„DE PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ" Het resultaat van een nuttige tijdsbesteding door een leger Dc „Ster" van de week ZATERDAG 6 MAART 1954 DE LE1DSE COURANT TWEEDE Bl.AD - PAGINA 1 WAAG HERINNER IK MIJ NOG hoe ik als dagjeskleuter voor het eerst met de pyramide van Austerlitz kennis maakte. De juiste betekenis van het gedenkteken ontging mij natuurlijk maar toch ontroerde de hoogte van het bouwwerk mij zo sterk dat ik, ondanks het feit dat bijvoorbeeld de bestijgiög van de maatschappelijke ladder mij later met de grootste kommer vervulde, onmiddellijk besloot de trappen van de pyramide te be klimmen. In deze plannen werd ik echter gedwarsboomd door het hek, dat gesloten was en mijn familie-leden, die weigerden de toegangsprijs voor een zo gering jongetje te betalen. Zij gebruikten veelvuldig het woori „gevaar" om hun weigering voor mij aannemelijk te maken en ontnamen mij de kans de hoogtevrees te overwinnen, die mij nu belet tegenover hen een hoogstaand standpunt in te nemen. Mijn familieleden begaven zich na melijk welgemoed naar boven, mij geheel aan mijn éigen initiatief overla tend. De gevolgen waren voor mij dan ook zodanig, dat ik bij de pyramide bijna een graf gevonden had. En geen koningsgraf, zeker niet. Om de afstand tussen mij en de mijnen wat minder groot te maken, be klom ik een op het eerste gezicht pezig stammetje, dat echter toen ik de kruin tot op taklengte genaderd was, zonder de geringste aarzeling afbrak. Het verschil in gevaar tussen beide beklimmingen is mij niet helemaal duidelijk geworden, daar ik het ongeval overleefde en een hemelse ziens wijze mij dus onthouden werd. Een weinig verheven kijk op de financiële gedragslijn van mijn beschermers is me echter bijgebleven. len en bovendien nog stappen te overwegen om deze toestanden te veranderen. Een mogelijkheid hiervoor zag hij in het onaerbrengen van het gehele leger in een tentenkamp. Hij onder vond echter nogal wat tegenstand van de officieren, die hun conforta- bele kwartieren in de steden niet graag wilden verruilen voor de twij felachtige genoegens van een lek kende tent. Marmont was gewend te genstand te overwinnen en stichtte een groot kamp op de heide bij Zeist. Deze vlakte was strategisch goed ge legen, gezond en droog. De droogheid leverde ook een moeilijkheid op. Anderhalve eeuw zag op ons neer AL DEZE HERINNERINGEN kwa men, toen ik een dezer dagen we derom tegenover de reus stond, als bladeren in de snijdende wind op mij af, verkleurd en voorbij. De pyramide zag met zijn anderhalve eeuw pein zend op mij neer. Het toegangshek naar de trappen was verroest en ge sloten, de heuvel zwaar begroeid. De regens van de afgelopen tijd hadden hier en daar enkele bomen ondergra ven. De wortels schenen zich als grote klauwen krampachtig aan de i De soldaten die in de stad welis- helling vast te houden, om de stam Lwaar weinig water gedronken had voor verdere val te behoeden. den. waren op de heide toch wel Een ogenblik deed de door -hek-1 hoofdzakelijk op deze lavingsmogelijk werk omgeven heuvel mij denken aan de bult van een kameel, die ge vangen in een te kleine kooi, zich van pure ellende maar ingegraven had.Nu moet het mü van het hart, dat de pyramide voor hen die door middel van de wiskunde iets van de geheimen van het heelal pogen te doorgronden, een volkomen nieuw gezichtspunt biedt. Slechts na een uitgebreide studie zal men immers in de pyramide de grondgedachte van de oude Egypte- naren kunnen ontdekken. Verder is het natuurlijk onzin om te denken, dat men deze pyramide misleid door een Egyptische duisternis per ongeluk in dit kikkerland heeft