3)e ftzidóeSoii/fca/iit
Sultan vanMarokko afgezet en
met zijn twee zoons verbannen
VERRASSING?
Krachtig optreden van Frankrijk
Gewapende Berberstammen
trokken op naar Rabat
Mossadeq (wenend en in
pyama) gaf zich over!
BenYoessef, de gaande sultan
Grotewohl c.s*
naar Moskou
Directeur: C. M. v. HAMERS VELD.
Hoofdredacteur: L. C. J. ROOZEN.
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
TRIJDAG 21 AUGUSTUS 1953
44ste JAARGANG No. 12971
En dat noemen ze
Komkommertijd!
Papengracht 32, Tel. 20015. Adm. en Adv. 20826, Abonn. 20935, Giro 103003. Abonnementsprijs f 0.47 p. w., f 2— p. mnd„ 1 6p. kwart. Franco p. p. t 6.80. - Advert.: 15 ct. p.'rnm. Telefoontjes 1 1-50
Perzië heeft afgespeeld, gaat nog
steeds schuil achter een geheimzin
nige nevel en het blijft voorlopig een
vraag, of deze nevel ooit zal optrek
ken.
Het was gelijk men dat pleegt
te noemen een spectaculair geval.
Generaals zochten hun heil in de
bergen, de Sjah vertrok met bekwa
me spoed naar Bagdad en Mossadeq
bleef rustig in zijn woning te Tehe
ran.
De pers was het er roerend over
eens, dat de 79-jarige staatsman de
charmante Sjah had verslagen en
voortaan een dictatuur zou uitoefe
nen in het land, waaraan hij reeds
zoveel tranen gespendeerd had. In
Perzië was het nadien wel niet be
paald rustig, maar als men vernam,
hoe genoeglijk publiek, politie, en
militairen stonden toe te kijken bij
het slopen van het standbeeld van
de Reza Sjah, dan kreeg men toch
sterk de indruk, dat er een grote ma
te van eensgezindheid onder de be
volking bestond.
Wie Maandag had durven bewe
ren, dat Mossadeq over een afgrond
balanceerde, was vermoedelijk voor
niet goed wijs verklaard.
Het leek vrij eenvoudig om te
voorspellen, wat er in Perzië zou
gaan gebeuren. President Eisenhower
had medegedeeld, dat hij geen geld
wenste te verschaffen aan een land
met rijke oliebronnen. Reeds twee
jaar was de olie-industrie genatio
naliseerd en nog steeds werd er da
gelijks een belanchelijk beetje olie
gewonnen. De Amerikaanse weige
ring kwam ongeveer neer op de
boodschap: Ga maar eens aan het
werk!
In de tegenwoordige wereld kan
men echter niet alles zeggen, zelfs
niet als het de waarheid is. Mannen
van het slag Mossadeq zoeken langs
slinkse wegen hun slag te slaan en
aangezien de regering zich verhioe-
delijk machteloos voelde om te doen,
wat tot haar taak behoort name
lijk de natuurlijke rijkdommen van
het land aan te wenden voor het ver
hogen van de welvaart ging zij
de internationale situatie uitbuitend,
gauw bij de Sovjet-Unie aankloppen,
waar men in dergelijke gevallen al
tijd een willig oor vindt.
Met de val van de Sjah was het
dus duidelijk, dat. er voortaan een
rode koers gevaren zou worden.
Van de royalisten kon niet veel
verwacht worden, want de jongste
gebeurtenissen deden vermoeden,
dat leger en politie op de hand van
Mossadeq waren. Het was trouwens
ook opvallend, dat de eerste Ameri
kaanse berichten van een „staats
greep" van de Sjah spraken, terwijl
deze slechts van zijn grondwettelij
ke rechten .gebruik had gemaakt.
