Twee industrieën, die Leiden groot aanzien
geven, vieren gelijktijdig haar jubileum
Ket inpolderingsvraagstuk met
beweeglijke maquettes toegelicht
WOENSDAG 13 OCTOBER 1954
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 1
H.C.W. en N.E.M40 en 25 jaar
Wantrouwen tegenover nieuw procédé
oorzaak van oprichting Electrolasch
Twee belangrijke Leidse industrieën zullen deze week op dezelfde dag
«en jubileum vieren. De Hollandsche Constructie Werkplaatsen N.V. en de
Nederlandsche Electrolasch N.V. zullen als moeder en dochter Vrijdag a.s.
haar veertigste en vijf-en-twinstigste verjaardag vieren.
Beide industrieën geven aan Leiden groot aanzien, zowel in het oog van
de tourist als in dat van de zakenman. Terwijl op de laatste de elfhonderd
man personeel en de grote export diepe indruk zuilen maken, wordt de
tourist geïmponeerd door de zilverwitte hallen die hem bij nadering uit
het Zuiden als een kolossale op het droge liggende walvis voor zullen komen.
De Sleutelstad zelf zal zich gelukkig mogen prijzen een voor de werkver
schaffing zo belangrijke industrie binnen haar grenzen te hebben
In 1914, het jaar dat elders in
Europa het beschikbare ijzererts werd
omgezet in grariaat en bijbehorende
dikke Bertha, kwamen twee firman
ten van een constructiewerkplaats te
Zoeterwoude overeen aan de rand
van Leiden een bedrijfje te stichten,
dat het staal een vreedzamer be
stemming zou kunnen geven. Zij ko
zen als vestigingsplaats een stukje
grond, dat door zijn ligging twee van
de belangrijkste middelen van ver
voer, trein en schip, onder zijn bereik
had. Deze twee verkeersbanen, die
veertig jaar geleden nog een brede
zoom tussen fabriek en vervoer open
lieten, werden al spoedig voor het
groeiende bedrijf een benauwend
keurslijf. Het heeft de expansie ech
ter niet lang tegen kunnen houden,
want de minnenden die thans het
Delftse Jaagpad als aanlooppad voor
hun liefde nemen, zullen op een ge
geven ogenblik hun wandel ver
stoord zien of voelen, door de grote
kraan, (lie het water van de Vliet
overspant en het groot aantal buizen
en ander materiaal, die het eertijds
zo rustige wandelpad als romantiek
ontnemen.
Snelle uitbreiding.
Voordat het bedrijf een dergelijke
„levensruimte" onder het gehoor van
haar tientallen pneumatische hamers
bracht, moest zij nog heel wat over-
roffelende treinen langs zich laten
gaan.
De oorlogsjaren 1914'18 leverden
de fabriek de eerste grote opdrachten
af. Vier grote spoorbruggen over het
Wilhelmina-kanaal in opdracht van
Rijkswaterstaat maakten uitbreiding
al snel noodzakelijk. Het werk van
de Nederlandse ingenieurs richtte
zeer verre kijkers op ons land. Door
hevige concurrentie werd de ontwik
keling van het bedrijf in de twintiger
jaren sterk geremd. Grote omkeer
bracht echter de invoering van het
electrolasprocédé.
Wantrouwen mede oorzaak.
De personen, die hun werk door
de C.W.P. lieten opknappen, stonden
echter nogal wantrouwend tegenover
deze nieuwe methode. Dit werd er
mede oorzaak van dat aan de over
kant van de Zoeterwoudseweg een
nieuwe fabrieksruimte gebouwd
werd. In 1929 kreeg de jongere zus
ter van de Constructie haar naam.
De eerste jaren van haar bestaan
moest de Electrolas, ondanks de mo
gelijkheden van haar naam, de
touwtjes aan elkaar knopen. Juiste
investeringen maakte het echter mo
gelijk, dat het bedrijf zonder kleer
scheuren de moeilijke jaren te boven
kwam. In de periode vlak voor de
tweede wereldoorlog moest het be
drijf herhaaldelijk uitgebreid worden.
