3)e ftzidóeSoii/fca/iit Sultan vanMarokko afgezet en met zijn twee zoons verbannen VERRASSING? Krachtig optreden van Frankrijk Gewapende Berberstammen trokken op naar Rabat Mossadeq (wenend en in pyama) gaf zich over! BenYoessef, de gaande sultan Grotewohl c.s* naar Moskou Directeur: C. M. v. HAMERS VELD. Hoofdredacteur: L. C. J. ROOZEN. KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN TRIJDAG 21 AUGUSTUS 1953 44ste JAARGANG No. 12971 En dat noemen ze Komkommertijd! Papengracht 32, Tel. 20015. Adm. en Adv. 20826, Abonn. 20935, Giro 103003. Abonnementsprijs f 0.47 p. w., f 2— p. mnd„ 1 6p. kwart. Franco p. p. t 6.80. - Advert.: 15 ct. p.'rnm. Telefoontjes 1 1-50 Perzië heeft afgespeeld, gaat nog steeds schuil achter een geheimzin nige nevel en het blijft voorlopig een vraag, of deze nevel ooit zal optrek ken. Het was gelijk men dat pleegt te noemen een spectaculair geval. Generaals zochten hun heil in de bergen, de Sjah vertrok met bekwa me spoed naar Bagdad en Mossadeq bleef rustig in zijn woning te Tehe ran. De pers was het er roerend over eens, dat de 79-jarige staatsman de charmante Sjah had verslagen en voortaan een dictatuur zou uitoefe nen in het land, waaraan hij reeds zoveel tranen gespendeerd had. In Perzië was het nadien wel niet be paald rustig, maar als men vernam, hoe genoeglijk publiek, politie, en militairen stonden toe te kijken bij het slopen van het standbeeld van de Reza Sjah, dan kreeg men toch sterk de indruk, dat er een grote ma te van eensgezindheid onder de be volking bestond. Wie Maandag had durven bewe ren, dat Mossadeq over een afgrond balanceerde, was vermoedelijk voor niet goed wijs verklaard. Het leek vrij eenvoudig om te voorspellen, wat er in Perzië zou gaan gebeuren. President Eisenhower had medegedeeld, dat hij geen geld wenste te verschaffen aan een land met rijke oliebronnen. Reeds twee jaar was de olie-industrie genatio naliseerd en nog steeds werd er da gelijks een belanchelijk beetje olie gewonnen. De Amerikaanse weige ring kwam ongeveer neer op de boodschap: Ga maar eens aan het werk! In de tegenwoordige wereld kan men echter niet alles zeggen, zelfs niet als het de waarheid is. Mannen van het slag Mossadeq zoeken langs slinkse wegen hun slag te slaan en aangezien de regering zich verhioe- delijk machteloos voelde om te doen, wat tot haar taak behoort name lijk de natuurlijke rijkdommen van het land aan te wenden voor het ver hogen van de welvaart ging zij de internationale situatie uitbuitend, gauw bij de Sovjet-Unie aankloppen, waar men in dergelijke gevallen al tijd een willig oor vindt. Met de val van de Sjah was het dus duidelijk, dat. er voortaan een rode koers gevaren zou worden. Van de royalisten kon niet veel verwacht worden, want de jongste gebeurtenissen deden vermoeden, dat leger en politie op de hand van Mossadeq waren. Het was trouwens ook opvallend, dat de eerste Ameri kaanse berichten van een „staats greep" van de Sjah spraken, terwijl deze slechts van zijn grondwettelij ke rechten .gebruik had gemaakt. Ook het feit, dat de Amerikaanse ambassadeur in Teheran Mossadeq verzocht „geen lezing te geven over de gewapende poging om generaal Zahedi tot premier te maken" is eigenaardig.