®e£eid^0ou/z*Mit Mn L* A* Donkers onthulling van een mislukte kabinetsformatie Hoe zal West Europa verdedigd worden? Directeur: C. M. v. HAMERS VELD. Hoofdredacteur: L. C. J. ROOZEN. KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN VRIJDAG 22 AUGUSTUS 1952 43ste JAARGANG No. 12670 Geloofseenheid reikt over alle grenzen Papengracht 32, Tel. 20015, Adm. en Adv. 20826, Abonn. 20935, Giro 103003. Abonnementsprijs f 0.47 p. w., f 2p. mnd., f 6— p. kwart. Franco p. p. f 6.80. - Advert.: 15 ct. p. nun. Telefoontje» t 1.30 DONKER AF /^NDANKS zijn in de beeldspraak van een broedse kip, een ge duldige hengelaar en een bedde- deken samengevatte poging tot ka binetsformatie is mr. Donker er niet in geslaagd iets uit te broeden, iets te vangen of iets te bedekken. Het is weer mis afgelopen en zou men vragen: wie draagt er deze keer de schuld van, dan zij het antwoord: niemand en iedereen. Heeft de for mateur geblunderd door grote star heid? Neen. Heeft de P. v. d. A. zich onverzettelijk vastgeklampt aan haar standpunt? Neen. Heeft de K.V.P. zich weinig toeschietelijk getoond? Neen. Was er met de Anti-Rev. of de Christ. Hist, geen land te bezeilen? Neen. De medewerking over en weer ook de formateur heeft ervan ge tuigd is groot geweest. Men wilde algemeen tot een vergelijk komen en zie, ondanks die goede wil, is de for matie afgesprongen. Men zou de gang van zaken met opzet scheef moeten trekken ter bevestiging van eigen vooringenomen standpunt, in dien men de schuldvraag voor de mislukking, scherp gesteld, scherp be antwoordde en een bepaalde partij met de vinger nawees. De klip, waarop Donkers vaart in het gezicht van de haven is ge strand, was de bezetting van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Uit het verloop blijkt wel duidelijk de Onjuistheid van de verkondig de mening, dat het Katholieke volks deel voor deze aarts-belangrijke post geen candidaten van voldoende for maat kon opleveren. Mr. Donker had er zes op zijn lijst: prof. Van den Brink, prof. Romme, prof. Beel, mr. Steenberghe, ir. ridder dr. Van der Schueren en prof. pater Beau fort die stuk voor stuk om per soonlijke, niet om politieke redenen neemt men aan geweigerd heb ben. Drie dubbeltallen, waarvoor de namen worden genoemd van mej. dr. Klompé, mr. Blaisse, drs. Speeken brink en dr. Luns, konden geen ge nade vinden in het oog van de for mateur, omdat hij op de buitenlandse post een persoonlijkheid wilde heb ben, die niet slechts de bekwaamheid bezat zich tot een sterke minister te ontwikkelen, doch die dit uiterst ge wichtige departement onmiddellijk in zijn macht had. Het is, in de tijd waarin wij leven, geen onredelijke eis van de man, die verantwoordelijk is voor de bezetting van deze post en wij menen te weten, dat ook invloed rijke K.V.P.-kringen er precies een der over denken. Omtrent de vol waardigheid van die drie dubbeltal len heeft verschil van mening be staan tussen de informele adviseur, pater Beaufort en de formateur. Prof. Romme schrijft te dien aanzien „voorshands" „geneigd" te zijn, zijn vertrouwen te geven aan pater Beau fort „wiens verantwoordelijkheid voor zijn advies zeker niet minder groot was dan de verantwoordelijk heid van de formateur om het al dan niet te volgen". Maar die „voors- handse neiging" is toch wel een aan wijzing, dat mr. Donkers eis tegen over pater Beauforts voordracht niet zonder meer onredelijk kan worden genoemd. Na deze struikeling was de forma tie-poging voorbestemd lang-uit op de grond te vallen. Weliswaar toonde in dit allerlaatste stadium de P. v. d. A. zich bereid een plaats in de R.E.A. op te offeren en Wederopbouw te