Lange betogen over Fries
op de Friese scholen
Tot Peters uitlegde, dat een
wetsontwerp overbodig was
Eert vliegtuig vol liefde zal Zondag naar Sydney vertrekken
De militaire verloven zullen
niet meer worden uitgebreid
Melk zal vetter maar duurder worden
Mogelijk in
de toekomst 45 cent per liter
Botsingen met geparkeerde auto's
gebeuren meest op verlichte wegen
DONDERDAG 28 OCTOBER 1954
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 1
Tweede Kamer
De Tweede Kamer heeft gisteren
het wetsontwerp inzake de Centrale
Raad van Beroep z.h.st. goedgekeurd.
Daarna was aan de orde het wets
ontwerp, houdende regeling van het
onderwijs in de Friese taal en het
gebruik van die taal of van een
streektaal als voertaal bij het lager
onderwijs.
In dit wetsontwerp wordt de mo
gelijkheid geopend dat de Friese taal
als facultatief leervak aan het leer
plan voor scholen voor GLO, VGLO
en ULO wordt toegevoegd. Voorts
wordt bepaald dat daar, waar naast
de Nederlandse taal de Friese taal
of een streektaal in levend gebruik
is, het leerplan kan bepalen, dat het
Fries of die streektaal ten hoogste
tot in het derde leerjaar mede als
voertaal bij het onderwijs kan wor
den gebezigd.
De heer ROOSJEN (A.R.) ver
klaart met de voorstellen accoord te
gaan. De ernst, waarmede de Friezen
de strijd voor het Fries voeren, maakt
het noodzakelijk aandacht te schen
ken aan hun verlangens. Men mag
r.iet voorbijgaan aan de moeilijkhe
den, waarvoor het zesjarig ïYiese
kind wordt gesteld, omdat de moe
dertaal wordt lamgelegd. Tweetalige
kinderen zijn op 10-jarige leeftijd
een jaar achter in kennis.
Mevrouw FORTANIERDE WIT
(V.V.D.) merkt op, dat het ontwerp
alleen een onderwijskundig probleem
zetreft en dat acht zij juist. Zij be
toogt, dat het behoud van het Fries
een brok cultuur is. Het ontwerp
acht spr. een aanvaardbaar wets
voorstel.
De heer VAN SLEEN (P.v.d.A.)
meent, dat men hier te maken heeft
met een betrekkelijk eenvoudig ont
werp. Het is hem opgevallen, dat
men in deze zaak zo zeer heeft over
dreven. Beoogd wordt o.a. een be
tere beheersing van het Nederlands,
maar voor allen staat het niet vast,
dat deze doelstelling bereikt zal
worden. Het experiment is nog gaan
de, zodat 'geen conclusie ter zake kan
worden getrokken. Vandaar dan ook,
dat velen menen, dat het ontwerp te
vroeg is gekomen. Er is echter re
den voor een gematigd optimisme.
De heer WAGENAAR (C.P.N.)
vindt, dat het tot voldoening stemt,
dat de Friese kwestie tot in het par
lement aandacht ondervindt.
De heer KROL (C.H.) betoogt, dat
Friesland er recht op heeft van het
centrale gezag de middelen te ver
krijgen om zijn cultuur te behouden
en waar nodig te herstellen. Hij ver
klaart het wetsontwerp toe te juichen.
De heer STOKMAN (K.V.P.) ver
klaart, dat de doeleinden van het
wetsontwerp zijn volle instemming
Ontsnappend gas
oorzaak ontploffing
in de keuken
Vrouw en kind zwaar gewond
In Dokkum, waar de gasfabriek
onlangs in een sector van stadsgas
op propaanlucht is overgeschakeld,
zulks in afwachting van de toevoer
van aardgas, heeft zich in de woning
van de heer E. P. aan de Stationsweg
een hevige ontploffing voorgedaan.