Er kwam een samenwerking tot
stand met een Belgische constructie
werkplaats. De oorlog dreigde echter
al dit prachtige constructiewerk te
vernietigen. Het gebouw kwam dank
zij beschermende maatregelen van de
Duitsers, toch nog belangrijk bescha
digd uit de oorlogsjaren te voor
schijn. In 1947 kreeg het bedrijf door
de oprichting van de geweldige
kraanbaan boven de ijzeropslagplaats
haar huidige aanzien.
Opgeslokt door walvis.
Als men door de bek van de zilver
kleurige walvis, waarop de grote
10 000 Woningen meer
gebakken dan in 1953
Ondanks de slechte, natte zomer
blijkt de steenbakerij in Nederland
een succesvol jaar te hebben, want in
vergelijking met het vorig jaar wer
den er 70.000.000 meer bakstenen ge
bakken, en bereikte de produtie een
getal van 1.400 millioen stenen.
Voor de 70 millioen stenen, die
meer gebakken zijn, zouden, aldus
deelde de voorzitter van de Neder
landse baksteenindustrie tijdens de
opening van het eigen centraal bu
reau te Arnhem, mede, 10.000 woning
wetwoningen meer gebouwd kunnen
v/orden, wanneer dit aantal alleen af
hankelijk zou zijn van de te leveren
bouwstenen.
Tijdens deze opening werd tevens
medegedeeld, dat gestreefd wordt
naar de sociale positieverbetering
van de werkers in de bakkerijen. Het
loonpeil is momenteel niet ongunstig,
maar men zoekt naar mogelijkheden
om ook de seizoenen, dat het werk
stilligt door te werken, b.v. met ge
bruikmaking van kunstdrogerijen of
een verdere doorvoering van machi
natie.
constructiehal van buiten lijkt, naar
binnen geslokt wordt, wordt men ge
troffen door een overweldigend lied
van de arbeid dat hier door een aan
tal klinkhamers verzorgd wordt. Het
is wel rhythmjsch maar wat toon
hoogte betreft zou men er het liefst
voor met de vingers in de oren onder
de grond willen kruipen. Wie echter
f deze vrees heeft weten te overwin
nen, die vertoont de maag van deze
I immense walvis een entourage die
even groots als indrukwekkend is.
Langs hoge ijzeren banen xupen
grote kranen die als spinnen hun
takels naar beneden uitstrekken.
Links en rechts ziet de verbaasde
leek hoe het spreekwoord geen ijzer
met handen te breken, hier een prac-
tische toepassing gekregen heeft.
Enorme zagen, waarvan het koelings-
water als zweet afdruipt, zetten hun
dolkscherpe tanden in decimeters
dikke stalen binten. Enkele meters
verder worden stalen balken als
breinaalden in een gewenste bocht
gedwongen, eist een ander gebeuren
misschien nog indrukwekkender
de aandacht. Centimetersdikke
metalen platen worden rond een wals
net zo lang verwrongen tot zij als
een sigarenbandje van de ijzeren, rol
af kunnen schuiven. J
Als worm geledingen.
Aan de overkant van de drukke
Zoeterwoudseweg betreedt men het
terrein, waarop de Electrolas haar
verbindend werk verricht. Hier niet
het verdovend lawaai maar het alles
verblindend licht van de branders,
dat waakzaamheid over de zintuigen
nodig maakt. Terwijl metalen platen
in een afdeling van het bedrijf met
het gemak gevouwen worden, waar
mee wij vroeger papieren vliegtuigjes
plachten te vervaardigen, wordt een
ander deel van de grote hallen in
beslag genomen door de segmenten
van een ketel, die hier naadloos
de geledingen van wormen aan el
kaar worden gehecht. Vacuumketels
en leidingen met centimeters dikke
wanden worden hier voor handel en
industrie uit ijzeren platen vervaar
digd. In de tekenkamers en labora
toria worden nieuwe projecten ont
worpen en het materiaal op houd
baarheid beproefd.
