Een koningin voor wie het verblijf in
Nederland een hel op aarde betekende
Hortense de Beauharnais» stiefdochter van Napoleon
Hollanders, draaierig van dansen om
vrijheidsboom, zochten steun bij Louis
ZATERDAG 30 OCTOBER 1954
DE LEIDSE COURANT
DERDE BLAD PAGINA 1
wel prettig gevonden dat men het
schip van staat niet zelf behoefde te
besturen. Toen men de zaken echter
weer scherp kon zien, werd men ge
waar, dat de handel door het verlies
van een gedeelte van de koloniën en
de blokkade onmogelijk was gewor
den. Van de oprichting van een ko
ninkrijk verwachtten de Chinezen
van het Westen meer baat, dan van
de volmaakte rechteloosheid waaraan
men tot nu toe overgeleverd was.
Louis toonde zich echter maar ma-
tig ingenomen met zijn uitverkiezing
en ook Hortense stelde zich van een
verblijf in de tochthoek van West
europa niet veel voor. Napoleon stak
echter ongeduldig zijn hand onder
zijn vest en enkele maanden later
maakte het echtpaar zich gereed om
naar het lage land af te reizen.
Mislukte overplaatsing.
Hortense die zich door de
gevleugelde kwalificatie van
Voltaire ,,canaux, canard, canaille",
over ons land had laten voorlichten,
huilde hete tranen en beweerde lie
ver het klooster in te gaan, dan in
de mist en moerassen om te komen.
Hoewel Napoleon daar in kon komen,
droogde hij haar tranen en enkele da
gen later deed het echtpaar zijn in
tocht in Nederland. Hortense had
zich omringd met oude adel, die zij
met stamboom en al in Nederland
wilde overplanten. De zuinige Hol
landers sloegen de grote stoet volge
lingen van de nieuwe koning wan
trouwend gade. Zij vroegen zich luid
keels af, of de nieuwe koning al die
opmakers niet thuis had kunnen la
ten. De koning, die in Frankrijk be
kend stond om zijn kwalijke humeu
ren .toonde echter opeens een tact,
die de Hollanders volkomen verraste.
Hij schafte zijn Franse lijfwacht af
en trad de Nederlanders vrij en onge
dwongen tegemoet. De koningin her
vatte al snel haar leventje van fees
tengeven en luchtigheid. De voorna
me Hollanders kwamen als vliegen
op haar feesten af. De manier waarop
deze brave stastokken echter moeite
deden zich Frans en vrij voor te doen,
bespaarden de Fransen de kosten van
een conferencier.
Heimelijke hulp.
I OUIS WAS JALOERS op het suc-
**-' ces, dat zijn vrouw tijdens haar
ontvangsten oogstste en verbood
haar op dergelijk goedkope wijze
figuurlijk gesproken dan bij
het volk in gevlei te komen. Nu
moet gezegd worden dat Lodewijk,
zoals hij hier te boek stond op
ernstiger manier de Hollanders voor
zich trachtte te winnen. Hij koos zijn
ministers uit hun rijen en hielp hen
heimelijk de Franse blokkadewetten
te overtreden. De Franse hovelingen
waren over zijn houding tegenover
de Hollanders zeer ontsticht. Zij
brachten Napoleon met de nieuwe
toestand op de hoogte en liepen over
naar Hortense, die de woorden van
Voltaire nog steeds niet kon verge
ten. Een en ander maakten dat de
kloof tussen de echtelieden nog bre
der werd.
Schoenpoetser en koksmaatje.
TJOE DE KONING OOK GESTELD
was op onze door de vorige eeuw
uitgetelde landgenoten, de Hollandse
taal heeft hij nooit kunnen leren. De
Nederlanders hadden al hun maskers
van degelijkheid en gezapigheid no
dig om hun lachlust te verbergen,
toen hun gewaardeerde vorst in het
Nederlands een rede hield. Na die
tijd heeft hij zich er toe bepaald zijn
lievelingsdevies: doe wel en zie niet
om, te pas en te onpas uit te stoten.