Mevr. P. rook gas in de keuken,
dat ontsnapt was doordat een gas
slang was losgeraakt. Na enkele mi
nuten het raam te hebben opengezet,
meende zij dat het gevaar geweken
was. Daar ipropaanlucht evenwel
zwaarder is dan lucht bleef veel gas
achter. Toen zij een lucifer aanstreek
volgde een geweldige steekvlam en
een ontploffing, die een grote rava
ge aanrichtte. De keukendeur werd
in de tuin geslingerd de muren en
het dak scheurden. Mevr. P. en haar
achtjarig dochter je werden zwaar
gewond door de steekvlam en rond
vliegende voorwerpen, zodat over
brenging naar het ziekenhuis te
Leeuwarden noodzakelijk bleek.
Nederlander in
Duitsland verongelukt
De Nederlandse expediteur J. A.
Raats uit Scheveningen is gister
morgen in het ziekenhuis te Lönin-
ger overleden aan zijn verwondin
gen, die hij in de nacht van Dinsdag
op Woensdag had opgelopen toen hij
met zijn vrachtwagen bij Steinrie-
den in de Kries Cloppenburg tegen
een boom was gereden.
De heer Raats had een lading ver
se vis in Hamburg en omgeving ge
lost en was, nadat hij in Bremerha
ven verse vis voor Amsterdam en
IJmuiden had geladen, op de terug
weg naar Nederland.
Bij Steinrieden is de vrachtwagen
door tot nu toe onbekende oorzaak
tegen een langs de kant van de weg
staande boom gereden. De bestuur
der raakte daarbij tussen het stuur
en de leuning van zijn zitplaats be
klemd. Ernstig gewond werd hij
naar het ziekenhuis in Löninger ver
voerd, waar hij gistermorgen is over
leden.
De vrachtouto werd ernstig be
schadigd.
De heer Raats, die 52 jaar was,
laat een vrouw en vier kinderen
echter.
hebben. Het behoud van de Friese
taal is een begerenswaardig doel en
even zeer de verbetering van de Ne
derlandse taal. Hij vraagt de aan
dacht voor moeilijkheden o.a. met
betrekking tbt de Nederlands spre
kende kinderen.
De heer DE RUITER (C. H.) maakt
enige opmerkingen over de techni
sche kant van het ontwerp.
De heer LEMAIRE (K.N.P.) zegt,
dat het wetsontwerp, ook door het
facultatieve stelsel, een gelukkige
greep is na een late ontdekking.
De heer PETERS K.V.P.spre
kend namens een deel zijner fractie,
verzekert een uitgesproken voor
stander te zijn van het behoud van
regionale cultuur. Sprekers bezwa
ren zijn niet gericht tegen de Friese
beweging. Hij heeft eerbied voor haar
streven. Zijn bezwaren zijn van on
derwijskundige aard. Ze betreffen
twijfel aan de deugdelijke opzet van
het ontwerp en twijfel over de vraag
of inderdaad de organisatie van het
onderwijs deze richting moet uitgaan.
Hij merkt op, dat de lager-onder-
wijswet geen verbod van enige taal
kent. Aan de vrijheid ter zake zou
hij niet getornd willen zien.
De L.O.-wet kan z.i. zo worden ge
ïnterpreteerd, dat het onderwijs op
de experimenteerscholen in Fries
land wettelijk volkomen „en règle"
is en geen ontheffing van enige be
paling der L.O.-wet is nodig. Occa
sioneel kan een streektaal buiten het
Fries als voertaal gebruikt worden.
Hij vraagt een verduidelijking van
het ontwerp omdat het hem mogelijk
lijkt, dat dit een verbod inhoudt. De
Friezen zouden er door achterop ko
men. Tegen, een zodanig verbod zou
hij zeer gekant zijn. Het verwondert
hem, dat men optimisme koestert
dat het onderwijs in het Nederlands
niet zal lijden. Hij verklaart het
ontwerp overbodig te achten, en ook
voorbarig.
De staatssecretaris mej. DE WAAL
zal vandaag antwoorden.
Te zeven uur wordt de vergade
ring verdaagd tot Donderdagmiddag
een uur.
