Kerken, kerken, kerken moéten er komen
Buitenwijken van steden groeien met Amerikaanse snelheid
Zorgen groeien bisschop
over 't hoofd
VRIJDAG 12 SEPTEMBER 1952
DE LE1DSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 1
Gezien de urgentie zouden van
September 1952 tot. September 1953
de volgende projecten, waarvoor
door het Fonds voor Kerkenbouw in
het Bisdom Haarlem gelden beschik
baar gesteld moeten worden, op het
gebied van kerkenbouw ten uitvoer
moeten worden gelegd in de vol
gende urgentie-volgorde.
a. krachtens herbouwregeling.
1. Rotterdam, H.H. Antonius en
Rosalia (Bosje) (kerk en pas
torie).
2. Den Haag, Morgenstond (kerk
en pastorie).
3. Rotterdam, Overschie (kerk
en pastorie).
4. Den Haag, Bezuidenhout (zon
der medewerking van het fonds)
b. Nieuwbouw:
1. Den Haag, Moerwijk (kerk).
2. Bloemendaal (kerk en pastorie)
3. Amsterdam, Slotermeer (kerk
en pastorie).
4. Den Haag, Leijenburg (kerk en
pastorie).
5. Krommenie^ (kerk en pastorie).
6. Bakkum (pastorie).
7. Den Haag, H. Paulus (kerk en
pastorie).
8. Voorburg, Prinses Marianne-
laan (kerk en pastorie).
9. Zwaagdijk (zonder medewer
king van het fonds).
10. Middenmeer (id.).
In het onderstaande wordt voor
iedere kerk beknopt een overzicht
gegeven van de redenen, waarom
in de periode 19521953 tot bouw
moet worden overgegaan. De kerken
zijn hier niet naar urgentie volgorde,
maar per plaats gegroepeerd.
ROTTERDAM, H.H. ANTONIUS
EN ROSALIA.
In 1940 werden bij het bombarde
ment in Rotterdam in totaal 6 ker
ken verwoest.
Voor de Rotterdamse cityparo
chies werd tot nog toe door noodop
lossingen in het tekort aan kerkge
legenheid voorzien. In de periode
19521953 zal een van deze citykor-
ken herbouwd worder;, n.l. de kerk
van het Bosje, toegewijd aan de H.H.
Antonius en Rosalia. Deze kerk zal
worden herbouwd aan dè Hofdijk
tussen de Schoterbosstraat en de Al-
mondestraat. Het aantal plaatsen
voor de nieuwe Bosjeskerk is vast
gesteld op 902. De parochie zal in
totaal ongeveer 6000 parochianen
tellen.
Deze herbouw is noodzakelijk ge
worden door de -noodtoestand van
de noodkerk (een oude schiettent).
Bovendien heeft de herbouw van
woningen in deze omgeving grote
omvang aangenomen (Jonker Frans
straat e.o.)
ROTTERDAM, OVERSCHIE.
In Overschie werd de bouw van
een nieuwe kerk urgent door de
grootscheepse uitbreidingen, welke
hier door de gemeente Rotterdam
werden en worden gerealiseerd.
Vóór 1941 ontwikkelde Overschie
zich tot een forensendorp van Rot
terdam, na de annexatie werd het
uitbreidingsplan grondig herzien en
werd Overschie, inzonderheid de
Kleinpolder, bestemd voor het op
nemen van arbeiders, die in de in
middels tot industrieterrein bestem
de Spaanse polder, een werkkring
zouden vinden. Verwacht mag wor
den, dat binnen afzienbare tijd in
Overschie ruim 33.000 personen
woonachtig zullen zijn, en dat Over
schie met het Rotterdamse woonge
bied met Amerikaanse snelheid zal
vastgroeien. Het totaal aantal katho
lieken zal dan ongeveer 8750 bedra
gen, waarvan in de nieuwe parochie
Sömmige stads-noodkerken zijn Zondags zo vol, dat er niemand meer bij kan.
6500, ofwel nog ruim 3300 meer dan
op 1 Januari 1952.
Reeds op het ogenblik is de pa
rochiekerk van St. Petrus Banden te
Overschie zo klein, dat de toestand
onhoudbaar is.