Ook het feit, dat de Amerikaanse
ambassadeur in Teheran Mossadeq
verzocht „geen lezing te geven over
de gewapende poging om generaal
Zahedi tot premier te maken" is
eigenaardig.- Deze functionnaris had
toch moeten weten, dat er geen spra-
/GENERAAL AUGUSTIN GUILLAUME, de Franse resident-generaal in
Marokko, heeft zich Donderdagnamiddag te kwart over drie Neder
landse tijd naar het keizerlijk paleis te Rabat begeven om sultan Sidi
Mohammed Ben Joessof mede te delen, aldus is officieel verklaard, dat
een „maatregel van verwijdering" is genomen tegen zijn persoon en zijn
twee zonen. Enkele uren later is de sultan met zijn zonen per Frans
vliegtuig overgebracht naar Corsica. De sultan had generaal Guillaume
medegedeeld, dat hij geen afstand wenste te doen, zodat de sultan „ver
wijderd" werd, vyat nog niet hetzelfde is als „afgezet" Volgens deskun
digen is nadien door de maatregelen van de oppositie partijen de«
sultan officieel afgezet. Tot opvolger is uitgeroepen een oom van de sultan,
Moelai Mohammer Ben Arafa.
GLOWIE KREEG
ZIJN ZIN
De vrome Moslems in het Franse
protectoraat Marokko stonden giste
ren aan de vooravond van het gro
te feest Aid El Kebir, waarbij met
het rituele slachten van schapen elk
jaar het offer van Abraham wordt
herdacht. Ditmaal had het er echter
alle schijn van, dat het godsdienstige
feest, ingeluid bij het opgaan van de
maan, een „nacht van de lange mes-
.sen" zou worden.
Daarom besloot de Franse regering,
die met generaal Guillaume, de resi
dent van Marokko, in spoedzitting
bijeen was geweest, snel te handelen.
Guillaume keerde onmiddellijk naar
Marokko terug en liet het paleis van
Rabat met tanks en gevechtswagens
omsingelen, terwijl alle wegen, die
naar de omgeving van het paleis lei
den, werden afgesloten.
Drommen naar Rabat
Generaal Guillaume had even te
voren een onderhoud gehad met de
pasja van Marraksj, wiens aanhan
gers voornamelijk behorende tot
de vurige Berberstammen te paard
en te voet in drommen naar Rabat
optrokken. Generaal Guillaume be
gaf zich in het paleis en Overhandig
de de sultan het besluit van zijn re
gering. De situatie, zo deelde de ge
neraal aan de sultan mee, maakte
zijn verwijdering absoluut noodzake
lijk.
nieuwe souverein
stemming met de Franse regering,
besloten Moelai Mohammed Ben Ara-
fa tot'sultan uit te roepen.
Samenwerking onmogelijk
Op een persconferentie te Rabat
zei Guillaume, dat er Donderdag een
einde was gekomen aan een tienjarig
tijdvak, waarin de respectieve resi
denten-generaal hadden ondervon
den, dat samenwerking met de nu
verwijderde sultan niet onmogelijk
was.
In November 1950 was de bewe
ging, die leidde tot de val van Mo
hammed de vijfde begonnen. Op een
vergadering van de Marokkaanse
afdeling van de regeringsraad had
een van de jongere leden van de
Istaklai, de nationlistische beweging,
Frankrijk heftig aangevallen. El
Glawi had de sultan verzocht om de
jonge nationalisten openlijk te be
rispen voor hun buitensporig ge
drag, wat door de vorst werd gewei
gerd. Dat was het begin van de op
positiebeweging, aldus de generaal.
In geheel Frans Marokko is het
rustig. Wel worden in verscheidene
delen van het land arrestaties op
grote schaal verricht. Zo zijn o.m.
aangehouden de pasja van Meknes,
een aanhanger van de Istiklal, en
Ben Jelloen, algemeen secretaris van
de demoncratische onafhankelijk
heidspartij, die met de nationalis
tische Istiklal verbonden is. Te Oej-
da, waar het afgelopen weekeinde
bloedige onlusten zijn voorgevallen,
zijn 300 personen aangehouden.
Gunstige ontwikkeling
In berichten uit alle delen van het
land wordt gezegd dat de steun aan
de pasja van Marraksj, die het afzet
ten van de sultan had geëist, steeds
toeneemt.
Generaal Guillaumede Franse re
sident-generaal, heeft verklaard dat
de Frnase autoriteiten besloten had
den de sultan af te zetten om oorlog
te voorkomen. Hij zei dat de Istik
lal, waarmee de sultan zich steeds'
openlijker verbond, een totalitaire
partij was, die haat tegen buitenlan-
ders aankweekt en tegen alle gezag
was.