Acht jaar wegens
poging tot moord
Het gerechtshof te 's-Hertogen-
bosch veroordeelde gisteren een be
roepschauffeur uit Moergestel (N.B.)
conform de eis tot dezelfde straf als
werd opgelegd door de rechtbank te
Breda, n.l. acht jaar met aftrek voor
voortgezet misdrijf wegens poging tot
moord op zijn echtgenote. Hij wordt
beschuldigd met voorbedachte rade
geprobeerd te hebben zijn vrouw te
doden door haar met een bijl op het
hoofd te slaan, haar vervolgens op de
divan te leggen en dit meubel met
benzine te overgieten en in brand te
steken. De vrouw heeft zich echter
kunnen redden.
De eerste vlucht, welke de K.L.M.
met een „Super Constellation" naar
de Australische stad Sydney gaat
maken, zal door een aantal genodig
den, allen vertegenwoordigers van
het Europese transportwezen, wor
den meegemaakt. In Sydney zullen
deze uitverkoren Nederlanders groe
ten overbrengen aan hun Australi
sche collega's. Op deze vlucht zal de
„Postillon d'Amour" ook een grote
hoeveelheid post meenemen, welke
van een speciaal stempel zal worden
voorzien. De grote foto van deze
combinatie toont een schilder op
Schiphol bezig met het aanbrengen
van het geestige Cupido-figuurtje op
de romp van de Super Constellation.
Links zijn een viertal passagiers af
gebeeld en wel van boven naar be
neden: de Duitse treinmachinist
Willy Schoor uit Frankfurt, een vak
man, die maar liefst 18 vergunningen
voor het rijden op verschillende
soorten locomotieven heeft. Onder
zijn foto een Zwitserse „collega", die
de eer heeft de hoogste spoorbaan
van Europa te berijden: het is de
bestuurder van de trein op de Jung-
frau spoorbaan, de 48-jarige Chris
tian Lauéner uit Wengen, die ook
nog ski-instructeur en landbouwer
is. In de linker onderhoek zien we de
\enetiaanse gondelier Pietro Vette-
mutti hij is de privé-gondelier
van de burgemeester van Venetië,
vandaar, dat hij gerechtigd is een
sjerp met de stadskleuren te dragen.
De Parijse taxi-chauffeur Pierre Re
nault, chauffeur van een Citroën,
staat rechts naast deze foto afge
beeld, hij kwam als winnaar uit de
bus na een wedstrijd, die tenslotte
zes candidaten opleverde. Aan de
rechterzijde van de combinatie staan
vijf passagiers van deze speciale
K.LJVI.-vlucht afgebeeld; geheel
rechts onder de Noorse zeeman, ka
pitein Mathias Foyn, een nakome
ling van de uitvinder van het har
poenkanon, links daarvan een Kopen-
haagse postbode in zijn opvallende
rode tuniek: het is de 35-jarige Hen
drik Alfred Miehelic en hij werd
door zijn vrouwelijke landgenoten
uitverkoren voor het maken van de
vliegtocht. Midden rechts onze land
genoot commodore J. J. Moll, een
naam, welke direct herinneringen
aan de beroemd geworden „Uiver"-
vlucht oproept. Hij is de oudste pi
loot van de K.L.M. Links van hem
een afbeelding van de Brusselaar
Philip J. Harniz, technisch inspec
teur bij de tramwegen in de Belgi
sche hoofdstad. Rechts boven zien
we dan nog de Londense buschauf
feur John Alfred E. Adams 56
jaar die kortgeleden zijn millioen-
ste mijl op Engelse bodem aflegde.
BRAND IN ROTTERDAM
Vannacht is te Rotterdam door on
bekende oorzaak brand uitgebroken
in de Piekstraat, in een plaatijzeren
loods, waar peulvruchten lagen op
geslagen.
De brand ging met enorme rook
ontwikkeling gepaard.
Na ongeveer een uur had de brand
weer het vuur met vijf stralen onder
de knie en begon vervolgens de loods
leeg te halen, waarna het nablussen
kon beginnen.