Besloten werd daarom, gezien de
grote omvang en het snelle tempo,
waarin de uitbreidingen gerealiseerd
worden, zo spoedig mogelijk tot de
bouw van een nieuwe kerk over te
gaan. Deze nieuwe kerk zal in totaal
988 zitplaatsen tellen en centraal in
de nieuwe wijk gesitueerd worden.
DEN HAAG.
In 1951 alleen werden in Den Haag
in totaal niet minder dan 4000 nieu
we woningen gebouwd. De gemeente
Den Haag breidt zich dus zeer snel
en wel voornamelijk in Westelijke
richting uit, omdat juist in deze
richting, althans op dit moment,
practisch de enige mogelijkheid ligt
om nieuwe stadswijken te projecte
ren.
De belangrijkste Haagse 1 '.brei-
dingen in Westelijke richtin^ z..jn op
dit moment: Leijenburg, Moerwijk
en Morgenstond.
a. Leijenburg.
In de wijk Leijenburg-Rustenburg
IV is een nieuwe parochie dringend
nodig. De parochie H. Theresia van
het Kind Jezus waar een gedeelte
van deze wijk thans onder ressor
teert, telt op het ogenblik niet min
der dan 11.000 parochianen. En nog
steeds gaan de uitbreidingen in de
ze wijk verder.
Juist in verband met de voorlopig
nog niet plaats vindende voltooiing
van de wijk is besloten in Leijen
burg over te gaan tot de bouw van
een gedeelte van de definitieve kerk
met intotaal 750 plaatsen. Uiteinde
lijk, wanneer het gebied is volge
bouwd, zal deze parochie waar
schijnlijk 6500 a 7000 parochianen
tellen.
Door Mgr. Huibers is onlangs de
zeereerwaarde heer J. Metzelaar be
noemd tot bouwpastoor voor deze
nieuwe parochie. De katholieke be
woners van deze wijk zullen per
soonlijk worden uitgenodigd om aan
wezig te zijn bij het Pontificaal Lof,
hetwelk Z.H.E. Mgr. Huibers zal op-
j dragen op Kerkenbouw-Zondag te 5
uur in de kerk van de H. Theresia
aan de Apeldoornselaan.
b. Moerwijk (parochie O. L. Vr.
van het Allerh. Sacrament)
De Moerwijk zal waarschijnlijk dit
jaar of uiterlijk volgend jaar gereed
komen. In totaal zijn hier dan in en
kele jaren tijd 7500 woningen ge
bouwd, waarvan ook een belangrijk
aantal door de katholieke woning
bouwvereniging, welke uitmunten
door voortreffelijke architectuur en
rationele indeling.
Het houten noodkerkje, vervaar
digd uit materiaal, afkomstig van de
vroegere bedevaartskerk in Den
Briel kon onmogelijk ook maar
enigszins voldoen om het aantal
kerkgangers uit deze wijk op te van
gen. Het aantal parochianen bedroeg
op 1 Januari 1952 reeds meer dan
7.000. De bouw van een definitieve
parochiekerk is daarom hoogst ur
gent en met de werkzaamheden is
dan ook reeds enige maanden gele
den een aanvang gemaakt. Op 14
September a.s., de 3e Kerkenbouw-
Zondag, zal Z.H.Exc. Mgr. Huibers
de plechtige eerste steenlegging van
deze kerk verrichten.
Verwacht mag worden, dat de
kerk medio 1953 gereed zal komen.
Deze parochie, welke door de Paters
van het Allerheiligst Sacrament uit
Brakkenstein verzorgd wordt, zal na
voltooiing van de wijk bijna 10.000
parochianen tellen. In verband met
de grootte van de parochie is door
de architect Ir v. d. Laan onder de
kerk een crypte ontworpen, met in
totaal 300 zitplaatsen, welke even-
tueel ook als kinderkerk dienst kan
doen. Dit laatste is vooral ook in de
ze wijk, waar 62% van de kinderen
katholiek is, een gunstige oplossing.
De nieuwe kerk, welke 1200 zitplaat
sen zal tellen, zal komen te liggen
vlak bij het kruispunt van twee gro
te hoofdaders, in de Moerwijk. n.l.
de Erasmusweg en de Middachten-
weg, omringd door woningen van de
katholieke woningbouwvereniging.
c. Morgenstond.