Donderdagmorgen vroeg ontving de
Sjah van Perzië, die in zijn hotel te
Rome vertoefde, het door hem ver
wachte telegram van zijn Minister-
President Zahedi, waarin hem werd
verzocht zo spoedig mogelijk terug
te keren naar zijn land, dat hij enige
dagen geleden had verlaten, nadat
een „staatsgreep" tegen Mossadeq,
uitgevoerd door de royalisten was
mislukt. Intussen hebben de aanhan
gers van de Sjah toch kans gezien dc
regering Mossadeq omver te wer
pen. Zij wachten vol ongeduld op
hun vorst. De Sjah, wuivend met
het telegram van Zahedi.
Het hoofd van de Franse afgevaar
diging bij de Verenigde Naties, Mau
rice Schuman, heeft Donderdag voor
een Amerikaanse televisie-zender
de vliegtuig volgde later met de
vorstelijke familie en bagage.
Tegen de avond kwamen de Frans- cell
De sultan weigerde afstand van de gezinde stamhoofden bijeen en ne-
trpon te doen, maar legde zich neer pen Moelai Mohammed Ben Araja me^edeeld' dat indien de Arabische
bij de wens van Frankrijk om het tot souverein uit. landen de Marokkaanse kwestie weer
land te verlaten. Kort nadat de resi- De grootvizier heeft Donderdag te! ter sprake brengen bij de Verenigde
naar de macht" dent zi^n Paleis had verlaten, reed j Rabat een verklaring afgelegd over Naties. Frankrijk evenals vorig jaar
ce vorst met zijn twee zoons per auto j de aanwijzing van de nieuwe sultan,
naar het vliegveld, dat dicht in de Hij zei dat de Makhzen had vastge-
buurt van het paleis lgit. j steld dat sultan Mohammed Ben
Om kwart over twee in de middag j Joessef niet meer in staat was zijn
startte de Dakota, die het gezelschap verplichtingen na te komen. Daar
naar Corsica zou brengen. Een twee- I om had deze regering, in overeen-
Uit alle berichten, die ons tot op
heden uit Perzië hebben bereikt, valt
niet op te maken, hoe de grote om
wenteling mogelijk was.
Niemand had een dergelijke ont
wikkeling verwacht zelfs de Sjah
niet want anders is het toch wel
zeer bevreemdend, dat hij naar Rome
vertrok in plaats van in het nabijge
legen Bagdad te blijven. Trouwens,
ook zijn reacties op de eerste berich
ten uit Teheran betreffende de val
van Mossadeq, demonstreerden wel
duidelijk zjjn verbazing.
In Londen verbaasde men er zich
Zondag over, dat de zogenaamde
greep naar de macht zo stuntelig was
opgezet. Mossadeq wist al drie dagen
tevoren, wat men van plan was en
het kostte hem niet de minste, moei
te de Sjah, generaal Zahedi en' enke
le andere autoriteiten uit te schake
len.
Waren de mensen, die Zondag zo
stuntelig optraden, Dinsdag plotse
ling organisatoren van groot formaat,
die kans zagen in negen uren een
stevig te paard zittende regering in
het zand te doen bijten?
Was het misschien toch de sluwe
opzet om alles te laten, zoals thans is
geschied.
Of en dit is ook een mogelijk
heid heeft Mossadeq zich mis
schien verrekend wat betrof de ge
voelens van het volk ten aanzien van
zijn vorst. Het feit, dat de Sjah zijn
land verliet, heeft wellicht een gro
tere indruk gemaakt dan men zich
had voorgesteld. Want Zahedi mag
Mossadeq dan ten val hebben ge
bracht en zoveel anderen mogen bij
de omwenteling koene staaltjes heb
ben uitgehaald, die gewoonlijk tot
de volksfantasie spreken, in het mid
delpunt van de belangstelling staat
in heel Perzië toch de Sjah. De por
tretten van hem en zijn echtgenote
hangen plotseling weer overal en het
blijkt wel duidelijk, dat voor de Per
zen de terugkeer van de Sjah in zijn
land het hoogtepunt is van alles,
wat zich de laatste dagen heeft afge
speeld.
Hoe het ook zij, de Sjah is terug
gekeerd in een land, dat aan de rand
van de afgrond is gebracht door de
heer Mossadeq c.s. Een moeilijke tijd
zal voor Perzië aanbreken, maar er
is alle reden te verwachten, dat de
nieuwe regering voor het land een
zegen zal zijn.