De pijnlijke nauwgezetheid die
•hem in staatzaken sierde, werd ech
ter belachelijk, toen zij zich uitstrek
te naar zaken als de indienstneming
van schoenpoetser of koksmaatje.
De jongelui konden zich eerst met
de wapenen van hun stiel tooien, als
hun benoeminge per koninklijk be
sluit was bekend gemaakt. Pijnlijk
precies was Lodewijk ook in het na
gaan van de gangen van zijn vrouw,
die toch volgens de tijdgenoot Dirk
van Hogendorp zeer bemind en van|
onberispelijk gedrag was.
Ongegronde verdachtmaking.
CLECHTS DE DOOD VAN DE
oudste prins Charles Napoleon,
een ihieper begaafd ventje, kon de
echtgenoten wat dichter bij elkaar
brengen. De koningin werd ziek van
verdriet en Lodewijk trachtte haar
tevergeefs te troosten. Doch zelfs in
deze toestand viel hij haar nog las
tig met de grofste verdachtmakin
gen. Hij liet haar bij alles wat haar
heilig was zweren, dat zij hem nooit
bedrogen had. De jaloerse koning
bedierf op dat moment meer dan hij
ooit in zijn huwelijk goed zou kunnen
maken. Enkele dagen later reisde
Hartense naar de Pyreneeën, waar
zij weer enigszins op krachten hoopte
te komen. Volgens het bergvolkje
lukte haar dit snel genoeg, want zij
was de eerste vrouw die de stelle
hellingen van de Viguemale beklom.
Enkele bekende figuren, die zich
eveneens ter plaatse ophielden, zorg
den er echter voor dat de Bonapar-
tes in Parijs de gewenste roddelvoor-
raad kregen, die zij voor het ver
troebelen van de verhouding tussen
Hortense de Beauharnais, koningin van Holland.
Pijproken, mannenwerk.
ODEWIJK VERBAASDE onder-
tussen heel Holland door de on
gedurigheid waarmee hij zich van
woonplaats naar woonplaats begaf.
Amsterdam verloor aan hem zijn
stadhuis, dat vanaf die tijd nog
slechts als paleis op de Dam dienst
mag doen. Zijn onderdanen waren
echter met hun menselijke koning
in de wolken, al vonden zij het
vreemd dat de koningin hun mening
niet scheen te delen.
Lodewijk breidde zijn leifde voor
de Hollanders ook uit tot het over
nemen van hun gewoonten. Op een
keer nam hij manmoedig een pijp ter
hand en voelde zidh door dikke
rookkolommen hecht verbonden met
zijn onderdanen. De gevleide Hollan
ders zagen echter al snel, dat de
maag van de vorst het met zijn na
tionaliteitsverandering niet eens was
en duidelijk invloed uitoefende op
het uiterlijk van zijn genieter. Slechts
een overhaaste vlucht kon de ge-
eerbiedigde vorst van het ergste wat
hem als „Nederlander" kon overko
men redden.
STAMBOOM
Hortense de Beauharnais, ko
ningin van Holland van 1806
1810, werd in 1783 te Parijs als
dochter van vicomte Alexandre
de \'eauharnais en Josephine,
dochter van een havenmeester,
geboren. Nadat haar vader in
1794 zijn adellijke titel met de
dood had moeten betalen, werd
moeder Josephine enkele jaren
later door Napoleon uit de ge
vangenis gehaald en naar het al
taar gevoerd. Hortense werd als
stiefdochter door Napoleon ge
adopteerd, die haar in 1804 aan
zijn broer Lodewijk uithuwe
lijkte.
Vaderlandse ooievaars.
WELDRA WERD DE KONING
naar Parijs geroepen om voor
Napoleon verantwoording af te leg
gen. Een grote schare Hollandse die
naren vergezelde hem. Deze knapen
richtten de ogen van heel Parijs op
zich, doordat zij zich elke dag naar
de plantentuin spoedden, om daar
vol heimwee de vaderlandse ooie
vaars gade te slaan, die hen het Pa
rijse leed hielpen verzachten. Geluk
kig voor hen had op bevel van Na
poleon tussen Lodewijk en Hortense
een officiële verzoening plaats en
ging het korte tijd later weer snel
bergafwaarts naar de lage landen.
