aangegeven uur. De animo van liftnemers als van lift
plaats aan de Mauritskade te Amsterdam en wel op het gevers bleek niet overdadig groot.
In Leiden geen man en geen auto
voor de opneemplaatsen
Gedurende een uur heeft gisteravond op het Noordeinde te Leiden een
wachtpost in stijgende verbazing de minuten uitgeteld, zonder dat in die verschenen geloofde commando Van
tijd op zijn dienende taak een beroep werd gedaan. Geen automobilist of Dijk het wel. Hij ging naar het sta-
militair hield op het Noordeinde halt om andere redenen dan een verkeers- tion, waar net de trein voor zijn neus
opstopping of een losgeraakte veter.
Wie evenals wij omstreeks zes uur gedacht zou hebben in dichte drom
men militairen en auto's naar liftplaatsen te zien trekken zou ijlings
naar de kalender gegrepen hebben, als niet hier en daar een eenzame wacht
post bewezen had, dat de geordende lifterij begonnen was. Het was echter j
overal in het land hetzelfde en er waren tij de liftplaatsen belangrijk meer I
officieren en onderofficieren op de been om de zaken te regelen, dan po- IIALTEBORDJE MEEGEBRACHT,
tentiële lifters.
Als wij zeggen, dat er geen auto-
matig de twee dienst lifturen heb- mobilisten geweest zijn, dan is dit
ben gewacht zonder ook maar een i ietwat overdreven. In Amsterdam is
kans^ te hebben gekregen iets te er ni een gesignaleerd bij het halte-
doen". j bordje met het opschrift: '„Utrecht,
Men kan overigens niet zeggen, datDen Haag en Haarlem", maar toen
ten op het begin van een lift naar
zijn woonplaats Havelte in Drente.
Bij hem stonden twee marechaus
sees een luitenant en twee sergean
ten om hem bij te staan en hulp te
verlenen bij dit avontuur. Toen er
na een half uur nog geen auto was
weg ging.
Hij heeft toen de volgende moeten
nemen, wat hem minstens een uur
gescheeld heeft.
Niet op reageren
Nu gebiedt de waarheid te melden,
dat het merendeel der militairen die
vandaag met verlof gingen over vrij er geen auto's op de wegen waren;; was er tot zijn grote teleurstelling
vervoer beschikte en Vrijdag over j hoewel het verkeer minder druk peen lifter.
Het algemeen geen drukke „liftdag"| was dan anders door de vaak gladde. TT, u± i -i
is. Daarom zal het goed zijn eerst de wegen, maar men kan in gemoede! °,ok in Utrecht zyn enkele welwil-
Zaterdag af te wachten om een defi- van een automobilist niet verwachten I automoblflstengeweest, di€
nitief oordeel uit te spreken, maari dat hij met een lijstje van opneem-1 echter na een vriendelijk praatje met
als de tekenen niet bedriegen voelen I plaatsen, die niet langs de grote we
*-««-gen liggen, in de zak loopt Wat daar
om bij de garnizoensplaatsen ont
brak was een duidelijke aanduiding
van de plaats waar men de lifters
kon vinden en waar men een korte
omweg moest maken om ze op te ne-
Sara Burgerhart, die na de dood van baar vader bij haar tante in de kost
is en daar meer „geestelijk" dan stoffelijk voedsel krijgt voorgeschoteld,
beeft de pannekoek van de op bezoek zijnde dominee opgepeuzeld en om
de daverende herrie te ontgaan, neemt zij met een gTatieuse zwaai afscheid
van het overrimpelde gezelschap.
soldaten en burgers er weinig voor
aan het compromis dat de militaire
autoriteiten hebben getroffen ook
maar enigszins mee te werken.
Van de zijde der autobezittende
burgers bleek dit, doordat er vrijwel
geen automobilist de moeite heeft men,
genomen langs de liftplaatsen te rij
den, van de militairen die zich bij
hun onderdelen van te voren konden
opgeven voor een kans op een lift
heeft practisch niemand gereageerd.
JOURNALISTEN EN KOUDE
VOETEN.
De berichten uit het gehele land
luidden vrijwel unaniem: „geen lif
ters, geen automobilisten, veel jour
nalisten en fotografen en een aan
tal officieren en onderofficieren, die
geplaagd door koude voeten, plicht-
j journalisten, fotografen, dienstdoen
de officieren en onderofficieren,
maar na een nabij gelegen restau
rant zijn afgezakt om van hun ont
goocheling te bekomen.
Naar we nader vernemen hebben
in Assen een lifter en een automo
bilist elkaar bij een opneemplaats
getroffen. De militair is ingestapt en
met de automobilist in de richting
Groningen vertrokken.