Ten Westen van de Moerwijk,
welke haar voltooiing nadert, is men
reeds begonnen met de bouw van de
nieuwe wijk Morgenstond. In Sep
tember 1952 zullen hier ongeveer
1000 woningen gereed zijn, in Sep
tember 1953 waarschijnlijk al onge
veer 4000. In-1955 zal deze wijk reeds
geheel voltooid zijn.
In totaal zal deze wijk, naar bere
keningen hebben uitgewezen, na vol-
toooiing ongeveer 10.000 katholieken
tellen.
Gezien het snelle tempo van deze
wijk is het dringend noodzakelijk
daar reeds volgend jaar, wanneer het
aantal katholieken waarschijnlijk de
3000 al zal overtreffen, een voor
ziening te treffen. De bouw van een
noodkerk heeft hier betrekkelijk
weinig zin, daar de wijk in enkele
jaren gereed zal komen.
De bouw van een nieuwe kerk in
deze wijk is des te meer urgent, ge
zien de geïsoleerde ligging en de
grote afstand tot reeds bestaande
kerken.
De nieuwe parochiekerk, welke in
totaal ruim 1300 plaatsen zal gaan
tellen, is dank zij de ruime mede
werking van de Dienst voor Stads
ontwikkeling der gemeente 's-Gra-
venhage gesitueerd in het hart
van de nieuwe wijk aan de Leijweg,
hoofdader, welke deze wijk van
Noord naar Zuid doorkruist.
Zowel in Moerwijk als in Morgen
stond zijn de geprojecteerde nieuwe
parochies van zeer grote omvang
10.000 parochianen). Uit zielzorg-
oogpunt zou het veel beter geweest
zijn, wanneer hier kleinere parochies
gerealiseerd hadden kunnen worden.
Het tekort aan financiële middelen
heeft het Bisdom echter gedwongen
tot deze noodmaatregel zijn toe
vlucht te nemen.
BLOEMENDAAL.
De parochie van de Allerheiligste
Drieëenheid te Bloemendaal met
thans ruim 3000 parochianen heeft
sinds haar oprichting in 1917 nog
steeds niet de beschikking gehad
over een volwaardig Godshuis. Het
huidige kerkgebouw aan de Zomer-
zorglaan, dat reeds meer dan 30 jaar
dienst doet, is een noodvoorziening
en telt slechts 410 plaatsen, hetgeen
voor deze parochie veel te weinig is.
Reeds direct na de eerste wereld
oorlog bestonden er plannen om te
komen tot de bouw van een defini
tieve nieuwe kerk. Door allerlei om
standigheden konden deze plannen
nog steeds niet ten uitvoer gelegd
worden. De nieuwe kerk, welke 850
zitplaatsen zal tellen zal verrijzen op
het door de fam. Bispinck geschon
ken terrein aan de Korte Klever
laan.
AMSTERDAM-SLOTERMEER.
In Amsterdam is men begonnen
aan de bouw van enkele „tuinste
den" buiten de Ringspoorbaan.
De eerste te realiseren tuinstad is
het plan Slotermeer. Gezien het
snelle tempo, waarin de uitbreidin
gen gerealiseerd worden, is het vol
gend jaar de bouw van een nieuwe
katholieke kerk in dit gebied een
dringende noodzakelijkheid De
nieuwe parochie in de Slotermeer
zal ongeveer 5000 parochianen tel
len. De te bouwen kerk zal centraal
komen te liggen in het Noordelijk
gedeelte van het uitbreidingsplan-
Slotermeer en zichtbaar zijn vanaf
de Haarlemmerweg. De grootte van
deze kerk is bepaald op ongeveer
800 zitplaatsen. Tot bouwpastoor is
door Z.H. Exc. Mgr. Huibers be
noemd de zeereerwaarde heer H. J.
A. Koopman, welke zich tijdelijk
heeft gevestigd in de pastorie van
Halfweg.
KROMMENIE.
De reeds 70 jaar oude parochie
kerk van Krommenie vertoont vele
bouwkundige gebreken, b.v. de bal
ken van de kerkvloer zijn totaal ver
rot, de kalk van het plafond valt in
grote stukken naar beneden, enz.
Bovendien heeft de kerk slechts één
uitgang en zitten de mensen boven
op elkaar: in de lange banken zitten
in plaats van normaal elf dikwijls 14
a 15 personen.