ruilen voor Justitie. Doch het komt ons zeer begrijpelijk voor, dat de K.V.P. moeilijk in een kabinet kon treden, waarin het slechts zou behou den: Onderwijs, Binnenlandse Zaken en het beheer over de P.B.O., terwijl zij voor Economische Zaken de We deropbouw zou krijgen, voor het vicè- premierschap de tweede-in-rangszetel, te scheppen aan Buitenlandse Zaken, en „Overzeese Gebiedsdelen" voor haar verloren ging. De K.V.P. het kan niet genoeg worden benadrukt heeft bij deze langdurige foVmatie- ziekte, steeds het landsbelang willen dienen, bijna met veronachtzaming van het partijbelang, doch een offer bereidheid als thans van haar werd verlangd, zou als een zwakheid van „buurmans gek" worden uitgelegd en in de komende vierjarige regeer periode ook een zwakheid blijken te zijn in de practijk. Het aanbod, Bui tenlandse Zaken I en Justitie te ver vangen door Wederopbouw, was werkelijk niet te aanvaarden. Het Katholieke volksdeel zou beteuterd hebben opgezien, indien het wel was geaccepteerd. Alles te zamen zijn deze drie mis lukkingen om een regering tot stand te brengen, een benauwend getuige nis van democratische onmacht, in een zo bewogen tijdperk der wereld historie een stevige, parlementair gegrondveste regering te vormen. Het zal nu wel gedaan zijn met pogingen in die richting. Ir. Staf zal vermoe delijk de taak krijgen een zaken kabinet te vormen, dat regeren kan, dank zij de aan de dag getreden on mogelijkheid voor een betere oplos sing. Buitenlandse Zaken bleek de scharnier, waar het geheel om draaide Medewerking van alle kanten Mr L. A. Donker, door H. M. de Koningin op zijn verzoek ontheven van de opdracht tot het vormen van een kabinet, heeft gisteravond voor de pers een uiteenzetting van het zakelijk verloop van zijn forma tiepoging gegeven. Hij herinnerde er aan, dat op 4 Augustus prof. Beel de opdracht tot kabinetsformatie had teruggegeven en dat hem mr. Donker op de avond van 5 Augustus de opdracht werd gegeven. De dag daarop heeft mr Donker tot de pers gezegd, dat hij bepaalde ideeën had over de wij ze, waarop hij zijn taak dacht te ver vullen. Komende tot een uiteenzetting van de lijn, waarlangs hij gewerkt heeft, verklaarde de heer Donker dat hij is uitgegaan van een viertal prae- missen. De eerste was, dat na vijf en een halve week van besprekingen van de formateurs dr Drees en prof. Beel en de vier fractievoorzitters de vorming van de vier-partij en-kabinet mislukt was. De hoofdmoeilijkheid was, dat hoewel alle vier partijen bereid wa ren de totstandkoming van een kabi- nê't te bevorderen men het niet eens kon worden over de zetelverde ling. Getracht moest worden de vier partijen onder één deken te bren gen, die telkens te smal bleek. In be ginsel had het naar het oordeel van mr Donker weinig zin nogmaals te trachten een vier-partij en-kabinet te vormen. De tweede praemisse was deze: De opzet van dr Drees en prof. Beel was een parlementair kabinet te vormen. De heer Drees was er in geslaagd de fractievoorzitters te verenigen op een ontwerp-richtlijnen. De heer Beel is bij zijn poging van het zelfde ontwerp uitgegaan. Gezien de on overkomelijke moeilijkheden, die mede waren voortgevloeid uit het feit, dat de zetelverdeling onderwerp van bespreking der fractievoorzitters was, was de heer Donker van oor deel, dat dit een methode was, die geen oplossing kon brengen. Daar om heeft hij geen poging meer ge daan een parlementair kabinet te vormen. De derde praemisse was, dat de ex-formateur als uitgangspunt meen de te ipoeten nemen een drie-par tijenkabinet K.V.P., P. v. d A. en C.H.U., dat extra-parlementair zou zijn, zij het met het