Met grote moeite hebben we, na
een speurtocht over het gehele land
één adspirant-lifter kunnen ontdek- OP S iflQinllCt
ken. Dat was in Roosendaal, waar
bij de officiële liftplaats de com
mando M. van Dijk stond te wach-
Dames! Vooral nn
Hamea-Gelei voor Uw handen
(Advertentie).
ra te Hillegom de vijfde districts
dag van de Katholieke Land- en
Tuinbouwjongeren uit de Bollen
streek plaats gevonden. Het doel van
deze dag was tweeledig; de voormid
dag was nJ. bestemd tot bezinnings-
morgen terwijl de tijd na de lunch
gereserveerd was voor een prettige
vastenavondviering. Ruim driehon
derd jongens en meisjes hadden ge
hoor gegeven aan de oproep van het
districtsbestuur.
De dag werd begonnen met een
H. Mis in de parochiekerk van St.
Martinus, opgedragen door de dioc.
aalm., rector P. Mathijssen uit Den
Haag, waarna de deelnemers met de
genodigden zich naar de feestzaal
begaven. Hier sprak de heer P. Lan-
Op de grote stille heide dwaalde
deze herder eenzaam rond, totdat
plotseling zijn schaapjes de zoete
rust verstoorden en angstig alle
richtingen uit begonnen te rennen.
De vakman-herder constateerde
onmiddellijk, dat er een wolf in de
buurt moest zijn, maar hij werd zo
plotseling uit de romantiek gesleurd,
dat hij het ondier niet kan ontdek
ken.
U dwaalt niet over een romanti
sche heide, maar zit op uw gemak
achter de huiselijke haard; misschien
kunt u hem een handje helpen.
geveld uit De Zilk, voorzitter van
het kringbestuur, de aanwezigen toe
en verwelkomde onder meer de vol
gende genodigden: prof. A. Hammer
stein uit Warmond, de spreker van
de dag, dioc. aalm. rector P. Mathijs
sen, distr. aalm. kapelaan G. Schlat-
mann van Voorhout, kapelaan J. v.
d. Laan als aalmoezenier van de afd.
Hillegom, alsmede de heer P. T. Ver
geer uit Warmond, voorzitter van L.
T.B. kring bollenstreek, als vertegen
woordiger van deze organisatie. Theo
van Son, de districtssecretaris maakte
eveneens een deel van de dag mee.
Pieter van Leeuwen zond een tele
gram van verhindering.
De heer Langeveld zette voorts in
enkele woorden liet doel van deze
dag uiteen. De L.T.J. moge in grote
mate bijdragen tot de persoonlijke
verheffing van haar leden door be
zinning op problemen van gods
dienstig en sociaal-maatschappelijke
aard. Naast de L.T.J. is thans ook
voor de meisjes de L.T.M. opgericht
teneinde ook hen in te schakelen
bij het mooie werk. Met een aanma
ning aan de jongeren tot het bezoe
ken van leiderscursussen en zich
daardoor gereed te maken metter ij d
de ouder wordende kernen te ver
vangen, besloot spr.
Nadat het L.T.J.-bondslied door
alle aanwezigen was gezongen, be
klom prof. Hammerstein de katheder
voor het houden van zijn boeiend
betoog onder de titel „De taak van
de jongeren in de ontwikkeling van
onze streek".
Prof. Hammerstein begon met te
zeggen dat ongeveer een maand ge-'
leden in Lisse, waar een kadercursus
van de L.T.B. werd gehouden ook
door hem een tweetal lessen gegeven
werd over de moderne katholiek in
het openbare leven van vandaag.
Hierbij kwam de bollenstreek ter man. Waarom cultuur? Dat we toffe
sprake en dit werd de oorzaak van jongens zijn dat willen we weten en
de uitnodiging voor deze spreek- tenslotte als laatste: Ieder voor zich
beurt. Ik ben hier, eerlijk gezegd,en God voor ons allen. De positieve
een weinig huiverig voor, aldus spr.; trekken vatte spr. eveneens in een
ik heb er dan ook pas definitief in. 7-tal punten samen, de streek is n.l.
toegestemd nadat ik een gesprek heb I óók ondernemend, heeft hart voor
gehad met een aantal jongeren uit het bedrijf, eenvoudig, spaarzaam,
de afdelingen.
Heel veel wijzer ben ik
goedmoedig, levensblij en kerks.
- Al deze punten werden door prof.
sprek met geworden, het was voor Hammerstein op bevattelijke w«ze
„w"'g geanalyseerd e5 nader uitgewerkt.
oen 7» Aro oonunrmio 01 aan o ^esj0Q^ zjjn zeef aancJachtig be
luisterde causerie met een gebed, ge
schreven door een Amerikaans ge
neraal: God, geef ons kracht om in
nerlijk rustig door te gaan met de
dingen die niet te veranderen zijn.