Het ging echter ook met de verzoe
ning bergafwaarts, want zodra de
echtelieden onder de rook van Parijs
weg waren, scheidden hun wegen.
Lodewijk spoedde zich naar Amster
dam en Hortense vestigde zich met
een kwijnend gezicht in Utigcht. La
ter nam ook zij weer haar intrek in
het paleis op de Dam, maar Lode
wijk gaf toen bevel de scheidings
deuren tussen haar appartementen
dicht te laten metselen. Het duurde
niet lang of allen, die de koningin
hun sympathie betuigden, vielen bij
Lodewijk in ongenade.
QNDANKS HET VERBOD VAN
haar man vluchtte Hortense
naar Antwerpen, waar zij de verde
re ontwikkeling van de zaken af
keek. Lang behoefde zij niet op haar
wraak te wachten, want ook Lode-
wijks dagen in Holland waren ge
teld.
Een vechtpartij tussen een Franse
koetsier en een burgerman bracht
Oudinot, de grote tegenstander van
Lodewijk, zijn hoofdkwartier in
Amsterdam opslaan. Dit was te veel
voor Lodewijk en vergezeld van en
kele vrienden verliet hij het land
dat hij lief Ihad gekregen.
LIORTENSE LEEFDE weer hele-
maal op toen zij niet meer ge
noodzaakt was zich op Hollandse bo
dem te amuseren. Met haar twee
zoontjes, waarvan de jongste de la
tere Napoleon III zou worden, nam
zij haar intrek op haar ouderlijk
kasteel Malmaisom. Zij was toen pas
vijf en twintig jaar en stortte zich,
met de kennelijke bedoeling de ver
loren jaren in te halen, in het feest
gedruis, waarmee Napoleon zijn
hoogmoedswaanzin begeleidde. De
feestelijke quadrille werd echter al
spoedig vervangen door de doden
mars, die de weg terug van de Fran
se troepen door het winterse Rus
land tot een hel maakte. Het werd
stil in de balzalen en op de enkele
liefdadigheidsfeesten bewezen de
tientallen muurbloempjes hoe ern
stig het met 't sterke geslacht gesteld
was. In 1815 toen de verbonden le
gers Parijs naderden vonden Horten
se en Lodewijk elkaar terug op Ram-
bouillet het kasteel waar ons ko
ninklijk paar deze week de gast van
president Coty was. Terwijl de
Bonaparte's zich plotseling ontpop
ten als vurige royalisten bleef Hor
tense Napoleon trouw.
QNDANKS DEZE TROUW over-
laadde Napoleon na zijn terug
keer van Elba, Hortense met onver
diende verwijten. Terwijl voor het
paleis het volk om zijn keizer riep,
bekte hij haar zo af dat zij in tranen
uitbarstte.
Napoleon zag zijn kans en sleepte
haar huilend en wel het balkon op.
De volgende dag stond er dan ook
in de couranten te lezen, dat het ge
luk over de hulde van haar vader
Hortense kennelijk te machtig was
geworden.
Waterloo maakte echter een einde
aan de grootheidswaanzin van de
kleine man. Hals over kop vluchtte
hij terug naar Parijs, waar hij door
Hortense zo goed mogelijk getroost
werd. Toen Napoleon zijn laatste
tocht naar St. Helena zou moeten
gaan maken, gaf Hortense hem een
zeer kostbare ketting, die hij in zijn
armoede te gelde zou kunnen maken.
Na zijn dood kreeg zij het collier te
rug. Enkele jaren later toen zij er
zelf zeer slecht voor stond, verkocht
zij het aan de koning van Beieren
voor een gering jaargeld.
Deze deed er een goed zaakje mee,
want twee jaar later stierf koningin
Hortense en werd het collier zijn
eigendom.