opgeworpen. Het ontstaan van de pyramide van Austerlitz is verweven met een tijd perk, waarin ons land langs met vrijheidsbomen afgezette wegen lijn recht oorlog en ellende tegemoet ging. Dans om de galg. heid aangewezen. Marmont liet zijn troepen echter een dertigtal putten graven, zodat weldra ook in deze behoefte voorzien was. Twintigduizend mannen bezig hou den is nu niet bepaald een geringe opgave. Dag en nacht zat Marmont in zijn speciale tent manieren te be denken om hen in beweging te hou den. Om te beginnen hield hij on- 1500 personen kon bevatten. On derofficieren en minderen kregen toegang voor halve prijzen. Toen dit theater te klein bleek om elke avond de naar „cultuur" hongerende krij gers te bevatten, liet Marmont een openluchttheater aanleggen. Da dank baarheid voor deze goede behande ling staken de mldaten niet onder stoelen of banken. Op een zonnige morgen richtten zij voor de tenten van de officieren enige feeststamme- tjés op, waarin enige juichende tek sten, over Frankrijk in het algemeen en de keizer in het bijzonder, de te vredenheid van de kampgenoten ver kondigden. Hiermee was het sein ge geven. In een oogwenk werd het kamp omgetoverd in een lusthof en was de hei beroofd van haar voor naamste reden van bestaan. Iedereen deed zijn best het verblijf zo aange naam mogelijk te maken. (Deze wijze van versieren met hei en boomtak wordt tegenwoordig door alle krij-1 gers toegepast, zij het dan met een geheel andere bedoeling). De zomer van 1804 verstreek zon-1 der dat men gealarmeerd werd door oorlogsdreiging. Het leger had ondanks de feesten, die doorlopend werden gegeven, een maximum aan geoefendheid bereikt De Marmont zag nu uit naar een nieuwe tijdsbesteding en weldra kon hij een nieuw plan aan zijn officie ren voorleggen. Als herinnering voor de Hollanders aan de tijd dat zij het roemruchte Franse leger had den mógen huisvesten, besloten zij een gedenkteken op te richten. Nu had Marmont enige jaren terug naast Napoleon veertig eeuwen op zich neer laten zien en nog betoverd door de grootheid van dit moment wilde hij de Hollanders in de gelegenheid stellen in de toekomst een soortgelij ke ervaring op te doen. In 26 dagen uit de grond gestampt. IEDERE SOLDAAT, OFFICIER OF GENERAAL werd van gereedschap voorzien en op Zondag 9 September legde hijzelf de eerste zode. De py ramide zou namelijk geheel uit goed- vaderlandse aarde opgetrokken wor den, een werkwijze, die de houdbaar baarheid van het monument niet ten geveer 5 maal per week een manoeu-1 vre, terwijl om de veertien dagen, bij I voorkeur op Zondag, de ganse schare op de heide in stelling kwamen. Bedenkelijke voorkeur. FI 1802 HAD DE BATAAFSE repu- bliek zich door middel van een EEN OF ANDERE REDEN j bondgenootschap op een zodanige I heeft de gemiddelde burger manier met de Fransen verklonken, i graag een snuifje kruitdamp in de' dat er van eigen initiatief nemen j neus en komt op militair vertoon af J niet meer gesproken kon en mocht j als een haas op een lichtbak. Van- j worden. j daar dat het evenement een massa Er heerste echter vrede in Europa j volk trok. en de Franse overheersing gaf deVooral op Zondag was het een Hollanders onder deze omstandighe- j drukte van belang. Tientallen dag den weinig reden tot verzet. Toen Napoleon de handen echter wat al te gretig naar enige Britse bezittingen uitsterkte, meende John Buil hem op de vingers te moeten tikken. De Fransen verstonden geen scherts en trokken hun legers aan de overzijde van het Kanaal samen. Een onvrijwillige verlossing van de Britten uit hun isolemant kon elk ogenblik beginnen. Voor dit evenement had Napoleon