ontwerp- Drees als basis, zodat het een pro gramkabinet genoemd zou kunnen worden. Ook fatsoenshalve de A.R. De vierde praemisse was, dat in juiste methode te starten met een drie-partijenkabinet zonder nog eens te peilen of er mogelijkheden waren bij- de A.R. Hij meende toen aan de ze partij geen ander aanbod te kun nen doen dan geschied was bij de formatiepoging van dr Drees: de portefeuilles van Verkeer en Water staat en van Justitie; omdat een an der aanbod, zoals de heer Beel had gedaan nodig zou hebben gemaakt een halvering var. het departement van Sociale Zaken en Volksgezond heid hetgeen op onoverkomenlyke moeilijkheden bij de P. v. d. A. was gestuit. In dit licht moet gezien worden het gesprek, dat de heer Donker op 7 Augustus heeft gehad met prof. Donner, aan wie hij de portefeuille van Justitie heeft aangeboden, on der mededeling, dat hij voornemens was de portefeuille van Verkeer Waterstaat aan mr. Algera aan te bieden. Dit aanbod heeft niet tot re sultaat kunnen leiden, omdat men van A.R.-zijde van oordeel bleef, dat Waterstaat en Justitie niet beant woordden aan het verlangen der A.R. dat neerkwam op het verkrijgen van meer invloed in de sociaal-economi sche sector. Het schema van overeen stemming. Op 8 Augustus zou mr Donker moeten beginnen met de uitvoering van zijn plan tot vorming van een extra-parlemen tair drie-partij en-ka binet. Hij had echter op die dag be sprekingen, waarin duidelijk werd, dat er toch nog een andere mogelijk heid gevonden kon worden om aan de A.R. tegemoet te komen, doordat de K.V.P. het departement van Eco nomische Zaken beschikbaar zou stellen. Met het peilen van die mo gelijkheid is een aantal dagen heen gegaan. Er is een aantal schema's ter tafel gebracht, maar op Woensdag 13 Augustus was een schema bereikt, waarover overeenstemming bestond. Dat was het volgende: De P. v.d. A. zou bezetten de functie van premier en minister van Algemene Zaken; Financiën; Sociale Zaken en Volks gezondheid; Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening, alsmede Weder opbouw en Volkshuisvsting. Voor de A.R. waren er dan Economische Za ken en verkeer en Waterstaat. Voor de C.H.U.: Oorlog en Marine en Overzeese Rijksdelen. En voor de K. V.P.: het vicepremierschap plus Bin nenlandse Zaken; Buitenlandse Za ken; Buitenlandse Zaken zonder por tefeuille; Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen; P.B.O., etc en Justi tie. Opdracht teruggegeven Het Kabinet van H. M. de Koningin deelt het volgende mede: Mr. L. A. Donker heeft H. M. de Koningin ver zocht hem te ontheffen van de op dacht tot het vormen van een kabi net. De Koningin heeft dit verzoek ingewilligd. Het kabinet van de Koningin deelt mede, dat H. M. de Koningin, na het onderhoud met mr. Donker, gistermiddag om half zes op paleis Soestdijk prof. Romme heeft ont vangen. IR. STAF OP SOESTDIJK Het kabinet van de Koningin deel de mede, dat Hare Majesteit heden morgen om 10 uur op het paleis Soestdijk ir. C. Staf, minister van oorlog en marine in het demissio naire kabinet, heeft ontvangen. JlawteCtje Spotternij is dikwijls een aan geest of vernuft. (La Bruyère). Het onechte kindje. Over dit schema bestond overeen stemming tussen de personen met dit kabinet dr Drees minister-presi-1 wie mr Donker contact had. De trou- dent zou zijn, terwijl de formateur, vaille van dit schema, zo zeide mr indien enigszins mogelijk, er geen, Donker, was de volgende: Het heeft deel van zou uitmaken. Toch zeide belangrijke elementen uit hc sche de heer Donker het juist geacht tema-Beel, maar in het schema-Beel hebben alsnog een poging te doen moest een compensatie voor