OORTENSE WERD NA DE VAL
van Napoleon verbannen uit Pa
rijs en begon een leven van omzwer
mingen. Meer verdriet deed haar
echter dat haar man opeens een van
zijn kinderen bij zich wilde hebben.
Hij won het proces en de arme vrouw
moest haar oudste zoontje af staan.
In 1830 trad haar oudste zoon Na
poleon Louis als leider op van een
groep opstandelingen in Italië. Hor
tense genoot van de bravourstukjes,
die hij uithaalde. De waarschuwingen
om door tussenbeiden te komen de
eer van de Bonapartes te redden,
sloeg zij in de wind. Enkele maanden
later werd haar oudste zoon echter
vermoord. Hortense, die haar liefste
zoon de laatste eer wilde bewijzen,
kon in Italië maar nauwelijks aan
de woede der contra-revolutionairen
ontkomen. Een jaar later stelde de
burgerkoning Louis Philippe de
grenzen weer voor haar open en ver
gezeld door haar zoon maakte zij een
bedevaartstocht Icings de weg, die
de zaak aan het rollen. Lodewijk Napoleon had afgelegd. De emoties
koos de zijde van de Hollander en van de laatste jaren waren haar ech-
verdedigde hem tegen de wraak van ter te veel geweest. Op 5 October
Napoleon. De kleine Corsicaan kon 1837 overleed zij op 54-jarige leef-
echter niet toelaten, dat zijn land-, tijd. Lodewijk overleefde haar nog
genoten door de Hollanders gemo-; acht jaar en werd met zijn 67 jaar de
lesteerd werden en liet maarschalk oudste van alle Bonapartes.
JET LEVEN VAN VORSTEN IS, als men de geschiedenis mag geloven,
meestal een aards tranendal. Als deze tragedies zich bovendien nog in
de lage landen afspelen, dan zal het geen verwondering wekken, dat de
tranenvloed hier een plaatselijk dieptepunt bereikte. Gelukkig hebben de
vorstinnen in Nederland zich over het algemeen zo intensief met de staats
zaken bezig gehouden dat er weinig tijd overbleef geschiedenis met tra
nen te schrijven. Eén vorstin is er geweest, die, ondanks dat ons land haar
als koningin op de handen droeg, dit maar een zeer onprettige zit vond
en als de hofgebruiken het maar enigszins toelieten elders haar genoe
gen zocht. Wie echter bedenkt dat deze vrouw, Hortense de Beauhar
nais, een geboren Frangaise was, die alle charmes van haar land in haar
jeugd geproefd had, zal dit heimwee niet verwonderlijk voorkomen. Als
vrouw van Lodewijk Bonaparte kreeg zij, in de woelige jaren na de Franse
(evolutie, echter weinig gelegenheid zich aan haar genoegens te wijden.
Tuinfeest op het kasteel Malmaison
het verblijf van de Bonapartes.
jaloers: een verkeerde huwelijksop
vatting, waarin hij door de verdacht
makingen van zijn zusters nog ge
staafd werd. Dit bereikte een hoogte
punt na de geboorte van een zoon,
die volgens Bonaparte wel eens zijn
opvolger zou kunnen worden. Laster
belegerde het huwelijk, waaraan toch
al zo weinig te bederven viel. De
praatjes werden ontmanteld, maar de
verhouding tussen Hortense en Louis,
die aandacht aan de verdachtmakin
gen geschonken had, was voorgoed
bedorven.
Jaloezie en onbegrip
DE OMGEVING WAARIN HOR
TENSE de Beauharnais, als doch
ter uit het eerste huwelijk van de
gemalin van Napoleon, opgevoed
werd, leende zich er weinig toe de
toekomstige koningin van Holland
realiteitszin bij te brengen. Onmid
dellijk nadat de guillotine de adel
lijke kaste van het land behoorlijk
ingekort had, voelden de personen,
die verantwoordelijk waren voor dit
bloedbad, opeens duidelijk een ge
mis aan een adellijke toplaag. Aan
gezien zij, voor zover zij tenminste
zelf niet onder het mes te lijden
hadden, het innigst met het blauwe
bloed in contact geweest waren, acht
ten zij zichzelf de aagewezen perso
nen om de bloedarme adel nieuw le
ven in te blazen. Dit gebeurde echter
eerst toen de guillotine reeds lang in
een museum stond opgesteld, om er
het nageslacht op te wijzen dat
Frankrijk nooit bang is geweest om
ergens het mes in te zetten.