mannen en materiaal nodig en de Ba taafse Republiek moest weldra on dervinden wat de toegepaste vrij heid, gelijkheid en broederschap be tekenden. Men verzekerde de Fransen het zó niet bedoeld te hebben en begon ein delijk in te zien, dat de dans om de vrijheidsboom, zo langzamerhand verworden was tot een dans om de bekende wilg, waaraan men zijn idea len kon ophangen. In ieder geval het materiaal en het leger kwam er Bijna tienduizend vaderlandse jon gens trokken op een kwade morgen de veilige huisdeur achter zich dicht, om zich onvrijwillig voor de belan gen van Napoleon te gaan interesse ren. Zij schaarden zich onder de zegenrijke vaandels van de held van Friedland, de hertog van Bellino, die wel kans zag een leger over de kling te jagen, maar verder blijk gaf in vredestijd weinig raad met een verzameling met veldgrijs overtok- ken burgers te weten. Zijn opvolger, generaal Marmont erfde van hem dan ook een aantal totaal verslofte sans-culottes. 21-jarige generaal. lyiARMONT WAS EEN van die he- 1"*ren, die het in korte tijd via re volutie en oorlog van kinderscherts pakje tot generaalsuniform weten te brengen.. Op 21-jarige leeftijd orga-" niseerde hij als brigade-generaal de Franse artillerie reeds op een derge lijke wijze, dat de Alpen zonder al te grote bezwaren overtrokken konden worden. Een prestatie vóór hem slechts geleverd door Hannibal en na hem als vrij overbodig ingezien. Hij stal de harten van zijn soldaten al meteen door hun verzorging en lorronincr als onhoudbaar te bestempe- jesmensen met completen picnicman- den bij zich, streken op de heide neer. Aangezien de Zondagswet nog on bekend was keken de Franse bevel hebbers niet op een granaatje. Het moet echter gezegd worden, dat het bij deze manoeuvres gemoedelijk aan toe ging. In de Utrechtse Courant van die dagen verschenen herhaaldelijk op roepen, waarin winkeliers uitgeno digd werden zich op Zondag met hun handel naar de Zeister hei te verplaat sen. Nu schijnt men volgens een wijs man, als het om geld gaat veelal van dezelfde religie te zijn; waarmee hij dan de dienst van de mammom be doelde. Deze mening is natuurlijk anveohtbaar, maar een feit is dat het Op Zondag in de legerplaats wemel den. van zakenlieden, die het verwij tend oog van pastoor en dominee trot seerden en braaf zaken deden. Volgens de memoires van Mar mont, die hij later toen hij Napo leons ballingschap vrijwillig deelde, te boek kon stellen, werd er nooit aan een legerplaats zoveel geld be steed. Men kan zich voorstellen, zo voegt hij er enigszins zelfgenoeg zaam aan toe, hoe prettig mijn solda ten zich in deze bijzondere omsctan- digheden voelden. Nu was de moeite die er gedaan werd om het de mili tairen zo goed mogelijk naar de zin te maken werkelijk enorm. Uitgebreide welzijnszorg. OTENEN EN HOUTEN cantines verrezen bij tientallen uit de grond. Groepen Franse comedianten werden geëngageerd om de soldaten aangenaam bezig te houden. Zij tra den op in een grote houten tent, die goede zou komen, zoals we zullen zien. De plechtigheid zelf ging ove rigens weer gepaard met een wapen schouw voor de minderen en een smakelijk etentje voor degenen, die onder een beter sterrenbeeld gebo ren waren. Een praohtig vuurwerk, waarbij het vive l'empereur niet uit de lucht was, besloot het feest. De andere dag, iets later dan gewoonlijk, begon men zand te storten tussen de bakens, die de genie; had uitgezet. Iedereen hielp mee en voor deze speciale ge legenheid streden de officieren in de HYPOTHEKEN en Toor alle ander® taken op het gebied Tan on roerende goederen 8ouw-en Make loonbedrijf v.d. Drift Oude Vest 28 Lelden Telef. 