Geef ons kracht die dingen te ver
anderen welke veranderd moeten
worden en geef ons de kracht en de
wijsheid al deze dingen te onder-
vooruiczicht?
De teritoriale bevelhebber, luit.-1
gen. Buurman van Vreeden, heeft
naar aanleiding van de mislukte ope
ratie „liftverbod", besloten volgen
de week een spoedvergadering te be
leggen met alle garnizoenscomman
danten.
Er blijken namelijk commandan
ten te zijn, die menen een betere op
lossing gevonden te hebben, dan die
van de liftcentra en zij willen trach
ten hun collega's van hun zienswijze
te overtuigen.
een zekere eenvormigheid aan te
treffen doch dit nu is niet het geval.
Er zijn onder jullie zo veel verschil
len dat het moeilijk is jullie zó aan
te spreken dat je je ook aangespro
ken voelt en weet.
Prof. Hammerstein zette vervol
gens uiteen waarom het goed is dat
de jongeren van nu worden gecon
fronteerd met de huidige problemen
en met die van de toekomst. Er zijn' scheiden.
geen profeten, aldus spr., maar wel
zijn er mensen die de wetenschap en
de kennis bezitten om te weten hoe
de wereld er over 20 jaar zo, onge
veer uit zal zien.
En hoe zal dan de bollensrteek er
uit zien, zal het dan nog mogelijk
zijn er werk te vinden en een gezin
te stichten? De totale bevolking van
ons land in 1975 wordt geschat op 13
millioen waarvan er dan ongeveer
de helft in de z.gn. randstad Holland
zullen wonen. De jongeren zullen in
de kortst mogelijke tijd moeten we
ten hoe het dan zal zijn; zij kunnen
er zich niet van afmaken met: wie
dan leeft die dan zorgt.
Prof. Hammerstein kwam vervol
gens te spreken over de sfeer in de
bollenstreek die weer verschillend
is voor de duinstreek en de „Tram-
Na de bezinnende en bezielende
woorden van de voormiddag kwam
na de lunch de jolijt aan bod en het
zou geen L.T.J.-bijeenkomst zijn
wanneer ook dit niet op waardige en
stijlvolle wijze zou geschieden.
Allereerst kwam onder regie van
Hub. Turnhout de toneelgroep van
de afdelingen Hillegom en De Zilk
op de planken met een aardig en
geestig blijspel van Henri Lemon in
twee acten „Papa strijkt de vlag".
Na het toneelspel trad een reidans-
groepje van de afdeling Warmond
Sassenheim op met o.m. de wals
„Frühlingsboten".
Tussen de bedrijven door werd on
der leiding van de heer A. v. Moor-
sel aan communitysinging gedaan
waarbij gelukkig oud-nederlandse
volksliedjes en geen straat- en radio-
deunen werden gezongen, zodat al
kant". Hij vatte deze sfeer op kern- spoedig de tijd aanbrak voor het gro-
achtige wijze samen in een aantal te bal onder leiding van Evert Caste-
punten, evenzo vele schaduwkanten
als lichtzijden. Als negatieve pun
ten noemde spr. de houding van: The
bulb is my country, Wat koop ik er
voor? Er zijn toch geen roomse bol
len? Dollars en Ponden maken de
lein met muziek van het orkest Gè
Ilofenk. Doch niet nadat voorzitter
Langeveld, de heer Vergeer en aalm.
Sdhlatmann, ieder op eigen wijze
nog een behartigingswaardig woord
je had gesproken.
Het was slechts een
kwestie van een komma,
maar de commandant van
de Maastrichtse Tapijneka-
zerne, moest er toch de
gehele order voor veran
deren.
De commandant, be
vreesd, dat door gebruik
van het Limburgse dialect
de bevelen niet juist over
zouden komen, had in een
order bepaald, dat „op het
kazerneterrein en in ge
zelschap van personen, die
het Limburgse dialect niet
verstaan. Nederlands ge
sproken diende te worden".
Grote ontstemmong on
der de Limburgers, die hun
dialect uit de kazerne ge
weerd meenden.
„Neen," corrigeerde de
commandant in een nieuwe
order, „ik ben een komma
vergeten; de bewuste regel
moet luiden: „op het kazer
neterrein, in gezelschap
van personen, die het Lim
burgse dialect niet ver
staan...."; het woordje
„en" was dus ook meteen
maar verwijderd!
Thans is iedereen weer
tevreden.
Gladde wegen weerspiegelden slechts de wachtposten