- Deze functionnaris had toch moeten weten, dat er geen spra- /GENERAAL AUGUSTIN GUILLAUME, de Franse resident-generaal in Marokko, heeft zich Donderdagnamiddag te kwart over drie Neder landse tijd naar het keizerlijk paleis te Rabat begeven om sultan Sidi Mohammed Ben Joessof mede te delen, aldus is officieel verklaard, dat een „maatregel van verwijdering" is genomen tegen zijn persoon en zijn twee zonen. Enkele uren later is de sultan met zijn zonen per Frans vliegtuig overgebracht naar Corsica. De sultan had generaal Guillaume medegedeeld, dat hij geen afstand wenste te doen, zodat de sultan „ver wijderd" werd, vyat nog niet hetzelfde is als „afgezet" Volgens deskun digen is nadien door de maatregelen van de oppositie partijen de« sultan officieel afgezet. Tot opvolger is uitgeroepen een oom van de sultan, Moelai Mohammer Ben Arafa. GLOWIE KREEG ZIJN ZIN De vrome Moslems in het Franse protectoraat Marokko stonden giste ren aan de vooravond van het gro te feest Aid El Kebir, waarbij met het rituele slachten van schapen elk jaar het offer van Abraham wordt herdacht. Ditmaal had het er echter alle schijn van, dat het godsdienstige feest, ingeluid bij het opgaan van de maan, een „nacht van de lange mes- .sen" zou worden. Daarom besloot de Franse regering, die met generaal Guillaume, de resi dent van Marokko, in spoedzitting bijeen was geweest, snel te handelen. Guillaume keerde onmiddellijk naar Marokko terug en liet het paleis van Rabat met tanks en gevechtswagens omsingelen, terwijl alle wegen, die naar de omgeving van het paleis lei den, werden afgesloten. Drommen naar Rabat Generaal Guillaume had even te voren een onderhoud gehad met de pasja van Marraksj, wiens aanhan gers voornamelijk behorende tot de vurige Berberstammen te paard en te voet in drommen naar Rabat optrokken. Generaal Guillaume be gaf zich in het paleis en Overhandig de de sultan het besluit van zijn re gering. De situatie, zo deelde de ge neraal aan de sultan mee, maakte zijn verwijdering absoluut noodzake lijk. nieuwe souverein stemming met de Franse regering, besloten Moelai Mohammed Ben Ara- fa tot'sultan uit te roepen. Samenwerking onmogelijk Op een persconferentie te Rabat zei Guillaume, dat er Donderdag een einde was gekomen aan een tienjarig tijdvak, waarin de respectieve resi denten-generaal hadden ondervon den, dat samenwerking met de nu verwijderde sultan niet onmogelijk was. In November 1950 was de bewe ging, die leidde tot de val van Mo hammed de vijfde begonnen. Op een vergadering van de Marokkaanse afdeling van de regeringsraad had een van de jongere leden van de Istaklai, de nationlistische beweging, Frankrijk heftig aangevallen. El Glawi had de sultan verzocht om de jonge nationalisten openlijk te be rispen voor hun buitensporig ge drag, wat door de vorst werd gewei gerd. Dat was het begin van de op positiebeweging, aldus de generaal. In geheel Frans Marokko is het rustig. Wel worden in verscheidene delen van het land arrestaties op grote schaal verricht. Zo zijn o.m. aangehouden de pasja van Meknes, een aanhanger van de Istiklal, en Ben Jelloen, algemeen secretaris van de demoncratische onafhankelijk heidspartij, die met de nationalis tische Istiklal verbonden is. Te Oej- da, waar het afgelopen weekeinde bloedige onlusten zijn voorgevallen, zijn 300 personen aangehouden. Gunstige ontwikkeling In berichten uit alle delen van het land wordt gezegd dat de steun aan de pasja van Marraksj, die het afzet ten van de sultan had geëist, steeds toeneemt. Generaal Guillaumede Franse re sident-generaal, heeft verklaard dat de Frnase autoriteiten besloten had den de sultan af te zetten om oorlog te voorkomen. Hij zei dat de Istik lal, waarmee de sultan zich steeds' openlijker verbond, een totalitaire partij was, die haat tegen buitenlan- ders aankweekt en tegen alle gezag was. Donderdagmorgen