PAERDEMART
Binnen den DORPE ende
VRYE-HEERLIJKHEYT
VALCKENBURGH.
Laat oudste paardenmarkt
van Nederland - die van
Valkenburg - de laatste zijn
Het KRO-programma wordt
vernieuwd
Morgen
weer het tradiotionele feest
Zowel ontspanning
als steviger kost
Versnelde opleiding
onderwijzeres
tot
DINSDAG 7 SEPEMBER 1954;
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 1
ICn tótt emw yojctnrimi ln> ucfm luctni bat barnet
,'rErCTt Dorpe ende VryeHecrlijkheyd yanValcken-
Rburgh (lil tuotmi geftouten te öibteris $1;
P A E R D E-M A R Tbtr fijn nentotffe noma 1
op bet 9. &tpttmbrr tous 'Jarrs 16 nttebttmiite
te ÜJVÖrvte tot btet aqljt bagm boot £b'. iambfttsDasb/
ette iigtir togen ban: ttarr. IDftteitbr brillatten alle Ivfttcb
Links: Zo zagen de aankondigingen eruit, die
in de 17e eeuw gedrukt werden bij Francois
Heeneman op de Haarlemmerstraat.
Beneden: Een bekende figuur op de vee- en
paardenmarkten. Er zullen in deze omgeving
weinig mensen zijn, die hem niet kennen.
hor bic
lirvt totbtttt tr santkit het
harr trn tttte mte piattt boo$. tt larttn bótten.
btt
tr totten torn tetteitügte /tttte
Gcdrackt rot Lcviknby FRANCOIS HEEN EM ANwoooersde op tic
fci-ittkmftractinck Vetjjuldc SON, t&Sr.
BEDDING VAN DE RIJN, iets ten Wes
ten van de Haagse Schouw, ligt het dorpje Val
kenburg. De naam van dit plaatsje is de laatste
jaren tientallen malen in courantenberichten
genoemd, want vlak bij ligt het marine-vlieg-
veld van dezelfde naam.' En het was dit vlieg
veld, dat oorzaak geworden is van de vernie
tiging van het dorp in de Mei-dagen van 40.
Thans is het weer geheel opgebouwd. Het is
een keurig dorpje. Vrij stil en alleen zo nu en
dan in rep en roep gebracht misschien door de
Jantjes van de vliegbasis.
Toch is er een tijd geweest, waarin Valken
burg wellicht meer bekendheid genoot, dan het
Limburgse thans geniet. Het Hollandse Valken
burg was van ouds in de middeleeuwen
een internationaal handelsknooppunt van be
tekenis. Van grote betekenis, want reeds vóór
de 14e eeuw werd menigmaal de datum, waar
op renten en pachten betaald moesten worden,
vastgesteld op de dag(en) van Valkenburger
markt
VLAAMSE LINNENWEVERS.
DE MARKT ONTLEENDE oorspronkelijk
haar belangrijkheid aan. de Vlaamse lin
nenwevers, die er hun linnen kwamen verko
pen. Toen echter de Hollandse monniken dat
kunstje hadden afgekeken, kwamen deze er
mede ter markt en daarmede verminderde de
belangrijkheid van de markt als linnenmarkt.
Belangrijker werd daarentegen Valkenburg als
paardenmarkt en het staat vast, dat reeds in
1125 de paardenmarkt hoofdzaak was.
Acht dagen vóór Sint Lar-.bert begon deze
markt en duurde nog acht dagen daarna en
wel tot 17 September, zodat er 16 dagen een
drukte van belang was en reeds eeuwen gele
den kooplieden uit verre landen, zelfs uit Tur
kije en Spanje er elkaar rendez-vous gaven.
Wanneer de markt begon hing de koster van
de Kerk het z.g. Heilige Kruis aan zijn woning,
welk ijzeren figuur gedurende de gehele markt-
tijd bleef uithangen als teken van vrijgeleide
voor alle bezoekers.
De paarden werden uit het gehele land aan
gevoerd. Soms werden er 4000 paarden ver
kocht. Zo vermeldt een officieel stuk uit het
jaar 1554 dat er toen op één enkele dag 3106
paarden vertold werden!
Aardig was het ook, dat elke marktdag werd
„ingeluid". Het was wederom de koster, die
zich ook hiermede belastte en wel tegen een
afzonderlijke beloning, welke lange tijd 8 stui
vers bedroeg.
ONENIGHEID.
TUATUURLIJK ZIJN DE WEDER WA ARDIG-
1 HEDEN van zo'n eeuwen-oude markt er
velen. De burgemeester en wethouder kunnen
U daarvan heel wat vertellen. Laatstgenoemde
heeft een kostbare verzameling aangelegd van
hetgeen betrekking heeft op Valkenburgs glo
rierijk verleden.