De omvang van de schade is niet
bekend en evenmin, of deze door ver
zekering wordt gedekt.
Minister antwoordt kamerlid Van der Weijden:
Aardappelen moeten op
andere wijze gerooid
Op schriftelijke vragen van het
Tweede Kamerlid de heer Van der
Weijden, betreffende de te nemen
maatregelen voor het binnenhalen
van de aardappelen- en bietenoogst,
heeft de heer Mansholt, minister van
landbouw, visserij en voedselvoorzie
ning, mede namens de heer Staf, mi
nister van oorlog en van marine, ge
antwoord, dat hij niet de vrees heeft,
dat de moeilijkheden, ontstaan door
de uitzonderlijke omstandigheden
van dit jaar, er toe zullen leiden, dat
het volgend jaar in zeer onvoldoende
mate aardappelen en bieten zuilen
worden geteeld.
Het wordt door de minister van
oorlog en marine om redenen van
dienstbelang waaronder begrepen
de vereiste controle, waartoe "in het
bijzonder is te rekenen het verifiëren
der aanvragen door de burgemeesters
ongewenst geacht, het bestaande
uitzonderingsverlof onafgebroken te
verlenen en/of tot meer categorieën
van militairen uit te breiden. Aan het
uitzonderingsverlof ingevolge de be-
De minister van Justitie heeft be
slist, dat het rijksopvoedingsgesticht
,,De Kruisberg" te Doetinchem als
rijksopvoedingsgesticht te zijner tijd
zal ophouden te bestaan.
Het minder worden van het aantal
verpleegden in de inrichtingen noopte
tot een besluit tot concentratie, ten
einde vrijkomende ruimte voor een
andere categorie van verpleging be-
hoevenden te kunnen benutten.
Van het rijksopvoedingswezen blij
ven na de opheffing van „De Kruis
berg" over het opvangcentrum
„Overberg" te Amerongen, het rijks
observatorium te Zeist en het rijks
opvoedingsgesticht te Amersfoort.
Over de latere bestemming -van
„De Kruisberg" is nog niets bekend.
staande regeling zal derhalve geen
verdere uitbreiding worden gegeven.
Op andere wijze.
Getracht zal moeten worden op an
dere wijze te voorzien in het tekort
aan arbeidskrachten voor de land
bouw.
Door het rijksarbeidsbureau en het
bureau oogstvoorziening van het De
partement van Landbouw, Visserij en
Voedselvoorziening zijn maatregelen
getroffen om te bevorderen, dat zo
veel mogelijk arbeiders nog voor de
oogstwerkzaamheden kunnen worden
aangetrokken.
Delft één geheel door
tunnels onder spoorweg
Aan het slot van de gisteravond ge
houden vergadering van de gemeente,
raad van Delft is een brief in behan
deling gekomen, die burgemeester en
wethouders van deze gemeente heb
ben ontvangen van de president-di
recteur van de Nederlandse spoor
wegen, ir. F. Q. den Hollander.
In deze brief worden de resultaten
bevestigd, die werden bereikt bij de
vorige week gehouden besprekingen
over de Delftse spoorwegplannen tus
sen ir. Den Hollander en het coll-
ge van B. en W.
De resultaten zijn, dat de Neder
landse Spoorwegen voor haar reke
ning neemt de onderdoorgang ter
hoogte van de Engelsestraat onder
de spoorlijn AmsterdamRotterdam,
die Delft in twee delen heeft ge
splitst.
Beide andere geprojecteerde kunst
werken om de overwegen kruisings-
vrij te maken, namelijk die bij de
Binnenwatersloot en de Wateringse
Vest zullen voor rekening van de ge
meente Delft komen, al dan niet met
steun van andeer instanties.
Bij de uitvoerige discussies naar
aanleiding van dit schrijven, ver
klaarde de raad zich unaniem teJ
vreden over de bereikte resultaten en
besloot er mede accoord te gaan.