De nood wordt echter door de groei
van deze door links radicalisme be
dreigde industriegemeente (bij de
laatste verkiezingen stemde meer
dan 28% op de C P.N.) steeds drin
gender: de huidige kerk met haar
325 zitplaatsen voor ruim 3000 paro
chianen is veel te klein geworden.
Bovendien moet erop gerekend
worden, dat de groei van Kromme
nie zich in de toekomst nog zal door
zetten,
PASTORIE BAKKUM.
In het snel gegroeide dorp Bak
kum is reeds een nieuwe parochie
kerk gereed gekomen. Gebrek aan
bouwvolume en financiële middelen
hebben echter belet dat tegelijker
tijd de pastorie gebouwd kon wor
den. De geestelijkheid is vanzelf
sprekend hierdoor in haar zielzorg
uitoefening gehinderd. Pastoor J. de
Wit heeft mede vanwege de geeste
lijke verzorging van het provinciaal
ziekenhuis (psychiatrische inrich
ting) „Duinenbosch" assistentie no
dig van twee kapelaans. In de hui
dige behuizing is echter ternauwer
nood plaats voor de parochieherder
alléén.
DEN HAAG, H. PAULUS
In 1945 is in West-'s Gravenhage
de Paulusparochie opgericht, welke
werd afgescheiden van de parochies
H. Familie en H. Theresia van het
Kind Jezus te Den Haag en O. L. Vr.
Hemelvaart te Loosduinen. Als pa
rochiekerk fungeert heden een nood
kerk, gelegen op een ingebouwd ter
rein aan de Haagweg. Bouwpastoor
Moolenaar heeft een gedeelte van
een flat aan de Thorbeckelaan in ge
bruik.
De bouw van de definitieve kerk
en pastorie zijn dringend nodig, me
de gezien de uitbreidingen, welke
gedurende de laatste jaren binnen
het parochiegebied tot stand rijn ge
komen en welke de eerstkomende
jaren nog te verwachten zijn.
Uiteindelijk zal de parochie waar
schijnlijk ongeveer 4600 parochianen
tellen. Het aantal zitplaatsen in de
nieuwe kerk bedraagt ongeveer 900.
Na zeer veel inspanning is het gelukt
dank zij de medewerking van de
Dienst voor Stadsontwikkeling te
's-Gravenhage een geschikt ter
rein voor een kerk te verkrijgen,
VOORBURG
PRINSES MARIANNELAAN.
Tussen de parochie van de H. Bo-
nifacius te Rijswijk en deze van O.
L. Vrouw Hemelvaart te Voorburg
ligt een gedeelte van de gemeenten
Voorburg en Rijswijk, dat op betrek
kelijk grote afstand ligt van deze
beide kerken. Bovendien vinden in
beide parochies nog uitbreidingen
plaats, zodat deze op den du r veel
te groot zullen worden c.q. reeds
zijn; de parochie Rijswijk telt thans
b.v. reeds meer dan 10.000 parochia
nen.
Om de parochie van de H. Boni-
facius te Rijswijk en deze van O. L.
Vr. Hemelvaart te Voorburg te ver
lichten, zal het nodig zijn te komen
tot de oprichting van een nieuwe
parochie, waarvan de ker^ gevestigd
zal worden bij de Prinses Marianne-
laan, hoek Arentsburglaan. Deze pa
rochie zal waarschijnlijk in totaal
ongeveer 3500 a 4000 parochianen
tellen. De nieuwe kerk zal ongeveer
750 zitplaatsen groot worden.
Deken Reynen van Schiedam plaatst
oorkonde in eerste steen van nieuwe
kerk te Vlaardingen.
EEN BLIK IN NAASTE TOEKOMST
Naast de projecten, welke in het
jaar 19521953 verwezenlijkt moe
ten worden, zijn er andere proble
men over het gehele Bisdom Haar
lem verspreid, welke de aandacht
en vaak een spoedige voorziening
vragen. In het hierna volgend over
zicht zullen een aantal van deze
projecten kort worden samengevat.
In eerste instantie zijn het weer
de drie grote stedelijke agglomera
ties Amsterdam, Rotterdam en Den
Haag, welke door hun steeds verder
gaande uitbreidingen de aandacht
van de bisschoppelijke situerings-
commissie blijven vragen.