I de allereerste eeuwen trokken de kerken
alle voordelen, verbonden aan het houden van
markten, aan zich. Later was het de Ambachts
heer, die het te vertellen kreeg. Dikwijls wer
den de rechten gedeeld. Dat daaruit wel eens
onenigheden voortvloeiden t -hoeft nauwelijks
betoog.
Zo verkocht de Ambachtsheer van Valken
burg in 1260 het recht om paardenmarkten te
houden aan de stad Vlaardingen! en twintig
jaar later nog eens aan Voorschoten, welke
laatste plaats daar ook naarstig gebruik van
gemaakt heeft, Want tot voor kort behoorde
Voorschoten nog onder de bekende marktplaat
sen.
De Valkenburgers „namen het niet" en riepen
de hulp in van de Kerk, in dit geval de Bis
schop van Utrecht, die op zijn beurt bepaalde,
dat vanaf Hoek van Holland tot in Kennemer-
land geen paard verkocht mocht worden van
6 jaar en jonger gedurende de laatste 6 weken
vóór de Valkenburger markt.
OP ELKE UITZEND AVOND
BRON VAN INKOMSTEN.
Rfl EEST AL WAS DIE BELANGSTELLING
van Heer of Kerk voor de markt alleen
een kwestie van geld, omdat degenen, die
marktten en een paard verkochten daarvoor een
bepaald bedarg aan Kerk of (en) Heer moesten
afdragen. In 1560 maakten de vroede vaderen
daaraan echter kort en krachtig een einde door
te bepalen, dat Valkenburg een „vrije markt"
had. In 1866, toen er weer flink gekocht en ver
kocht werd (de glorietijd van het paard), wil
den de gemeente-bestuurderen echter opnieuw,
doch ditmaal zélf een graantje mee pikken en
bepaalden zij, dat van elk paard 30 cents en
van elk veulen 15 cents marktgeld geheven
moest worden. Thans is Valkenburg echter wéér
een „vrije markt". Maar het aantal paarden
lijkt niet meer op dat van een eeuw terug, hoe
wel er wel meer tijden geweest zijn, dat de Val
kenburger paardenmarkt weinig omzette, zo
als in 1750, toen de markt bijna uitgestorven
was.
De Valkenburgers, met aan het hoofd het ge
meentebestuur, willen hun markt op de twee
de Woensdag in September in ere houden.
„Laat de oudste paardenmarkt var. Nederland
ook de laatste zijn" in de leuze van Valken
burgs burgemeester.
Het nieuwe radio-seizoen bete
kent voor de K.R.O. een wezenlijke
vernieuwing. Men zal zich namelijk
niet bepalen tot nieuwe programma's
en rubrieken alleen, maar bovendien
de organisatie, sommige uitvoerende
organen en de ganse programma-in
deling herzien. Bij die nieuwe inde
ling zal de K.R.O. van het oude be
ginsel afstappen; de leidende ge
dachte is nu, dat er op elke uitzend-
avond zal worden gedacht aan luis
teraars die ontspanning begeren en
aan hen die behoefte hebben aan ste
viger kost. Daarom zal iedere avond
worden verdeeld tussen beide groe
pen.
Omdat een eigen nieuwsvoorzie
ning zeer belangrijk is, wordt de af
deling nieuws en actualiteiten sterk
uitgebreid. Zowel in binnen- als bui
tenland zijn nieuwe contacten aange
knoopt en bestaande zijn intussen ver
stevigd. Het gevolg zal zijn een gro
ter aantal uitzendingen op het gebied
van de nieuwsvoorziening.
Vernieuwing ook is getroffen ten
aanzien van de eigen orkesten. Om
dat bij de lichte muziek de smaak
zich sneller wijzigt dan bij de serieu
ze muziek, zijn enkele nieuwe or
kest-groeperingen gevormd, waar
van de kleur verschilt van de vroe
gere.
„Na gedane arbeid".
Op de uitzendavonden is er tot ne
gen uur ontspanning in een program
ma, dat „Na gedane arbeid" zal he
ten. Het bestaat uit twee delen: mu
ziek aan de lopende band en variété,
waaraan meewerken Jules de Corte,
de Bietenbouwers en het ensemble
„Tam tam", dit laatste op Zaterdag
avond ter vervanging van „Negen
heit de Klok", met Jan de Cler,
Alexander Pola en Emile Lopez als
samenstellers. Met dit programma
hopen zij grotere vrijheid en meer
mogelijkheden ter afwisseling te be
reiken. Onder de titel: „Geef mij
maar muziek" zal onder meer het
oude programma „De Zilvervloot"
verrijzen.