de K V. Pontonniers namen afscheid van Dordt Het korps pontonniers, dit eeuwenlang Dordrecht als garnizoensplaats hoeft gehad, nam Donderdag afscheid van de Merwedestad wegens vertrek naar de nieuwe kazerne in Geertruidcnberg. Officieren, onderofficieren en man schappen van het korps, dat officieel 2de regiment genietroepen heet, hiel den voor het stadhuis een défilé, dat werd afgenomen door het Dordtse ge- gemeentebestuur. De foto brengt het défilé in beeld. om contact op te nemen met de A.R., teneinde te sonderen of er daar be reidheid bestond tot verbreding van de basis van het drie-partijen-kabi net, dat hij als extra-parlementair had gedacht. De heer Donker zeide ook uit over wegingen van fatsoen deze poging te hebben gedaan. Hij achtte het geen P. gevonden worden in een afsplit sing van het departement van Socia le Zaken. Nu was de compensatie gevonden in het verdwijnen van de partijloze minister van Buitenlandse Zaken, die in de vorige schema's aanwezig was. De deken aldus de heer Donker was nu passend ge maakt door het onechte, het partij- Wereldklok nadert voltooiing Binnen enige weken zal het werk aan de beroemde Deense „wereld-klok" voltooid zijn. Het machtige uurwerk, dat behalve de tijden over de gehele wereld de loop van de hemellichamen, de datum en de maand aanwijst, zal geplaatst worden in het stadhuis te Kopenhagen. De uitvinder, Jons Olsen, zal deze dag niet beleven. Hij stierf in 1945 en een speciale groep technici heeft sedert dien zijn levenwerk voortgezet. Een van de talrijke tandwielen in dit zeer ingewikkelde mechanisme zal 25.000 jaar nodig hebben om één omwenteling te maken. loze kindje, er onder uit te werken. De vyf ministers voor de P. v. d. A. zouden zijn de heren Drees, Van de Kieft, Suurhoff, Mansholt en In 't Veld. Voor de A.-R.: voor Economi sche Zaken prof. Zijlstra en voor Verkeer en Waterstaat mr. Algera. Voor Oorlog en Marine kwam na tuurlijk vanzelf ir. Staf in aanmer king en voor Overzeese Rijksdelen prof. Kernkamp, beidén C.H.U. Dat was vrij aardig voor elkaar, aldus mr. Donker en in die dagen had ik het gevoel, dat de formatie er bijna De moeilijkheden ontstonden met de bezetting van Buitenlandse Zaken, waar twee ministers van de K.V.P. zouden komen, en het bleek alras heel moeilijk om daarvoor de ge schikte personen te vinden. Deze zaak ging mij bijzonder ter harte, zo ver volgde de heer Donker, omdat ik op het standpunt sta, dat voor een zo gewichtige post zo groot mogelijke waarborgen) voor een goede bezetting aanwezig moeten zijn. Daar worden zaken behandeld, waarvan de levensbelangen van het Nederlandse volk afhangen. Het bleek moeilijk een bezetting te krijgen met K.V.P.'ers, die aan de geschetste eisen voldeed en bovendien bleek, dat andere figuren uit de K.V.P., ge dacht voor andere posten, dezelfde eisen stelden als ik, zodat Buiten landse Zaken het draaipunt, het scharnier begon te worden, waarvan het slagen afhing. De gang van zaken is deze ge weest, dat ik mij ten aanzien van zes prominente figuren uit de K.V.P. bereid verklaard heb hen voor een der functies aan Buitenlandse Zaken voor te dragen. Daaronder waren er twee, geverseerd in het internatio- nale werk, terwijl een van deze twee en tevens nog drie anderen met ere het ministerschap hebben vervuld. Deze zes prominente figuren was ik bereid voor de post voor te dra gen. Helaas, aldus de heer Donker, door verschillende omstandigheden is het niet mogelijk gebleken een er van aan te trekken. De besprekingen hierover konden geen resultaat op leveren. want andere figuren, die genoemd waren, voldeden niet aan de door mij gestelde eis. Ik