Het feest.
Vrijdagmiddag a.s. tussen 3 en 5
uur krijgt men gelegenheid de direc
ties met het jubileum van deze be
langrijke industrieën geluk te wen
sen. Het personeel zal Vrijdagmorgen
zijn feestelijke stemming kunnen
laten blijken, terwijl de directie Za
terdagavond in de Dierentuin te Den
Haag het voltallige personeel op een
prachtig verzorgd feest zal noden.
Delft maakte de teruggang naar
normale bedrijfsleven mogelijk
Geslaagd experiment
Vijf jaren geleden kreeg de ge
meente Delft van het ministerie van
Sociale Zaken toestemming te expe
rimenteren met betrekking tot het
verschaffen van werk aan hen die,
om de een of andere reden, niet in
het normale bedrijfsleven worden
opgenomen.
Een voorwaarde was echter, dat
werk onderhanden zou worden geno
men, dat in normale omstandigheden
niet zou worden verricht.
En zo startte de gemeentelijke so
ciale werkvoorziening te Delft met
twee objecten: het opknappen van het
terrein der Oude Staal en de aanleg
en de verzorging van een moestuin.
De resultaten, welke werden be
reikt, waren zodanig, dat steeds meer
mensen zich aanmeldden; ook perso
nen, die niet in de open lucht konden
werken. Te hunnen behoeve werden
in de Van der Woudenstichting op de
Paardenmarkt beschutte werkplaat-
sen ingericht.
Sprekende successen.
Sinds enkele weken zijn weer drie
gebouwen met een oppervlakte van
ongeveer vijfhonderd vierkante me
ter werkruimte en twee cantines
aan het complex toegevoegd. Zij zul
len morgen, Donderdagmiddag, offi
cieel worden geopend door de heer J.
G. Suurhoff, minister van Sociale Za
ken.
In de loop der jaren is de inrich
ting uitgegroeid tot een compleet be
drijf, waarin de mensen worden her
schoold en wennen aan de orde en re
gelmaat van het gewone bedrijfsle
ven. Er wordt, in opdracht van ver
schillende fabrieken, productief werk
verricht, waarvoor een normaal ar
beidsloon wordt betaald; er is zelfs
een premiestelsel ingevoerd.
De tewerkgestelde krijgt steeds
moeilijker opdrachten uit te voeren,
totdat hij een peil heeft bereikt,
waarmee hij een plaats in het nor
male bedrijfsleven kan bezetten. Dit
jaar werd dit peil van arbeidsge
schiktheid reeds bij veertig personen
bereikt.
Knippen duurder
Ook de de kappersbranche schijnt
de loonronde zijn weerslag gevonden
te hebben, want de Nederlandse kap-
persbond heeft haar leden geadvi
seerd het tarief op te trekken tot het
huidige kostenpeil.
Hoever men daarvoor moet „trek
ken" is nog niet bekend gemaakt,
maar dit zal hoogstwaarschijnlijk
meer zijn, dan de 6 pet., die de loon
ronde heeft opgeleverd, omdat men
in kapperskringen al eerder over een
verhoging had gedacht.
Inmiddels blijkt men het paard een
weinig achter de wagen te spannen,
want volgens de statistieken is het
kappersbezoek in de laatste tijd ern
stig teruggelopen, een teruggang,, die
nog niet gestuit is.