Op de Zondagavonden volgt even
eens een kleinkunst-programma „De
Instuif", onder leiding van Leo Nelis-
sen, maar niet in de vorm van een
show als „Tam Tam".
Na negen uur 's avonds wordt aan
de minnaars van de ernst hun deel
gegeven, ook op de Zaterdagavond.
Tot nu toe waren er slechts weinig
zenders in Europa, die op de Zater
dagavonden ernstige programma's
uitzonden op de uren, die aan de
nachtrust vooraf gingen. Nu zal de
K.R.O. tot die weinige Omroepen
gaan behoren.
Dit avondprogramma wordt voor
afgegaan door het avondgebed, dat
voortaan om half acht wordt gehou
den; en als overgang van het lichte
naar het ernstige programma vol
gen nieuws en actualiteiten onder de
titel „Echo", waarbij „de gewone
man" de slotbeschouwing zal houden.
Het Lichtbaken komt nu reeds om
19.10.
Wat het meer ernstige programma
betreft, zullen muziek en dramatische
kunst elkander afwisselen; daarbij
is ook gedacht aan „populaire klassie-
Besluit van de Minister;
Minister Cals heeft de Eerste Ka
mer een nota doen toekomen waarin
hij een overzicht geeft van de toe
komstige behoefte aan onderwijs
krachten bij het gewoon lager en
voortgezet gewoon lager onderwijs.
De minister raamt, dat er in de ja
ren 1954 tot en met 1962 de volgende
tekorten aan onderwijskrachten zul
len optreden: 1954 570; 1955 1250;
1956 3160; 1957 2880; 1958 2920; 1959
2780; 1960 2455; 1961 1385 en 1962 90.
In de jaren 1962 tot 1970 wordt een
geleidelijk groeiend overschot ver
wacht. Het begint met 975 in 1963,
welk getal in 1970 zal zijn opgelopen
tót 8065.
Er is verder berekend, dat indien
zich in de komende 9 tot 14 jaar jaar
lijks een extra-aantal van ca 500 on
derwijzers zou beschikbaar stellen
ren verlaging van de leerlingenschaal
lot gemiddeld 30 per klasse gereali-
eerd zal kunnen worden alsmede
de leeftijd van 15 jaar.
De minister gaf uitvoerig aan wel
ke maatregelen genomen kunnen
worden tot vermindering en ophef
fing van het onderwijzerstekort. Hij
berekent dat behalve in 1955 en 1956
het jaarlijks aanbod van nieuwe on
derwijzers zodanig is dat het de to
tale jaarlijkse behoefte niet veel ont
loopt en zelfs al spoedig overtreft.
Het geleidelijk oplopen van het
tekort tot ca 3100 in de komende ja
ren zal voornamelijk het gevolg zijn
van het feit dat in 1956 slechts een
betrekkelijk klein aantal onderwij
zers ter beschikking zal komen, n.l.
ca 1900 minder dan het geval zou
zijn geweest, indien in de onderwij
zersopleiding geen wijziging zou zyn
aangebracht. Voorts moet er mee re
kening worden gehouden dat een deel
van de 1600 oudere aktebezitters die
zich bereid hebben verklaard terug
te gaan naar het onderwijs bij toe
kenning van fictieve diensttijd, deze
een verlenging van de leerplicht tot bereidverklaring zullen effectueren.
Gezien deze gegevens is de minis
ter zeker niet bereid maatregelen te
nemen die tot een permanente uit
breiding van de huidige opleiding
zullen leiden. Het bestaande appa
raat kan behoudens in 1956 voldoen
de in de behoefte voorzien. De maat
regelen zullen er dan ook zeer bij
zonder op gericht moeten zijn het
voor 1956 geraamde tekort zoveel
mogelijk op te vangen.
Tegen een tot een later tijdstip
opschorten van de inwerkingtreding
van de derde leerkring der kweek
schoolopleiding heeft de minister
ernstige bezwaren. Hij wil de nieu
we opleiding geen enkele moeilijk
heid in de weg leggen.
Spoedcursussen.