A. AMSTERDAM.
In totaal zijn in Amsterdam-West
buiten de Ringspoorbaan vier tuin
steden geprojecteerd. Buiten het
reeds vermelde plan-Slotermeer zijn
dit Geuzenveld, Slotervaart en
dorp. Het totaal aantal katholieken
in deze vier tuinsteden zal waar
s'chijnlijk ruim 35.000 bedragen op
een bevolking van bijna 110.000 per
sonen. In totaal zijn in dit stadsge
deelte 6 parochies nodig en deze
enorme groei te verwerken, waar
van één zoals boven vermeld -
in de periode 19521953 gerealiseerd
zal worden. Gezien het snelle bouw-
tempo zal in de volgende periode in
Slotermeer al een tweede kerk moe
ten verrijzen. In elk van de tuinste
den Geuzenveld en Slotervaart zal
één nieuwe parochie voldoende zijn,
in Osdorp zullen twee nieuwe pa
rochies nodig zijn.
Daarnaast zal ook t.z.t. binnen de
ringspoorbaan (in de voormalige
„Overtoomse polder") waarschijnlijk
een nieuwe parochie wenselijk zijn,
wanneer de geprojecteerde uitbrei
dingen uitgevoerd worden.
B. ROTTERDAM EN HET GE
BIED ROND DE NIEUWE WA
TERWEG.
Naast de city-herbouw wordt ook
aan de buitenkant der stad flink ge
bouwd. De uitbreiding van Over
schie is reeds hierboven vermeld
De uitbreidingen te Schiebroek wa
ren reeds voorzien bij de bouw der
kerk aldaar in 1942. Echter aan de
Zuidrand van de stad wordt thans
ook in snel tempo gebouwd. Ver
wacht worden o.m. voor Hoogvliet
1400 woningen, te Pendrecht 5300,
in Zuid wijk 7000 en in Lombard ij en
5500, terwijl daarnaast nog enige
honderden woningen o.a. te IJssel
monde, Pernis en Heyplaat worden
verwacht.
Het is niet overdreven aan te ne
men, dat alleen aan deze Zuidrand
van Rotterdam binnen enkele jaren
tenminste vier kerken gebouwd zul
len moeten worden.
SCHIEDAM
Door grote uitbreidingen te Schie
dam wordt de vraag naar een kerk
voor Nieuwland-West -f een gedeel
te der oude wijk rond de Burge
meester Knappertlaan dringend. In
Nieuwland-Oost zal waarschijnlijk
mettertijd nog een kerk nodig zijn,
terwijl de uitbreidingsplannen rond
de kom van de voormalige gemeen
te Kethel eveneens t.z.t. kerkbouw
nodig maken.
VLAARDINGEN
De industriële ontwikkeling van
het Waterweggebied doet zich wat
woningbouw betreft naar verhou
ding nog het sterkst gevoelen in
Vlaardingen. Deze gemeente, die bij
de Volkstelling ongeveer 45.000 in
woners telde, heeft thans volgens
laatste gegevens reeds een inwo
nertal van rond 55.000, terwijl nog
voor 1970 een aanwas tot zelfs 80.000
wordt genoemd. Op de dag, dat de
eerste steen werd gelegd voor Vlaar-
dingen's tweede katholieke kerk,
werden namens het Bisdom onder
handelingen gevoerd met de ge
meente tot reservering van terrein,
niet voor de derde, maar zelfs voor
de vierde katholieke kerk in Vlaar
dingen. Aangezien de gemeente reeds
twee jaar op het eigen bouwplan
vóór is, zal de spoedige realisering
van kerkenbouw in Vlaardingen-
Oost voor de derde kerk een gebie
dende eis zijn, terwijl de vierde kerk
niet lang daarna moet volgen.
DEN HAAG EN OMGEVING
Behalve de reeds vermelde uit
breidingsplannen zijn op korte ter
mijn in Den Haag en omgeving nog
de volgende grote uitbreidingen te
verwachten:
a. In 's-Gravenhage zelf:
Bouwlust (incl. Vrederust en
Beerestein) 11.700 woningen;
Waldeck 6.000 woningen;
Mariahoeve-Landscheiding 6.900
woningen,
b In Voorburg:
Binnen- en Bovenveenpolder I,
II en III 6.400 woningen;
Binnen- en Bovenveenpolder IV
4.500 woningen,
c In Rijswijk:
Te Werve 7.200 woningen.