Volle aflaat voor
gezinsrozenkrans
De Osservatore Romano van; giste
ren publiceert een decreet van de
Apostolische Poenitentiarie, waarin
de H. Vader onder de gebruikelijke
voorwaarden een volle aflaat ver
leent aan allen, die dagelijks in hun
gezin de rozenkrans bidden. Deze
volle aflaat kan iedere Zaterdag en
voorts op twee andere dagen van de
week en bovendien op verschillende
Mariafeesten worden verkregen. In
het decreet worden genoemd het
feest van Maria Onbevlekte Ontvan
genis, Maria Lichtmis, Maria Bood
schap, O. L. Vrouw van Zeven Smar
ten, Maria Visitatie, O. L. Vrouw
van de Berg Carmel, Maria ter
Sneeuw, Maria Hemelvaart, het feest
van het Onbevlekt Hart van Maria,
Maria Geboorte, het Rozenkrans-
feest, het H. Moederschap van Maria
en de Opdracht van Maria in de
Tempel. De tot dusver aan het rozen
kransgebed verleende aflaten behou
den hun geldigheid.
100 jaar Haarlemmermeer
Feestprogramma van een week
TWEE JAAR GELEDEN werd op
bescheiden wijze het feit her
dacht, dat de Haarlemmermeer een
eeuw droog was. Met opzet had men
geen grote feesten georganiseerd,
omdat er in de nabije toekomst nog
twee honderdjarigen de aandacht
zouden vragen. Vermoedelijk om fi
nanciële redenen heeft men de voor
keur gegeven aan „Drie vliegen in
één klap". En die éne klap zal aan
komen! Van 2 tot 9 Juli 1955 zal de
gehele Haarlemmermeer met de vele
verspreide dorpskernen en buurt
schappen gonzen van vreugde en in
Hoofddorp zullen de vele grote at
tracties geconcentreerd worden.
Naast het feit van de drooglegging
viert men dan het eeuwfeest van de
gemeente en het waterschap.
De stichting „Eeuwfeest Haar
lemmermeer", waarin gemeente en
polderbestuur samenwerken, heeft
het programma nog niet geheel
klaar, maar zij is toch wel zover ge
vorderd met haar werkzaamheden,
dat het van belang is de reeds vast
staande programmapunten te be
spreken. Men is er vanuit gegaan,
dat iedereen dus niet alleen de
bewoners van de polder zich op
de feesten zullen thuisvoelen, want
de drooglegging van de Haarlemmer
meer was een zaak van nationale
betekenis. Uiteraard krijgt de agra
rische sector een ere-plaats op het
programma. De boeren, die van de
grijze modder één grote vruchtbare
akker hebben gemaakt, verdienen
dat. Tegenwoordig worden de nieu
we inpolderingen „pasklaar" afge
leverd, maar in „de Meer" heeft men
er jarenlang voor moeten vechten.
NATIONALE TENTOONSTELLING.
DUNT EEN IS DAAROM een na-
tionale tentoonstelling van de
modernste landbouwwerktuigen, ap
paraten, bestrijdingsmiddelen, voor
lichtingmethoden e.d. Speciale pa
viljoens geen tenten! zullen
gebouwd worden voor dit evene
ment en één paviljoen zal beschik
baar worden gehouden voor indus
trie, handel en nijverheid. Daar kun-1
nen artikelen geëxposeerd worden,
waarvoor belangstelling kan worden
verwacht bij de plattelandsbevolking
en de bezoekers uit de steden.
Op een speciaal daarvoor gereser
veerd en aangelegd terrein is nog
een openluchttentoonstelling van
landbouwwerktuigen, waaraan me
dewerking zal worden verleend door
de Stichting „Het Landbouwwerk
tuig" uit Den Haag.
De derde tentoonstelling tenslot
te is van historische en culturele
aard en heeft betrekking op de
drooglegging, de ontwikkeling en de
betekenis van de Haarlemmermeer.
Een commissie van deskundigen,
waarin o.a. zitting heeft de secretaris
van Rijnland, mr. S. J. Fockema An-
drae, heeft zich ten doel gesteld zo
veel mogelijk wetenswaardigheden te
verzamelen en deze op een boeiende
wijze ten toon te stellen.