20513 voorste gelederen schouder aan schouder met de soldaten. De geest van gelijkheid en broederschap uit de Franse revolutie bleek dus nog niet geheel en al vervlogen. Uren achter- j een werd er gewerkt; slechts nu en dan rustte men om wat bier te drin ken. Binnen 6 dagen had men dan ook een kegelvormige hoogte van on- ongeveer 15 meter opgetrokken. In het midden was een opening gelaten voor enige documenten. Het nage slacht zou weliswaar bij zijn naspeu ringen geen koningsgraf vinden, maar dan toch wel enige perkamen ten die over de grootte van dit ini tiatief vertelden. Alle namen van de medewerkenden werden zorgvuldig geboekstaafd en met enige munten en het legioen van eer in een loden bus gesloten. Na de bijzetting zette men met nieuwe lust en ijver de arbeid voort. Zes en twintig dagen na de eerste zodelegging kon men begin nen een inmiddels gebouwde hou ten obelisk van nog eens dertien me ter hoogte op de pyramide aan te brengen. De voltooiing werd gevierd met een diner en een groot bal. De man schappen zo vermelden Marmonts memoires goedgunstig, kregen een y> rantsoen brood, een rantsoen vlees en een maatje jenever extra. Eindelijk een gelukkige tijd. FIND OCTOBER VERLIETEN de troepen het kamp en vertrokken naar de winterkwartieren. Het vol gend jaar werd er weer op de Zeis- terheide gekampeerd. De tenten ver ving men echter door houten barak ken. De gelukkige tijd was voorgoed voorbij, want in Juli werden de troe pen naar de Kanaalkust gedirigeerd, voor de nooit uitgevoerde invasie v. Austerlitz. Het gedenkteken op de ger nog de veelbezongen overwinning van Austerlitz. Het gedentkeken op de Zeister heide werd toen herdoopt tot de Pyramide van Austerlitz. De houten barakken dienden nog als woning voor enige honderdtallen zieke soldaten, die door Marmont waren achtergelaten. Later keerden zij terug naar hun haardsteden of trouwden met meisjes uit de omge- Wilt U iets weten Vraag:. Hoe zijn de afstanden en de routes van de navolgende plaatsen: WellVenlo, VenloKendenich, KendenichHonnef (niet via Keu len), KonnefMaria Laach, Maria LaachBad Godesberg, Bad Godes- bergKeulenWarringen, Wöringen Venlo niet via Dusseldorf)? Antwoord: Well, Wanssum, Blit- terswijk, Ooyen, Broekhuizenvorst, Broekhuizen, Lotuum, Grubbenvorst, Blerik, Venlo; afstand 35 Km. Van- lo, Kaldenkirchen, Dülken, Viersen, Gladbach-Rheydt, Juchem, Elfgen, Bergheim, Kendenich; afstand 75 Km. Kendenich, Kerpen, Brühl, Bonn-Kö- nigswinter, Honnef; afstand 70 Km. Honnef, Linz, Bad Neuenahr, Sinzig, Wehr, Maria Laach; afstand 40 Km. Königsfeld,Neuenahr, Remagen, Bad Godesburg; afstand 45 Km. Bonn, Keulen; afstand 34 Km. Noordelijk naar Woningen; afstand 15 Km. Wo ningen, Dormagen, Neuss, Viersen, Dülken, Kaldenkirchen, Venlo; af stand 100 Km. Vraag: I. Welke zyn de grenssta tions van Nederland, waar je met auto's enz. de grens kunt passeren naar België en Duitsland? II. En naar welke landen kun je vanuit Nederland met de Nederland se Spoorwegen? Antwoord: L Zeg ons waar u.de grens wilt passeren en we zeggen u, of het een grensstation is als door u bedoeld. We kunnen ze niet alle opnoemen. II. Deze vraag willen we met een wedervraag beantwoorden: Kunt u ons zeggen naar welke landen (op het Continent en Engeland), er mid dels de Nederlandse Spoorwegen geen gelegenheid is tot vervoer? Vraag: Route naar Nijmegen over Tiel; hoeveel Km.? Antwoord: Wij weten niet in wel ke gemeente inzendster woont, zodat we de route maar vanaf Leiden'.gé ven. Leiden, Alphen, Woerden, Utrecht, Houten, Schalkwijk, Tiel, Ochten, Him, Andelst, Oosterhout, Lent, Nijmegen; afstand 140 Km. Vraag Over reis per trein naar