Dit betekent, dat in de uitbreidin
gen in de Haagse agglomeratie op
korte termijn nog 7 nieuwe kerken
gebouwd moeten worden, waarvan
in 's-Gravenhage 4, in Voorburg 2 en
in Rijswijk één voor in totaal min
stens 45.000 katholieken. Van deze
7 kerken zullen er waarschijnlijk 5
al binnen enkele jaren gebouwd
moeten worden.
Hierbij zijn dan nog niet mede-
gerekend de uitbreidingen van Leid-
schendam en Wateringen, waar de
vestiging van een nieuwe kerk even
eens de aandacht van de situerings-
commissie heeft.
LANGS HET NOORDZEEKANAAL
Naast de stedelijke agglomeraties
is het vooral ook hot industriegebied
langs het Noordzcekanaal, dat door
zijn sprongsgewijze groei op korte
termijn nieuwe kerkelijke voorzie
ningen nodig heeft.
Het hoogovencomplex te Velsen
zal de eerstkomende decennia een
enorme uitbreiding ondergaan waar
door het aantal werknemers in dit
bedrijf met 13.000 zal toenemen.
Ingevolge deze uitbreidingen mag
verwacht worden, dat het aantal ka
tholieken in dit gebied tussen Be
verwijk en Heemskerk met rond
45.000 zal toenemen, hetgeen neer
komt op tenminste 7 a 8 nieuwe
kerken, waarvan tijdens het tienja
renplan waarschijnlijk ongeveer 3
kerken gerealiseerd zullen moeten
worden.
Het is van de grootste betekenis,
dat in dit immense project, dat als 'n
tweede mijngebied uit de grond ver
rijst, de kerken op de juiste plaats
en rekening houdende met de alge
hele ontwikkeling van het gebied,
gesitueerd worden.
Ook in het gedeelte van de IJ-
mond, gelegen ten Z. van het Noord-
zeekanaal, zijn de uitbreidingen van
een dergelijke omvang, dat aller
waarschijnlijkst ook hier behoefte
zal bestaan aan nieuwe kerken.
Met name kan hier worden gedacht
aan Santpoort-Station en aan de
uitbreidingen in het Zuidelijk ge
deelte van IJmuiden.
Buiten de reeds genoemde pro
jecten hebben ook o.a. de navolgen
de nog de aandacht van de situ-
eringscommissie
a. Delft, waar de groei van het
aantal katholieken o.a. in het Weste
lijk gedeelte (Westplantsoen e.o.)
om kerkelijke voorzieningen vraagt;
b. Haarlem, waar in de Amster
damse Buurt èn in Haarlem-Noord
de parochies nog slechts met de
grootste moeite de aanwas van de
katholieke bevolking kunnen op
vangen;
c. Leiden, waaraan door de situ-
eringscommissfe momenteel alle aan
dacht geschonken wordt om te ko
men tot de meest voor de hand lig
gende oplossing voor de parochiële
herindeling. In ieder geval zal in de
loop der jaren in Leiden Zuid-West,
waar In de uitbreidingen nog 5.000
katholieken bij zullen komen, een
nieuwe kerk moeten verrijzen;
d. Gouda, waar ten N. van het sta
tion een nieuwe wijk verrijst, met
uiteindelijk 3500 katholieken,
welke t.z.t. een nieuwe kerk behoe
ven;
e. Den Helder, waar in de z.g.
Nieuwstad een terrein voor een der
de parochiekerk gereserveerd is,
welke deze gehele wijk, waarin naar
berekening ra voltooiing 4.000
katholieken zullen wonen, zal ver
zorgen
f. Purmerend, waar o.a. in verband
met de groei van-het aantal katho
lieken in Z.O. Beemster de bestaan
de toestand zeer moeilijk nog lang
kan worden gehandhaafd;
g. Alphen aan den Rijn, waar ver
wacht mag worden, dat binnen het
tienjarenplan ook een nieuwe kerk
nodig zal worden gezien de uitbrei
dingen, welke een verwachte toene
ming van het aantal katholieken m^
2.800 met zich brengen.