Speciale aandacht zal worden be
steed aan het inpolderingsvraagstuk.
Met beweeglijke maquettes zal op
spectaculaire wijze worden getoond,
hoe vroeger de kleinere polders als
de Schermer, Beemster en Purmer
met windmolens werden droogge
legd; hoe later de Haarlemmermeer
met stoomgemalen watervrij werd
gemaakt; en hoe heden ten dage met
dieselmotoren de grote inpolderin
gen van de Wieringermeer en de
Noord-Oostpolder tot stand komen.
Op de Technische School van de
Haarlemmermeer wordt reeds aan
deze maquetten gewerkt.
VEEL MEDEWERKING.
T^OT IN REGERINGSKRINGEN
toont men grote interesse voor
deze belichting van het inpolderings
vraagstuk. De diverse departementen
zullen vermoedelijk medewerking
verlenen. Tenslotte zal op deze ten
toonstelling ook een plaats worden
ingeruimd voor de Rijksluchtvaart
school, de luchthaven Schiphol, de
K.L.M. en de Fokkerfabrieken, die
zo nauw met de polder verbonden
zijn.
In verband met het instructieve
element van d:-:e tentoonstelling
dat door het D nplan nog meer op
de voorgrond is gekomen heeft
men contact opgenomen met 1800
scholen uit de wijde omtrek. Ruim
een kwart millioen leerlingen zijn
uitgenodigd om met het onderwij
zend personeel naar Hoofddorp te
komen.
Het gemeentebestuur van Haar
lemmermeer heeft besloten op het
concoursterrein te Hoofddorp een
permanente tribune te laten bouwen
met 1250 overdekte zitplaatsen.
Voor de feesten zal dit project uit
gevoerd worden. Hierdoor zal nog
een extra tintje worden gegeven aan
het Internationaal Concours-Hippi-
que, dat door de ruitersportvereni
ging „Vooruit" georganiseerd wordt.
Onderhandelingen zijp gaande met
ruiters uit Duitsland, Zweden, Frank
rijk en België.
OPENLUCHTSPEL.
TTWEEMAAL ZAL IN DE FEEST-
WEEK 's avonds een opvoering
worden gegeven van een historisch
openluchtspel van de hand van dr
P. H. Schroder uit Haarlem. Drie a
vierhonderd toneelliefhebbers zul
len hieraan medewerken. De regie
wordt gevoerd door Kommer Kleyn.
Voor de hoofdrollen zullen zonodig
beroepsartisten worden aangezocht.
Beide opvoeringen vinden plaats in
Hoofddorp. Aanvankelijk had men
de bedoeling de opvoering ook in
enkele andere kernen te geven, maar
aangezien de ruimte zeer verschil
lend is, kon dit niet doorgaan. Om
tegemoet te komen aan de burgers,
die in andere buurtschappen wonen,
zal het bewijs van toegang teveng
als kaartje voor de bus gelden.
Een feeststadje „Arendonek" staat
ook nog op het programma, maar tot
op heden kan men er slechts van
zeggen, dat het er gezellig zal zijn
en dat artisten van naam er zullen
optreden.
Onder redactie van dr Schroder
wordt momenteel een gedenkboek
voorbereid met historische beschrij
vingen en foto's.
Alle dorpskernen tenslotte zullen
versierd en verlicht zijn en alle mo
gelijke wedstrijden voor jong en
oud zullen georganiseerd worden.
„De Lijnden". Het broederge
maal van „De Cruquius" en „De
Leeghwater" nabij de Kaag Ge
vindt dit machtige bouwwerk (even
eens meer dan 100 jaar oud) tussen
de dorpen Zwanenburg en Badhoe
vedorp in het Noorden van de Pol
der. Het is thans het belangrijkste
gemaal, waarmede men de water
stand naar believe kan regelen.