Zierikzee en de route per fiets; hoe veel km.? Antwoord: Vragen over reizen per trein kunnen we moeilijk beant woorden. Een reisgids geeft daarover volledige inlichtingen. Zierikzee is trouwens niet per trein te bereiken. Dan moet u óf naar Goes óf via Rot terdam. Per fiets kunt u de volgende route nemen: Oudewetering, Rijnsa- terwoude, Alphen aan den Rijn, Bos koop, Waddinxveen, Rotterdam, Dor drecht, Willemsdorp, Moerdijk, Klun- dert, Nieuwermolen, Dinteloord, Steenbergen, St. Philipsland, Anna Jacobapolder, Zijpe, Oosterland, Nieuwerkerk, Zierikzee; afstand 143 km. Vraag: Hoe is 't adres van de „Eer. ste Nederlandse Vereniging van On der w aterzwemmers" Antwoord: Secretaris is de heer T. Bovendeert, Mariastraat 33bis, Utrecht. Vraag: Kostwinnersvergoeding mi litaire dienst. Antwoord: U komt als getrouwd man in aanmerking voor kostwin nersvergoeding doch hoeveel dit zal bedragen is niet te zeggen, daar dit van verschillende factoren afhanke lijk is, die pas aan de orde komen, wanneer U Uw aanvrage om kost winnersvergoeding hebt ingediend. De eventuele verdiensten vgn Uw vrouw worden voor 50 in minde ring gebracht op de vergoeding. Wan neer Uw toekomstige vrouw tot aan haar huwelijk in loondienst gewerkt heeft, kan zij haar werkzaamheden niet staken, zonder dat het gedeelte van de kostwinnersvergoeding, dat afgetrokken zou worden, wanneer zij in loondienst bleeft, ook nu wordt afgetrokken; slechts op medisch ad vies mag de vrouw haar werkzaam heden staken, zonder aftrek op de kostwinnersvergoeding. ving en grbeide het. barakkenkamp uit tot het plaatsje Austerlitz. Niet meer clan een molshoop. r^E verdere geschiedenis van de U pyramide is vlug verteld. In 1808 werd de houten obelisk afge broken en met de aldus verworven materialen, poogde men de zeer ver waarloosde pyramide te versterken. De seizoenen gingen over het op- werpsel heen, dat weldra, toen 't zijn terrassen had verloren, het aanzien kreeg van een ongemotiveerd hoge molshoop. Een gymnasiast beschreef het bouwwerk omstreeks 1850 als een uit zijn krachten gegroeide wrat, waarop in plaats van haren wat boompjes stonden. Hij beweerde nog via de trappen de heuvel beklommen te hebben. Dit laatste moet hij echter zelf slecht geloofd hebben, want volgens officiële gegevens was er toen van een trap reeds tien jaar niets meer te bekennen. De zware stenen pla ten waar het wel van de Franse tijd uitvoerig op vermeld en het wee wijselijk onder begraven was, ver dwenen al spoedig. De bewoners uit de omstreken gebruikten ze op de zuurkoolvaten, voor drempels of als presse-papier. Dikke vieze pap. Eerst in 1894 werden er weer stap pen ondernomen om de inmiddels tot een twintig meter hoge heuvel gere duceerde pyramide voor verdere nivellering te behoeden. De Pyramide van Austerlitz naar een prent uit 1805. Men kan zien dat de Fransen om dit gedenkteken op te werpen, de zto bosrijke omgeving „grondig" gewijzigd hebben. Het ge denkteken mag dan bij haar 150-ja- rig bestaan weinig meer op dit plaatje lijken, de omgeving is er in ieder geval aantrekkelijker gewor den. Zoals Marmont had voorzien poog de men echter eerst de pyramide zijn geheimen afhandig te maken. Met veel moeite werd de loden bus naar boven gehaald en geopend. Een on beschrijfelijke lucht sloeg de nieuws gierige als een lauwe dweil op de keel. De met zoveel respect voor eigen kunnen opgestelde documenten ble ken in een vieze dikke pap veranderd te zijn. Letterlijk kon men hier erva ren hoe eigen roem stinkt. Alleen 't legioen van eer en enige munten met de beeltenis van Napoleon vond men terug. Zij kregen een plaats in het Rijksmuseum te