vroeg ontving de Sjah van Perzië, die in zijn hotel te Rome vertoefde, het door hem ver wachte telegram van zijn Minister- President Zahedi, waarin hem werd verzocht zo spoedig mogelijk terug te keren naar zijn land, dat hij enige dagen geleden had verlaten, nadat een „staatsgreep" tegen Mossadeq, uitgevoerd door de royalisten was mislukt. Intussen hebben de aanhan gers van de Sjah toch kans gezien dc regering Mossadeq omver te wer pen. Zij wachten vol ongeduld op hun vorst. De Sjah, wuivend met het telegram van Zahedi. Het hoofd van de Franse afgevaar diging bij de Verenigde Naties, Mau rice Schuman, heeft Donderdag voor een Amerikaanse televisie-zender de vliegtuig volgde later met de vorstelijke familie en bagage. Tegen de avond kwamen de Frans- cell De sultan weigerde afstand van de gezinde stamhoofden bijeen en ne- trpon te doen, maar legde zich neer pen Moelai Mohammed Ben Araja me^edeeld' dat indien de Arabische bij de wens van Frankrijk om het tot souverein uit. landen de Marokkaanse kwestie weer land te verlaten. Kort nadat de resi- De grootvizier heeft Donderdag te! ter sprake brengen bij de Verenigde naar de macht" dent zi^n Paleis had verlaten, reed j Rabat een verklaring afgelegd over Naties. Frankrijk evenals vorig jaar ce vorst met zijn twee zoons per auto j de aanwijzing van de nieuwe sultan, naar het vliegveld, dat dicht in de Hij zei dat de Makhzen had vastge- buurt van het paleis lgit. j steld dat sultan Mohammed Ben Om kwart over twee in de middag j Joessef niet meer in staat was zijn startte de Dakota, die het gezelschap verplichtingen na te komen. Daar naar Corsica zou brengen. Een twee- I om had deze regering, in overeen- Uit alle berichten, die ons tot op heden uit Perzië hebben bereikt, valt niet op te maken, hoe de grote om wenteling mogelijk was. Niemand had een dergelijke ont wikkeling verwacht zelfs de Sjah niet want anders is het toch wel zeer bevreemdend, dat hij naar Rome vertrok in plaats van in het nabijge legen Bagdad te blijven. Trouwens, ook zijn reacties op de eerste berich ten uit Teheran betreffende de val van Mossadeq, demonstreerden wel duidelijk zjjn verbazing. In Londen verbaasde men er zich Zondag over, dat de zogenaamde greep naar de macht zo stuntelig was opgezet. Mossadeq wist al drie dagen tevoren, wat men van plan was en het kostte hem niet de minste, moei te de Sjah, generaal Zahedi en' enke le andere autoriteiten uit te schake len. Waren de mensen, die Zondag zo stuntelig optraden, Dinsdag plotse ling organisatoren van groot formaat, die kans zagen in negen uren een stevig te paard zittende regering in het zand te doen bijten? Was het misschien toch de sluwe opzet om alles te laten, zoals thans is geschied. Of en dit is ook een mogelijk heid heeft Mossadeq zich mis schien verrekend wat betrof de ge voelens van het volk ten aanzien van zijn vorst. Het feit, dat de Sjah zijn land verliet, heeft wellicht een gro tere indruk gemaakt dan men zich had voorgesteld. Want Zahedi mag Mossadeq dan ten val hebben ge bracht en zoveel anderen mogen bij de omwenteling koene staaltjes heb ben uitgehaald, die gewoonlijk tot de volksfantasie spreken, in het mid delpunt van de belangstelling staat in heel Perzië toch de Sjah. De por tretten van hem en zijn echtgenote hangen plotseling weer overal en het blijkt wel duidelijk, dat voor de Per zen de terugkeer van de Sjah in zijn land het hoogtepunt is van alles, wat zich de laatste dagen heeft afge speeld. Hoe het ook zij, de Sjah is terug gekeerd in een land, dat aan de