Kostprijs gestegen
De directeur van de Coöp. Melk-
centrale (C.M.C.) hield op de jaar
vergadering van deze centrale een
toespraak, waarin hij mededeelde,
dat voor de naaste toekomst reke
ning zal moeten worden gehouden
met een aanmerkelijke prijsverho
ging van de consumptiemelk. Het
valt op dit ogenblik nog niet precies
te zeggen hoeveel. Het overleg tussen
minister Mansholt en de Stichting
voor de Landbouw begint vandaag.
In het voorjaar van 1955 zal er
naar alle waarschijnlijkheid weer
een prijsverhoging komen, omdat
aangenomen mag worden, dat het
vetpercentage van de melk tot 3
percent zal worden verhoogd (thans
2,5 percent).
Het is zeer waarschijnlijk, dat er
enige tijd daarna opnieuw een ver
hoging van het vetpercentage komt
en wel tot 3,5 percent. Dit zal ook
weer prijsverhogend werken.
Voegt men hierbij nog de loons
verhogingen die in de landbouw te
verwachten zijn en de afschaffing
van de subsidie op de melk (thans
nog ongeveer 3 cent per liter), dan
is het niet uitgesloten, dat straks de
Nederlandse huisvrouw voor een fles
melk 45 cent zal moeten betalen
(thans kost een liter melk 29 a 30
cent).
De aanmerkelijke prijsverhoging in
de naaste toekomst is een gevolg
van het feit, dat de kostprijs van de
melk met 3 cent per liter is geste
gen (een gemiddelde voor het hele
land). De verrekenprijs voor de boer
zal dan ook 3 cent hoger moeten zijn
dan het afgelopen jaar het geval was.
De prijsstijging zou voorkomen kun
nen worden, wanneer de regering de
subsidie op de melk zou verhogen.
Aangezien ze dat zeker niet van plan
zal zijn, zal de consument meer moe
ten gaan betalen.
De Stichting voor de Landbouw,
de Koninklijke Nederlandse Zuivel-
bond en ook de C.M.C. zijn van oor
deel, dat er niet aan valt te ontko
men, dat het standaard-vetgehalte
van de melk verhoogd wordt. Vanwe
ge de te verwachten prijsverhoging
in de naaste toekomst zal die verho
ging van het vetpercentage van
2,5 op 3 percent niet in dit najaar,
maar waarschijnlijk wel het volgend
voorjaar plaats vinden. Dat zal een
prijsstijging geven van 2 tot 3 cent
per fles. De verhoging van 't vetper
centage tot 3,5 percent geeft nog eens
een prijsverhoging van 3 cent. Men
is dan ruw geschat al toe aan een
prijs van 40 a 41 cent per liter. De
loonsverhogingen en de afschaffing
van de subsidie zorgen volgens de
heer Van der Heide voor de rest van
de prijsverhoging tot 45 cent. Vroeg
of laat zal men er volgens hem toch
toe moeten overgaan alle kunstma
tigheden met name de standaardi
satie en de consumenten-subsidie
af te schaffen.
Liever niet twee soorten melk.
Voor het invoeren van twee soor
ten melk minister Mansholt denkt
daar hard over voelde de direc
teur van de C.M.C. niets. Het prijs
verschil tussen melk van 2,5 en 3,5
percent zal zo groot zijn, dat het
voor het publiek niet aantrekkelijk
is om de „vettere melk" te kopen.
In de practijk zou het invoeren
van twee soorten melk op grote be
zwaren stuiten. De heer Van der
Heide dacht dan alleen nog maar aan
het enorme assortiment melkproduc
ten, dat men in Nederland kent. Ook
dit alles zal dan in twee soorten ver
krijgbaar moeten zijn.
Wel zou het wenselijk zijn, dat er,
naast de koffiemelk en de slagroom,
een nieuw soort room zou worden
ingevoerd. Het vetgehalte zal vol
gens hem tien percent moeten be
dragen. Van deze „söhenkroom", die
met name in de Scandinavische lan
den in zwang is, verwachtte hij, dat
er zeer veel vraag naar zou bestaan.