wilde geen credietbcnoeming hebben, niet de be noeming van iemand, die het op den duur wel goed zou kunnen doen, doch iemand, die dat aanstonds zou kunnen. Toen heeft de formateur zijn re deneerwijze omgezet: Ik ga niet dis cussiëren over de kwaliteit van per- son»en, ik ga kijken, waar haal ik een geschikte minister van Buiten landse Zaken vandaan en wat zijn de gevolgen er van voor de formatie. Bij die zes waren er stellig, die de eisen voldeden. Hadden ze gezegd, dan waren we er. Maar dat kon niet. Ik hield een man over, maar die was partijloos en dan zou het schema veranderd moeten wor den. Drie nieuwe tweetallen. Van K.V.P.-zijde heeft men ver klaard, dat men drie tweetallen kon noemen. Een partijloze zou gevolgen heb ben voor het schema. Uit de drie tweetallen zeide mr. Donker geen keuze te kunnen doen niet omdat hij ze niet als voortreffelijke figuren be schouwt, maar omdat hij het niet verantwoord achtte een credlet- benoeming te doen geschieden. Een aantal zaken eist het optreden van een persoon, die algemeen geschikt wordt beschouwd. In het internatio nale leven vragen verscheidene zaken dringend afdoening door iemand, die onmiddellijk kan starten op grond van zijn kwaliteiten. Ruil van Justitie en Wederopbouw voorgesteld. Toen stelde mr. Donker een ver andering in het schema voor met be schikbaarstelling van een partijloze, die minister van Buitenlandse Zaken zou worden. De K.V.P. zou dan een minister zonder portefeuille op dat departement hebben. Maar dat had tengevolge, dat de K.V.P. een der zes haar toegedachte ministers zou ver liezen. Dat was niet de bedoeling van mr. Donker, maar als de K.V.P. geen minister van Buitenlandse Za ken kon leveren, die hij kon voor dragen ter benoeming, zou hij moe ten terugkeren tot vijf ministers voor de K.V.P. Tegelijk deed hij aan de P. v. d. A. het voorstel, dat zij Wederopbouw en Volkshuisvesting zou afstaan in ruil voor Justitie, waardoor voldaan zou worden aan de wens, dat de formateur zitting zou nemen. Dat voorstel heeft hij 1.1. Dinsdag gedaan en er aan toege voegd, dat als dit voorstel, hetzij door de K.V.P., hetzij door de P. v. d. A. zou worden afgewezen, hij de verantwoordelijkheid voor voortzet ting van zijn pogingen niet zou kun nen dragen. De fracties zijn geraadpleegd. De fractie van de P. v. d. A. was bereid, gezien de lange duur van de crisis, in de ruil toe te stemmen, mits van K.V.P.-züde het voorstel werd aanvaard. Van K.V.P.-zijde is mede gedeeld, dat het niet werd aanvaard op grond van het feit, dat het een verzwakking van haar positie in het kabinet zou betekenen. Tevens werd gezegd, dat men niet kon meegaan met de opvatting in zake de drie tweetallen. Toen mr. Donker dit be richt had ontvangen heeft hij onthef fing van zijn opdracht gevraagd. „Ik vind het jammer, dat het zo gelopen is", zeide hij. „De eigenlijke moei lijkheden lagen niet in het partijpo litieke vlak, het moeilijke punt was buitenlandse zaken. Van alle betrok kenen, met wie ik gesproken heb", zo voegde hij er nog aani toe, „heb ik de grootste medewerking gehad om de formatie te doen slagen". Alleen Frankrijk wil zich baseren op de Rijn Het reeds lang bestaande verschil van inzicht betreffende de verdediging van Europa heeft dezer dagen opnieuw veel stof doen opwaaien. De z. g. Franse strategische opvatting, dat de verdediging van West-Europa zich moet baseren op de Rijn, is onlangs gepubliceerd in een artikel van de Amerikaanse journalist Drew Middleton in de „New York Times". Deze deed het voorkomen alsof de Franse opvatting een gloednieuwe tegenstel ling vormt tot de opvattingen van de overige deelnemers