De enige maatregel die in aanmer
king komt om het verwachte tekort
van 1956 op te vangen acht de minis
ter de bezitsters van een B-diploma
opleiding kleuterleidster in de gele
genheid te stellen door middel van
spoedcursussen de oude onderwij
zersakte te behalen. Bij de samen
stelling van het leerprogramma van
deze opleiding zal met de studie die
de kleuterleidsters hebben gevolgd
worden rekening gehouden. Mocht
deze maatregel onverhoopt geen vol
doende effect sorteren dan zou over
wogen kunnen worden aan kleuter
leidsters met B-diploma tijdelijk het
recht te geven in de laagste twee
klassen van lagere scholen werkzaam
te zijn. Dit zal echter slechts in uiter
ste noodzaak geschieden.
Wel wil de minister het verlenen
van studietoelagen, inrichtenc.q. sub
sidiëren van parallelklassen en het
subsidiëren van avondkweekscholen
handhaven en waar mogelijk uitbrei
den. Ook zal hij met de minister van
Oorlog overleg plegen over de vraag
of het mogelijk is de voor dienst
plichtige onderwijzers getroffen vrij
stellingsregeling voor 1954 ook in
volgende jaren enigermate toe te pas
sen.
De nota betreffende het M.O. kan
in het komende parlementaire jaar
worden tegemoetgezien. Wat het
aantal schoollokalen betreft heeft de
minister te kennen gegeven dat er
een zodanig bouwvolume beschikbaar
zal zijn, dat voor het L.O. voldoende
gebouwd kan worden om in urgente
gevallen te voorzien.
De minister verklaarde dat aan het
instellen van spoedcursussen voor
kleuterleidsters bezwaren voor het
kleuteronderwijs zullen zijn verbon
den goede leerkrachten zullen aan
dit onderwijs onttrokken worden
doch. het is een kwestie van kiezen
tussen twee moeilijkheden. In de be
groting voor 1955 zullen speciale
maatregelen worden voorgesteld om
de opleiding van kleuterleidsters te
stimuleren.
DE LANGE WACHTTIJDEN BIJ
PONTVEER TE VELSEN.
De Koninklijke Nederlandsche
Automobiel Club heeft zich met een
adres tot de ministerraad gewend
waarin zij verklaart in ernstige ma
te verontrust te zijn door de grote
reeks van klachten over de zeer lan
ge wachttijden by het pontveer t<
Velsen.
„Deze klachten bleken bij eigen
waarneming geenszins overdreven te
zyn want op drukke dagen en spits
uren komen wachttijden van twee
tot twee en een half uur veelvuldig
voor, terwijl op andere tijden een
oponthoud van een half uur geen
zeldzaamheid is. Deze stagnaties wor
den nog in de hand gewerkt doordat
hetzij op bepaalde tijden met min
der ponten wordt gevaren, dan wel
wegens revisie of storing, een der
ponten uit de vaart moet worden ge
nomen, terwijl geen reserve aanwe
zig is".
Ofschoon het de KNAC bekend is,
dat de minister van Verkeer en Wa
terstaat a.i. zich eind Juni heeft uit
gesproken tegen noodoplossingen
voor het wegverkeer bij de veren,
is zij toch de stellige overtuiging toe
gedaan, dat gezien de bezwaren en
de enorme economische en financiële
nadelige gevolgen, die met het ver
strijken van de tyd steeds groter
worden, naar een noodoplossing zal
moeten woTden gestreefd.
In de allereerste plaats heeft zij in
overweging het leggen van een schip-
of pontonbrug.
CULTUREEL CENTRUM
TE 's-HERTOGENBOSCH.
ken". De Zaterdagavond brengt ook
een muzikale wedstrijd, waarbij de
luisteraars naam en componist moet
raden. Elke Zondagavond volgt een
hoorspel, dat familiespel zal zijn. Ook'
op de Dinsdagavond komt er een
hoorspel, en bovendien in de bekende
taalrubriek „Ken een haan een ei
liggen" enkele beschouwingen over
de allernieuwste spelling. Ook zal
een reeks beschouwingen aan het
Bisschoppelijk mandement worden
gewijd.
In de streek-halfuren op Vrijdag
krijgt nu naast Brabant ook Fries
land een plaats; eens in de maand
zal mr. A. Diepenbrock, pr. de Ka
tholieke Actie bespreken. Het poli
tieke forum blijft op het programma,
evenals het K.A.B.-praatje over so
ciale aangelegenheden.
Meer eigen gezicht.
De klacht, dat het radio-program
ma op Zondagnamiddag geen eigen
gezicht meer heeft, is niet geheel on
gerechtvaardigd. Vandaar, dat de
K.R.O. er naar streeft om ook op die
middagen uitzendingen met eigen ka
rakter te geven. Dat zal geschieden
door het Radio-prentenboek, klas
sieke concerten, vraaggesprekken
over actuele onderwerpen en bel
canto. Op Zaterdagen zal de Wigwam
worden geplitst in twee delen: voor
jongeren en ouderen.