Verder zou er zo spoedig mogelijk
in het hele land een uitbetaling van
de melk aan de boer naar kwalteit
moeten worden ingevoerd. Die be
staat alleen nog maar overigens
al sinds 1933 in het Westen van
het land.
In het afgelopen melkjaar hebben
de zuivelwaarde van de melk en de
opbrengst van de consumptiemelk
samen een uitkomst opgeleverd die
boven de minimum-garantieprijs
blijft. Het valt te verwachten, dat
dit in de zeer nabije toekomst an
ders wordt. Voor de melkveehoude
rij is dit een somber vooruitzicht.
Daarnaast worden de moeilijkheden
nog vergroot door het nijpende ar
beidsprobleem en door de slechte
voederpositie als gevolg van het ab
normaal slechte weer.
Wettelijk voorschrift
is onvoldoende
Op verzoek van de A.N.W.B. heeft
het Centraal Bureau voor de Statis
tiek een onderzoek ingesteld naar de
verkeersongevallen bij duisternis,
waarbij een op de rijbaan stilstaand
voertuig aan de achterzijde werd
aangereden. De resultaten van dit
onderzoek, dat zich uitstrekt over de
jaren 1951 en 1952, zijn thans bekend
geworden.
In deze twee jaren werd in totaal
456 maal een op de weg geparkeerde
vrachtauto bij duisternis aangereden.
In 122 gevallen brandde de achter
verlichting van de vrachtauto niet,
in 148 gevallen wel, in 186 gevallen
bleef dit onbekend. Bij deze 456 on
gevallen werd de vrachtauto in 208
gevallen door een personenauto of
door een andere vrachtauto aange
reden, in 47 gevallen door een mo
torrijwiel, in 73 gevallen door een
fiets en in 21 gevallen door een
bromfiets. 250 Van deze ongevallen
geschiedden bij brandende wegver-
lichting, in 206 gevallen was er geen
wegverlichting.
Binnen bebouwde kom.
In dezelfde jaren 1951 en 1952
werd 420 maal een op de rijweg ge
parkeerde personenauto bij duister
nis aangereden. Van deze personen
auto's brandde in 32 gevallen de
achterverlichting, in 52 gevallen niet.
In 336 gevallen bleef dit onbekend.
Van deze 420 ongevallen geschiedden
er 358 bij brandende wegverlichting
en 62 op een onverlichte weg. Hier
uit valt te concluderen, dat de aan
rijdingen met stilstaande personen
auto's grotendeels geschiedden bin
nen de bebouwde kom.
In 1952 alleen waren er 206 onge
vallen, waarbij een op de rijbaan
stilstaande vrachtauto van achteren
werd aangereden. Van deze 206 on
gevallen waren er 8 met dodelijke
afloop en 61 met ten hoogste ernstig
letsel. In hetzelfde jaar werden 207
stilstaande personenauto's bij duis
ternis aangereden. Hierbij was geen
enkele maal een dode te betreuren,
terwijl bij slechts 20 ongevallen ten
hoogste ernstig letsel werd veroor
zaakt.
Waarschuwingsbakens,
Gezien het feit, dat van 456 aan
rijdingen met op de rijweg stilstaan
de vrachtauto's in 1951 en 1952 er
122 geschiedden terwijl vaststond
dat de achterverlichting brandde,
kan aldus de A.N.W.B. worden aan
genomen, dat dit wettelijk voorschrift
onvoldoende is.
De A.N.W.B. is dan ook van me
ning, dat bij stilstaan op de rijbaan,
ook wanneer de achterverlichting
brandt, een waarschuwingsbaken op
de weg dient te worden geplaatst.
De bond heeft de minister van Ver
keer en Waterstaat dan ook verzocht
het bedoelde wettelijke voorschrift
in deze zin te wijzigen.
Zij dringt er bovendien op aan,
chauffeurs te verplichten een uitge
breidere achterverlichting op hun
vrachtwagens aan te brengen.
In de Eerste Kamer-vacature
van wijlen de heer Woudenberg is be
noemd het P. v. d. A.-lid mevr. H.
Verwey-Jonker te Eindhoven.