aan de West-Euro- yese Defensie Gemeenschap. Dit is evenwel onjuist, het verschil in opvatting bestaat reeds lang, doch het is mogelijk dat zij thans opnieuw opgeld doet in Frankrijk, nu de Fransen een toenemende angst aan de dag leggen voor de vqfwezenlij king van hun eigen denkbeeld, het Europese leger, waaraan ook de Duitsers deel zullen nemen. De Franse opvatting van de Euro pese verdediging is speciaal het denkbeeld van generaal Juin, doch wordt niet gedeeld door de Ameri kaanse opperbevelhebber generaal Ridgway. Voor Nederland, dat volgens het Franse plan voor het grootste deel als bij voorbaat onverdedigbaar ge bied beschouwd zou worden, is het De opgesloten grotonderzoekers In de kerken in het gebied van Muotathal, in Midden-Zwitserland, zyn speciale gebeden gezegd voor de vier Zwitserse grotonderzoekers, die sinds Vrijdag j.l. in de Hoelloch- grot zijn opgesloten. De opgeslotenen zijn de veertigjarige professor Alfred Boegli en drie zijner studenten. Prof. Boegli heeft tevoren reeds verschei dene afdalingen in de grot verricht. Aan de ingang van de grot heeft zich, als gemeld, door overvloedige regen val een meer gevormd, dat de ingang afsluit. In de afgelopen nacht en Donderdagochtend heeft het weer ge regend, waardoor de reddingspogin gen werden bemoeilijkt. Men meent dat de opgeslotenen zich op ongeveer 2300 meter van de ingang van de grot bevinden. De reddingspogingen staan onder leiding van professor André Gobet, voorzitter van de Zwitserse vereni ging voor grottenonderzoek. Waarom Loubens viel Leden van de expeditie van grot- onderzoekers onder leiding van de Belg prof. Cosijns, hebben Donder dagavond verklaard, dat de val van de omgekomen Marcel Loubens klaar blijkelijk is veroorzaakt, doordat een haak, waaraan de kabel bevestigd was, het begaf, toen Loubens naar boven werd gehaald. Cosijns zelf heeft sedert 1936 zon een bijzondere geruststelling te we ten, dat generaal Ridgway nog steeds met het oppercommando belast is. Het betekent namelijk, dat de Amerika nen de Franse opvattingen niet de len .Van het ogenblik af, dat het Centraaleuropese commando in Franse handen overgaat, zal men kunnen zeggen, dat het plan-Juin heeft gezegevierd. De Engelsen gevoelen niets voor de Franse plannen, daar immers de Deense en Nederlandse en wie weet ook Belgische kust en havens in vijandelijke handen een dodelijke be dreiging voor Groot-Brittannië zou den vormen. De Duitsers staan er eveneens afwijzend tegenover. Zij re deneren, dat het nauwelijks zin zou hebben een Duitse strijdmacht in het leven te roepen wanneer van tevo ren vaststaat, dat slechts een zeer bescheiden deel van het Duitse grondgebied in eerste aanleg werke lijk verdedigd zou worden. Italië heeft andere, hier niet ter zake doen de redenen om de Franse opvattin gen af te wijzen. En dat Nederland en Denemarken er tegen zijn, behoeft geen betoog. der ongelukken dezelfde soort haak gebruikt bij al zijn grotonderzoe kingen, aldus de verklaring. De uit rusting was met zorg gekozen. Ook waren voorzorgsmaatregelen tegen ongelukken genomen. De resultaten van het onderzoek in de grot Pierre St. Martin zijn zeer aanzienlijk. Er is een onderaardse ruimte van zeer grote omvang ont dekt, waardoor de grot als een der belangrijkste ter wereld kan worden gerangschikt. Het verval van de on deraardse rivier wettigt de hoop, dat een belangrijke hoeveelheid electri- citeit kan worden opgewekt. DE BRAZILIAANSE VIJFLING. Twee meisjes der Braziliaanse vijf- ling zijn overleden. De toestand van de drie andere meisjes is delicaat.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1952 | | pagina 1