De vaste rubrieken ondergaan wei
nig of geen wijziging; de standsor
ganisaties komen ook nu geregeld aan
de beurt. En wat de speciale pro
gramma's betreft: er komt een emi
gratiedag, een St. Augustinusherden-
king, een Missiezondag en een we-
reld-kindheidsdag. En op 7 Novem
ber wordt voor zes grote nationale ka
tholieke instellingen een financiële
actie gevoerd, waaraan de katholie
ke EHBO zal medewerken.
Ook in het nieuwe seizoen zal de
K.R.O. enige speciale opdrachten ge
ven, thans echter in de vorm van
een open wedstrijd op hoorspelge-
bied met een eerste prijs van 3000,
Verder wordt een opdracht ver
strekt aan een musicus en een let
terkundige tot het samenstellen van
een Kerstoratorium voor de jeugd.
In de jury voor de luisterspel-prijs
vraag zullen deelnemen: prof. J. B.
Kors, Toon Rammelt, Louis Lutz,
prof. Gerard Brom, Paul Huf, D. de
Lange en Bernard Verhoeven. De
propaganda voor het goede boek zal
worden voortgezet onder de titel:
„luisteren en lezen".
In het typografisch en artistiek
voortreffelijk uitgegeven programma
boek van de K.R.O. hebben wij gele
zen, dat de Muziekafdeling belang
rijke cycli in voorbereiding heeft en
dat van het repertoire'van de Ne
derlandse Opera wederom enige voor
stellingen worden opgenomen. Ook
oratoria en ensembles uit het buiten
land zijn aangekondigd. Een keur
van buitenlandse solisten is bereids
gevraagd. In de lichte muziek zal
het Amusementsorkest in moderner
vorm worden ingeschakeld, met mede
werking van een vocale groep.
Het reeds genoemde hoorspel-re
pertoire is niet minder belangrijk, zo
wel op kerkelijke hoogtijdagen als bij
bijzondere herdenkingen, daaronder
zullen spelen zijn met een zekere
strekking en spelen van ontspannen
de aard. Talrijke werken zijn van
katholieke auteurs.
Het aldus vernieuwe K.R.O.-pro
gramma zal de volgende week reeds
aan de luisteraars blijken.
NIEUWE ZENDGEBOUW VOOR
WERELD-OMROEP.
Op Donderdag 16 September a.s.
te 3 uur n.m. zal aan de Biezendijk
onder de gemeente IJselstein in aan
wezigheid van hen, die direct bij de
bouw betrokken zijn, een gedenk
steen worden gelegd ter gelegenheid
van de stichting van een zenderge
bouw ten behoeve van de Wereld
omroep.
De gedenksteen zal, na een toe
spraak van prof. mr. P. S. Gerbran-
dy, voorzitter van de raad van be
heer van de N.V. Nozema, eigenares
se en exploitante van de radiozen
ders, worden gelegd door mr. Arn.
J. d'Ailly,, burgemeester van Am
sterdam en voorzitter van de raad
van bestuur van de stichting radio
Nederland Wereldomroep.
B.
W.
van 's-Hertogenbosch
hebben de gemeenteraad voorgesteld
een crediet van 30.000 toe te staan
om aan een vijftal architecten op
dracht te verlenen om in grote lij
nen een plan op te stellen voor de
stichting van een cultureel centrum
in de Brabantse hoofdstad. Geruime
tijd bestaan er plannen hiervoor en
verleden jaar werd een commissie
van advies ingesteld. Naar aanleiding
van het uitgebrachte rapport en de
besprekingen, die daarop zijn ge
volgd, komen B. en W. nu met dit
voorstel.
Slechte nacht voor
Haagse autobanden
In de afgelopen nacht heeft men
van niet minder dan 19 in Den Haag
geparkeerde auto's de banden doorge
sneden. In de Wagenstraat werden
van een Engelse auto alle vier de ban
den vernield. Van drie andere in deze
straat geparkeerde wagens werden
vijf banden doorgesneden. Hoe gron
dig men daarbij te werk is gegaan,
blijkt wel uit het feit dat zelfs het
canvas kapot is gesneden. In het Zui
derpark sneed men van 15 auto's de
banden door. De politie verwacht
nog meer aangiften.
KONINGIN ONTHULT
STANDBEELD.
Koningin Juliana zal op 23 Sep
tember, 's middags om half vier, het
standbeeld onthullen van ir. C. Lely.
Het standbeeld is geplaatst aan het
begin van de Afsluitdijk, by Den
Oever.