do over een leger krijgen. Duroc be
dankte echter voor de eer, op deze
wijze in het huwelijk gestort te wor
den en marcheerde haastig af. Deze
onverwachte keer van de zaak deed
Napoleon in woede ontsteken en zon
der een ogenblik het oordeel van de
betrokken partijen af te wachten, hu
welijkte hij zijn stiefdochter uit aan
zijn broer Louis.
Laster en jaloezie.
LOUIS BONAPARTE POOGDE OP
het ogenblik, dat het bericht van
de toewijzing hem bereikte, met de
middelen die een vrijgezel daartoe
ten dienste staan, juist een ongeluk
kig verlopen liefde te vergeten. Hij
en Hortense schikten zich echter mor
rend en de enige band die hen na him
huwelijk bond, was die van het we
derzijds beklag. Daar kwam nog bij,
dat Louis geplaagd werd door rheu-
matische pijnen, die zijn humeur
sterk beïnvloedden. Hij was ondanks
dat hij niets om zijn vrouw gaf
Kunst en zelfbeklag.
LIET GEVOLG VAN DEZE verwij-
dering was dat de beide echtelie
den weinig zin als ze hadden, veel
tegen elkaar aan te zitten kijken
feest op feest organiseerden. Hortense
zelf meer dan middelmatig begaafd
trad in het openbaar op als kunstbe
schermster en Louis vulde zijn vrije
tijd met zelfbeklag. Napoleon, die
zich in 1804 tot keizer liet kronen,
probeerde na deze daad van zelfver
heffing ook zijn broers en zusters zo
goed mogelijk onderdak te brengen.
Broer Joseph zag Napels en voelde
zich er als koning wel bij, Murat
werd groothertog van Berg en voor
Louis had hij een koningskroon in
Holland uitgespaard.
Moe van ronde dans.
Het ging de bataafse repu
bliek in die jaren niet voor de
wind. Wat draaierig van het dansen
rond de vrijheidsboom, had men het
Hoffelijkheid en grootveinzerij.
IN DE EERSTE JAREN VAN de vo.
rige eeuw verzamelde zich op de
kastelen van Frankrijk een grote
groep nijvere burgers, zojuist door
Napoleon in de adelstand verheven.
Tot leringe en vermaak van deze ver
heven knapen, werd het gezelschap
aangevuld met de personen die, on
danks dat zij voor de revolutie het
volk even pittig uitgezogen hadden
als hun gestrafte broeders, de dans
ontsprongen waren. In deze geïsoleer
de gemeenschappen werden alle
smetten van vroegere lagere afkomst
door de vingers gezien en door hoffe
lijkheid en grootveinzerij vervangen.
Het spreekt dan ook van zelf dat
Hortense de Beauharnais, in deze
omgeving opgegroeid, bijna alles
miste, wat haar bij haar latere be
zoekingen ter zijde kon staan.
Haastige afmars.
"TERWIJL NAPOLEON IN EGYPTE
de pyramiden op zich neer liet
zien, Stelde zijn vrouw Josephine al
les in het werk, om haar dochter aan
een geschikte man met vooruitzichten
te koppelen. Enkele op het eerste ge
zicht niet te verwaarlozen jongelin
gen werden terzijde geschoven, om
dat hun liefde zich uitstrekte naar
enkel zeer bekende maar niet alom
beminde vrouwen van die tijd. De
jonge militair Duroc kreeg van Na
poleon het bevel met de beeldschone
Hortense te trouwen. Als bruidschat
zou h|j 500.000 francs en het comman-
Louls (Lodewijk) Bonaparte, koning van Holland.