Amsterdam. Men heeft de pyramide van Auster litz hersteld tot wat zij nu is. Een pyramidevormige beboste heuvel verhoogd met een stenen uitkijkto ren, waarvan uit het mogelijk is bij helder weer Leiden te zien. Wij hebben het zoals gezegd niet mogen constateren en bovendien wa ren we nu juist niet naar Austerlitz gekomen om Leiden te zien. Karei Doormam Jullie hdbf natuurlijk alle maal wel van de vreselijke oor log gehoord, die ruim tien jaar geleden over de gehele wereld gevoerd werd en die alle men sen heel veel verdriet gebracht heeft. Toen nu in 1942 Nederland door de Duitsers bezet was, brak er aan de andere kant van de wereld een nieuwe strijd uit tus sen Amerika en Japan. In die tijd woonden er nog Nederlan ders in Indië, dat in de buurt van Japan ligt, en de Japanners wilden erg graag Indië verove- oren, omdat dit land toen erg rijk was. Met een enorm grote vloot trók Japan in Februari 1942 naar Indië toe. De Ameri kanen, die samen met de En gels, Nederlanders en Austra liërs tegen de Japanners voch ten, begrepen wel, dat het heel moeilijk zou zijn, om het ge vecht te winnen, want zij hadden samen lang niet zoveel boten, als de Japanners alleen. Er woonde in Indië toen een Nederlandse admiraal, Karei Doorman, die de commandant was over alle Nederlandse sche pen, die in Indië waren. De an dere landen wisten, dat Karei Doorman een erg knappe admi raal was en daarom maakten ze hem ook commandant over al hun schepen. Zo trok Karei Doorman de Japanners tegemoet. Toen hij de Japanners zag, schrok hij wel een beetje, want niemand had gedacht, dat hun vloot zo sterk zou zijn. Karei Doorman aar zelde echter geen ogenblik. Met zijn eigen schip, de „Ruyter", voorop, trok hij op de Japanners af. Het werd een vreselijke slag; overal zag je brandende sche pen. Na twee dagen hard vech ten, begreep Karei Doorman, dat hij de slag nooit zou kunnen winnen, maar hjj had gehoord, dat Australië bezig was een groot leger tegen de Japanners te vormen en dat dit land daar bijna mee klaar was. Als hij de Japanners nog een paar dagen zou tegenhouden, zou Australië veilig zijn. Karei Doorman wist toen, wat er van hem gevraagd werd; hij zou zijn eigen leven en dat van heel veel matrozen moeten offeren om Australië te redden; hij besloot dit offer te brengen. In de laatste nacht van het gevecht, toen de Japan ners dachten vlug naar Austra lië te kunnen varen, seinde Ka- rel Doorn-an naar de laatste schepen, die nog bij hem waren: „Ik val aan, volg mij!" en met volle kracht voer hij de Japan ners tegemoet, terwijl alle sche pen hem volgden. Na harde strijd werd zijn schip/in brand geschoten en met honderden ma trozen, verdween de dappere Ka- rel Doorman in de golven. Maar toen de Japanners de vol gende dag de strhd gewonnen hadden, konden zij Australië niet meer bezetten en in dit land werd een nieuwe vloot ge bouwd die drie jaren later de overwinning .op de Japanners behaalde We behoeven natuurlijk niet te vertellen, waarom Karei Doorman een ster werd. Niet in de eerste plaats, omdat hij zo dapper gevochten heeft, maar omdat hij alles, zelfs zijn leven, heeft opgeofferd om de millioe- nen bewoners van Australië voor de ramp van een Japanse bezetting te bewaren. STERRENKIJKER. Nu hebben we van de week nog een speciaal bericht voor de trouwe lezertjes van deze „ster renrubriek". We hoorden, dat sommige „sterrenkijkertjes" de stukjes uitgeknipt hebben en wie dat nog niet gedaan heeft, moet er maar vlug mee beginnen. Want tijdens de Paasvacantie zul je ze nodig hebbenmeer mogen we hierover nog niet ver tellen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1954 | | pagina 7