rand van de afgrond is gebracht door de heer Mossadeq c.s. Een moeilijke tijd zal voor Perzië aanbreken, maar er is alle reden te verwachten, dat de nieuwe regering voor het land een zegen zal zijn. Sultan Sidi Mohammed Ben Joes sef van Marokko kwam 25 jaar ge leden aan de regering, toen de Fran sen hem op 17-jarige leeftijd uit de gevangenis bevrijdden en op de troon zetten. Hij is een telg van de Filali ot Hassani dynasty, die afkomstig is uit een oase in de Marokkaanse Sa hara, en in 1668 te Marrakesj werd gevestigd. De Filali waren Berbers van ge mengde- Arabische afkomst. In het begin van zijn regering wekte Sidi Mohammed ontevreden heid op bij de orthodoxe Mohamme danen, toen bleek dat hij voorstander was van moderne opvoedingsmetho den. De opvoeding van zijn eigen bij de behandeling van de Tunesi sche en Marokkaanse kwestie, niet aan de besprekingen zal deelnemen. kinderen werd sterk afgekeurd door religieuze leiders. In navolging van het voorbeeld van de Franse maarschalk Louis Lyau- tey, die, verantwoordelijk was voor de vele hervormingen, die na 1912 in Marokko werden ingevoerd, moedig de de sultan nieuwe methode aan in de landbouw en industrie. Tussen de twee wereldoorlogen bracht hij herhaaldelijk bezoeken aan Frankrijk en na de capitulatie van Frankrijk in 1940 bood hij hard nekkig tegenstand aan duitse offi cieren van de wapenstilstandscom missie, die trachten het beheer te krijgen over het bestuur van het Franse protectoraat. De Marokkaanse nationalisten heb ben sultan Mohammed de vijfde lan ge tijd beschouw als een Franse ma rionet, doch* tijdens de jongste we reldoorlog wierp hij zich op als de voornaamste strijder voor de onaf hankelijkheid van Marokko, Hier door haalde de sultan zich de vij andschap op de hals van de Franse kolonisten en van de meeste stam hoofden, die onder leiding staan van de 76-jarige pasja van Marrakesj. Het door de Franse regering geno men besluit om de sultan af te met ten, is genomen aan de vooravond van een groot Mohammedaans feest, het feest van Aid el Kabir. Doch ditmaal, aldus is officiéél be kendgemaakt, zal in Rabat het feest niet worden gevierd. Bovendien werd bekendgemaakt, dat in het ge hele protectoraat de avondklok afgekondigd. Inmiddels kondigde de pasja van Marrakesj aan, dat de gebeden t dit jaar zullen worden gelezen door de nieuwe Imman, Moelai Mohammed Ben Arafa. De pasja zeide, dat ver reweg het grootste deel der Marok kanen achter de stamhoofden stond, welke de sultan als rebellen en ketters had gebrandmerkt. Marrakesj, El Glawi, heeft Don derdag in een vraaggesprek een cor respondent van A.F.P. meegedeeld, dat na de hinderpaal tussen Frank rijk en Marokko was verdwenen, de gezamenlijk kunnen streven naar een Fransen en Marokkanen eindelijk en hetzelfde doel. De jongste beslissing kon het prestige van Frankrijk en het weder zijds vertrouwen tussen de Fran sen en de Marokkanen alleen maar versterken. Zij zou weer hoop geven aan degenen, die alle hoop hadden laten varen. FRANS MAROKKO Otto Grotewohl, de Oostduitse mi nister-president is aan het hoofd van veertien leden van de Oostduitse re gering naar Moskou vertrokken om daar te praten over de jongste Rus- siche nota over Duitsland. De Sovjet- Unie heeft om het zenden van een delegatie gevraagd. Er zullen, aldus Heinrich Rau, de vice-premier, problemen worden be sproken die betrekking hebben op geheel Duitsland. Yoedin, de waarne- Ex-premier Mossadeq, die Woens dag wist te ontsnappen uit zijn bele gerde woning in het centrum van Teheran, is