Sultan Sidi Mohammed Ben Joes
sef van Marokko kwam 25 jaar ge
leden aan de regering, toen de Fran
sen hem op 17-jarige leeftijd uit de
gevangenis bevrijdden en op de troon
zetten. Hij is een telg van de Filali
ot Hassani dynasty, die afkomstig is
uit een oase in de Marokkaanse Sa
hara, en in 1668 te Marrakesj werd
gevestigd.
De Filali waren Berbers van ge
mengde- Arabische afkomst.
In het begin van zijn regering
wekte Sidi Mohammed ontevreden
heid op bij de orthodoxe Mohamme
danen, toen bleek dat hij voorstander
was van moderne opvoedingsmetho
den. De opvoeding van zijn eigen
bij de behandeling van de Tunesi
sche en Marokkaanse kwestie, niet
aan de besprekingen zal deelnemen.
kinderen werd sterk afgekeurd door
religieuze leiders.
In navolging van het voorbeeld van
de Franse maarschalk Louis Lyau-
tey, die, verantwoordelijk was voor
de vele hervormingen, die na 1912 in
Marokko werden ingevoerd, moedig
de de sultan nieuwe methode aan in
de landbouw en industrie.
Tussen de twee wereldoorlogen
bracht hij herhaaldelijk bezoeken
aan Frankrijk en na de capitulatie
van Frankrijk in 1940 bood hij hard
nekkig tegenstand aan duitse offi
cieren van de wapenstilstandscom
missie, die trachten het beheer te
krijgen over het bestuur van het
Franse protectoraat.
De Marokkaanse nationalisten heb
ben sultan Mohammed de vijfde lan
ge tijd beschouw als een Franse ma
rionet, doch* tijdens de jongste we
reldoorlog wierp hij zich op als de
voornaamste strijder voor de onaf
hankelijkheid van Marokko, Hier
door haalde de sultan zich de vij
andschap op de hals van de Franse
kolonisten en van de meeste stam
hoofden, die onder leiding staan van
de 76-jarige pasja van Marrakesj.
Het door de Franse regering geno
men besluit om de sultan af te met
ten, is genomen aan de vooravond
van een groot Mohammedaans feest,
het feest van Aid el Kabir.
Doch ditmaal, aldus is officiéél be
kendgemaakt, zal in Rabat het feest
niet worden gevierd. Bovendien
werd bekendgemaakt, dat in het ge
hele protectoraat de avondklok
afgekondigd.
Inmiddels kondigde de pasja van
Marrakesj aan, dat de gebeden t dit
jaar zullen worden gelezen door de
nieuwe Imman, Moelai Mohammed
Ben Arafa. De pasja zeide, dat ver
reweg het grootste deel der Marok
kanen achter de stamhoofden stond,
welke de sultan als rebellen en
ketters had gebrandmerkt.
Marrakesj, El Glawi, heeft Don
derdag in een vraaggesprek een cor
respondent van A.F.P. meegedeeld,
dat na de hinderpaal tussen Frank
rijk en Marokko was verdwenen, de
gezamenlijk kunnen streven naar een
Fransen en Marokkanen eindelijk
en hetzelfde doel.
De jongste beslissing kon het
prestige van Frankrijk en het weder
zijds vertrouwen tussen de Fran
sen en de Marokkanen alleen maar
versterken. Zij zou weer hoop geven
aan degenen, die alle hoop hadden
laten varen.
FRANS MAROKKO
Otto Grotewohl, de Oostduitse mi
nister-president is aan het hoofd van
veertien leden van de Oostduitse re
gering naar Moskou vertrokken om
daar te praten over de jongste Rus-
siche nota over Duitsland. De Sovjet-
Unie heeft om het zenden van een
delegatie gevraagd.
Er zullen, aldus Heinrich Rau, de
vice-premier, problemen worden be
sproken die betrekking hebben op
geheel Duitsland. Yoedin, de waarne-
Ex-premier Mossadeq, die Woens
dag wist te ontsnappen uit zijn bele
gerde woning in het centrum van
Teheran, is Donderdagavond ten hui
ze fan zijn minister van P.T.T., Moaz-
zini, in de voorstad Sjemiran, gear
resteerd.
Hij was gekleed in witte pyama en
huilde, toen hij de politie het huis
zag binnendringen.