Donderdagavond ten hui ze fan zijn minister van P.T.T., Moaz- zini, in de voorstad Sjemiran, gear resteerd. Hij was gekleed in witte pyama en huilde, toen hij de politie het huis zag binnendringen. De ex-premier werd onmiddellijk overgebracht naar de officiersclub in Teheran, waar hij bleek, mager en schijnbaar nauwelijks in staat om te lopen, generaal Zahedi ontmoette, die zijn regering omver wierp. Eerder op de dag had de Sjah premier Zahedi opgedragen Mossadeq's leven te spa ren. Zahedi gaf toen Mossadeq 24 uur tijd om zich te melden. Aanvankelijk was het niet duide lijk of Mossadeq was ontdekt door de troepen van Zahedi of dat hij zichzelf aangegeven heeft. Later werd van ooggetuigen ver nomen, dat Mossadeq Zahedi opbeld- de en hem meedeelde, dat hij bereid was zich over te geven wanneer het verzoek van de Sjah om zijn leven te sparen,ingewilligd zou worden. Mossadeq stemde er volgens deze ooggetuigen in toe zich naar de offi ciersclub, waar Zahedi zijn bureau heeft gevestigd, over te laten bren gen. Terwijl Zahedi in zijn bureau de komst van Mossadeq afwachtte, wer den de omliggende straten door de troepen afgezet. Enkele tanks kwa men aanrollen en richtten haar drei gende vuurmonden op de straten die naar de officiersclub leiden. Op de tuinmuren stonden mannen met ma chinegeweren opgesteld. Om precies zeven uur plaatselijke tijd zwaaide een zwarte limousine het tuinhek binnen. Toeschouwers konden een glimp zien van de voor malige premier die, gehuld in een pyama op een achterbank zat. Alle soldaten die in de gangen op wacht stonden sprongen in de houding, toen de kleine .magere man naar binnen ging. Volgens de ooggetuige beantwoord de Mossadeq de begroeting. Hij zag er zwak en bleek uit en leek zeer on der de indruk. De ex-premier werd gevolgd door drie andere mannen. Mossadeq en zijn drie medegevan genen kregen te horen dat er vier ge meubileerde kamers voor hen in ge reedheid waren gebracht op de vierde verdieping van het gebouw, waar Za hedi zijn tenten heeft opgeslagen. Volgens ooggetuigen glimlachte Mos sadeq opgelucht en boog hij dank baar. Zahedi hielp Mossadeq bij het plaatsnemen in een gemakkelijke stoel naast het bureau. De andere drie ex-ministers werden op stoelen langs de muur geplaatst. Vervolgens werd aan de ooggetuige verzocht de kamer te verlaten en Zahedi sloot zelf de deur achter hem. Geldig van Vrijdagavond tot Zaterdagavond. (Opgemaakt te 10 uur). KOEL EN WINDERIG Plaatselijk enkele buien, hier en daar met onweer, maar ook nu en dan opklaringen. Matige, af en toe krachtige Westelijke wind. Koel weer. 22 Aug.: zon op 5.35 en onder 19.50; maan op 18.42 en onder 1.55 uur. Het weer in Europa HELSINKI half bew. 17 C. STOCKHOLM zwaar bew. 21 OSLO zwaar bew. 18 18 KOPENHAGEN half bew. AMSTERDAM regen 20 EDINBURGH licht bew. 17 LONDEN regen 22 LUXEMBURG regen 22 PARIJS regen 26 BORDEAUX regen 25 GRENOBLE regen 30 NICE zwaar bew. 28 GENèVE geheel bew. 31 ZüRICH regen 28 LOCARNO motregen 29 WENEN licht bew. 29 INNSBRUCK mist 29 ROME onbewolkt 32 PRINSESSEN NAAR OTTAWA De prinsessen Beatrix en Irene hebben Donderdag haar vacantie in Cape Cod besloten na een verblijf van ruim een maand. Zij zijn per auto naar Ottawa ver trokken om daar nog een week door mende Russische hoge commissaris I tc brengen, bij de familie Faever, bij in Duitsland, bracht de Duitse delega- wie zij ook in Chatham hebben ge- tie naar het vliegveld. logeerd. Korreltje Kort is de waan, lang het berouw.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1953 | | pagina 1