De ex-premier werd onmiddellijk
overgebracht naar de officiersclub in
Teheran, waar hij bleek, mager en
schijnbaar nauwelijks in staat om te
lopen, generaal Zahedi ontmoette, die
zijn regering omver wierp. Eerder op
de dag had de Sjah premier Zahedi
opgedragen Mossadeq's leven te spa
ren. Zahedi gaf toen Mossadeq 24
uur tijd om zich te melden.
Aanvankelijk was het niet duide
lijk of Mossadeq was ontdekt door
de troepen van Zahedi of dat hij
zichzelf aangegeven heeft.
Later werd van ooggetuigen ver
nomen, dat Mossadeq Zahedi opbeld-
de en hem meedeelde, dat hij bereid
was zich over te geven wanneer het
verzoek van de Sjah om zijn leven te
sparen,ingewilligd zou worden.
Mossadeq stemde er volgens deze
ooggetuigen in toe zich naar de offi
ciersclub, waar Zahedi zijn bureau
heeft gevestigd, over te laten bren
gen.
Terwijl Zahedi in zijn bureau de
komst van Mossadeq afwachtte, wer
den de omliggende straten door de
troepen afgezet. Enkele tanks kwa
men aanrollen en richtten haar drei
gende vuurmonden op de straten die
naar de officiersclub leiden. Op de
tuinmuren stonden mannen met ma
chinegeweren opgesteld.
Om precies zeven uur plaatselijke
tijd zwaaide een zwarte limousine
het tuinhek binnen. Toeschouwers
konden een glimp zien van de voor
malige premier die, gehuld in een
pyama op een achterbank zat. Alle
soldaten die in de gangen op wacht
stonden sprongen in de houding, toen
de kleine .magere man naar binnen
ging.
Volgens de ooggetuige beantwoord
de Mossadeq de begroeting. Hij zag
er zwak en bleek uit en leek zeer on
der de indruk. De ex-premier werd
gevolgd door drie andere mannen.
Mossadeq en zijn drie medegevan
genen kregen te horen dat er vier ge
meubileerde kamers voor hen in ge
reedheid waren gebracht op de vierde
verdieping van het gebouw, waar Za
hedi zijn tenten heeft opgeslagen.
Volgens ooggetuigen glimlachte Mos
sadeq opgelucht en boog hij dank
baar. Zahedi hielp Mossadeq bij het
plaatsnemen in een gemakkelijke
stoel naast het bureau. De andere
drie ex-ministers werden op stoelen
langs de muur geplaatst. Vervolgens
werd aan de ooggetuige verzocht de
kamer te verlaten en Zahedi sloot
zelf de deur achter hem.
Geldig van Vrijdagavond tot
Zaterdagavond. (Opgemaakt te
10 uur).
KOEL EN WINDERIG
Plaatselijk enkele buien, hier
en daar met onweer, maar ook
nu en dan opklaringen. Matige,
af en toe krachtige Westelijke
wind. Koel weer.
22 Aug.: zon op 5.35 en onder 19.50;
maan op 18.42 en onder 1.55 uur.
Het weer in Europa
HELSINKI
half bew.
17 C.
STOCKHOLM
zwaar bew.
21
OSLO
zwaar bew.
18
18
KOPENHAGEN
half bew.
AMSTERDAM
regen
20
EDINBURGH
licht bew.
17
LONDEN
regen
22
LUXEMBURG
regen
22
PARIJS
regen
26
BORDEAUX
regen
25
GRENOBLE
regen
30
NICE
zwaar bew.
28
GENèVE
geheel bew.
31
ZüRICH
regen
28
LOCARNO
motregen
29
WENEN
licht bew.
29
INNSBRUCK
mist
29
ROME
onbewolkt
32
PRINSESSEN NAAR OTTAWA
De prinsessen Beatrix en Irene
hebben Donderdag haar vacantie in
Cape Cod besloten na een verblijf
van ruim een maand.
Zij zijn per auto naar Ottawa ver
trokken om daar nog een week door
mende Russische hoge commissaris I tc brengen, bij de familie Faever, bij
in Duitsland, bracht de Duitse delega- wie zij ook in Chatham hebben ge-
tie naar het vliegveld. logeerd.
Korreltje
Kort is de waan, lang het berouw.